What happens to our bodies after we die? - Farnaz Khatibi Jafari

چی بەسەر لاشەکانمان دێت دوای ئەوەی دەمرین؟ - فارناز خاتیبی جەفاری

Translator: hiwa foundation Reviewer: Hiwa Foundation

Since the dawn of humanity,

،لە سەرەتای مرۆڤایەتییەوە

an estimated 100.8 billion people have lived and died,

بە نزیکەیی ١٠٠.٨ ملیار ،مرۆڤ ژیاون و مردوون

a number that increases by about .8% of the world's population each year.

ژمارەیەک کە ساڵانە بە ڕێژەی %٠.٨ی .ژمارەی دانیشتووانی جیهان زیاد دەکات

What happens to all of those people's bodies after they die

چی بەسەر لاشەی ئەو هەموو خەڵکەدا دێت دوای ئەوەی ئەمرن و

and will the planet eventually run out of burial space?

ئایا دەرئەنجام هەسارەکە شوێنی مردوو ناشتنی لێدەبڕێت؟

When a person's heart stops beating,

،کاتێک دڵی کەسێک لە لێدان دەکەوێت

the body passes through several stages before it begins decomposing.

لاشەکە بە چەندین قۆناغدا تێدەپەڕێت .پێش ئەوەی دەست بکات بە شیبوونەوە

Within minutes after death,

،لە ماوەی چەند خوولەکێکدا لە دوای مردن

the blood begins settling in the lower-most parts of the body.

خوێن دەست دەکات بە پەنگ خواردن .لە خوارووترین بەشی لەشدا

Usually eight to twelve hours later,

هەشت بۆ دوانزە کاتژمێر دواتر

the skin in those areas is discolored by livor mortis, or post-mortem stain.

پێستی ئەو شوێنانە ڕەنگی ئەگۆڕێت بەهۆی پەنگخواردنی خوێنی دوای مردن، یان ڕەنگ گۆڕینی دوای مردن

هەروەها لە ساتی مردندا ماسولکەکانی لەش بە تەواوەتی خاو دەبنەوە

And while at the moment of death the body's muscles relax completely

in a condition called primary flaccidity,

،دۆخێک کە پێی دەوترێت بێ تینی سەرەتایی

they stiffen about two to six hours later in what's known as rigor mortis.

نزیکەی دوو بۆ شەش کاتژمێر دواتر گرژ دەبن .کە پێی دەوترێت گرژبوونی دوای مردن

This stiffening spreads through the muscles,

،ئەم گرژبوونە بە ماسولکەکاندا بڵاودەبێتەوە

and its speed can be affected by age, gender, and the surrounding environment.

بڵاوبوونەوەکەش بەپێی تەمەن، ڕەگەز، و .ژینگەی چواردەور دەگۆڕێت

The body also changes temperature,

،پلەی گەرمای لەشیش دەگۆڕێت

usually cooling off to match its environment.

زۆربەی کات سارد دەبێتەوە .بۆ پلەی گەرمی چواردەورەکەی

Next comes decomposition,

،دوای ئەوە شیبوونەوە دێت

پرۆسەیەک کە تێیدا بەکتریا و مێرووەکان .لەش شی ئەکەنەوە

the process by which bacteria and insects break apart the body.

Many factors affect the rate of decomposition.

چەندین هۆکار کاردەکەنە سەر .خێرایی شیبوونەوەکە

There is, however, a basic guide of the effect of the environment on decompositon

بەڵام، لەگەڵ ئەمەشدا، ڕێبەرییەکی بنچینەیی هەیە بۆ کاریگەری ژینگە لەسەر شیبوونەوە

called Casper's Law.

.پێی دەوترێت یاسای کاسپەر

It says that if all other factors are equal,

دەڵێت ئەگەر هەموو کاریگەرییەکانی تر ،وەک یەک بن

a body exposed to air decomposes twice as fast as one immersed in water

لاشەیەک لە بەر هەوادا دوو هێندە خێراتر شیدەبێتەوە وەک لە لاشەیەک کە لە ئاودا بێت

هەشت هێندەش خێراتر شی دەبێتەوە .وەک لاشەیەک کە لەژێر گڵدا بێت

and eight times as fast as one buried in earth.

Soil acidity also greatly affects bone preservation.

ترشەڵۆکی خۆڵیش زۆر کار دەکاتە سەر .مانەوەی ئێسک

High-acidity soils with a pH of less than 5.3

ترشەڵۆکی بەرزی خۆڵ بە پی ئێچی کەمتر لە ٥.٣

will rapidly decompose bone,

،بە خێرایی ئێسک شی دەکاتەوە

whereas in a neutral or basic soil with a pH of 7 or more,

لە کاتێکدا لە گڵێکی ئاسایی یان تفتدا ،بە پی ئێچی ٧ یان زیاتر

a skeleton can remain in relatively good condition for centuries.

ئێسکەکە دەکرێت بۆ چەندین سەدە .لە دۆخێکی باشدا بمێنێتەوە

Different cultures throughout history have developed unique approaches to burials.

بە درێژایی مێژوو کلتورە جیاوازەکان پەرەیان .بە شێوازی تایبەتی خۆیان یاوە بۆ ناشتن

As far back as the first Neanderthal burials,

دەگەڕێتەوە بۆ ناشتنی سەردەمی ،یەکەمین نیاندەرتاڵەکان

death was accompanied by rituals,

،مردن چەندین ڕێوڕەسمی ئایینی لەگەڵدا بووە

like the positioning, coloring, or decorating of corpses.

وەک بار و ئاراستە، ڕەنگ کردن .یان ڕازاندنەوەی لاشەکان

Traditional Christian burials decorate the body in dress,

ناشتن لەسەر شێوازی مەسیحی باو ڕازادنەوەی ،لاشەکەیە بە جلێک

،لە کاتێکدا لە شێوازی ئیسلامی باودا

while in traditional Islam,

a body is wrapped in a piece of ritual fabric

لاشەکە پارچە کووتاڵێکی خامی لێ دەپێچرێت

with the face oriented toward Mecca.

.ڕووی دەم و چاوی مردووەکەش دەکرێتە مەککە

Traditional Hindus ceremonially burn the body,

ڕێوڕەسمی ناشتن لە ئایینی هیندوسیدا ،لاشەکە دەسوتێنرێت

and Zoroastrians, followers of one of the oldest monotheistic religions,

زەردەشتییەکانیش، شوێنکەوتووانی یەکێک لە ،کۆنترین ئایینە یەک خواپەرستییەکان

traditionally place bodies atop a tower to expose them to the Sun

بە شێوەیەکی باوی کۆن لاشەکان ئەخەنە سەر لووتکەی قوولەیەک بۆ بەر خۆر و

and scavenging birds.`

.باڵندە گەندەخۆرەکان

پێش شۆڕشی پیشەسازی، ناشتن .سادە و بەردەست بوو

Before the Industrial Revolution, burials were simple and accessible.

These days, with suitable burial land running out in high-population areas,

لەم سەردەمەدا، بەهۆی کەمبوونەوەی شوێنی ناشتنی شیاو لەو ناوچانەی دانیشتوانیان زۆرە

purchasing private gravesites can be costly,

دەکرێت دەستکەوتنی شوێنی ناشتن گران بێت، و

and many people can't afford simple burials.

زۆر کەسیش پارەی .ناشتنێکی ئاساییان پێنادرێت

Even cremation, the second most common burial practice in the world,

تەنانەت سووتاندنیش، کە دووەم باوترین ،دابونەریتە لە جیهاندا

comes with a high cost.

.تێچوونەکەی زۆرە

As for the question of running out of space,

هەروەها بۆ پرسیاری نەمانی شوێنی گوونجاو

the issue isn't so much about total land in the world

مەسەلەکە پەیوەندی نییە بە کۆی ،ڕووبەری زەوییەکانی سەر زەوی

as it is that large populations cluster together within cities.

چوونکە زۆربەی زۆری دانیشتووانی .سەر زەویی لە شارەکاندا کۆبوونەتەوە

Most of the big cities in the world

زۆربەی شارە گەورەکانی جیهان

may run out of suitable burial grounds within a century.

لەوانەیە لە ماوەی سەدەیەکدا .شوێنی ناشتنی نەمێنێت

For London, it's even sooner.

.بۆ لەندەن، تەنانەت زووتریش دەبێت

That may happen by 2035.

.لەوانەیە تا ساڵی ٢٠٣٥ ئەوە ڕووبدات

So are there alternatives to traditional burials

کەواتە هیچ شوێنگرتنەوە هەیە بۆ ناشتنە باوەکان

that might help with the space issue?

کە بتوانێت یارمەتیدەربێت لەو مەسەلەی بۆشاییەدا؟

In some countries, skyscraper cemeteries enable vertical burials.

لە هەندێک وڵاتدا، گۆڕستانە باڵەخانە .بەرزەکان یارمەتیدەرن بۆ ناشتنی ستوونی

Some options focus on the body's relationship with the environment.

هەندێک لە هەڵبژاردنەکان تیشک دەخەنە .سەر پەیوەندی لەش بە ژینگەوە

Promession, for example, freeze-dries and pulverizes the body,

پرۆمێشن، کە ناشتنێکی ژینگە دۆستانەیە، لاشەکە وشکدەکاتەوە و دەیخاتە دۆخی بەستن و دەیهاڕێت

creating a powder that can turn into compost

تۆزێک درووست دەکات کە دەکرێت ببێت بە پەین

when mixed with oxygen and water.

.کاتێک لەگەڵ ئۆکسجین و ئاودا تێکەڵدەکرێت

There are also green burials that use special materials,

هەروەها ناشتنی سەوزیش هەیە کە ماددەی تایبەت بەکاردەهێنێت

such as biodegradable caskets,

،وەک دارەمەیت کە بتوانرێت شیببێتەوە

urns that sprout trees,

،کووپە کە درەختی تێدا بڕوێت

and burial suits that grow mushrooms.

هەروەها قاتە بەرگی ناشتن .کە قارچکی لەسەر دەڕوێت

Eternal reefs take that concept to the depths of the ocean

گۆڕە هەمیشەییەکانی بنی دەریاکان ئەو بیرە دەبات بۆ قوڵایی زەریا

using a mixture of ashes and cement to create marine habitats for sea life.

بە بەکارهێنانی تێکەڵەیەکی خۆڵەمێش و چیمەنتۆ ژینگەیەکی ئاوی دروستدەکرێت بۆ ژیانی دەریاکان

Death is an inevitable part of the human condition,

،مردن بەشێکی ڕێگەلێنەگیراوی ژیانی مرۆڤە

but how we treat bodies and burials continues to evolve.

بەڵام مامەڵەکردنمان لەگەل لاشەکان و .ناشتنەکان بەردەوام لە پەرەسەندندایە

We may each have different spiritual,

لەوانەیە هەر یەکێک لە ،ئێمە بیرکردنەوەی ڕۆحی

religious,

،ئایینی

or practical approaches to dying,

،یان پراکتیکی جیاوازمان هەبێت بۆ مردن

but the ever-increasing demand for burial space

بەڵام زۆربوونی بەردەوامی پێویستی بۆ شوێنی ناشتن

might give us a push to be creative

لەوانەیە پاڵنەرێک بێت بۆمان بۆ ئەوەی داهێنەر بین

about where our bodies go after the final stages of life.

لە بارەی ئەوەی لاشەکانمان بۆ کوێ بچێت .دوای قۆناغەکانی کۆتایی ژیانمان