A brief history of melancholy - Courtney Stephens

Translator: Dastan Koya Reviewer: Daban Q Jaff

Sadness is part of the human experience,

خەم بەشێکە لە ژیانی مرۆڤ،

but for centuries there has been vast disagreement

بەڵام بۆ ماوەی چەندین سەدە گفتوگۆیەکی گەورە هەبووە

over what exactly it is and what, if anything, to do about it.

لەسەر ئەوەی کە بە تەواوی چییە، و چی ئەگەر ھەر شتێک بکرێت دەربارەی.

In its simplest terms,

لە سادەترین پێناسەدا،

sadness is often thought of

زۆرجار خەم بیرۆکەی

as the natural reaction to a difficult situation.

کاردانەوەیەکی سروشتی بارودۆخێکی سەختە.

You feel sad when a friend moves away or when a pet dies.

هەست بە خەمباری دەکەی کاتێک هاوڕێیەکت دەڕوا یان ئاژەڵێکت دەمرێت،

When a friend says, "I'm sad,"

کاتێک ھاوڕێیەکت دەڵێت، "خەمبارم،"

you often respond by asking, "What happened?"

بە شێوەیەکی ئاسایی دەپرسیت: چی بووە؟

But your assumption that sadness has an external cause outside the self

بەڵام بە گریمانەی تۆ خەم هۆکارێکی ناوەکی هەیە لە دەرەوەی خود

is a relatively new idea.

کە بە ڕێژەییانە بیرۆکەیەکی نوێیە.

Ancient Greek doctors didn't view sadness that way.

دکتۆرە گریکیەکانی کۆن بەم شێوازە خەمیان نەبینیوە.

They believed it was a dark fluid inside the body.

باوەڕیان وابووە کە شلەیەکی ڕەشە لە ناوەوەی لەش.

According to their humoral system,

بە گوێرەی سیستەمی شلێنەیی لەش،

the human body and soul were controlled by four fluids, known as humors,

لەش و ڕۆحی مرۆڤ لە لایەن چوار شلەوە کۆنتڕۆڵ کرابوو، بە شلەکان ناسرا بوون،

and their balance directly influenced a person's health and temperament.

و هاوسەنگیەکەیان ڕاستەوخۆ کاریگەرییان هەبوو لەسەر تەندروستی و میزاجی مرۆڤ.

Melancholia comes from melaina kole,

خەمۆکی لە میلانیا کۆلیەوە هاتووە،

the word for black bile, the humor believed to cause sadness.

وشەکە بۆ ڕەشاو شلێنە هۆی خۆمۆکیە،

By changing your diet and through medical practices,

بە گۆڕینی خۆراکت و لە ڕێگەی کار پێکردنی پزیشکی،

you could bring your humors into balance.

دەتوانی شلێنەکان هاوسەنگ بکەیت.

Even though we now know much more about the systems

هەر چەندە ئێستا ئێمە زۆر دەزانین دەربارەی سیستەمەکان

that govern the human body,

کە ڕابەرایەتی لەشی مرۆڤ دەکات،

these Greek ideas about sadness

ئەو بیرۆکەیەی گریکیەکان دەربارەی خەمۆکی

resonate with current views,

یەکدەگرێتەوە لەگەڵ ئەوانەی ئێستا،

not on the sadness we all occasionally feel,

نەک لەگەڵ ئەو خەمەی کە ئێمە بە ئاسایی هەستی پێ دەکەین،

but on clinical depression.

بەڵکو لە خەمۆکی پزیشکیەوە.

Doctors believe that certain kinds of long-term,

دکتۆرەکان دەڵێن چەند جۆرێکی ماوە درێژ،

unexplained emotional states are at least partially related to brain chemistry,

حالەتی دەرونی ڕوننەکراوە بە لایەنی بە لایەنی کەمەوە دەگەڕێتەوە بۆ ڕەگی مێشک

the balance of various chemicals present inside the brain.

هاوسەنگی جۆراوجۆریەتی کمییایەکان ناوەوەی مێشک دەردەخا.

Like the Greek system,

وەک سیستەمی گریکی،

changing the balance of these chemicals can deeply alter

گۆڕانی هاوسەنگی ئەو مادە کمیاییانە دەتوانێ بەسەختی بگۆڕێ

how we respond to even extremely difficult circumstances.

کە چۆن تەنانەت ئێمە وەڵامی ئەو بارودۆخە سەختانە دەدەینەوە.

There's also a long tradition of attempting to discern

هەرواها نەریتێکی تری هەوڵدان هەیە بۆ دەرکەوتنی

the value of sadness,

بەهایی خەمۆکی،

and in that discussion,

و لەو گفتوگۆیەدا،

you'll find a strong argument that sadness is not only

بەڵگەیەکی باش دەدۆزیەوە کە خۆمۆکی تەنیا

an inevitable part of life but an essential one.

تایبەتمەندیەکی ژیان نییە بەڵکو بنچینەییە.

If you've never felt melancholy,

ئەگەر هەرگیز هەستت بە خەمۆکی نەکردبێت،

you've missed out on part of what it means to be human.

هەرگیز هەست بەوە ناکەی کە بە مرۆڤ بوون چۆنە.

Many thinkers contend that melancholy is necessary in gaining wisdom.

زۆر لە زاناکان دەڵێن خەمۆکی پێویستە بۆ توانای ژیری.

Robert Burton, born in 1577,

رۆبێرت بورتۆن، لەدایکبووی ١٥٧٧

spent his life studying the causes and experience of sadness.

ژیانی خۆی لە خوێندنی هۆکارەکان و شارەزا بوون لە خەمۆکی بەسەر برد.

In his masterpiece "The Anatomy of Melancholy,"

لە بەرهەمە ناوازەکەی "شیکردنەوەی خەمۆکی"

Burton wrote, "He that increaseth wisdom increaseth sorrow."

بورتۆن وتی، "زیاد بوونی ژیری "زیاد بوونی خەمە

The Romantic poets of the early 19th century

شاعیرە رۆمانسیەکانی زووی سەدەی ١٩

believed melancholy allows us to more deeply understand other profound emotions,

باوەڕیان وابوو خەم وایانلێ دەکات کە زیاتر ،لە کاریگەری هەستەکان تێ بگەن

like beauty and joy.

وەک جوانی و خۆشی.

To understand the sadness of the trees losing their leaves in the fall

بۆ تێگەیشتن لە دارەکان کاتێک گەڵاکانیان لێدەبێتەوە و بەردەبێتەوە خوارەوە

is to more fully understand the cycle of life that brings flowers in the spring.

زیاتر ڕوونە لە بازنەی ژیان کە گوڵ دێنێ بۆ بەهار.

But wisdom and emotional intelligence seem pretty high on the hierarchy of needs.

بەڵام ژیری و زرنگی زۆر بەرزن لە پلەکانی پێداویستیەکان.

Does sadness have value on a more basic, tangible,

ئایا خەم بەهایی هەیە لە بنچینەیی ، هەستپێکراو

maybe even evolutionary level?

تەنانەت لەوانەیە لە ئاستێکی گەشەداری؟

Scientists think that crying and feeling withdrawn

زاناکان باوەڕیان وایە کە گێڕانەوەی گریان و هەستەکان

is what originally helped our ancestors secure social bonds

ئەوەیە کە یارمەتی باپیرانمانی داوە لە پەیوەندیە کۆمەڵایەتیەکان

and helped them get the support they needed.

و یارمەتی داون لە بەدەستهێنانی ئەوەی کە ویستویانە.

Sadness, as opposed to anger or violence, was an expression of suffering

خەم کا پێچەوانەی توڕەیی و توندوتیژیە هەستێکی بە ئازار بووە

that could immediately bring people closer to the suffering person,

کە یەکسەر توانیویەتی خەڵک لە کەسە بە ئازارەکە نزیک بکاتەوە،

and this helped both the person and the larger community to thrive.

و ئەمە یارمەتی هەردوو کەسەکە و کۆمەڵە مەزنەکەی داوە بۆ ڕزگاربوون.

Perhaps sadness helped generate the unity we needed to survive,

لەوانەیە خەم یارمەتی دروست کردنی کۆمەڵگەی یەکگرتنی بۆ مانەوە دابێت

but many have wondered whether the suffering felt by others

بەڵام زۆر کەس پرسیویانە کە ئەو ئازارەی هەستی پێدەکرێت لە لایەن ئەوانیترەوە

is anything like the suffering we experience ourselves.

هەمان ئەو ئازارەیە کە ئێمە هەستی پێ دەکەین.

The poet Emily Dickinson wrote,

شاعیر ئێمیڵی دیکنسۆن نوسیویەتی،

"I measure every Grief I meet With narrow, probing Eyes -

هەر ئازارێک کە دەیچێژم دەیژمێرم" -بە بچوکی ، پشکنینی چاو

I wonder if it weighs like MIne - Or has an Easier size."

- دەپرسم ئایا کێشی وەک منە "یان قەبارەیەکی بچوکتری هەیە.

And in the 20th century,

و لە سەدەی ٢٠

medical anthropologists, like Arthur Kleinman,

مرۆڤناسە پزیشکیەکان، وەک ئارتور کلێینمان

gathered evidence from the way people talk about pain

بەڵگەی بەو شێوەیەی کە خەڵک باسی ئازار دەکەن کۆ کرد بووەوە

to suggest that emotions aren't universal at all,

بۆ ئەوەی پێشنیاری ئەوە بکەن کە هەستەکان هیچ جیهانی نین،

and that culture, particularly the way we use language,

و ئەو کەلتورە و ئەو زمانەی تایبەتەی کە بەکاری دێنین،

can influence how we feel.

دەتوانێ کاریگەری هەبێ کە چۆن هەست دەکەین.

When we talk about heartbreak,

کاتێک باسی دڵتەنگی دەکەین،

the feeling of brokenness becomes part of our experience,

هەستی شکاویەکە دەبێتە بەشێک لە ژیانمان،

where as in a culture that talks about a bruised heart,

لە شوێنێکدا کە کلتورەکە باسی دڵشکان دەکات،

there actually seems to be a different subjective experience.

لەڕاستیدا وا پێدەچێ ببێتە بابەتێکی جیاوازی ژیان.

Some contemporary thinkers aren't interested

هەندێک لە زانایانی هاوچەرخ بایەخ نادەن بە

in sadness' subjectivity versus universality,

خەمۆکی خۆیەتی بەرامبەر جیهان،

and would rather use technology to eliminate suffering in all its forms.

پێیان باشترە تەکنەلۆجیا بەکاربێنن بۆ لابردنی ئازار بە هەموو شێوەکانیەوە.

David Pearce has suggested that genetic engineering

داڤید پیەرس پێشنیاری کردووە کە ئەندازیاری ڕەچەڵەکی

and other contemporary processes

و پڕۆسە کاتیەکانیتر

cannot only alter the way humans experience emotional and physical pain,

بە تەنیا ناتوانن هەستەکانی ژیان و ئازارە دیارەکان بگۆڕن،

but that world ecosystems ought to be redesigned

بەڵام سیستەمی ژینگەیی پێویستە دووبارە دابڕێژرێتەوە

so that animals don't suffer in the wild.

تاوەکو ئاژەڵەکانیش ئازار نەچێژن.

He calls his project "paradise engineering."

ناوی لە پڕۆژەکەی ناوە ".ئەندازیاری بەهەشت"

But is there something sad about a world without sadness?

بەڵام جیهان بەبێ ناخۆشی ناخۆش نابێت؟

Our cavemen ancestors and favorite poets

ئەشکەوت نشینان و بایرانمان لەگەڵ شاعیرەکان

might not want any part of such a paradise.

لەوانە نییە هیچ شتێکی بەهەشتیان بوێت.

In fact, the only things about sadness that seem universally agreed upon

لە ڕاستیدا ،تاکە شت دەرباری خەم کە وادیارە هەموو جیهان لەسەری کۆکن

are that it has been felt by most people throughout time,

ئەوانەن کە زۆرهەستیان پێکراوە لەلایەن خەڵکەوە بەدرێژایی کات،

and that for thousands of years,

و بۆ هەزاران ساڵ،

one of the best ways we have to deal with this difficult emotion

یەک لە باشترین ڕێگەکان کە پێویستە لەسەری ڕێک بکەوین بەو سۆزە بەتینە

is to articulate it, to try to express what feels inexpressable.

لەگەڵی لێڕاهاتنە، هەوڵدان بۆ دەربڕینی ئەوەی کە هەست دەکەی دەرنەبڕدراوە.

In the words of Emily Dickinson,

لە وشەکانی ئەمێڵی دیکنسۆن،

"'Hope' is the thing with feathers - That perches in the soul -

- هیوا شتێکە بە پەڕە - کە نیشتگەکەی لە ڕۆحدایە

"And sings the tune without the words - And never stops - at all -"

- و ئاوازی گۆرانیەکان بەبێ وشەکان "هەرگیز ناوەستێ - بە هیچ.