Could your brain repair itself? - Ralitsa Petrova

Translator: Sanntint Tint Reviewer: Kanhaiya Verma

Imagine the brain could reboot,

ဦးနှောက်က ပျက်စီးသွားတဲ့ ဆဲလ်တွေကို ပိုကောင်းမွန်တဲ့

updating its withered and damaged cells with new, improved units.

ယူနစ်အသစ်တွေနဲ့ မွမ်းမံရင်း ပြန်အစပြုနိုင်တယ်လို့ မြင်ယောင်ကြည့်ပါ။

That may sound like science fiction,

ဒါက သိပ္ပံ စိတ်ကူးယဉ် ဇာတ်လမ်းလို ဖြစ်ပုံရပေမဲ့၊

but it's a potential reality scientists are investigating right now.

အခုအချိန်မှာ သိပ္ပံပညာရှင်တွေ စူးစမ်း နေတဲ့ ဖြစ်နိုင်ခြေရှိတဲ့ အရှိတရားပါ။

Will our brains one day be able to self-repair?

တစ်နေ့မှာ ဦးနှောက်က ၎င်းဘာသာ ပြုပြင်နိုင်မလား။

It's well known that embryonic cells in our young developing brains

ငယ်ရွယ်တဲ့ ဦးနှောက်ထဲက ဖြစ်တည်စ ဆဲလ်တွေဟာ ဦးနှောက်ရဲ့ တစ်ရှူးအဖြစ်

produce new neurons,

ဖွဲ့စည်းထားတဲ့ မှုန်မွှားတဲ့ ယူနစ်တွေ၊

the microscopic units that make up the brain's tissue.

နျူရွန်အသစ်တွေ ထုတ်လုပ်ပေးတာကို ကောင်းကောင်းသိကြပါတယ်။

Those newly generated neurons migrate to various parts of the developing brain,

အသစ်ဖြစ်ပေါ်လာတဲ့ နျူရွန်းတွေက ဖွံ့ဖြိုးဆဲ ဦးနှောက်ရဲ့ အစိတ်အပိုင်းအမျိုးမျိုးဆီ

making it self-organize into different structures.

ပြောင်းရွှေ့ပြီး ဒါကို ဖွဲ့စည်းမှု အမျိုးမျိုးအဖြစ် ၎င်းဘာသာ စီစဉ်တာပါ။

But until recently,

ဒါပေမဲ့ မကြာသေးခင်ကအထိ၊

scientists thought cell production came to an abrupt halt soon after this initial growth,

ဆဲလ်ထုတ်လုပ်မှုဟာ ကနဦးကြီးထွားမှုနောက်မှာ ရပ်သွားတယ်လို့ သိပ္ပံပညာရှင်တွေ ယူဆခဲ့တယ်၊

leading them to conclude that neurological diseases,

ဒါက အယ်လ်ဇိုင်းမားနဲ့ ပါကင်ဆန်လို၊

like Alzheimer's and Parkinson's,

အာရုံကြောဆိုင်ရာ ရောဂါတွေနဲ့ လေဖြတ်တာလို၊

and damaging events, like strokes, are irreversible.

ပျက်စီး စေတဲ့ အဖြစ်တွေက ပြန်မကောင်နိုင် ဘူးလို့ သူတို့ကို ကောက်ချက်ချစေတာပါ။

But a series of recent discoveries

ဒါပေမဲ့ မကြာသေးခင်က တွေ့ရှိချက်တွေက

has revealed that adult brains actually do continue to produce new cells

အရွယ်ရောက် ဦးနှောက်ဟာ အမှန်တော့ အနည်းဆုံး အထူး နေရာသုံးခုမှာ ဆဲလ်အသစ်တွေကို

in at least three specialized locations.

ဆက်လက်ထုတ်လုပ်တယ်လို့ ဖော်ပြခဲ့တယ်။

This process, known as neurogenesis,

အာရုံကြောအသစ်ဖြစ်ပေါ်မှုဖြစ်စဉ်လို့ သိကြတဲ့ ဒီဖြစ်စဉ်မှာ

involves dedicated brain cells, called neural stem cells

ဒါမဟုတ် အဟောင်းတွေကို အစားထိုးပေးတဲ့ အာရုံကြောဆိုင်ရာ ပင်မဆဲလ်တွေနဲ့

and progenitor cells,

ဗီဇဆဲလ်တွေလို့ခေါ်တဲ့

which manufacture new neurons or replace the old ones.

သီးသန့် ဦးနှောက်ဆဲလ်တွေ ပါဝင်တယ်။

The three regions where neurogenesis has been discovered

အာရုံကြောအသစ်ဖြစ်ပေါ်မှုဖြစ်စဉ်ကို တွေ့ရှိခဲ့တဲ့ နေရာ သုံးခုက

are the dentate gyrus, associated with learning and memory,

သင်ယူမှုဦ မှတ်ဉာဏ်နဲ့ ဆက်နွှယ်နေတဲ့ dentate gyrus ၊

the subventricular zone, which may supply neurons to the olfactory bulb

နှာခေါင်းနှင့် ဦးနှောက်ကြား ဆက်သွယ်မှုအတွက် ဂန္ဓာရုံ အင်္ဂါကို

for communication between the nose and brain,

နျူရွန်းတွေ ထောက်ပံ့ပေးနိုင်တဲ့ subventricular zone နဲ့

and the striatum, which helps manage movement.

လှုပ်ရှားမှုကို စီမံဖို့ ကူညီပေးတဲ့ striatum ပါ။

Scientists don't yet have a good grasp on exactly what role

ဒီနေရာတွေထဲက ဘယ်နေရာမှာ အာရုံကြောအသစ် ဖြစ်ပေါ်မှုဖြစ်စဉ် ပါဝင်နေတာ၊ ဒါမှမဟုတ်

neurogenesis plays in any of these regions,

ဘာကြောင့် ဒါတွေမှာ ဦးနှောက်ရဲ့ ကျန်တဲ့နေရာတွေမှာ မရှိတဲ့ ဒီစွမ်းရည်

or why they have this ability that's absent from the rest of the brain,

ရှိလဲဆိုတာကို သိပ္ပံပညာရှင်တွေ အတိအကျ နားမလည်သေးပေမဲ့၊

but the mere presence of a mechanism to grown new neurons in the adult brain

အရွယ်ရောက် ဦးနှောက်ထဲမှာ အာရုံကြောအသစ်တွေ ကြီးထွားဖို့ ယန္တရားတစ်ခု ရှိနေရုံက

opens up an amazing possibility.

အံ့ဩစရာ ဖြစ်နိုင်ခြေကို လမ်းဖွင့်ပေးတာပါ။

Could we harness that mechanism to get the brain to heal its scars

ဒဏ်ရာတစ်ခုကို ဖာထေးဖို့ အရေပြားအသစ် ကြီးထွားလာပုံ ဒါမှမဟုတ် ကျိုးနေတဲ့

similar to how new skin grows to patch up a wound,

အရိုး ချုပ်ရိုးတွေ အလိုလို အတူ ပြန်ဆက်သွားတာနဲ့ ဆင်တူတဲ့

or a broken bone stitches itself back together?

ဦးနှောက်ဒဏ်ရာတွေ ကုသဖို့ ဒီယန္တရားကို ထိန်းချုပ်အသုံးချနိုင်လား။

So here's where we stand.

ဒီတော့ ဒီမှာ ကျွန်တော်တို့ ရပ်တည်ရာပါ။

Certain proteins and other small molecules that mimick those proteins

ဒီပရိုတင်းတွေကို တုပတဲ့ ပရိုတင်းတချို့နဲ့ အခြားမော်လီကျူးငယ်တွေကို

can be administered to the brain

ဒီနေရာ သုံးခုမှာရှိတဲ့ အာရုံကြော

to make neural stem cells and progenitor cells

ပင်မဆဲလ်တွေနဲ့ ဗီဇဆဲလ်တွေက

produce more neurons in those three locations.

နျူရွန်းတွေ ပိုထုတ်လုပ်ပေးနိုင်အောင် ဦးနှောက်ဆီ ပို့ပေးနိုင်ပါတယ်။

This technique still needs improvement

ဆဲလ်တွေက ပိုထိရောက်စွာ မျိုးပွားပြီး

so that the cells reproduce more efficiently

ဆဲလ်တွေ ပိုရှင်သန်အောင် နည်းပညာက

and more cells survive.

တိုးတက်မှုလိုအပ်နေဆဲပါ။

But research shows that progenitor cells from these areas

ဒါပေမဲ့ ဒီနေရာတွေက ဗီဇဆဲလ်တွေက ထိခိုက်မှု ဖြစ်ပွားခဲ့တဲ့

can actually migrate to places where injury has occurred

နေရာတွေဆီ တကယ် ပြောင်းရွှေ့သွားနိုင်ပြီး နျူရွန်းအသစ်တွေ

ပေါ်ထွက်လာနိုင်တယ်လို့ သုတေသနပြုက ဖော်ပြတယ်။

and give rise to new neurons there.

And another promising possible approach

ဖြစ်နိုင်တဲ့ နောက် တစ်နည်းကတော့၊

is to transplant healthy human neural stem cells,

အရေပြားနဲ့ လုပ်နိုင်သလို၊ ထိခိုက်ဒဏ်ရာရတဲ့ တစ်ရှူးအတွက်

which are cultured in a laboratory, to injured tissue,

ဓာတ်ခွဲခန်းထဲမှာ ပျိုးထားတဲ့၊ ကျန်းမာတဲ့ လူ့ အာရုံကြော၊

like we can do with skin.

ပင်မဆဲလ်တွေကို အစားထိုးဖို့ပါ။

Scientists are currently experimenting

သိပ္ပံပညာရှင်တွေဟာ အစားထိုးထားတဲ့

to determine whether transplanted donor cells can divide, differentiate

အလှူရှင် ဆဲလ်တွေဟာ ပိုင်းခြား၊ ခွဲခြားကာ ပျက်စီးသွားတဲ့ ဦးနှောက်ထဲက နျူရွန်းအသစ်တွေ

and successfully give rise to new neurons in a damaged brain.

အောင်မြင်စွာ ဖြစ်ပေါ်စေနိုင်လား ဆုံးဖြတ် ဖို့ လောလောဆယ် စမ်းသပ်နေကြတယ်။

They've also discovered

တခြား ဦးနှောက်ဆဲလ်မျိုးတွေကို

that we might be able to teach other kinds of brain cells,

သင်ပေးနိုင်တယ်ဆိုတာကိုလည်း သူတို့ ရှာဖွေတွေ့ရှိခဲ့ပါတယ်၊

such as astrocytes or oligodendrocytes

astrocytes ဒါမှမဟုတ် oligodendrocytes လို

to behave like neural stem cells and start generating neurons, too.

အာရုံကြော ဆဲလ်တွေလို ပြုမူဖို့နဲ နျူရွန်းတွေလည်း စတင်ဖြစ်ပေါ်စေဖို့ပါ။

So, a couple of decades from now will our brains be able to self-repair?

ဒီတော့ အခုကနေ ဆယ်စုနှစ် အနည်းငယ်အကြာမှာ ဦးနှောက်ဟာ ၎င်းဘာသာ ပြုပြင်နိုင်မလား။

We can't say for sure,

အသေအချာတော့ မပြောနိုင်ပေမဲ့၊

but that has become one of the major goals of regenerative medicine.

ဒါက ပြန်လည်သန်စွမ်းရေး ဆေးပညာရဲ့ အဓိက ရည်မှန်းချက်တွေထဲက တစ်ခု ဖြစ်လာပါပြီ။

The human brain has 100 billion neurons

လူ့ဦးနှောက်မှာ နျူရွန်း ဘီလီယံ ၁၀၀ ရှိပြီး

and we're still figuring out the wiring behind this huge biological motherboard.

ဒီ ဇီဝဆိုင်ရာ အာရုံကြောကွန်ရက်ကြီးရဲ့ နောက်ကွယ်က သွယ်တန်းမှုကို အဖြေရှာနေဆဲပါ။

But everyday, research on neurogenesis brings us closer to that reboot switch.

ဒါပေမဲ့ အာရုံကြောအသစ်ဖြစ်ပေါ်မှု သုတေသနက ဒီပြန်စတဲ့ ခလုတ်နဲ့ နေ့စဉ် ပိုနီးလာစေတယ်။