How one person saved over 2,000 children from the Nazis - Iseult Gillespie

1,973,385 views ・ 2021-06-28

TED-Ed


Proszę kliknąć dwukrotnie na poniższe angielskie napisy, aby odtworzyć film.

Tłumaczenie: Korekta: Agnieszka Fijałkowska
00:06
In Warsaw, late October 1943,
0
6746
3833
Pod koniec października 1943 roku w Warszawie,
00:10
Irena Sendler and Janina Grabowska were enjoying a rare moment of peace
1
10579
5625
Irena Sendlerowa i Janina Grabowska cieszyły się rzadką chwilą spokoju
00:16
in their war-torn city.
2
16204
1750
w mieście rozdartym wojną.
00:18
But their laughter froze when they heard the Gestapo pounding on Sendler’s door.
3
18371
5417
Jednak ich śmiech zamarł, gdy usłyszały Gestapo walące do drzwi.
00:24
Sendler rushed to the window to dispose of incriminating evidence—
4
24079
4375
Sendlerowa podbiegła do okna, by pozbyć się pogrążających dowodów.
00:28
only to see more police patrolling below.
5
28454
3542
Tam zobaczyła jeszcze więcej patroli policyjnych.
00:32
Knowing she was minutes from arrest,
6
32412
2084
Wiedząc, że zaraz ją aresztują,
00:34
she tossed Janina her most dangerous possession:
7
34496
2750
przekazała Janinie swoją najniebezpieczniejszą własność:
00:37
a glass jar containing the names of over 2,000 Jewish children
8
37454
5708
szklany słoik z imionami ponad 2000 żydowskich dzieci,
00:43
she’d smuggled to safety.
9
43162
1917
które uratowała.
00:45
This arrest wasn’t the first consequence Sendler had faced
10
45871
3083
Areszt nie był pierwszą konsekwencją, jaką poniosła Sendlerowa
00:48
in her lifelong crusade against anti-Semitism.
11
48954
2750
w życiowej krucjacie przeciwko antysemityzmowi.
00:52
Born to Catholic parents in 1910, she grew up in a predominantly Jewish town
12
52412
5459
Urodzona w 1910 roku w katolickiej rodzinie,
dorastała w żydowskim miasteczku.
00:57
where her father treated poor Jewish patients other doctors refused to help.
13
57871
4958
Tam jej ojciec leczył ubogich Żydów, gdy inni lekarze odmawiali.
01:03
Irena was furious at the constant discrimination against her Jewish friends.
14
63121
4750
Irena była zła na ciągłą dyskryminację jej żydowskich przyjaciół.
01:08
As a graduate student in social welfare at the University of Warsaw,
15
68371
3958
Jako absolwentka pomocy społecznej na Uniwersytecie Warszawskim,
01:12
Sendler publicly denounced the segregation of classrooms
16
72329
3750
Sendlerowa publicznie potępiła segregację w klasie
01:16
and defaced her non-Jewish identity card—
17
76079
2917
i zniszczyła swój nieżydowski dokument tożsamości,
01:18
earning her a suspension and a reputation for troublemaking.
18
78996
3750
co zaowocowało zawieszeniem i zyskaniem opinii “sprawiającej kłopoty”.
01:23
Buoyed by her socialist ideals and inspired by her fellow social workers,
19
83621
4750
Upojona socjalistycznymi wartościami i zainspirowana współpracownikami,
01:28
Sendler assisted vulnerable Jewish families across Warsaw,
20
88371
4000
Sendlerowa pomagała żydowskim rodzinom w Warszawie,
01:32
pushing back on the waves of anti-Semitism surging through Europe.
21
92371
4250
odpierając fale antysemityzmu płynące przez Europę.
01:36
But in September 1939, Nazi Germany invaded Poland,
22
96996
5250
We wrześniu 1939 roku nazistowskie Niemcy najechały na Polskę,
01:42
bringing laws that further eroded Jewish rights.
23
102704
3000
wprowadzając prawo jeszcze bardziej ograniczające prawa Żydów.
01:46
In 1940, Hitler announced that hundreds of thousands of Jews in Warsaw
24
106121
5375
W 1940 roku Hitler zapowiedział, że setki tysięcy Żydów z Warszawy
01:51
were to be forced into just over one square mile of land.
25
111496
4250
mają zamieszkać na zaledwie trzech kilometrach kwadratowych miasta.
01:56
Bordered by high walls and subject to constant surveillance,
26
116246
4083
Otoczone wysokimi murami i poddane stałej inwigilacji,
02:00
families living in the Warsaw Ghetto quickly became starving and sick.
27
120329
4750
rodziny żyjące w warszawskim getcie, szybko zaczęły głodować i chorować.
02:06
Appalled, Sendler and her colleagues secured passes to the ghetto
28
126079
4084
Przerażona Sendlerowa ze współpracownikami załatwiła przepustki do getta
02:10
on the pretense of checking for typhus outbreaks.
29
130163
3000
pod pretekstem kontroli na wypadek epidemii tyfusu.
02:13
At first, her group worked to smuggle in resources
30
133704
3334
Na początku jej grupa, by przemycić zasoby,
02:17
with the help of sympathetic Polish officials and the medical underground.
31
137038
4125
pracowała z pomocą przychylnych polskich urzędników i medycznego podziemia.
02:21
But as desperate parents began sending their children through sewers
32
141496
3500
Jednak gdy zdesperowani rodzice zaczęli wysyłać dzieci przez kanały
02:24
and over walls,
33
144996
1458
i przez mury, stało się jasne, że aby pomóc im przetrwać,
02:26
it became clear that to help these people survive,
34
146454
2750
02:29
Sendler needed to help them escape.
35
149496
2292
Sendlerowa musiała pomóc im uciec.
02:32
Sendler and her associates developed a coordinated campaign of rescue missions.
36
152454
5000
Sendlerowa ze współpracownikami stworzyła skoordynowaną kampanię misji ratunkowych.
02:37
Children were bundled into dirty laundry, packed into boxes on cargo trains,
37
157579
5042
Dzieci chowano w brudnej bieliźnie, pakowano do pudeł w pociągach towarowych
02:42
and carried beneath the Gestapo’s noses in coffins, toolboxes, and briefcases.
38
162621
5833
i wynoszono pod nosem Gestapo w trumnach, skrzynkach z narzędziami i walizkach.
02:49
Bigger children escaped through the courthouse and church,
39
169079
3250
Większe dzieci uciekały przez gmach sądu i kościół,
02:52
which straddled the ghetto’s boundaries.
40
172329
2125
które dzieliły granice getta.
02:54
Sendler helped ferry these children to safe houses,
41
174829
2709
Sendlerowa pomagała dowozić dzieci do bezpiecznych domów,
02:57
before forging them new documents and sending them to orphanages,
42
177621
3750
zanim wręczała im nowe dokumenty i wysyłała do sierocińców,
03:01
convents, and foster families across Poland.
43
181371
3083
klasztorów i rodzin zastępczych w całej Polsce.
03:05
To retain their Jewish identities and keep track of every child,
44
185121
4083
By zachować ich żydowską tożsamość i śledzić losy każdego dziecka,
03:09
Sendler kept painstaking records on thin cigarette paper
45
189204
4167
Sendlerowa prowadziła skrupulatne zapiski na cienkich bibułkach papierosowych
03:13
and stored them in glass jars.
46
193704
2334
i przechowywała je w szklanych słojach.
03:16
This work was punishable by death.
47
196454
2917
Jej praca była karana śmiercią.
03:19
But for Sendler, such consequences paled in comparison
48
199913
3625
Jednak dla Sendlerowej taka konsekwencja była niczym
03:23
to the pain of convincing parents to part with their children—
49
203538
4291
w obliczu bólu towarzyszącego przekonywaniu rodziców,
że muszą rozstać się z dziećmi, często bez obietnicy ponownego spotkania.
03:27
often with no promise of a reunion.
50
207829
2584
03:31
In 1942, the Nazis began transporting Jews from the ghetto
51
211246
4750
W 1942 naziści zaczęli wywozić Żydów z getta
03:35
into concentration camps.
52
215996
1708
do obozów koncentracyjnych.
03:37
Sendler worked with new urgency,
53
217954
2250
Sendlerowa pracowała z nową determinacją,
03:40
joining forces with the Nazi resistance group called Zegota.
54
220204
3709
łącząc siły z antynazistowską grupą oporu zwaną Żegotą.
03:44
Zegota helped Sendler expand her operation by stashing money for her
55
224288
4791
Żegota pozwoliła Sendlerowej rozwinąć działalność,
ukrywając dla niej pieniądze w skrzynkach pocztowych w Warszawie.
03:49
in post boxes across Warsaw.
56
229079
1959
03:51
But this system would also be Sendler’s downfall.
57
231579
3250
Ale ten system stał się też gwoździem do trumny Sendlerowej.
03:55
When the Gestapo threatened a laundry owner whose business
58
235163
3125
Gdy Gestapo zagroziło właścicielce pralni, która posiadała skrzynkę pocztową Żegoty,
03:58
contained a Zegota post box,
59
238288
2416
04:00
she gave them Sendler’s name.
60
240704
2417
podała im nazwisko Sendlerowej.
04:03
At 3am on October 20th, the Gestapo burst into Sendler’s apartment,
61
243829
5667
O trzeciej w nocy 20 października Gestapo wtargnęło do mieszkania Sendlerowej
04:09
arresting her for aiding Jews throughout the country.
62
249496
3167
i aresztowało ją za pomoc Żydom w całym kraju.
04:13
The police had captured Sendler, but her records remained safe.
63
253079
3875
Policja schwytała Sendlerową, ale jej zapiski pozostały bezpieczne.
04:17
Janina protected the children’s names with her life,
64
257454
3292
Janina chroniła imiona dzieci swoim życiem, nie wiedząc,
04:20
all without knowing whether her friend would ever return.
65
260746
3583
czy jej przyjaciółka kiedykolwiek wróci.
04:25
Despite enduring months of physical and psychological torture,
66
265121
4042
Mimo miesięcy fizycznych i psychicznych tortur,
04:29
Sendler betrayed no information.
67
269163
2458
Sendlerowa nie zdradziła żadnych informacji.
04:32
Defiant to the end, she was sentenced to execution on January 20th, 1944.
68
272204
6875
Była nieugięta do samego końca,
skazano ją na śmierć 20 stycznia 1944 roku.
04:39
But as she walked to her death, a German officer diverted her course.
69
279413
4625
Jednak gdy prowadzono ją na śmierć, niemiecki oficer zmienił zdanie.
04:44
Zegota had paid the Gestapo the modern equivalent of over $100,000
70
284038
5291
Żegota zapłaciła Gestapo współczesny odpowiednik ponad 100 tysięcy dolarów
04:49
for Sendler’s release.
71
289329
1750
za uwolnienie Sendlerowej.
04:51
That night as she listened to bullhorns proclaiming her death,
72
291579
3959
Tej nocy, gdy słuchała megafonów obwieszczających własną śmierć,
04:55
Sendler’s work began anew.
73
295538
2208
praca Sendlerowej rozpoczęła się na nowo.
04:57
Remaining in hiding, she continued to oversee Zegota’s rescue missions
74
297996
4917
Pozostając w ukryciu, kontynuowała nadzorowanie misji ratunkowych Żegoty
05:02
until Germany’s defeat in 1945.
75
302913
3458
aż do klęski Niemiec w 1945.
05:06
After the war, Sendler reconnected with the children she’d helped escape,
76
306871
4667
Po wojnie Sendlerowa ponownie nawiązała kontakt z dziećmi, którym pomogła uciec,
05:11
remaining in contact with many for the rest of her life.
77
311538
2791
pozostając z wieloma w kontakcie do końca życia.
05:14
And while the new Polish government sought to suppress her story,
78
314746
3667
I choć nowy polski rząd chciał zatuszować jej historię,
05:18
the children she rescued ensured she was recognized for her work.
79
318413
3958
uratowane dzieci zagwarantowały, by doceniono jej pracę.
05:22
Yet despite all the lives she saved,
80
322913
2916
Jednak mimo tych wszystkich uratowanych istnień,
05:26
Sendler remained hesitant to accept praise for her actions, remarking,
81
326163
4750
Sendlerowa niechętnie przyjmowała pochwały za swoje czyny, zaznaczając,
05:30
“I continue to have qualms of conscience that I did so little.”
82
330913
4750
że “Nadal ma wyrzuty sumienia, że zrobiła tak niewiele.”
O tej stronie

Na tej stronie poznasz filmy z YouTube, które są przydatne do nauki języka angielskiego. Zobaczysz lekcje angielskiego prowadzone przez najlepszych nauczycieli z całego świata. Kliknij dwukrotnie na angielskie napisy wyświetlane na stronie każdego filmu, aby odtworzyć film od tego miejsca. Napisy przewijają się synchronicznie z odtwarzaniem filmu. Jeśli masz jakieś uwagi lub prośby, skontaktuj się z nami za pomocą formularza kontaktowego.

https://forms.gle/WvT1wiN1qDtmnspy7