What really caused the Irish Potato Famine - Stephanie Honchell Smith

Tłumaczenie: P S Korekta: Natalie Kam

In the fall of 1845, the bright green leaves of potato plants

Jesienią 1845 roku, irlandzkie pola usiane były

dotted the Irish countryside.

jasnozielonymi liśćmi ziemniaków.

For over 200 years, the South American vegetable had thrived

Przez ponad 200 lat, to południowoamerykańskie warzywo rosło

in Ireland’s rough terrain and unpredictable weather.

mimo niesprzyjającego terenu i zmiennej pogody w Irlandii.

Packed with carbohydrates, vitamins, and minerals,

Pełen węglowodanów, witamin i minerałów

the potato was a remarkably nutrient-rich crop

ziemniak był niezwykle bogatą w składniki odżywcze rośliną,

that made it easy for less wealthy families to maintain a balanced diet.

która umożliwiała mniej zamożnym rodzinom utrzymanie zbilansowanej diety.

By the mid-19th century, potatoes had supplanted other staple foods.

Do połowy XIX wieku, ziemniaki zastąpiły inne podstawowe produkty spożywcze.

And since British mandates ensured Ireland’s more valuable

A ponieważ Brytyjczycy zadbali o to, by bardziej wartościowe

agricultural products were exported,

produkty rolne Irlandii były eksportowane,

roughly half the country’s 8.5 million residents

około połowa z 8,5 miliona mieszkańców kraju

lived almost entirely on potatoes.

żyła praktycznie wyłącznie z ziemniaków.

But when harvesting began in 1845,

Ale gdy w 1845 roku nadeszły zbiory,

farmers found their potatoes blackened and shriveled.

rolnicy odkryli, że ich ziemniaki poczerniały i uschły.

Those who ate them suffered severe stomach cramps and even death.

Spożycie ich kończyło się ostrymi skurczami żołądka, a nawet śmiercią.

Today, we know the culprit was Phytophthora infestans—

Dziś wiemy, że sprawcą był Phytophthora infestans,

a fungus that flourished in the season’s unusually damp weather.

grzyb, który rozwinął się dzięki wyjątkowo wilgotnej pogodzie.

But at the time it was simply called “the blight.”

W tamtym czasie nazywano go po prostu “zarazą“.

The fungus likely originated in the Americas,

Grzyb ten, najprawdopodobniej pochodzący z obu Ameryk,

traveling across the Atlantic on ships.

przemierzył Atlantyk na pokładach statków.

And while it destroyed potato harvests across Europe,

I chociaż niszczył zbiory ziemniaków w całej Europie,

wealthier countries— then as today— generally fared better,

bogatsze kraje, wtedy jak i dzisiaj, generalnie radziły sobie lepiej,

as they had more resources to draw on.

gdyż miały do dyspozycji więcej zasobów.

Meanwhile, the southern and western regions of Ireland

Tymczasem południowe i zachodnie regiony Irlandii,

were already impoverished and entirely dependent on the single crop,

już wcześniej zubożałe i całkowicie zależne od uprawy ziemniaków,

making them disproportionately vulnerable.

znalazły się w wyjątkowo trudnym położeniu.

The impacts of food insecurity are often most severe at the poverty line.

Brak bezpieczeństwa żywnościowego zwykle najdotkliwiej dotyka najuboższych.

But while the failed harvest created a class crisis,

Podczas gdy nieudane zbiory doprowadziły do kryzysu klasowego,

the government's response turned it into a national catastrophe.

działania rządu zmieniły go w katastrofę narodową.

For centuries, Ireland had been under varying degrees of English control,

Przez wieki Irlandia znajdowała się w różnym stopniu pod kontrolą Anglików,

and by 1845, it was part of the United Kingdom

a do 1845 roku, była częścią Zjednoczonego Królestwa

with its government based in London.

z rządem w Londynie.

During the famine’s first year,

W pierwszym roku klęski głodu,

this distant ruling body imported corn from North America

ten odległy organ władzy importował kukurydzę z Ameryki Północnej

and offered the Irish employment on public works projects.

oraz oferował Irlandczykom zatrudnienie przy robotach publicznych.

But this relief only caused more problems.

Lecz to przysporzyło tylko kolejnych problemów.

Imported food was poorly distributed and offered insufficient nutrition,

Importowana żywność była źle rozprowadzana i oferowała zbyt mało wartości odżywczych,

making the previously healthy population more vulnerable to disease,

przez co dotychczas zdrowa populacja stała się bardziej podatna na choroby,

and increasing maternal and child mortality.

a śmiertelność wśród matek i dzieci wzrosła.

Worse still, the British continued to export Ireland’s grain and livestock.

Co gorsza, Brytyjczycy nadal eksportowali irlandzkie zboża i zwierzęta gospodarskie.

Meanwhile, the public works projects required lengthy shifts

Tymczasem, roboty publiczne oznaczały długie zmiany

of grueling manual labour and were far from where most workers lived.

i wyczerpującą pracę fizyczną z dala od domostw większości robotników.

For example, just one of countless tragic incidences is the story of Thomas Malone,

Wśród niezliczonych tragicznych przypadków jest chociażby historia Thomasa Malone’a,

who walked 18 kilometers roundtrip to work every day.

który codziennie pokonywał 18 kilometrów w obie strony do pracy.

One night, exhausted and starving,

Jednej nocy, wyczerpany i głodny,

he collapsed and died just before reaching home,

upadł i zmarł tuż przed dotarciem do domu,

leaving behind his wife and six children.

zostawiając żonę i sześcioro dzieci.

Despite the year’s countless tragedies, many families managed to scrape by.

Pomimo niezliczonych tragedii tego roku, wielu rodzinom udało się przetrwać.

But in 1846, the damp weather returned and the blight worsened,

Ale w 1846 roku wilgotna pogoda powróciła, a zaraza się nasiliła,

impacting 75% of Ireland's potato yield.

niszcząc 75% plonów ziemniaków.

British relief efforts diminished substantially in the famine’s second year.

Brytyjskie wsparcie znacznie zmniejszyło się w drugim roku głodu.

And while international aid helped save lives,

I choć pomoc międzynarodowa pomagała ratować życie,

the overall need was enormous.

ogólna skala potrzeb była ogromna.

As the crisis wore on, the government limited who was eligible for relief

Przedłużający się kryzys sprawił, że rząd zawężył liczbę osób do otrzymania zapomogi

and tasked Ireland with funding the relief efforts themselves

oraz zlecił Irlandii samodzielne sfinansowanie działań pomocowych

by increasing local taxes.

poprzez podniesienie podatków.

Most modern historians view these disastrous policies

Większość współczesnych historyków uważa tę katastrofalną politykę,

as stemming from a mix of toxic religious ideology,

za wynikającą z połączenia toksycznej religijnej ideologii,

laissez-faire economic policies, and political infighting.

nieingerencyjnej polityki gospodarczej i politycznych walk wewnętrznych.

British news sources callously depicted the Irish

Brytyjskie media bezdusznie przedstawiały Irlandczyków

as lazy, simple-minded alcoholics,

jako leniwych, bezmyślnych alkoholików,

and some London decision-makers believed the famine was God’s punishment

a niektórzy londyńscy decydenci wierzyli, że klęska głodu była karą boską

for these sinful behaviors.

za grzeszne uczynki.

Other government officials purposefully blocked efforts

Inni urzędnicy państwowi celowo blokowali starania

to provide meaningful relief due to internal political rivalries.

niesienia pomocy wskutek wewnętrznych różnic politycznych.

As with famines and food insecurity today,

Tak jak w przypadku obecnych klęsk żywnościowych,

it wasn't a lack of resources preventing the British from aiding Ireland,

to nie brak zasobów uniemożliwił Brytyjczykom udzielenie pomocy Irlandii,

but rather a lack of political will.

a raczej brak chęci politycznej.

Seven years after the blight began,

Siedem lat po wybuchu zarazy,

Ireland’s weather patterns returned to normal

warunki pogodowe w Irlandii wróciły do normy,

and the potato crop finally stabilised.

a wydajność ze zbiorów się unormowała.

But over 1 million people had perished from starvation,

Jednak ponad milion ludzi zginęło z głodu,

malnutrition, and disease.

niedożywienia i chorób.

Between 1 and 2 million more fled the country,

Od 1 do 2 milionów osób uciekło z kraju,

beginning a trend that dropped Ireland’s population to half its pre-famine levels

co zapoczątkowało spadek populacji do połowy poziomu sprzed klęski żywiołowej

by the 1920s.

w latach 20. XX wieku.

Today, climate change is making extreme weather more common and sustained,

Obecnie, przez zmiany klimatu ekstremalne zjawiska stają się coraz częstsze,

leading countless agricultural communities to face similar struggles.

co doprowadza liczne rolnicze społeczności do podobnych zmagań.

Just as in Ireland, farmers living on the margins

Tak jak w Irlandii, rolnicy żyjący na marginesie

are increasingly facing starvation, malnutrition, and disease

coraz częściej walczą z głodem, niedożywieniem i chorobami

due to global weather patterns for which they bear little responsibility.

przez globalne wzorce pogodowe, za które prawie w ogóle nie odpowiadają.

But history doesn’t have to repeat itself if governments and institutions

Jednak historia nie musi się powtarzać, o ile rządy i instytucje

can provide the kind of aid these regions need:

zapewnią taki rodzaj pomocy, jaki jest tam potrzebny,

relief efforts that are coordinated and ongoing,

skoordynowane i nieustanne działania pomocowe,

provide sufficient nutrition to prevent disease,

zaopatrywanie w żywność by zapobiegać chorobom,

and are offered with compassion rather than judgment.

które niesione są ze współczuciem, a nie z osądem.