How one person saved over 2,000 children from the Nazis - Iseult Gillespie

Translator: Stefan Mitikj

In Warsaw, late October 1943,

Во Варшава, доцен октомври, 1943,

Irena Sendler and Janina Grabowska were enjoying a rare moment of peace

Ирена Сендлер и Јанина Грабовска уживаа во редок мирен момент

in their war-torn city.

во нивниот опустошен град.

But their laughter froze when they heard the Gestapo pounding on Sendler’s door.

Но нивната смеа сепна кога слушнаа како Гестапото удира на вратата на Сендлер.

Sendler rushed to the window to dispose of incriminating evidence—

Сендлер истрча до прозорецот да исфрли инкриминирачки докази-

only to see more police patrolling below.

здогледувајќи повеќе полициски патроли долу.

Knowing she was minutes from arrest,

Знаејќи дека минути ја делеа од апсење,

she tossed Janina her most dangerous possession:

ѝ го фрли на Јанина најопасниот предмет што го поседува:

a glass jar containing the names of over 2,000 Jewish children

стаклена тегла со имиња од преку 2.000 еврејски деца

she’d smuggled to safety.

кои ги шверцувала до слобода.

This arrest wasn’t the first consequence Sendler had faced

Ова апсење не беше првата последица со која Сендлер се соочила

in her lifelong crusade against anti-Semitism.

во нејзината доживотната војна против антисемитизмот.

Born to Catholic parents in 1910, she grew up in a predominantly Jewish town

Ќерка на католички родители во 1910, пораснала во претежно еврејски град

where her father treated poor Jewish patients other doctors refused to help.

каде нејзиниот татко лекувал сиромашни Евреи кои други доктори ги одбивале.

Irena was furious at the constant discrimination against her Jewish friends.

Ирена била бесна на дискриминацијата против нејзините еврејски пријатели.

As a graduate student in social welfare at the University of Warsaw,

Како дипломирана студентка во општествена заштита на Варшавскиот универзитет,

Sendler publicly denounced the segregation of classrooms

Сендлер јавно ја осуди поделбата на училниците

and defaced her non-Jewish identity card—

и ја обезличи нејзината нееврејска лична карта-

earning her a suspension and a reputation for troublemaking.

заработувајќи суспензија и репутација за правење проблеми.

Buoyed by her socialist ideals and inspired by her fellow social workers,

Воден од нејзините социјалистички идеали и инспирирана од колегите соц. работници,

Sendler assisted vulnerable Jewish families across Warsaw,

Сендлер помагала на ранливи еврејски семејства низ Варшава,

pushing back on the waves of anti-Semitism surging through Europe.

намалувајќи ги брановите на антисемитизам кои се ширеле низ Европа.

But in September 1939, Nazi Germany invaded Poland,

Но, во септември, 1939, нацистичка Германија ја нападна Полска,

bringing laws that further eroded Jewish rights.

носејќи закони кои ги еродирале правата на Евреите.

In 1940, Hitler announced that hundreds of thousands of Jews in Warsaw

Во 1940, Хитлер објавил дека стотици илјади Евреи во Варава

were to be forced into just over one square mile of land.

ќе бидат натискани во само една квадратна милја земја.

Bordered by high walls and subject to constant surveillance,

Граничејќи со високи ѕидови и тема на постојан надзор,

families living in the Warsaw Ghetto quickly became starving and sick.

семејства кои живееле во Варшавското гето набрзо станале гладни и болни.

Appalled, Sendler and her colleagues secured passes to the ghetto

Згрозена, Сендлер и колегите обезбедиле пристап до гетото

on the pretense of checking for typhus outbreaks.

правдајќи се дека проверувале можна епидемија на тифус.

At first, her group worked to smuggle in resources

Прво, нејзината група работела да шверцува ресурси

with the help of sympathetic Polish officials and the medical underground.

со помошта на сочувствителни полски службеници и медицинската позадина.

But as desperate parents began sending their children through sewers

Но кога очајните родители почнале да си ги праќаат децата низ канализации

and over walls,

и преку ѕидови,

it became clear that to help these people survive,

јасно било дека за да се помогне на луѓето да преживеат,

Sendler needed to help them escape.

Сендлер морала да им помогне да избегаат.

Sendler and her associates developed a coordinated campaign of rescue missions.

Сендлер и партнерите развиле координирана кампања на спасувачки мисии.

Children were bundled into dirty laundry, packed into boxes on cargo trains,

Деца биле спојувани во валкани алишта, пакувани во кутии за карго возови,

and carried beneath the Gestapo’s noses in coffins, toolboxes, and briefcases.

и изнесувани под носовите на Гестапото во ковчези, кутии за алат и актовки.

Bigger children escaped through the courthouse and church,

Поголемите деца избегале низ судот и црквата

which straddled the ghetto’s boundaries.

што ги опфаќало границите на гетото.

Sendler helped ferry these children to safe houses,

Сендлер со ферибот ги однела децата до безбедни куќи,

before forging them new documents and sending them to orphanages,

пред да им фалсификува нови документи и да ги испрати во сиропиталишта,

convents, and foster families across Poland.

манастири и згрижувачки семејства низ Полска.

To retain their Jewish identities and keep track of every child,

Да ги задржи нивните еврејски идентитети и да води сметка за секое дете,

Sendler kept painstaking records on thin cigarette paper

Сендлер водела макотрпна евиденција на тенка хартија за цигари

and stored them in glass jars.

и ги чувала во стаклени тегли.

This work was punishable by death.

Оваа работа била казнувано со смрт.

But for Sendler, such consequences paled in comparison

Но за Сендлер, такви последици не се споредувале со

to the pain of convincing parents to part with their children—

болката на убедувањее родители да се разделат од своите деца-

often with no promise of a reunion.

често без ветување за повторна средба.

In 1942, the Nazis began transporting Jews from the ghetto

Во 1942, нацистите почнале да преместуваат Евреи од гетото

into concentration camps.

во концентрациони логори.

Sendler worked with new urgency,

Тоа ја алармирало Сендлер,

joining forces with the Nazi resistance group called Zegota.

која здружила сили со групата која давала отпор кон нацисти наречена Зегота.

Zegota helped Sendler expand her operation by stashing money for her

Зегота ѝ помагала на Сендлер со тоа што чувала пари за неа

in post boxes across Warsaw.

во поштенски кутии низ Варшава.

But this system would also be Sendler’s downfall.

Но, овој систем исто така бил падот на Сендлер.

When the Gestapo threatened a laundry owner whose business

Кога Гестапото се заканувало на сопственик на перална чиј бизнис

contained a Zegota post box,

содржел поштенска кутија Зегота,

she gave them Sendler’s name.

таа им го дала името на Сендлер.

At 3am on October 20th, the Gestapo burst into Sendler’s apartment,

Во три часот изутрина на 20 октомври, Гестапото влетало во станот на Сендлер,

arresting her for aiding Jews throughout the country.

апсејќи ја за помагање на Евреи низ државата.

The police had captured Sendler, but her records remained safe.

Полицијата ја фатила Сендлер, но нејзините документи останале безбедни.

Janina protected the children’s names with her life,

Јанина ги штитела имињата на децата со нејзиниот живот,

all without knowing whether her friend would ever return.

без да знае дали нејзнината пријателка воопшто ќе се врати.

Despite enduring months of physical and psychological torture,

Иако издржала повеќемесечна физичка и психолошка тортура,

Sendler betrayed no information.

Сендлер не издала никаква информација.

Defiant to the end, she was sentenced to execution on January 20th, 1944.

Пркосна до крај, таа била осудена до егзекуција на 20 јануари 1944 година.

But as she walked to her death, a German officer diverted her course.

Но, додека одела кон нејзината смрт, герм. офицер го пренасочил нејзиниот тек.

Zegota had paid the Gestapo the modern equivalent of over $100,000

Зегота му платила на Гестапо денешни над 100.000 долари

for Sendler’s release.

за ослободување на Сендлер.

That night as she listened to bullhorns proclaiming her death,

Таа ноќ додека слушала сирени прогласувајќи ја нејзината смрт,

Sendler’s work began anew.

работата на Сендлер започнала одново.

Remaining in hiding, she continued to oversee Zegota’s rescue missions

Криејќи се, таа продолжила да надгледува спасувачки мисии на Зегота

until Germany’s defeat in 1945.

сè до поразот на Германија во 1945.

After the war, Sendler reconnected with the children she’d helped escape,

По војната, Сендлер повторно се поврзала со децата кои ги спасила,

remaining in contact with many for the rest of her life.

останувајќи во контакт со многумина до крајот на животот.

And while the new Polish government sought to suppress her story,

И додека новата полска влада имала намера да ѝ ја потисне приказната,

the children she rescued ensured she was recognized for her work.

децата што ги спасила осигурале да биде таа препознаена по својата работа.

Yet despite all the lives she saved,

И покрај сите животи што ги спасила,

Sendler remained hesitant to accept praise for her actions, remarking,

Сендлер се колебала да прифати пофалби за нејзините постапки, изјавувајќи,

“I continue to have qualms of conscience that I did so little.”

„Продолжувам да имам грижа на совест дека направив толку малку“.