What really caused the Irish Potato Famine - Stephanie Honchell Smith

Translator: Thái Hưng Trần Reviewer: Trang Do Nu Gia

In the fall of 1845, the bright green leaves of potato plants

Vào mùa thu năm 1845, những chiếc lá xanh tươi của cây khoai tây

dotted the Irish countryside.

nằm rải rác khắp vùng nông thôn Ireland.

For over 200 years, the South American vegetable had thrived

Trong hơn 200 năm, loại rau củ Nam Mỹ này đã phát triển mạnh

in Ireland’s rough terrain and unpredictable weather.

ở địa hình gồ ghề và thời tiết khó lường của Ireland.

Packed with carbohydrates, vitamins, and minerals,

Chứa đầy carbohydrate, vitamin và khoáng chất,

the potato was a remarkably nutrient-rich crop

khoai tây là một loại cây trồng đặc biệt giàu chất dinh dưỡng,

that made it easy for less wealthy families to maintain a balanced diet.

giúp các gia đình không khá giả dễ dàng duy trì chế độ ăn uống cân bằng.

By the mid-19th century, potatoes had supplanted other staple foods.

Vào giữa thế kỷ 19, khoai tây đã thay thế các loại thực phẩm chủ yếu khác.

And since British mandates ensured Ireland’s more valuable

Và vì các sắc lệnh của nước Anh yêu cầu

các sản phẩm nông nghiệp có giá trị của Ireland phải xuất khẩu đi,

agricultural products were exported,

roughly half the country’s 8.5 million residents

nên khoảng một nửa trong số 8,5 triệu cư dân của đất nước này

lived almost entirely on potatoes.

phải sống gần như hoàn toàn dựa vào khoai tây.

Nhưng khi mùa thu hoạch bắt đầu vào năm 1845,

But when harvesting began in 1845,

farmers found their potatoes blackened and shriveled.

những người nông dân nhận thấy khoai tây của họ bị thâm đen và teo tóp.

Those who ate them suffered severe stomach cramps and even death.

Những người ăn chúng bị đau bụng dữ dội và thậm chí tử vong.

Today, we know the culprit was Phytophthora infestans—

Ngày nay, chúng ta biết thủ phạm chính là Phytophthora infestans—

a fungus that flourished in the season’s unusually damp weather.

một loại nấm sinh sôi nảy nở trong thời tiết ẩm ướt bất thường.

But at the time it was simply called “the blight.”

Nhưng lúc đó, nó được gọi đơn giản là “bệnh mốc sương”.

The fungus likely originated in the Americas,

Loại nấm này có lẽ có nguồn gốc từ châu Mỹ,

traveling across the Atlantic on ships.

băng qua Đại Tây Dương trên những con tàu.

And while it destroyed potato harvests across Europe,

Và mặc dù nó đã phá hủy mùa màng khoai tây trên khắp châu Âu,

wealthier countries— then as today— generally fared better,

nhưng ở các nước giàu có hơn— thời đó cũng như ngày nay—

nhìn chung vẫn không bị ảnh hưởng mấy,

as they had more resources to draw on.

vì họ còn nhiều nguồn thực phẩm khác để dùng.

Meanwhile, the southern and western regions of Ireland

Trong khi đó, các khu vực phía nam và phía tây của Ireland

were already impoverished and entirely dependent on the single crop,

vốn đã nghèo khó và hoàn toàn phụ thuộc vào loại cây trồng duy nhất này,

making them disproportionately vulnerable.

phải chịu tổn thất một cách trầm trọng hơn.

The impacts of food insecurity are often most severe at the poverty line.

Tác động của mất an ninh lương thực thường nghiêm trọng nhất ở nơi nghèo đói.

But while the failed harvest created a class crisis,

Nhưng trong khi mùa màng thất bát tạo ra một cuộc khủng hoảng giai cấp,

the government's response turned it into a national catastrophe.

thì phản ứng của chính phủ lại biến nó thành một thảm họa quốc gia.

For centuries, Ireland had been under varying degrees of English control,

Trong nhiều thế kỷ, Ireland nằm dưới sự kiểm soát của người Anh ở nhiều mức độ,

and by 1845, it was part of the United Kingdom

và đến năm 1845, quốc gia này trở thành một phần của Vương quốc Anh

with its government based in London.

với trụ sở chính phủ đặt tại London.

During the famine’s first year,

Trong năm đầu tiên của nạn đói,

this distant ruling body imported corn from North America

cơ quan cầm quyền xa xôi này đã nhập khẩu ngô từ Bắc Mỹ

and offered the Irish employment on public works projects.

và cho phép người Ireland làm việc trong các dự án công trình công cộng.

But this relief only caused more problems.

Nhưng sự cứu trợ này chỉ gây ra nhiều vấn đề hơn.

Imported food was poorly distributed and offered insufficient nutrition,

Thực phẩm nhập khẩu được phân phối kém và cung cấp không đủ dinh dưỡng,

making the previously healthy population more vulnerable to disease,

khiến dân số khỏe mạnh trước đây dễ mắc bệnh hơn,

and increasing maternal and child mortality.

và làm tăng tỷ lệ tử vong ở bà mẹ và trẻ em.

Worse still, the British continued to export Ireland’s grain and livestock.

Tệ hơn nữa, người Anh tiếp tục xuất khẩu ngũ cốc và gia súc của Ireland.

Meanwhile, the public works projects required lengthy shifts

Trong khi đó, các dự án công trình công cộng đòi hỏi

những ca lao động chân tay mệt nhọc kéo dài

of grueling manual labour and were far from where most workers lived.

và cách xa nơi sinh sống của hầu hết công nhân.

For example, just one of countless tragic incidences is the story of Thomas Malone,

Ví dụ, một trong vô số sự cố bi thảm là câu chuyện về Thomas Malone,

who walked 18 kilometers roundtrip to work every day.

người đi bộ 18 km khứ hồi để đi làm mỗi ngày.

One night, exhausted and starving,

Một đêm nọ, kiệt sức và đói khát,

he collapsed and died just before reaching home,

anh gục ngã và chết ngay trước khi về đến nhà,

leaving behind his wife and six children.

để lại vợ và sáu đứa con.

Despite the year’s countless tragedies, many families managed to scrape by.

Bất chấp vô số bi kịch trong năm, nhiều gia đình vẫn cố gắng vượt qua.

But in 1846, the damp weather returned and the blight worsened,

Nhưng năm 1846, thời tiết ẩm ướt trở lại và bệnh mốc sương trở nên tồi tệ hơn,

impacting 75% of Ireland's potato yield.

ảnh hưởng đến 75% sản lượng khoai tây của Ireland.

British relief efforts diminished substantially in the famine’s second year.

Các nỗ lực cứu trợ của Anh giảm đi đáng kể trong năm thứ hai của nạn đói.

And while international aid helped save lives,

Và mặc dù viện trợ quốc tế đã giúp cứu sống nhiều sinh mạng,

the overall need was enormous.

nhưng nhu cầu tổng thể vẫn còn rất lớn.

As the crisis wore on, the government limited who was eligible for relief

Khi khủng hoảng kéo dài,

chính phủ đã giới hạn số người đủ điều kiện nhận cứu trợ

and tasked Ireland with funding the relief efforts themselves

và giao cho Ireland nhiệm vụ tự chi trả cho các khoản cứu trợ

by increasing local taxes.

bằng cách tăng thuế địa phương.

Most modern historians view these disastrous policies

Hầu hết các nhà sử học hiện đại đều cho rằng những chính sách tai hại này

as stemming from a mix of toxic religious ideology,

bắt nguồn từ sự pha trộn của hệ tư tưởng tôn giáo độc hại,

laissez-faire economic policies, and political infighting.

các chính sách kinh tế tự do và đấu tranh chính trị nội bộ.

Các nguồn tin tức của Anh đã miêu tả người Ireland một cách tàn nhẫn

British news sources callously depicted the Irish

as lazy, simple-minded alcoholics,

là những kẻ nghiện rượu không não, lười biếng,

and some London decision-makers believed the famine was God’s punishment

và một số nhà cầm quyền ở London tin rằng nạn đói là hình phạt của Chúa

for these sinful behaviors.

dành cho những hành vi tội lỗi này.

Other government officials purposefully blocked efforts

Các quan chức chính phủ khác đã cố tình ngăn chặn các nỗ lực

to provide meaningful relief due to internal political rivalries.

cung cấp cứu trợ cấp thiết do sự cạnh tranh chính trị nội bộ.

As with famines and food insecurity today,

Cũng như nạn đói và mất an ninh lương thực ngày nay,

it wasn't a lack of resources preventing the British from aiding Ireland,

không phải do thiếu nguồn lực đã ngăn cản người Anh viện trợ cho Ireland,

but rather a lack of political will.

mà là do thiếu ý chí chính trị.

Seven years after the blight began,

Bảy năm sau khi bệnh mốc sương bùng phát,

Ireland’s weather patterns returned to normal

thời tiết của Ireland trở lại bình thường

and the potato crop finally stabilised.

và mùa màng khoai tây cuối cùng cũng ổn định.

But over 1 million people had perished from starvation,

Nhưng có hơn 1 triệu người đã chết vì đói,

malnutrition, and disease.

suy dinh dưỡng và bệnh tật.

Between 1 and 2 million more fled the country,

Từ 1 đến 2 triệu người khác rời khỏi đất nước,

beginning a trend that dropped Ireland’s population to half its pre-famine levels

khiến dân số Ireland giảm xuống một nửa so với mức trước nạn đói

by the 1920s.

vào những năm 1920.

Ngày nay, biến đổi khí hậu đang khiến thời tiết cực đoạn

Today, climate change is making extreme weather more common and sustained,

trở nên phổ biến và kéo dài hơn,

khiến vô số cộng đồng nông nghiệp phải đối mặt với những khó khăn tương tự.

leading countless agricultural communities to face similar struggles.

Cũng như ở Ireland, những người nông dân sống bên lề xã hội

Just as in Ireland, farmers living on the margins

are increasingly facing starvation, malnutrition, and disease

ngày càng phải đối mặt với nạn đói, suy dinh dưỡng và bệnh tật

due to global weather patterns for which they bear little responsibility.

do các biến đổi thời tiết toàn cầu mà nguyên nhân không phải do họ.

But history doesn’t have to repeat itself if governments and institutions

Nhưng lịch sử sẽ không phải lặp lại nếu các chính phủ và thể chế

can provide the kind of aid these regions need:

có thể cung cấp loại viện trợ mà những khu vực này cần:

relief efforts that are coordinated and ongoing,

những nỗ lực cứu trợ được phối hợp và duy trì liên tục,

provide sufficient nutrition to prevent disease,

cung cấp đủ dinh dưỡng để ngăn ngừa bệnh tật,

and are offered with compassion rather than judgment.

và trao đi bằng cả tấm lòng thay vì là lời phán xét.