Why do women have periods?

Translator: Mardin Abdalqadir Reviewer: Razaw S. Bor

A handful of species on Earth share a seemingly mysterious trait:

بڕێکی زۆر کەم لە بوونەوەرانی سەر زەوی سیفەتێکی ئاڵۆز هاوبەشی پێدەکەن:

a menstrual cycle.

ئەویش سوڕی مانگانەیە.

We're one of the select few.

ئێمە یەکێکین لەو هەڵبژێردراوە کەمانە.

Monkeys, apes, bats, humans, and possibly elephant shrews

مەیمونەکان، شەمشەمە کوێرەکان، مرۆڤەکان، و ڕەنگە مشکەکوێرەکان

are the only mammals on Earth that menstruate.

تاکە شیردەری سەر زەویین کە دەکەونە سەر خوێن.

We also do it more than any other animal,

هەروەها ئێمە لە هەموو شیردەرەکانی تر زیاتر هەمانە،

even though its a waste of nutrients and can be a physical inconvenience.

هەرچەندە ئەو بەفێرۆدانە خۆراکییە و دەتوانێت ناڕەحەتی جەستەیی بێت.

So where's the sense in this uncommon biological process?

کەوایە سوودی ئەم کردارە زیندەییە ناباوە چییە؟

The answer begins with pregnancy.

وەڵامەکە بە دووگێانی دەست پێدەکات.

During this process, the body's resources are cleverly used to shape

لە میانەی ئەم پرۆسەیەدا، ئەندامەکانی لەش دەست بە دروست کردن و

a suitable environment for a fetus,

دابینکردنی ژینگەیەکی گونجاو بۆ کۆرپەلە دەکەن.

creating an internal haven for a mother to nurture her growing child.

بە دروستکردنی پەناگەیەکی ناوەکی بۆ دایکێک بۆ ئەوەی منداڵە گەشەکردووەکەی پێ ڕابهێنێت.

In this respect, pregnancy is awe-inspiring,

لەم ڕووەوە، سکپڕی ئیلهام بەخشە،

but that's only half the story.

بەڵام ئەمە تەنها نیوەی چیرۆکەکەیە.

The other half reveals that pregnancy places a mother and her child at odds.

نیوەکەی تری ئەوەیە کە سکپڕی دایک و منداڵەکەی دەخاتە دوو بەرەوە.

As for all living creatures,

هەروەها هەموو بونەوەرەکان،

the human body evolved to promote the spread of its genes.

لەشی مرۆڤ پەرەی سەندووە تاوەکو بڵاوە بە جینەکانی خۆی بکات.

For the mother, that means she should try to provide equally

بۆ دایکەکە، واتای ئەوە دەگەیەنێت کە پێویستە بە یەکسانی

for all her offspring.

خۆراک بدات بە وەچەکانی.

But a mother and her fetus don't share exactly the same genes.

بەڵام دایک و کۆرپەلە کتومت هەمان جینیان نییە.

The fetus inherits genes from its father, as well,

کۆرپەلەکە لەهەمان کاتدا، جین لە باوکیشیەوە بۆ دەمێنێتەوە.

and those genes can promote their own survival by extracting

ئەم جینانە برەو بە مانەوەیان دەدەن بە دەرهاوردنی

more than their fair share of resources from the mother.

سەرچاوەی زیاتر لە بەشی خۆیان لە دایکەکەوە.

This evolutionary conflict of interests

ئەم ململانێی پەرەسەندنەی بەرژەوەندییەکان

places a woman and her unborn child in a biological tug-of-war

دایک و منداڵە لەدایک نەبووەکەی دەخاتە نێو جەنگی بایۆلۆجییەوە

that plays out inside the womb.

کە لە منداڵداندا ڕوودەدات.

One factor contributing to this internal tussle

یەک هۆکار کە بەشدارە لەم خۆبەخۆییە

is the placenta, the fetal organ that connects to the mother's blood supply

بریتییە لە وێڵاش، ئەندامی کۆرپەلەکە دەبەسترێتەوە بە خوێنهێنەری دایکەکە

and nourishes the fetus while it grows.

و خۆراک دەدات بە کۆرپەلەکە لەوکاتەی گەشەدەکات.

In most mammals, the placenta is confined behind a barrier of maternal cells.

لە زۆربەی شیردەرەکاندا، وێڵاش لە پشتی چینێک لە خانەی دایکانەوە گەمارۆ دراوە.

This barrier lets the mother control the supply of nutrients to the fetus.

ئەم چینە ڕێگە بە کۆنترۆلکردنی دایک دەدات بۆ دابین کردنی خۆراک بۆ کۆرپەلەکە.

But in humans and a few other species,

بەڵام لە مرۆڤ و هەندێ ڕەگەزی تردا،

the placenta actually penetrates right into the mother's circulatory system

وێڵاشەکە ڕاستەوخۆ دەچێتە ناو سیستەمی سوڕی خوێنی دایکەوە

to directly access her blood stream.

تاوەکو ڕاستەوخۆ بگات بە خوێنی دەمارەکانی لەشیەوە.

Through its placenta, the fetus pumps the mother's arteries with hormones

لە رێگەی وێڵاشەوە، کۆرپەلە هۆرمۆن دەنێرێت بۆ شاخوێنبەری دایک

that keep them open to provide a permanent flow of nutrient-rich blood.

ئەمەش وا دەکات کە کراوە بن تاوەکو هەمیشە خوێنی پڕ لە خۆراکە ماددە بنێرن.

A fetus with such unrestricted access can manufacture hormones

کۆرپەلەیەک بە ڕێگەی بێسنوور دەتوانێت هۆرمۆن دروست بکات

to increase the mother's blood sugar, dilate her arteries,

بۆ زیادکردنی ڕێژەی شەکری لەناوخۆێنی دایک، فراوان بوونی شاخوێنبەرەکانی،

and inflate her blood pressure.

و بەرزبوونەوەی پەستانی خوێنی.

Most mammal mothers can expel or reabsorb embryos if required,

دایکە شیردەرەکان دەتوانن کۆرپە لەبار ببەن یاخود بمژن ئەگەر پێویست بکات،،

but in humans, once the fetus is connected to the blood supply,

بەڵام لە مرۆڤدا، کاتێک کۆرپەکە دەبەسترێتەوە بە خوێنەوە،

severing that connection can result in hemorrhage.

پچڕاندنی ئەم پەیوەندییە ڕەنگە ببێتە هۆی خوێن بەربوون.

If the fetus develops poorly or dies,

ئەگەر کۆرپەلەکە بە خراپی گەشەی بکات یان بمرێت،

the mother's health is endangered.

تەندروستی دایکەکە دەکەوێتە مەترسییەوە.

As it grows, a fetus's ongoing need for resources can cause intense fatigue,

گەورەبووندا، پێویستی بەردەوامی کۆرپەلە بە خۆراک دەکرێت ببێتە هۆی شەکەتی توند،

high blood pressure,

بەرزە پەستانی خوێن،

and conditions like diabetes and preeclampsia.

و هەندێ حاڵەتی وەک شەکرە و ژەھراوی بوون.

Because of these risks,

بەهۆی ئەم مەترسییانەوە،

pregnancy is always a huge, and sometimes dangerous, investment.

سکپڕی هەمیشە بە وەبەرهێنانێکی مەزن و هەندێ جار مەترسیدار دادەنرێت.

So it makes sense that the body should screen embryos carefully

هەربۆیە وا پێویست دەکات لەش بەوریاییەوە هێلکە بپاڵێوێت

تاوەکو باشترین دانە بدۆزێتەوە کە شایەنی بەرەنگارییەکەیە.

to find out which ones are worth the challenge.

This is where menstruation fits in.

ئەمەش ئەو کاتەیە کە سوڕی مانگانە ڕوودەدات.

Pregnancy starts with a process called implantation,

سکپڕی بە قۆناغێک دەست پێدەکات پێی دەوترێت چەقین،

where the embryo embeds itself in the endometrium that lines the uterus.

کە هێلکە پیتێنراوەکە خۆی دەچەقێنێت بە ناوپۆشە ئەستوورەکەی منداڵدانەوە.

The endometrium evolved to make implantation difficult

ئەم چینە ئەستوورە وەها دروست کراوە کە کرداری چەقین قورس بکات

so that only the healthy embryos could survive.

تاوەکو تەنها هێلکە پیتێنراوە تەندروستەکە سەرکەوتوو بێت.

But in doing so,

بەڵام بەم کارە،

it also selected for the most vigorously invasive embryos,

تەنها هێلکە پیتێنراوە زۆر بەهێزەکان هەڵدەبژێرێت،

creating an evolutionary feedback loop.

بە دروستكردنی سوڕێكی گرێدراوی پێشكەوتوو.

The embryo engages in a complex, exquisitely timed hormonal dialogue

هێلکە پیتێنراوەکە بەشدار دەبێت لە گفتوگۆیەکی ئاڵۆز و نایابی هۆرمۆنی

that transforms the endometrium to allow implantation.

کە شیوەی چینی ناوپۆشی منداڵدان دەگۆڕێت تاوەکو چەقین ڕووبدات.

What happens when an embryo fails the test?

چی ڕوودەدات کە هێلکەیەک سەرکەووتوو نابێت لە تاقیکردنەوەکەدا؟

It might still manage to attach,

ڕەنگە بتوانێت خۆی بلکێنێت،

or even get partly through the endometrium.

یاخود نیمچە گەیشتنێک بگات بە ناوپۆشی منداڵدان.

As it slowly dies, it could leave its mother vulnerable to infection,

لەگەڵ مردنیدا بەهێواشی، لەوانەیە دایکەکە دووچاری نەخۆشکەوتن بخاتەوە،

and all the time, it may be emitting hormonal signals that disrupt her tissues.

لەو کاتە، سەرجەمی نیشانە هۆرمۆنییەکان پەک دەخات کە ڕەنگە بگەن بە شانەکانی.

The body avoids this problem by simply removing every possible risk.

لەش بەئاسانی خۆی رزگار دەکات لەم کێشەیە ئەویش بە لابردنی هەموو جۆرە مەترسییەک.

Each time ovulation doesn't result in a healthy pregnancy,

هەر جارێک هێلکەدانان ئەنجامی نابێت لە سکپڕییەکی تەندروست،

the womb gets rid of its endometrial lining,

منداڵدان خۆی ڕزگار دەکات لە ناوپۆشی ناوەوەی،

along with any unfertilized eggs, sick, dying, or dead embryos.

لە ھەر هێلکەیەکی نەپیتێنراو و ناساغ، یاخود هێلکەی پیتێنراوی مردوو.

That protective process is known as menstruation,

ئەم پرۆسە خۆپارێزییە ناودەبرێت بە کەوتنە سەرخوێن،

leading to the period.

کە دەبێتە هۆی سووڕی مانگانە.

This biological trait, bizarre as it may be,

ئەم سیفەتە زیندەییە، هەرچەندە نامۆ دیارە.

sets us on course for the continuation of the human race.

دەمانخاتە سەر ڕێرەوێک بۆ بەردەوامی ڕەچەلەکی مرۆڤ.