A brief history of melancholy - Courtney Stephens

1,490,977 views ・ 2014-10-02

TED-Ed


Videoni ijro etish uchun quyidagi inglizcha subtitrlarga ikki marta bosing.

Translator: Azizbek Nazarov Reviewer: Nazarbek Nazarov
00:07
Sadness is part of the human experience,
0
7031
2872
Qayg'u — insoniyat tajribasining bir qismi,
00:09
but for centuries there has been vast disagreement
1
9903
2608
lekin asrlar davomida uning asli nima ekani haqda
00:12
over what exactly it is and what, if anything, to do about it.
2
12511
4866
va uni nimadir qilsa bo'ladimi degan bahslar bo'lgan.
00:17
In its simplest terms,
3
17377
1708
Oddiy so'z bilan aytganda,
00:19
sadness is often thought of
4
19085
1638
qayg'uni insonning qiyin
00:20
as the natural reaction to a difficult situation.
5
20723
3243
vaziyatlardagi tabiiy reaksiyasi deb qabul qilishgan.
00:23
You feel sad when a friend moves away or when a pet dies.
6
23966
3877
Siz do'stingiz ketayotganida yoki itingiz o'layotganida qayg'uga tushasiz.
00:27
When a friend says, "I'm sad,"
7
27843
1840
Do'stingiz: "Men qayg'udaman" deganida
00:29
you often respond by asking, "What happened?"
8
29683
2820
odatda siz: "Nima bo'ldi?" deb so'raysiz.
00:32
But your assumption that sadness has an external cause outside the self
9
32503
4561
Lekin sizning qayg'u sababi tashqarida deb bilgan tahminingiz
00:37
is a relatively new idea.
10
37064
2647
aslida yangi g'oyadir.
00:39
Ancient Greek doctors didn't view sadness that way.
11
39711
2767
Qadimgi Yunonistonda qayg'uga boshqacha yondashishgan.
00:42
They believed it was a dark fluid inside the body.
12
42478
3778
Ular buning sababi tananing ichidagi qora suyuqlikda yashiringan deb bilishgan.
00:46
According to their humoral system,
13
46256
2320
Ularning gumorik tizimiga ko'ra,
00:48
the human body and soul were controlled by four fluids, known as humors,
14
48576
4807
inson tanasi va ruhini to'rt xil suyuqlik boshqaradi va ular
gumoralar deb ataladi.
00:53
and their balance directly influenced a person's health and temperament.
15
53383
4772
Ularning balansi to'g'ridan-to'g'ri inson sog'lig'iga va temperamentiga ta'sir
qiladi deb hisoblangan. Melanxoliya so'zi aslida "melaina kole"
00:58
Melancholia comes from melaina kole,
16
58155
2830
01:00
the word for black bile, the humor believed to cause sadness.
17
60985
4659
- qayg'uning sababchisi hisoblanadigan
qora suyuqlikni, gumorani anglatadi.
01:05
By changing your diet and through medical practices,
18
65644
2626
Ovqatlanish tartibini o'zgartirib, tibbiy tajribalar bilan siz
01:08
you could bring your humors into balance.
19
68270
2336
gumoralarni balansga keltira olasiz.
01:10
Even though we now know much more about the systems
20
70606
3022
Hozirda inson tanasini boshqaruvchi tizimlar haqida
01:13
that govern the human body,
21
73628
1723
ko'p narsa ma'lum bo'lishiga qaramay,
01:15
these Greek ideas about sadness
22
75351
1859
yunonlarning qayg'u haqidagi fikrlari
01:17
resonate with current views,
23
77210
1607
zamonaviy qarashlar bilan bog'lanadi.
01:18
not on the sadness we all occasionally feel,
24
78817
2689
Lekin bizga ma'lum bo'lgan qayg'u haqidagi emas,
01:21
but on clinical depression.
25
81506
2244
klinik depressiya haqidagi fikrlar.
01:23
Doctors believe that certain kinds of long-term,
26
83750
2336
Shifokorlar fikricha, ba'zi tushunarsiz, davomiy
01:26
unexplained emotional states are at least partially related to brain chemistry,
27
86086
6125
emotsional holatlar biroz bo'lsa-da miyaning
kimyosi, tuzilishi va miyadagi turli xil moddalarning
01:32
the balance of various chemicals present inside the brain.
28
92211
3737
bir-biri bilan balansiga bog'liq.
01:35
Like the Greek system,
29
95948
1290
Yunonlar sistemasida bo'lgani
01:37
changing the balance of these chemicals can deeply alter
30
97238
2694
kabi, moddalar balansining o'zgarishi bizning
01:39
how we respond to even extremely difficult circumstances.
31
99932
4216
reaksiyalarimizni o'zgartirib yubora oladi.
01:44
There's also a long tradition of attempting to discern
32
104148
2773
Shuningdek, azaldan qayg'uning mazmunini farqlashga
01:46
the value of sadness,
33
106921
1990
urinishadi va bu kabi bahslarda ham doim
01:48
and in that discussion,
34
108911
1264
qayg'u nafaqat hayotimiz-
01:50
you'll find a strong argument that sadness is not only
35
110175
2577
ning qochib qutilib bo'lmas bir qismi,
01:52
an inevitable part of life but an essential one.
36
112752
3686
balki eng zarur qismlaridan biri
hamdir deb fikr yuritiladi. Agar siz
01:56
If you've never felt melancholy,
37
116438
1799
melanxoliyani his qilmagan bo'lsangiz,
01:58
you've missed out on part of what it means to be human.
38
118237
3558
siz inson bo'lish qanaqaligini anglatuvchi qismini o'tkazib yuborgansiz.
02:01
Many thinkers contend that melancholy is necessary in gaining wisdom.
39
121795
4450
Ko'plab mutafakkirlar melanxoliya donishmandlik uchun muhim degan.
02:06
Robert Burton, born in 1577,
40
126245
2553
1577-yilda tug'ilgan Robert Byorton
02:08
spent his life studying the causes and experience of sadness.
41
128798
4378
butun umrini qayg'uning sababi va tajribasini o'rganish bilan o'tkazgan.
O'zining "Melanxoliya anatomiyasi"
02:13
In his masterpiece "The Anatomy of Melancholy,"
42
133176
2995
02:16
Burton wrote, "He that increaseth wisdom increaseth sorrow."
43
136171
4738
asarida: "Donishmandlikni nima oshirsa, u qayg'uni ham oshiradi" degan.
02:20
The Romantic poets of the early 19th century
44
140909
2849
XIX asr romantik shoirlari ishonishganki,
02:23
believed melancholy allows us to more deeply understand other profound emotions,
45
143758
5258
melanxoliya bizga boshqa murakkab hislarni yaxshiroq tushunishga yordam beradi.
02:29
like beauty and joy.
46
149016
1587
Masalan, go'zallik va rohat.
02:30
To understand the sadness of the trees losing their leaves in the fall
47
150603
4040
Kuzda barglarini yo'qotayotgan daraxtlar qayg'usini
02:34
is to more fully understand the cycle of life that brings flowers in the spring.
48
154643
5507
tushunish - bahor ranglarini, hayot siklini tushunishdir.
Lekin donolik va emotsional intellekt talablar iyerarxiyasida juda balandda.
02:40
But wisdom and emotional intelligence seem pretty high on the hierarchy of needs.
49
160150
5351
02:45
Does sadness have value on a more basic, tangible,
50
165501
3145
Qayg'u asosli, sezilarli ma'no anglatadimi?
02:48
maybe even evolutionary level?
51
168646
2606
U evolyutsion darajada bo'lishi mumkinmi?
02:51
Scientists think that crying and feeling withdrawn
52
171252
2813
Olimlar hisoblashicha, yig'lash va izolyatsiya hissi oldinlari
02:54
is what originally helped our ancestors secure social bonds
53
174065
4372
ajdodlarimizga sotsial aloqalarda yordam bergan va
02:58
and helped them get the support they needed.
54
178437
2636
ularga kerakli yordamni olish uchun hizmat qilgan.
03:01
Sadness, as opposed to anger or violence, was an expression of suffering
55
181073
4262
Qayg'uga jaholat yoki zo'rlovning aksi sifatida qaralgan,
03:05
that could immediately bring people closer to the suffering person,
56
185335
3853
azob chekishni anglatgan va boshqalarni azoblanayotgan insonga yaqinlashtirgan.
03:09
and this helped both the person and the larger community to thrive.
57
189188
4357
Bu nafaqat inson, balki jamiyatning ham gullab-yashnashiga olib kelgan.
03:13
Perhaps sadness helped generate the unity we needed to survive,
58
193545
3061
Qayg'u birdamlikni keltirib chiqargan,
03:16
but many have wondered whether the suffering felt by others
59
196606
3714
bu esa yashab qolish uchun muhimdir. Lekin ko'pchilikni o'zimiz bilan bir xil
03:20
is anything like the suffering we experience ourselves.
60
200320
3747
aziyat chekayotgan insonning qayg'usi qiziqtiradi.
03:24
The poet Emily Dickinson wrote,
61
204067
1797
Shoira Emili Dikinson yozgan:
03:25
"I measure every Grief I meet With narrow, probing Eyes -
62
205864
4532
"Men qayg'uni ko'rganimda, Uni ko'z bilan o'lchayman,
03:30
I wonder if it weighs like MIne - Or has an Easier size."
63
210396
5091
Hajmi xuddi menikidekmi? Yoki unda osonrog'imi?"
03:35
And in the 20th century,
64
215487
1511
XX asrda, Artur Kleynman kabi
03:36
medical anthropologists, like Arthur Kleinman,
65
216998
2611
kabi antropologlar insonlar og'riq haqda
03:39
gathered evidence from the way people talk about pain
66
219609
3244
nima deyishlari borasida
03:42
to suggest that emotions aren't universal at all,
67
222853
4182
ma'lumotlar yig'ishgan va emotsiyalar o'zi aslida universal emasligini,
03:47
and that culture, particularly the way we use language,
68
227035
3425
madaniyat, til va nutq faktorlari ham aslida rol o'ynashi
03:50
can influence how we feel.
69
230460
2381
mumkinligini isbotlamoqchi bo'lishgan.
03:52
When we talk about heartbreak,
70
232841
1462
"Singan yurak" haqida
03:54
the feeling of brokenness becomes part of our experience,
71
234303
3843
gapirayotib, azob-uqubatlarni his qilish tajribamizning bir qismi bo'lib qoladi,
03:58
where as in a culture that talks about a bruised heart,
72
238146
2736
va turli madaniyatlarda "singan yurak" deyilganda biroz
04:00
there actually seems to be a different subjective experience.
73
240882
4162
boshqacharoq tajriba anglanilishi mumkin.
04:05
Some contemporary thinkers aren't interested
74
245044
2177
Zamondoshlarimiz qayg'uning subyektivligi va
04:07
in sadness' subjectivity versus universality,
75
247221
3205
universalligi o'rtasidagi qarama- qarshiliklarga qiziqishmaydi,
04:10
and would rather use technology to eliminate suffering in all its forms.
76
250426
4555
uning o'rniga ulardan qutilish uchun texnologiyalardan foydalanishadi.
04:14
David Pearce has suggested that genetic engineering
77
254981
3286
Devid Pirsning aytishicha, gen injeneriyasi va
04:18
and other contemporary processes
78
258267
2413
boshqa zamonaviy ilmlar nafaqat
04:20
cannot only alter the way humans experience emotional and physical pain,
79
260680
4167
emotsional va jismoniy og'riqlarni o'zgartira oladi, balki
04:24
but that world ecosystems ought to be redesigned
80
264847
3355
butun dunyo ekosistemasini qaytadan ishlab chiqishi kerak.
04:28
so that animals don't suffer in the wild.
81
268202
2615
Yovvoyi tabiatdagi jonzotlar qiynalmasligi uchun.
04:30
He calls his project "paradise engineering."
82
270817
3316
U o'zining loyihasini "jannat injeneriyasi" deb ataydi.
04:34
But is there something sad about a world without sadness?
83
274133
3204
Biroq qayg'usiz dunyoda bitta muammo bor.
04:37
Our cavemen ancestors and favorite poets
84
277337
2783
G'orlarda yashagan ajdodlarimiz va
04:40
might not want any part of such a paradise.
85
280120
2799
sevimli shoirlarimiz bunday dunyoni xohlashmagan bo'lardi.
04:42
In fact, the only things about sadness that seem universally agreed upon
86
282919
5217
Aslida, qayg'u haqda gapirar ekanmiz,
bilamizki, uni barcha zamonlarda,
juda ko'pchilik insonlar
04:48
are that it has been felt by most people throughout time,
87
288136
3273
his qilishgan,
04:51
and that for thousands of years,
88
291409
1925
minglab yillar davomida
04:53
one of the best ways we have to deal with this difficult emotion
89
293334
3242
u bilan kurashishning eng yaxshi yo'li —
04:56
is to articulate it, to try to express what feels inexpressable.
90
296576
4876
uni shakllantirish,
uni izohlashga harakat qilish.
05:01
In the words of Emily Dickinson,
91
301452
1892
Emili Dikinson so'zlari bilan aytganda:
05:03
"'Hope' is the thing with feathers - That perches in the soul -
92
303344
4937
"Umid — ruhimizni isituvchi, qanotli mo'jiza.
05:08
"And sings the tune without the words - And never stops - at all -"
93
308281
4569
Va uning so'zsiz hirgoyisini hech ham to'xtatib bo'lmaydi!".
Ushbu veb-sayt haqida

Ushbu sayt sizni ingliz tilini o'rganish uchun foydali bo'lgan YouTube videolari bilan tanishtiradi. Dunyo bo'ylab eng yaxshi o'qituvchilar tomonidan o'qitiladigan ingliz tili darslarini ko'rasiz. Videoni u yerdan o'ynash uchun har bir video sahifasida ko'rsatilgan inglizcha subtitrlarga ikki marta bosing. Subtitrlar video ijrosi bilan sinxronlashtiriladi. Agar sizda biron bir fikr yoki so'rov bo'lsa, iltimos, ushbu aloqa formasi orqali biz bilan bog'laning.

https://forms.gle/WvT1wiN1qDtmnspy7