Why is pneumonia so dangerous? - Eve Gaus and Vanessa Ruiz

Translator: Moe Zaw Oo Reviewer: Sanntint Tint

Every time you breathe in, air travels down the trachea,

ရှင်တို့တွေ အသက်ရှုလိုက်တိုင်း လေတွေက bronchi ခေါ်တဲ့ ဆက်််််ကြောင််းအတွဲတွေကနေ

through a series of channels called bronchi,

လေပြွန်တစ်လျှောက် အောက်ဘက်ကို ဆင်းသွားပြီး၊

and finally reaches little clusters of air sacs called alveoli.

နောက်ဆုံးမှာ alveoli လို့ခေါ်တဲ့ လေအိတ်တွဲငယ်လေးတွေဆီ ရောက်သွားပါတယ်။

There are some 600 million alveoli in the lungs,

အဆုတ်ထဲမှာ လေအိတ်တွဲငယ်လေးပေါင်း သန်း ၆၀၀ လောက် ရှိလို့

adding up to a surface area of roughly 75 square meters—

မျက်နှာပြင်ဧရိယာနဲ့တွက်ရင် အကြမ်းဖျင်း ၇၅ စတုရန်းမီတာလောက် ရှိတာမို့

the size of a tennis court.

တင်းနစ်ကွင်း အကျယ်လောက်် ရှိပါတယ်။

These tiny sacs, only one cell thick, facilitate a crucial exchange:

ဆဲလ်တစ်ခုစာသာထူတဲ့ ဒီအိတ်သေးသေးလေးတွေကပဲ အရေးကြီးတဲ့ဖလှယ်မှုကို ထောက်ကူပေးနေကြတာပါ။

allowing oxygen from the air we breathe into the bloodstream

ကျွန်မတို့တွေ ရှူသွင်းလိုက့်တဲ့ လေထဲကအောက်ဆီဂျင်ကို သွေးကြောထဲရောက်ဖို့နဲ့

and clearing out carbon dioxide.

ကာဗွန်ဒိုင်အောက်ဆိုဒ်ကို ဖယ်ထုတ် ရှင်းလင်းပေးဖို့ပါ။

Pneumonia wreaks havoc on this exchange.

အဆုတ်ရောင်ရောဂါကြောင့် ယိုယွင်းမှုက ဒီဖလှယ်မှုအပေါ် ထိခိုက်စေပါတယ်။

Pneumonia is an infection of the alveoli that causes them to fill with fluid.

အဆုတ်ရောင်ရောဂါဆိုတာက alveoli တွေ ရောဂါပိုးဝင်ပြီး အရည်တွေနဲ့ပြည့်သွားတာပါ။

There are many different kinds of pathogens that can cause pneumonia.

အဆုတ်ရောင်ရောဂါဖြစ်စေနိုင်််််တဲ့ ရောဂါပိုးအမျိုးအစား များစွာရှိပါတယ်။

The most common ones are viruses or bacteria.

အများဆုံးကတော့ ဗိုင်းရပ်စ်တွေ ဒါမှမဟုတ် ဘက်တီးရီးယားတွေကြောင့် ဖြစ်ရတာပါ။

ဒီသေးငယ်လှတဲ့ ကျူးကျော်သူတွေဟာ ကျွန်မတို့ ရှူလိုက်တဲ့ လေထဲက အမှုန်တွေကနေ၊

These microscopic invaders enter the body via droplets either in the air we breathe,

ဒါမှမဟုတ် ညစ်ညမ်းမျက်နှာပြင်တွေထိကိုင်ပြီး မျက်လုံးတွေ နှာခေါင်းတွေ ပါးစပ်တွေကို

or when we touch our eyes, noses,

or mouths after touching a contaminated surface.

ထိကိုင်မိရာကနေ ခန္ဓာကိုယ်ထဲကို ဝင်ရောက်လာပါတယ်။

အဲဒီနောက် အသက်ရှုလမ်းကြောင်းရဲ့ ရှေ့တန်းကာကွယ်ရေးဖြစ်တဲ့

Then, they face the respiratory tract’s first line defense:

စက်လှေကားသဏ္ဌာန် အချွဲမျှင်လေးတွေနဲ့ စတင် ထိတွေ့ရင်ဆိုင်ရပါတယ်။

the mucociliary escalator.

The mucociliary escalator consists of mucus that traps invaders and tiny hairs

စက်လှေကားသဏ္ဌာန် အချွဲမျှင်တွေမှာ ကျူးဝင်လာတဲ့အရာတွေကိုဖမ်းတဲ့ အကျိအချွဲနဲ့

called cilia that carry the mucus toward the mouth, where it can be coughed out.

ချောင်းဆိုးထုတ်ဖို့ ချွဲကိုပါးစပ်ဆီပို့တဲ့ cilia ခေါ်ဆံချည်မျှင်သေးသေးလေးတွေ ပါပါတယ်။

But some of these invaders may get past the mucociliary escalator

ဒါပေမယ့် တချို့ ကျူးဝင်််လာတဲ့အရာတွေက စက်လှေကားသဏ္ဌာန်အချွဲမျှင်ကို ကျော်ပြီး

into the lungs, where they meet the alveoli.

အဆုတ်ထဲထိရောက်ကာ လေအိတ်တွဲငယ်လေးတွေနဲ့ ထိတွေ့သွားပါတယ်။

Because alveoli serve as critical exchange points

လေအိတ်တွဲလေးတွေ (alveoli) ဟာ သွေးနဲ့ ပြင်ပကလာတဲ့ လေအကြား

between the blood and air from the outside world,

အရေးကြီ;တဲ့ ဖလှယ်ရေးနေရာ တွေဖြစ်ကြတာမို့

they have their own specialized types of white blood cells, or macrophages,

၎င်းတို့မှာ macrophages လို့ ခေါ်တဲ့ ကိုယ်ပိုင်အထူးသီးသန့် သွေးဖြူဥတွေရှိပါတယ်။

which defend against foreign organisms by enveloping and eating them.

ဒါတွေက ခန္ဓာကိုယ်ပြင်ပကလာတဲ့ သက်ရှိတွေကို ဝါးမျိုစားသောက်ပြီး ခုခံကာကွယ်ပေးပါတယ်။

When pathogens enter the lungs, the macrophages work to destroy them.

အဆုတ်ထဲကို ရောဂါပိုးတွေ ဝင်ရောက်လာတဲ့အခါ၊ macrophages တွေက ဒါတွေကို ဖျက်ဆီးကြတယ်။

The immune system releases additional white blood cells in the alveoli to help.

ခုခံအားစနစ်က alveoli တွေအတွင််း အထောက်အကူပြုမဲ့ သွေးဖြူဥတွေ ထပ်ထုတ်ပါတယ်။

As these immune cells fight the pathogens, they generate inflammation—

ဒီခုခံအားဆဲလ်တွေက ရောဂါပိုးတွေကိုတိုက်လို့ ရောင်ရမ်းမှုတွေ ဖြစ်ပေါ်လာပြီး

ရောင်ရမ်းခြင်းကြောင့် ဘေးထွက်ပစ္စည်းအနေနဲ့ အရည်တွေ ထွက်လာပါတယ်။

and fluid as a by-product of the inflammation.

When this fluid builds up,

ဒီအရည်တွေ များလာတဲ့အခါ

it makes gas exchange inside the alveoli much more difficult.

လေအိတ်တွဲငယ်လေးတွေအတွင်း ဓာတ်ငွေ့ဖလှယ်မှုလုပ်ဖို့ ပိုခက်ခဲလာပါတယ်။

As the level of carbon dioxide in the bloodstream begins to rise,

သွေးကြောထဲမှာ ကာဗွန်ဒိုင်အောက်ဆိုဒ်ပမာဏ မြင့်တက်လာလို့

the body breathes more quickly to try to clear it out and get more oxygen in.

ဒါကိုရှင်းထုတ်ပြီး အောက်ဆီဂျင်ပိုရရှိဖို့ ခန္ဓာကိုယ်က ပိုမြန်မြန်အသက်ရှူရတော့တာပါ။

This rapid breathing is one of the most common symptoms of pneumonia.

ဒီလို အသက်ရှူမြန်ခြင်းက အဆုတ်ရောင်ရောဂါရဲ့ အဖြစ်များတဲ့ လက္ခဏာတွေထဲက တစ်ခုပါပဲ။

The body also tries to force the fluid out of the alveoli through coughing.

လေအိတ်တွဲငယ်လေးတွေထဲက အရည်ကို ခန္ဓာကိုယ်က ချောင်းဆိုးပြီး တွန်းထုတ်ဖို့ လုပ်ပါတယ်။

အဆုတ်ရောင်ခြင်းရဲ့ အကြောင်းရင်းကို သတ်မှတ်ဖို့ ခက်ခဲနိုင်ပေမဲ့

Determining the cause of pneumonia can be difficult,

but once it is established, doctors can prescribe antibiotics,

ဖြစ်လာတာနဲ့ တပြိုင်နက်၊ ဆရာဝန်တွေက ပဋိဇီဝဆေးတွေ ပေးနိုင်ပါတယ်၊

which may include either antibacterial or antiviral treatments.

ဘက်တီးရီးယားပိုးသတ်ဆေး ဒါမှမဟုတ် ဗိုင်းရပ်စ်သတ်ဆေးတွေ ပါမှာပေါ့ရှင်။

Treatment with antibiotics helps the body get the infection under control.

ပဋိဇီဝဆေးတွေနဲ့ ကုသခြင်းက ခန္ဓာကိုယ်က ရောဂါပိုး‌တွေထိန်းချုပ်ရာမှာ ထောက်ကူပါတယ်။

As the pathogen is cleared out,

ရောဂါပိုးမွှားတွေ ကင်းစင်လာတာနဲ့အမျှ

the body gradually expels or absorbs fluid and dead cells.

ခန္ဓာကိုယ်က အရည်နဲ့ ဆဲလ်အသေတွေကို တဖြည်းဖြည်း တွန်းထုတ်််စုပ်ယူတာ လုပ်ပါတယ်။

The worst symptoms typically fade out in about a week,

ပုံမှန်အားဖြင့် အဆိုးဆုံးလက္ခဏာတွေက တစ်ပတ်လောက်အတွင်း လျော့ပါးသွားတတ်ကြပေမဲ့

though full recovery may take as long as a month.

အပြည့်အဝ ပြန်လည်နာလန်ထူနိုင်ဖိုကတော့ တစ်လလောက်အထိ ကြာတတ်ပါတယ်။

Otherwise healthy adults can often manage pneumonia at home.

တနည်းအားဖြင့် ကျန်းမာတဲ့လူကြီးတွေ အဆုတ်‌ရောင်ရောဂါရရင် အိမ်မှာကုသနိုင်ပါတယ်။

But for some groups, pneumonia can be a lot more severe,

ဒါပေမဲ့ တချို့သူတွေအတွက်တော့ အဆုတ်ရောင်ရောဂါက ပိုပြင်းထန်နိုင်ပြီး၊

requiring hospitalization and oxygen, artificial ventilation,

ခန္ဓာကိုယ်က ရောဂါပိုးတွေကို တိုက်နေရချိန် ဆေးရုံတက်ဖို့ အောက်ဆီဂျင်ပေးဖို့လိုအပ်တာ၊

or other supportive measures while the body fights the infection.

အသက်ရှူစက်တွေတပ်ဖို့ထိ လိုနိုင်တာနဲ့ တခြားသော အထောက်အကူတွေ လိုအပ်နိုင်ပါတယ်။

Smoking damages the cilia,

ဆေးလိပ်သောက်တာက အဆုတ်ဆံချည်မျှင််််တွေပျက်စီးစေလို့

making them less able to clear even the normal amount of mucus and secretions,

ပုံမှန်ပမာရှိတဲ့ ချွဲနဲ့ အရည်တွေလောက်ကိုပဲ ရှင်းထုတ်နိုင်စွမ်း နည်းပါးစေနိုင်ပြီး

let alone the increased volume associated with pneumonia.

ဒီတစ်ခုထဲက အဆုတ်ရောင်ရောဂါကြောင့်ထွက်လာတဲ့ အရည်ပမာဏကို များစေနိုင်တာပါ။

Genetic and autoimmune disorders

မျိုးရိုးဗီဇနဲ့ ပုံမမှန် autoimmune ရောဂါတွေက

can make someone more susceptible to pathogens that can cause pneumonia.

အဆုတ်ရောင်ရောဂါဖြစ်စေတဲ့ ရောဂါပိုး ဝင်ရောက်နိုင်ခြေ ပိုများစေပါတယ်။

Young children and the elderly also have impaired clearance

ကလေးသူငယ်တွေနဲ့ သက်ကြီးရွယ်အိုတွေမှာ ရှင်းထုတ်နိုင်မှုကလည်း ချို့ယွင်းနေပြီး

and weaker immune systems.

ကိုယ်ခံအားစနစ်ကလည်း အားနည်းပါတယ်။

And if someone has viral pneumonia,

တစ်ယောက်ယောက် ဗိုင်းရပ်စ်အဆုတ်ရောင်ရောဂါရလာရင်

their risk of bacterial respiratory infection is higher.

သူတို့အသက်ရှုလမ်းကြောင်းမှာ ဘက်တီးရီးယားကူးစက်နိုင်ခြေက ပိုများပါတယ်။

Many of the deaths from pneumonia are due to lack of access to healthcare.

အဆုတ်ရောင်ရောဂါနဲ့သေဆုံးတာ အများက ကျန်းမာရေးစောင့်ရှောက်မှုလက်လှမ်းမမီလို့ပါ

But sometimes, even with appropriate care,

တစ်ခါတစ်ရံမှာတော့ ထိုက်သင့်တဲ့ စောင့်ရှောက်မှု ရရှိနေပေမဲ့

the body enters a sustained fight against the infection it can’t maintain,

ရောဂါပိုးကို မထိန်းနိုင်တော့တဲ့အခါ ခန္ဓာကိုယ်က စဉ်ဆက်မပြတ် တိုက်ခိုက်နေရလို့

activating inflammatory pathways throughout the body,

အဆုတ်ထဲမှာတင်မက ခန္ဓာကိုယ်အနှံ့ပါ ရောင်ရမ်းမှု ကွင်းဆက်တွေ

not just in the lungs.

စတင် နိုးထ လာပါတော့တယ်။

This is actually a protective mechanism,

ဒါက တကယ်တော့ အကာအကွယ် ယန္တရားတစ်ခုပါ။

but after too long in this state organs start shutting down,

ဒါပေမယ့် ဒီအဆင့်မှာ ကြံ့ကြာမယ်ဆိုရင်တော့ ကိုယ်တွင်းအင်္ဂါတွေအလုပ််ရပ်ဆိုင်းကုန်လို့

causing shock and sometimes death.

သွေးလန့်တာတွေနဲ့ တစ်ခါတစ်ရံမှာ သေဆုံးတာတွေထိ ဖြစ်တာပါ။

So how can we prevent pneumonia?

ဒါဆို အဆုတ်ရောင်ရောဂါကို ဘယ်လို ကာကွယ်နိုင်သလဲ။

Eating well and getting enough sleep and exercise

အာဟာရပြည့်အောင်စားတာ အိပ်ရေးဝဝအိပ်တာ လေ့ကျင့်ခန်းလုပ်တာတွေက

helps your body fight off infections.

ခန္ဓာကိုယ်််က ရောဂါပိုးတွေတိုက်ရာမှာ အထောက်အကူပြုပါတယ်။

Vaccines can protect against common pneumonia-causing pathogens,

ကာကွယ်ဆေးတွေက အဖြစ်များတဲ့ အဆုတ်ရောင်ပိုးတွေကို ကာကွယ်ပေးနိုင်ပါတယ်။

while washing your hands regularly helps prevent the spread of these pathogens—

ပုံမှန် လက်ဆေးတာက ရောဂါပိုးမွှားမပြန့်အောင် အထောက်အကူပြုပြီး

and protect those most vulnerable to severe pneumonia.

ထိခိုက်လွယ်သူတွေ ပြင်းထန်အဆုတ်ရောင်ရောဂါ မဖြစ်ဖို့ကာကွယ်ပေးရာမှာ အထောက်အကူပြုပါတယ်။