How one person saved over 2,000 children from the Nazis - Iseult Gillespie

Translator: Sanntint Tint Reviewer: Myo Aung

In Warsaw, late October 1943,

၁၉၄၃ ခုနှစ်၊ အောက်တိုဘာ နှောင်းပိုင်း ဝါဆောမှာ

Irena Sendler and Janina Grabowska were enjoying a rare moment of peace

Irena Sendler နဲ့ Janina Grabowska တို့ဟာ စစ်ကြောင့် တ်ကြေနေတဲ့ မြို့မှာ ကြုခဲတဲ့

in their war-torn city.

အေးချမ်းတဲ့ ကာလ တစိခုကို ခံစားနေတယ်။

But their laughter froze when they heard the Gestapo pounding on Sendler’s door.

ဒါပေမဲ့ နာဇီ ရဲတွေရဲ့ တံခါး ထုသံ ကြားရတဲ့အခါ ရယ်သံ ရပ်သွားတယ်။

Sendler rushed to the window to dispose of incriminating evidence—

Sendler က သက်သေခံ အထောက်အထားတွေကို ရှင်းထုတ်ဖို့ပြတင်းပေါက်ဆီ ပြေးသွားတယ်။

only to see more police patrolling below.

တွေ့လိုက်ရတာက အောက်မှာ နောက်ထပ် ရဲတွေ ကင်းလှည့်နေတာပါ။

Knowing she was minutes from arrest,

ခဏအကြာ အဖမ်းခံရတော့မှာကို သိတဲ့အတွက်

she tossed Janina her most dangerous possession:

အန္တရာယ်အရှိဆုံး ပစ္စည်းကို Janina ဆီ ပစ်ပေးတယ်။

a glass jar containing the names of over 2,000 Jewish children

လုံခြုံရာကို ခိုးသွင်းလာခဲ့တဲ့ ဂျူး ကလေးငယ် ၂၀၀၀ ကျော်ရဲ့

she’d smuggled to safety.

နာမည်တွေပါတဲ့ ဖန်ဘူးတစ်လုံးပါ။

This arrest wasn’t the first consequence Sendler had faced

ဖမ်းဆီးမှုက Sendler ရဲ့တစ်သက် ရင်ဆိုင်ခဲ့တဲ့ Semitism ဆန့်ကျင်တဲ့

in her lifelong crusade against anti-Semitism.

ဘာသာရေးစစ်ပွဲ ရဲ့ ပထမဆုံး အကျိုးဆက်တော့ မဟုတ်ဘူး။

Born to Catholic parents in 1910, she grew up in a predominantly Jewish town

၁၉၁၀ မှဝာ ကတ်သလစ် မိဘတွေက မွေးတဲ့သူဟာ ဂျူး အများဆုံးရှိတဲ့ တစ်မြို့မှာ ကြီးပြင်းတယ်။

where her father treated poor Jewish patients other doctors refused to help.

သူ့အဖေဟာ အခြားသူတွေက ကူညီဖို့ငြင်းဆန်တဲ့ ဂျူးဆင်ရဲဲသား လူနာတွေကို ကုသပေးတယ်။

Irena was furious at the constant discrimination against her Jewish friends.

Irena ဟာ သူ့ရဲ့ ဂျူးသူငယ်ချင်းတွေကို အမြဲမပြတ် ခွဲခြားဆက်ဆံတာကို ဒေါသဖြစ်တယ်။

As a graduate student in social welfare at the University of Warsaw,

ဝါဆော တက္ကသိုလ်မှာ လူမှုဘဝ ဖူလုံရေးနဲ့ ဘွဲ့ရတဲ့ ကျောင်းသူဖြစ်တာကြောင့်

Sendler publicly denounced the segregation of classrooms

Sendler ဟာ စာသင်ခန်းတွေရဲ့ ခွဲခြားမှုကို လူသိရှင်ကြား ရှုတ်ချခဲ့ပြီး

and defaced her non-Jewish identity card—

သူ့ရဲ့ ဂျူးမဟုတ်တဲ့ သက်သေခံ ကတ်ပြားကို ရေးခြစ်ဖျက်ဆီးတယ်။

earning her a suspension and a reputation for troublemaking.

ဆိုင်းငံ့ခံရတာနဲ့ ပြဿနာရှာတာ အတွက်နာ မည်ကြီးခဲ့တာပေါ့။

Buoyed by her socialist ideals and inspired by her fellow social workers,

သူ့ရဲ့ဆိုရှယ်လစ် စံတွေကြောင့် အားတက်နေပြီး မိတိဆွေလူမှု လုပ်သားတွေရဲ့ စေ့ဆော်မှုနဲ့

Sendler assisted vulnerable Jewish families across Warsaw,

Sendler ဟာ ဝါဆောအနှံ့က အားငယ်တဲ့ ဂျူးမီသားစုတွေကို ကူညီခဲ့တယ်။

pushing back on the waves of anti-Semitism surging through Europe.

ဥရောပကနေ အုံကြွလာတဲ့ Semitism ဆန့်ကျင်ရေး လှိုင်းတွေကို ပြန်တွန်းထုတ်ရင်းပါ။

But in September 1939, Nazi Germany invaded Poland,

ဒါပေမဲ့ ၁၉၃၉ စက်တင်ဘာမှာ နာဇီ ဂျာမဏီက ပိုလန်ကို ကျူးကျော်ခဲ့တယ်။

bringing laws that further eroded Jewish rights.

ဂျူးရပိုင်ခွင့်တွေကို ထပ် လျော့ပါးစေတဲ့ ဥပဒတွေ ယူဆောင်လာရင်းပါ။

In 1940, Hitler announced that hundreds of thousands of Jews in Warsaw

၁၉၄၀ခ မှာ ဟစ်တလာက ဝါဆောက သိန်းချီတဲ့ ဂျူးတွေဟာစတုရန်းတစိမိုင်ကျော်သာရှိတဲ့

were to be forced into just over one square mile of land.

ယ်မြေထဲကို မောင်းထုတ်ခံရတော့မယ်လို့ ကြေညာတယ်။

Bordered by high walls and subject to constant surveillance,

မြင့်မားတဲ့ တံတိုင်းတွေနဲ့ နယ်သတ်ထားပြီး အမြဲမပြတ် စောင့်ကြပ်ခံရတာကြောင့်

families living in the Warsaw Ghetto quickly became starving and sick.

ဝါဆော ဆင်းရဲသားအရပ်မှာနေတဲ့ မိသားစုတွေဟာ အလျင်အမြန် ငတ်ပြတ်တာ၊ ဖျားနာတာဖြစ်လာနေတယ်။

Appalled, Sendler and her colleagues secured passes to the ghetto

တုန်လှုပ်တာကြောင့် Sendler နဲ့ သူ့လုပ်ဖော်တွေဟာ ငန်းဖျားရောဂါ ဖြစ်တာအတွက်

on the pretense of checking for typhus outbreaks.

`စစ်ဆေးယောင်ဆောင်ကာ ဆင်းရဲသား ရပ်ကွက်ဆီ ဖြတ်လမ်းတွေကို ပိတ်တယ်။

At first, her group worked to smuggle in resources

ပထမဆုံး သူ့အဖွဲ့ဟာ စာနာတတ်တဲ့ ပိုလန် အရာရှိတွေနဲ့ မြေအောက် ဆေးအဖွဲ့ရဲ့

with the help of sympathetic Polish officials and the medical underground.

အကူအညီနဲ့ ရင်းမြစ်တွေကို ခိုးသွင်းဖို့ လုပ်ခဲ့တယ်။

But as desperate parents began sending their children through sewers

ဒါပေမဲ့ ကြံမိကြံရာဖြစ်နေတဲ့ မိဘတွေဟာ သူတို့ကလေးတွေကို မိလ္လာပိုက်တွေ၊

and over walls,

တံတိုင်းတွေကနေ ကျော်ပို့နေတော့

it became clear that to help these people survive,

ဒီလူတွေ ရှင်ကျန်ဖို့ ကူညီပေးဖို့က ရှင်းလင်းတာတယ်။

Sendler needed to help them escape.

သူတို့ လွတ်မြောက်အောင် Sendler ကူညီဖို့ လိုတယ်။

Sendler and her associates developed a coordinated campaign of rescue missions.

Sendler တို့အဖွဲ့ဟာကယ်ဆယ်ရေး အဖွဲ့တွေရဲ့ ချိတ်ဆက်ထားတဲ့ လှုံ့ဆော်ပွဲတစ်ခု ထွင်တယ်။

Children were bundled into dirty laundry, packed into boxes on cargo trains,

ကလေးတွေကို ညစ်ပတ်တဲ့ အဝတ်တွေထဲမှာ ထိုးထည့် ၊ ကုန်ရထားပေါ်က ပုံးတွေထဲမှာ ထုပ်ပိုးပြီး

and carried beneath the Gestapo’s noses in coffins, toolboxes, and briefcases.

အခေါင်းတွေ၊ပုံးတွေ၊လက်ဆွဲအိတ်တွေနဲ့ ဂျာမန်ရဲ့တွေရဲ့မျက်စိရှေ့မှာတင် သယ်တယ်။

Bigger children escaped through the courthouse and church,

ပိုကြီးတဲ့ ကလေးတွေက ဆင်းရဲသားရပ်ကွက် နယ်စပ်မျဉ်းတွေမှာ ခွဆောက်ထားတဲ့

which straddled the ghetto’s boundaries.

ရုံးနဲ့ ဘုရားကျောင်းကနေ လွတ်မြောက်သွားတယ်။

Sendler helped ferry these children to safe houses,

Sendler က ဒီကလေးတွေကို ဘေးကင်းတဲ့ အိမ်တွေဆီ ကူပို့ပေးတယ်။

before forging them new documents and sending them to orphanages,

သူတို့အတွက် စာရွက်စ၊တမ်းအသစ်တွေ အတုလုပ်ပြီး မိဘမဲ့ဂေဟာတွေဆီ မပို့ခင်မှာ

convents, and foster families across Poland.

ပိုလန်အနှံ့က သီလရှင်ကျောင်းတွေနဲ့ မွေးစားမိသားစုတွေဆီမှာပါ။

To retain their Jewish identities and keep track of every child,

ဂျူးကိုယ်ပိုင်လက္ခဏာတွေကို ထိန်းထားဖို့နဲ့ ကလေးတိုင်းနဲ့ မျက်ခြည်မပြတ်ဖို့

Sendler kept painstaking records on thin cigarette paper

Sendler ဟာ ပါးလွှာတဲ့ စီးကရက်စက္ကူပေါ်မှာ ဒုက္ခခံပြီး မှတ်တမ်းတွေ ဆက်ရေးပြီး

and stored them in glass jars.

ဖန်ဘူးတွေထဲမှာ သိမ်းထားတယ်။

This work was punishable by death.

ဒီအလုပ်က သေဒဏ်ပေးခံနိုင်လောက်တယ်။

But for Sendler, such consequences paled in comparison

ဒါပေမဲ့ Sendler အတွက်တော့ သူတို့ကလေးတွေနဲ့ ခွဲခွာဖို့ မိဘတွေကို

to the pain of convincing parents to part with their children—

သိမ်းသွင်းရတဲ့ နာကျင်မှုနဲ့ ယှဉ်ရင် ဒီလိုအကျိုးဆက်တွေက သေးနုပ်သွားတယ်။

often with no promise of a reunion.

မကြာခဏတော့ ပြန်ဆုံဖို့ အလားအလာမရှိဘူးလေ။

In 1942, the Nazis began transporting Jews from the ghetto

၁၉၄၂ ခုနှစ်မှာ နာဇီတွေဟာ ဆင်းရဲသား ရပ်ကွက်က ဂျူးတွေကို အကျဉ်းစခန်းတွေဆီ

into concentration camps.

စတင်ပို့ဆောင်ခဲ့တယ်။

Sendler worked with new urgency,

Sendler ဟာ Zegota လို့ခေါ်တဲ့ နာဇီဆန့်ကျင်ရေး

joining forces with the Nazi resistance group called Zegota.

တပ်ဖွဲ့တွေမှာပါဝင်ရင်း အရေးတကြီး အသစ်နဲ့ လုပ်ဆောင်ခဲ့တယ်။

Zegota helped Sendler expand her operation by stashing money for her

Zegota က သူ့အတွက် ဝါဆောအနှံ့က ချောစာပုံးတွေထဲမှာ ငွေကို ဝှက်ပေးရင်းရဲ့

in post boxes across Warsaw.

စစ်ဆင်ရေးတိုးချဲ့ဖို့ Sendler ကိုကူညီတယ်။

But this system would also be Sendler’s downfall.

ဒါပေမဲ့ ဒီစနစ်က Sendler ရဲ့ ကျဆုံးခန်းလည်း ဖြစ်လိမ့်မယ်။

When the Gestapo threatened a laundry owner whose business

ဂျာမန်ရဲတွေက လုပ်ငန်းမှာ Zegota ချောစာ တစ်ပုံးပါဝင်တဲ့

contained a Zegota post box,

ပင်မင်း ပိုင်ရှင်ကို ခြိမ်းခြောက်တဲ့အခါ

she gave them Sendler’s name.

သူက ရဲတွေကို Sendler ရဲ့ နာမည်ကို ပေးလိုက်တယ်။

At 3am on October 20th, the Gestapo burst into Sendler’s apartment,

အောက်တိုဘာလ ၂၀ ရက်မှာ ဂျာမန်ရဲတွေက Sendler ရဲ့တိုက်ခန်းထဲကို ဗြုန်းခနဲဝင်ပြီး

arresting her for aiding Jews throughout the country.

နိုင်ငံအနှံ့အပြားက ဂျူးတွေကို ကူညီတာအတွက် သူ့ကို ဖမ်းဆီးတာပါ။

The police had captured Sendler, but her records remained safe.

ရဲတွေက Sendler ကို ဖမ်းဆီးခဲ့ပေမဲ့ သူ့မှတ်တမ်းတွေကတော့ လုံခြုံနေခဲ့တယ်။

Janina protected the children’s names with her life,

သူ့သူငယ်ချင်း ပြန်လာမလားဆိုတာကို မသိဘဲနဲ့ Janina ဟာ

all without knowing whether her friend would ever return.

ကလေးတွေရဲ့နာမည်တွေကို သူ့အသက်နဲ့အတူ ကာကွယ်ခဲ့တယ်။

Despite enduring months of physical and psychological torture,

ရုပ်ပိုင်းနဲ့ စိတ်ပိုင်း နှိပ်စက်မှုတွေကို ကြံ့ကြံ့ခံရပေမဲ့

Sendler betrayed no information.

Sendler သတင်းအချက်အလက်ကို သစ္စာမဖောက်ခဲ့ဘူး။

Defiant to the end, she was sentenced to execution on January 20th, 1944.

အဆုံးအထိ ဖီဆန်ရင်း သူဟာ ၁၉၄၄ ခုနှစ်၊ ဇန်နဝါရီ ၂၀ ရက်မှာ သေဒဏ်စီရင်ခံရတယ်။

But as she walked to her death, a German officer diverted her course.

ဒါပေမဲ့ သေတဲ့ဆီ သွားစဉ် ဂျာမန် အရာရှိက လမ်းကြောင်းပြောင်းလိုက်တယ်။

Zegota had paid the Gestapo the modern equivalent of over $100,000

Zegota က Sendler လွတ်ရေးအတွက် ယနေ့ခေတ် ဒေါ်လာ ၁၀၀,၀၀၀ နဲ့ ညီမျှတဲ့

for Sendler’s release.

ငွေကို ဂျာမန်ရဲတွေကို ပေးခဲ့တယ်။

That night as she listened to bullhorns proclaiming her death,

အဲဒီညက သူသေတာကို ကြေညာနေတဲ့ အော်လန်ကို နားထောင်နေစဉ်မှာ

Sendler’s work began anew.

Sendler ရဲ့အလုပ်ဟာ အသစ်ပြန်စခဲ့တယ်။

Remaining in hiding, she continued to oversee Zegota’s rescue missions

ဆက်လက် ပုန်းကွယ်နေရင်းက ၁၉၄၅ ခုနှစ် ဂျာမဏီ စစ်ရှုံးတဲ့အထိသူဟာ Zegota ရဲ့

until Germany’s defeat in 1945.

ကယ်ဆယ်ရေး အဖွဲ့တွေကို ဆက်လက် ကြီးကြပ်ခဲ့တယ်။

After the war, Sendler reconnected with the children she’d helped escape,

စစ်ပြီးတော့ Sendler ဟာ သူ လွတ်မြောက်အောင် ကူညီပေးခဲ့တဲ့ကလေးတွေနဲ့ပြန်ဆက်သွယ်ခဲ့တယ်။

remaining in contact with many for the rest of her life.

ကျန်တဲ့ သူ့ဘဝတာမှာ အများအပြားနဲ့ အဆက်အသွယ်မပြတ်ရှိခဲ့တယ်။

And while the new Polish government sought to suppress her story,

ပိုလန် အစိုးရသစ်က သူ့ဇာတ်လမ်းကို ဖုံးဖိဖို့ ကြိုးစားခဲ့ပေမဲ့

the children she rescued ensured she was recognized for her work.

သူ ကယ်တင်ခဲ့တဲ့ ကလေးတွေက သူ့လုပ်ရပ်အတွက် အသိအမှတ်ခံရတာကို သေချာစေခဲ့တယ်။

Yet despite all the lives she saved,

ဒါပေမဲ့ အသက်အားလုံးကို သူ ကယ်တင်ခဲ့ပေမဲ့

Sendler remained hesitant to accept praise for her actions, remarking,

Sendler ဟာ သူ့လုပ်ဆောင်မှုတွေအတွက် ချီးကျူးခံဖို့ တုံ့ဆိုင်းခဲ့တယ်။ မှတ်ချက်က

“I continue to have qualms of conscience that I did so little.”

“ဒီလောက် နည်းနည်းလေးပဲ ငါလုပ်ခဲ့တယ်ဆိုပြီး ကျွန်မ စိတ်မှာ စနောင့်စနင်း ဆက်ရှိနေတယ်။”