How one person saved over 2,000 children from the Nazis - Iseult Gillespie

Tłumaczenie: Korekta: Agnieszka Fijałkowska

In Warsaw, late October 1943,

Pod koniec października 1943 roku w Warszawie,

Irena Sendler and Janina Grabowska were enjoying a rare moment of peace

Irena Sendlerowa i Janina Grabowska cieszyły się rzadką chwilą spokoju

in their war-torn city.

w mieście rozdartym wojną.

But their laughter froze when they heard the Gestapo pounding on Sendler’s door.

Jednak ich śmiech zamarł, gdy usłyszały Gestapo walące do drzwi.

Sendler rushed to the window to dispose of incriminating evidence—

Sendlerowa podbiegła do okna, by pozbyć się pogrążających dowodów.

only to see more police patrolling below.

Tam zobaczyła jeszcze więcej patroli policyjnych.

Knowing she was minutes from arrest,

Wiedząc, że zaraz ją aresztują,

she tossed Janina her most dangerous possession:

przekazała Janinie swoją najniebezpieczniejszą własność:

a glass jar containing the names of over 2,000 Jewish children

szklany słoik z imionami ponad 2000 żydowskich dzieci,

she’d smuggled to safety.

które uratowała.

This arrest wasn’t the first consequence Sendler had faced

Areszt nie był pierwszą konsekwencją, jaką poniosła Sendlerowa

in her lifelong crusade against anti-Semitism.

w życiowej krucjacie przeciwko antysemityzmowi.

Born to Catholic parents in 1910, she grew up in a predominantly Jewish town

Urodzona w 1910 roku w katolickiej rodzinie,

dorastała w żydowskim miasteczku.

where her father treated poor Jewish patients other doctors refused to help.

Tam jej ojciec leczył ubogich Żydów, gdy inni lekarze odmawiali.

Irena was furious at the constant discrimination against her Jewish friends.

Irena była zła na ciągłą dyskryminację jej żydowskich przyjaciół.

As a graduate student in social welfare at the University of Warsaw,

Jako absolwentka pomocy społecznej na Uniwersytecie Warszawskim,

Sendler publicly denounced the segregation of classrooms

Sendlerowa publicznie potępiła segregację w klasie

and defaced her non-Jewish identity card—

i zniszczyła swój nieżydowski dokument tożsamości,

earning her a suspension and a reputation for troublemaking.

co zaowocowało zawieszeniem i zyskaniem opinii “sprawiającej kłopoty”.

Buoyed by her socialist ideals and inspired by her fellow social workers,

Upojona socjalistycznymi wartościami i zainspirowana współpracownikami,

Sendler assisted vulnerable Jewish families across Warsaw,

Sendlerowa pomagała żydowskim rodzinom w Warszawie,

pushing back on the waves of anti-Semitism surging through Europe.

odpierając fale antysemityzmu płynące przez Europę.

But in September 1939, Nazi Germany invaded Poland,

We wrześniu 1939 roku nazistowskie Niemcy najechały na Polskę,

bringing laws that further eroded Jewish rights.

wprowadzając prawo jeszcze bardziej ograniczające prawa Żydów.

In 1940, Hitler announced that hundreds of thousands of Jews in Warsaw

W 1940 roku Hitler zapowiedział, że setki tysięcy Żydów z Warszawy

were to be forced into just over one square mile of land.

mają zamieszkać na zaledwie trzech kilometrach kwadratowych miasta.

Bordered by high walls and subject to constant surveillance,

Otoczone wysokimi murami i poddane stałej inwigilacji,

families living in the Warsaw Ghetto quickly became starving and sick.

rodziny żyjące w warszawskim getcie, szybko zaczęły głodować i chorować.

Appalled, Sendler and her colleagues secured passes to the ghetto

Przerażona Sendlerowa ze współpracownikami załatwiła przepustki do getta

on the pretense of checking for typhus outbreaks.

pod pretekstem kontroli na wypadek epidemii tyfusu.

At first, her group worked to smuggle in resources

Na początku jej grupa, by przemycić zasoby,

with the help of sympathetic Polish officials and the medical underground.

pracowała z pomocą przychylnych polskich urzędników i medycznego podziemia.

But as desperate parents began sending their children through sewers

Jednak gdy zdesperowani rodzice zaczęli wysyłać dzieci przez kanały

and over walls,

i przez mury, stało się jasne, że aby pomóc im przetrwać,

it became clear that to help these people survive,

Sendler needed to help them escape.

Sendlerowa musiała pomóc im uciec.

Sendler and her associates developed a coordinated campaign of rescue missions.

Sendlerowa ze współpracownikami stworzyła skoordynowaną kampanię misji ratunkowych.

Children were bundled into dirty laundry, packed into boxes on cargo trains,

Dzieci chowano w brudnej bieliźnie, pakowano do pudeł w pociągach towarowych

and carried beneath the Gestapo’s noses in coffins, toolboxes, and briefcases.

i wynoszono pod nosem Gestapo w trumnach, skrzynkach z narzędziami i walizkach.

Bigger children escaped through the courthouse and church,

Większe dzieci uciekały przez gmach sądu i kościół,

which straddled the ghetto’s boundaries.

które dzieliły granice getta.

Sendler helped ferry these children to safe houses,

Sendlerowa pomagała dowozić dzieci do bezpiecznych domów,

before forging them new documents and sending them to orphanages,

zanim wręczała im nowe dokumenty i wysyłała do sierocińców,

convents, and foster families across Poland.

klasztorów i rodzin zastępczych w całej Polsce.

To retain their Jewish identities and keep track of every child,

By zachować ich żydowską tożsamość i śledzić losy każdego dziecka,

Sendler kept painstaking records on thin cigarette paper

Sendlerowa prowadziła skrupulatne zapiski na cienkich bibułkach papierosowych

and stored them in glass jars.

i przechowywała je w szklanych słojach.

This work was punishable by death.

Jej praca była karana śmiercią.

But for Sendler, such consequences paled in comparison

Jednak dla Sendlerowej taka konsekwencja była niczym

to the pain of convincing parents to part with their children—

w obliczu bólu towarzyszącego przekonywaniu rodziców,

że muszą rozstać się z dziećmi, często bez obietnicy ponownego spotkania.

often with no promise of a reunion.

In 1942, the Nazis began transporting Jews from the ghetto

W 1942 naziści zaczęli wywozić Żydów z getta

into concentration camps.

do obozów koncentracyjnych.

Sendler worked with new urgency,

Sendlerowa pracowała z nową determinacją,

joining forces with the Nazi resistance group called Zegota.

łącząc siły z antynazistowską grupą oporu zwaną Żegotą.

Zegota helped Sendler expand her operation by stashing money for her

Żegota pozwoliła Sendlerowej rozwinąć działalność,

ukrywając dla niej pieniądze w skrzynkach pocztowych w Warszawie.

in post boxes across Warsaw.

But this system would also be Sendler’s downfall.

Ale ten system stał się też gwoździem do trumny Sendlerowej.

When the Gestapo threatened a laundry owner whose business

Gdy Gestapo zagroziło właścicielce pralni, która posiadała skrzynkę pocztową Żegoty,

contained a Zegota post box,

she gave them Sendler’s name.

podała im nazwisko Sendlerowej.

At 3am on October 20th, the Gestapo burst into Sendler’s apartment,

O trzeciej w nocy 20 października Gestapo wtargnęło do mieszkania Sendlerowej

arresting her for aiding Jews throughout the country.

i aresztowało ją za pomoc Żydom w całym kraju.

The police had captured Sendler, but her records remained safe.

Policja schwytała Sendlerową, ale jej zapiski pozostały bezpieczne.

Janina protected the children’s names with her life,

Janina chroniła imiona dzieci swoim życiem, nie wiedząc,

all without knowing whether her friend would ever return.

czy jej przyjaciółka kiedykolwiek wróci.

Despite enduring months of physical and psychological torture,

Mimo miesięcy fizycznych i psychicznych tortur,

Sendler betrayed no information.

Sendlerowa nie zdradziła żadnych informacji.

Defiant to the end, she was sentenced to execution on January 20th, 1944.

Była nieugięta do samego końca,

skazano ją na śmierć 20 stycznia 1944 roku.

But as she walked to her death, a German officer diverted her course.

Jednak gdy prowadzono ją na śmierć, niemiecki oficer zmienił zdanie.

Zegota had paid the Gestapo the modern equivalent of over $100,000

Żegota zapłaciła Gestapo współczesny odpowiednik ponad 100 tysięcy dolarów

for Sendler’s release.

za uwolnienie Sendlerowej.

That night as she listened to bullhorns proclaiming her death,

Tej nocy, gdy słuchała megafonów obwieszczających własną śmierć,

Sendler’s work began anew.

praca Sendlerowej rozpoczęła się na nowo.

Remaining in hiding, she continued to oversee Zegota’s rescue missions

Pozostając w ukryciu, kontynuowała nadzorowanie misji ratunkowych Żegoty

until Germany’s defeat in 1945.

aż do klęski Niemiec w 1945.

After the war, Sendler reconnected with the children she’d helped escape,

Po wojnie Sendlerowa ponownie nawiązała kontakt z dziećmi, którym pomogła uciec,

remaining in contact with many for the rest of her life.

pozostając z wieloma w kontakcie do końca życia.

And while the new Polish government sought to suppress her story,

I choć nowy polski rząd chciał zatuszować jej historię,

the children she rescued ensured she was recognized for her work.

uratowane dzieci zagwarantowały, by doceniono jej pracę.

Yet despite all the lives she saved,

Jednak mimo tych wszystkich uratowanych istnień,

Sendler remained hesitant to accept praise for her actions, remarking,

Sendlerowa niechętnie przyjmowała pochwały za swoje czyny, zaznaczając,

“I continue to have qualms of conscience that I did so little.”

że “Nadal ma wyrzuty sumienia, że zrobiła tak niewiele.”