What really caused the Irish Potato Famine - Stephanie Honchell Smith

Translator: Sanntint Tint Reviewer: Myo Aung

In the fall of 1845, the bright green leaves of potato plants

၁၈၄၅ ခုနှစ် ဆောင်းဦးရာသီမှာ အာလူးပင်တွေ ရဲ့ အစိမ်းရောင်တောက်တောက် အရွက်တွေဟာ

dotted the Irish countryside.

အိုင်ယာလန် ကျေးလက်ဒေသမှာ ပျံ့နှံ့နေတယ်။

For over 200 years, the South American vegetable had thrived

တောင်အမေရိက ဟင်းသီးဟင်းရွက်ဟာ အိုင်ယာလန်ရဲ့ ကြမ်းတမ်းတဲ့ နယ်မြေနဲ့

in Ireland’s rough terrain and unpredictable weather.

ခန့်မှန်းမရတဲ့ ရာသီဥတုမှာ နှစ် ၂၀၀ ကျော်အထိ ရှင်သန်ခဲ့တယ်။

Packed with carbohydrates, vitamins, and minerals,

ကာဗိုဟိုက်ဒရိတ်၊ ဗီတာမင်တွေ၊ သတ္တုဓာတ်တွေနဲ့ ပြည့်နှက်နေတဲ့

the potato was a remarkably nutrient-rich crop

အာလူးဟာ ထူးထူးခြားခြား အာဟာရကြွယ်တဲ့ ကောက်ပဲသီးနှံတစ်ခုဖြစ်ပြီး

that made it easy for less wealthy families to maintain a balanced diet.

သိပ်မချမ်းသာတဲ့ မိသားစုတွေအတွက် ဟန်ချက် ညီတဲ့ အစာကို ထိန်းထားဖို့ လွယ်ကူစေတယ်။

By the mid-19th century, potatoes had supplanted other staple foods.

၁၉ ရာစုအလယ်ပိုင်းလောက်မှာ အာလူးတွေဟာ တခြား အဓိက အစားအစာတွေနေရာမှာ အစားဝင်ခဲ့တယ်။

And since British mandates ensured Ireland’s more valuable

ဗြိတိသျှ လုပ်ပိုင်ခွင့်တွေက အိုင်ယာလန်ရဲ့ ပိုအဖိုးတန်တဲ့ စိုက်ပျိုးရေးထုတ်ကုန်တွေကို

agricultural products were exported,

တင်ပို့ဖို့ သေချာစေခဲ့တာကြောင့်၊

roughly half the country’s 8.5 million residents

အကြမ်းဖျင်း နိုင်ငံရဲ့ နေထိုင်သူ ၈.၅ သန်းရဲ့ ထက်ဝက်ခန့်ဟာ

lived almost entirely on potatoes.

လုံးဝနီးပါး အာလူးတွေကို မှီဝဲခဲ့ကြတာပါ။

But when harvesting began in 1845,

ဒါပေမဲ့ ၁၈၄၅ ခုနှစ် ဆွတ်ခူးချိန် စတင်တဲ့အခါ

farmers found their potatoes blackened and shriveled.

လယ်သမားတွေဟာ သူတို့ရဲ့ အာလူးတွေက မည်းနက်၊ ရှုံ့တွနေတာကို တွေ့ရှိခဲ့တယ်။

Those who ate them suffered severe stomach cramps and even death.

စားမိသူတွေဟာ ဆိုးဝါးတဲ့ ဗိုက်အောင့်တာ တွေနဲ့ သေတာတောင် ခံစားခဲ့ရတယ်။

Today, we know the culprit was Phytophthora infestans—

ဒီနေ့တော့ လက်သည်က Phytophthora infestans ဆိုတာ သိကြပါတယ်၊

a fungus that flourished in the season’s unusually damp weather.

ဒီရာသီရဲ့ ထူးထူးခြားခြား စိုစွတ်တဲ့ ရာသီဥတုမှာ ကြီးထွားတဲ့ မှိုတစ်မျိုးပါ။

But at the time it was simply called “the blight.”

ဒါပေမဲ့ အဲဒီအချိန်တုန်းက “အပင်ရောဂါ” လို့ပဲ ခေါ်ခဲ့တာပါ။

The fungus likely originated in the Americas,

မှိုတွေက သင်္ဘောတွေနဲ့ အတ္တလန္တိတ်သမုဒ္ဒရာကိုဖြတ်ရင်း

traveling across the Atlantic on ships.

အမေရိကတိုက်ကနေ အစပြုခဲ့ပုံရတယ်။

And while it destroyed potato harvests across Europe,

ဒါက ဥရောပတစ်ခွင်က အာလူး ဆွတ်ခူးတာတွေကို ဖျက်ဆီးခဲ့ပေမဲ့

wealthier countries— then as today— generally fared better,

ချမ်းသာတဲ့နိုင်ငံတွေက ထုတ်သုံးစရာ ရင်းမြစ်တွေ ပိုရှိတော့ ဒီခေတ်မှာလို

as they had more resources to draw on.

အဲဒီအချိန်က ယေဘုယျအနေနဲ့ ပိုသာခဲ့တယ်။

Meanwhile, the southern and western regions of Ireland

ဒီအတောအတွင်း အိုင်ယာလန် တောင်ပိုင်းနဲ့ အနောက်ပိုင်း ဒေသတွေက

were already impoverished and entirely dependent on the single crop,

ဆင်းရဲနေပြီးသားဖြစ်ပြီး ကောက်ပဲသီးနှံ တစ်ခုတည်းအပေါ် လုံးလုံးမှီခိုနေရတာက

making them disproportionately vulnerable.

ဒီဒေသတွေကို အချိုးမကျ အားနည်းစေခဲ့တယ်။

The impacts of food insecurity are often most severe at the poverty line.

အစာ အာမခံချက်မရှိတာရဲ့ သက်ရောက်မှုတွေက အနိမ့်ဆုံးလိုအပ်ချက်မှာ အဆိုးဆုံးပါ။

But while the failed harvest created a class crisis,

မအောင်မြင်တဲ့ဆွတ်ခူးမှုက လူတန်းစားအကျပ်အတည်း ဖြစ်စေပေမဲ့

the government's response turned it into a national catastrophe.

အစိုးရရဲ့တုံ့ပြန်မှုက အမျိုးသားကပ်ဆိုက်မှု အဖြစ် ပြောင်းလဲစေခဲ့တယ်။

For centuries, Ireland had been under varying degrees of English control,

အိုင်ယာလန်ဟာ ရာစုနှစ်တွေတစ်လျှောက် အင်္ဂလိပ် ထိန်းချုပ်မှုအောက်မှာရှိခဲ့ပြီး

and by 1845, it was part of the United Kingdom

၁၈၄၅ ခုနှစ် မှာ လန်ဒန်မှာ အခြေချတဲ့ ၎င်းရဲ့အစိုးရ

with its government based in London.

ယူနိုက်တက် ကင်းဒမ်းရဲ့ အပိုင်းဖြစ်ခဲ့တယ်။

During the famine’s first year,

ငတ်မွတ်ခေါင်းပါးမှု ပထမနှစ် အတွင်း

this distant ruling body imported corn from North America

ဒီအဝေးရောက် အုပ်ချုပ်ရေး အဖွဲ့ဟာ မြောက်အမေရိကကနေ ပြောင်းကို တင်သွင်းခဲ့ပြီး

and offered the Irish employment on public works projects.

ပြည်သူ့ အလုပ် စီမံကိန်းတွေမှာ အိုင်ရစ်ခ်ျ လခစားအလုပ် ကမ်းလှမ်းခဲ့တယ်။

But this relief only caused more problems.

ဒါပေမဲ့ ဒီသက်သာရမှုက ပြဿနာတွေသာ ပိုများစေတယ်။

Imported food was poorly distributed and offered insufficient nutrition,

တင်သွင်းတဲ့ အစားအစာတွေကို ညံ့ဖျင်းစွာ ဖြန့်ဝေပြီး မလုံလောက်တဲ့ အာဟာကို ပေးတာက

making the previously healthy population more vulnerable to disease,

အရင်က ကျန်းမာတဲ့ လူဦးရေကို ရောဂါ ခုခံနိုင်မှုပိုနည်းစေကာ

and increasing maternal and child mortality.

မိခင်နဲ့ ကလေး သေဆုံးမှု တိုးများလာစေတယ်။

Worse still, the British continued to export Ireland’s grain and livestock.

ပိုဆိုးတာက ဗြိတိသျှတွေက အိုင်ယာလန်ရဲ့ သီးနှံနဲ့ မွေးမြူရေးကို ဆက်တင်ပို့နေတာပါ။

Meanwhile, the public works projects required lengthy shifts

ဒီအတောအတွင်း ပြည်သူ့ အလုပ် စီမံကိန်းတွေဟာ ပင်ပန်းတဲ့ ကာယ လုပ်သာ’တွေအတွက်

of grueling manual labour and were far from where most workers lived.

ရှည်ကြာတဲ့ အဆိုင်းတွေကို လိုအပ်ပြီး လုပ်သားအများစု နေထိုင်ရာနဲ့ အလှမ်းဝေးတယ်။

For example, just one of countless tragic incidences is the story of Thomas Malone,

ဥပမာ၊ မရေနိုင်တဲ့ ဝမ်းနည်းဖွယ်အဖြစ်တွေထဲက တစ်ခုက နေ့စဉ် အလုပ်လုပ်ဖို့ ၁၈ ကီလိုမီတာ

who walked 18 kilometers roundtrip to work every day.

လမ်းလျှောက်ခဲ့တဲ့ သောမတ်စ် မာလုန်းရဲ့ ဇာတ်လမ်းပါ။

One night, exhausted and starving,

တစ်ညမှာ မောပန်းပြီး ဆာလောင်နေတဲ့အတွက်

he collapsed and died just before reaching home,

အိမ်မရောက်ခင်မှာပဲ အိမ်မရောက်ခင်မှာပဲ လဲကျ၊ သေဆုံးသွားတယ်၊

leaving behind his wife and six children.

ဇနီးနဲ့ ကလေး ခြောက်ယောက် ကျန်ရစ်ခဲ့တယ်။

Despite the year’s countless tragedies, many families managed to scrape by.

မရေနိုင်တဲ့ ကြေကွဲဖွယ်ရာတွေရှိပေမဲ့ မိသားစုများစွာဟာ လောက်ငရုံနေနိုင်ခဲ့တယ်။

But in 1846, the damp weather returned and the blight worsened,

ဒါပေမဲ့ ၁၈၄၆ ခုနှစ်မှာ စိုထိုင်းတဲ့ ရာသီဥတု ပြန်လာပြီး အပင်နာက ပိုဆိုးလာကာ

impacting 75% of Ireland's potato yield.

အိုင်ယာလန်ရဲ့ အာလူးထွက်နှုန်း ၇၅% ကို ထိခိုက်ခဲ့တယ်။

British relief efforts diminished substantially in the famine’s second year.

ဗြိတိသျှ ကယ်ဆယ်ရေး အားထုတ်မှုတွေက အငတ်ဘေး ဒုတိယနှစ်မှာ သိသိသာသာ လျော့သွားတယ်။

And while international aid helped save lives,

အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ အထောက်အပံ့က အသက်တွေကို ကယ်ခဲ့ပေမဲ့

the overall need was enormous.

အလုံးစုံ လိုအပ်ချက်ကတော့ ကြီးမားနေပါတယ်။

As the crisis wore on, the government limited who was eligible for relief

အကျပ်အတည်းက ဆက်ဖြစ်နေတော့ အစိုးရက ကယ်ဆယ်ရေးအတွက် သင့်တော်သူတွေကို ကန့်သတ်ကာ

and tasked Ireland with funding the relief efforts themselves

ဒေသန္တရ အခွန် တိုးတာ၊ ကယ်ဆယ်ရေး အားထုတ်မှုကို ကိုယ်တိုင်ထောက်ပံ့တာနဲ့အတူ

by increasing local taxes.

အိုင်ယာလန်ကို တာဝန်ပေးတယ်။

Most modern historians view these disastrous policies

ခေတ်သစ် သမိုင်းပညာရှင်အများစုက ဒီဆိုးဝါးတဲ့ မူဝါဒတွေကို အဆိပ်သင့်

as stemming from a mix of toxic religious ideology,

ဘာသာရေး အတွေးအခေါ်၊ မစွက်ဖက်တဲ့ စီးပွားရေး မူဝါဒတွေနဲ့

laissez-faire economic policies, and political infighting.

နိုင်ငံရေး ခွက်စောင်းခုတ်မှုကနေ ဆင်းသက်လာတာလာအဖြစ် ရှုမြင်ကြတယ်။

British news sources callously depicted the Irish

ဗြိတိသျှ သတင်းစာတွေက အိုင်းရစ်ခ်ျတွေကို ပျင်းရိပြီး

as lazy, simple-minded alcoholics,

ကျပ်မပြည့်တဲ့ အရက်သမားတွေအဖြစ် မညှာမတာ သရုပ်ဖော်ပြီး

and some London decision-makers believed the famine was God’s punishment

လန်ဒန် ဆုံးဖြတ်ချက်ချသူတချို့ က အငတ်ဘေးဟာ အပြစ်ရှိတဲ့အပြုအမူတွေအတွက်

for these sinful behaviors.

ဘုရားသခင် အပြစ်ပေးတာလို့ ယုံကြည်ခဲ့ကြတယ်။

Other government officials purposefully blocked efforts

အခြားအရာရှိတွေက ပြည်တွင်း နိုင်ငံရေးပြိုင်ဆိုင်မှုကြောင့်

to provide meaningful relief due to internal political rivalries.

အဓိပ္ပာယ်ရှိတဲ့ ကယ်ဆယ်ရေး ထောက်ပံ့မှု ကြိုးပမ်းတာတွေကို တမင် ပိတ်ဆို့တယ်။

As with famines and food insecurity today,

ဒီနေ့ အငတ်ဘေးတွေနဲ့ အစားအစာ အာမခံချက်မရှိမှုတွေအတိုင်း

it wasn't a lack of resources preventing the British from aiding Ireland,

အိုင်ယာလန်ကို ဗြိတိန် ကူညီတာကနေ တားဆီးတာက အရင်းအမြစ် ကင်းမဲ့တယ်ဆိုတာထက်၊

but rather a lack of political will.

နိုင်ငံရေး ဆန္ဒ ကင်းမဲ့တာပါ။

Seven years after the blight began,

အပင်နာကျတာ စတင် ပြီး ၇ နှစ် အကြာမှာ၊

Ireland’s weather patterns returned to normal

အိုင်ယာလန် ရာသီဥတု ပုံစံတွေက ပုံမှန် ပြန်ရောက်ခဲ့ပြီး

and the potato crop finally stabilised.

အာလူး သီးနှံက နောက်ဆုံး တည်ငြိမ်လာခဲ့တယ်။

But over 1 million people had perished from starvation,

ဒါပေမဲ့ လူ ၁ သန်းကျော်ဟာ ငတ်မွတ်မှု၊ အာဟာရချို့တဲ့မှုနဲ့

malnutrition, and disease.

ရောဂါကြောင့် သေဆုံးခဲ့ရတယ်။

Between 1 and 2 million more fled the country,

နောက်ထပ် ၁ သန်းနဲ့ ၂ သန်း ကြားက နိုင်ငံကနေ ထွက်ပြေးခဲ့ကြတယ်၊

beginning a trend that dropped Ireland’s population to half its pre-famine levels

၁၉၂၀ ခုနှစ်တွေမှာ အိုင်ယာလန်ရဲ့ လူဦးရေက အငတ်ဘေး မတိုင်ခင်ကထက် ထက်ဝက် ကျဆင်းခဲ့တဲ့

by the 1920s.

လမ်းကြောင်း စခဲ့တာပါ။

Today, climate change is making extreme weather more common and sustained,

ဒီနေ့ ရာသီဥတုအပြောင်းအလဲက ဆိုးရွားတဲ့ ရာသီဥတုကို ပုံမှန်ပိုဖြစ်ကာ တည်တံ့စေပြီး

leading countless agricultural communities to face similar struggles.

မရေမနိုင်တဲ့ စိုက်ပျိုးရေးရပ်ရွာတွေဟာ အလားတူ ရုန်းကန်မှုတွေ ရင်ဆိုင်ရတယ်။

Just as in Ireland, farmers living on the margins

အိုင်ယာလန်မှာလို အပယ်ခံအရပ်မှာ နေထိုင်ကြတဲ့ လယ်သမားတွေဟာ

are increasingly facing starvation, malnutrition, and disease

တာဝန်ယူမှု မရှိသလောက်ဖြစ်တဲ့ ကမ္ဘာ့ ရာသီဥတု ပုံစံတွေကြောင့် ငတ်မွတ်မှု၊

due to global weather patterns for which they bear little responsibility.

အာဟာရချို့တဲ့မှုနှင့် ရောဂါတို့ကို တိုးတိုးပြီး ရင်ဆိုင်နေရတယ်။

But history doesn’t have to repeat itself if governments and institutions

ဒါပေမဲ့ အစိုးရတွေနဲ့ အဖွဲ့အစည်းတွေက ဒီဒေသတွေ လိုအပ်တဲ့ အကူအညီမျိုးကို

can provide the kind of aid these regions need:

ထောက်ပံ့ပေးနိုင်ရင် သမိုင်းက ထပ်ကျော့စရာမရှိပါဘူး။

relief efforts that are coordinated and ongoing,

ညှိနှိုင်း၊လုပ်ဆောင်နေတဲ့ ကယ်ဆယ်ရေး ကြိုးပမ်းမှုတွေ၊

provide sufficient nutrition to prevent disease,

ရောဂါကာကွယ်ဖို့ လုံလောက်တဲ့ အာဟာရကို ထောက်ပံ့ပေးပြီး

and are offered with compassion rather than judgment.

ဝေဖန်တာအစား စာနာမှုနဲ့ ကမ်းလှမ်းတာပါ။