How do your hormones work? - Emma Bryce

Translator: shnyar muhammad Reviewer: Ahmed Yousify

Over the course of our lifetimes,

لە قۆناغەکانی ژیانماندا،

our bodies undergo a series of extraordinary metamorphoses:

لاشەمان بەژێر زنجیرەیەک گۆڕانی سەیردا تێپەڕدەبێت:

we grow,

گەشە دەکەین،

experience puberty,

،بە هەرزەکاریدا دەڕۆین

and many of us reproduce.

.و زۆربەمان وەچە دەخەینەوە

Behind the scenes,

،لە پشت ئەم دیمەنەوە

the endocrine system works constantly to orchestrate these changes.

کوێرە ڕژێنە کۆئەندام بەبەردەوامی کاردەکات بۆ ڕێکخستنی ئەم گۆڕانانە.

Alongside growth and sexual maturity,

لەگەڵ گەشە و پێگەیشتنی ڕەگەزیدا،

this system regulates everything from your sleep

ئەم سیستمە هەموو شتێک ڕێکدەخات لە نوستنەوە

to the rhythm of your beating heart,

هەتا ڕیتمی لێدانی دڵت،

exerting its influence over each and every one of your cells.

کاریگەری خۆی لەسەر هەریەک لە خانەکانی لەشت دەردەخات.

The endocrine system relies on interactions

کوێرە ڕژێنە کۆئەندام لەسەر بنەمای کارلێک کردن

between three features to do its job:

لەنێوان سێ پێکهاتەدا کارەکانی دەکات:

glands,

،ڕژێنەکان

hormones,

هۆڕمۆنەکان،

and trillions of cell receptors.

و ترلیۆنەها لە وەرگری خانەکان.

Firstly, there are several hormone-producing glands:

یەکەم، چەندەها ڕژێنی بەرهەم هێنانی هۆڕمۆنمان هەیە:

three in your brain,

سێ لە دەماخدا،

and seven in the rest of your body.

.و حەوت لە هەموو بەشەکانی تری لەشدا

Each is surrounded by a network of blood vessels,

هەریەکێکیان دەوردراون بە تۆڕێک لە لولەی خوێن،

from which they extract ingredients to manufacture dozens of hormones.

کە پێکھاتەکانی دروستکردنی چەندەھا لە ھۆرمۆنەکان وەردەگرێت.

Those hormones are then pumped out in tiny amounts,

دواتر ئەو ھۆڕمۆنانە پاڵدەنرێنە دەرەوە بە بڕێکی بچووک

usually into the bloodstream.

زۆربەی کات بۆ ناو ڕێڕەووی خوێن .

From there, each hormone needs to locate a set of target cells

لێرەوە، ھەر ھۆڕمۆنێک پێویستە دەستنیشانی خانەی ئامانجی بکات.

in order to bring about a specific change.

لە پێناو ڕوودانی گۆڕانکاریەکی دیاریکراو.

To find its targets, it’s helped along by receptors,

بۆ دۆزینەوەی ئامانجەکەی ، یارمەتی دەدرێت لەلایەن وەرگرەکانەوە،

which are special proteins inside or on the cell’s surface.

کە پڕۆتینی تایبەتن لەناو یان ڕووی خانەکە

Those receptors recognise specific hormones as they waft by,

ئەو وەرگرانە هۆڕمۆنی دیاریکراو ئەناسنەوە کاتێک بۆیان دێن ،

and bind to them.

.و پێیانەوە ئەبەسترێن

When this happens,

کاتێک ئەمە ڕوویدا،

that hormone-receptor combination triggers a range of effects

ئەو ئاوێتەی هۆڕمۆن وەرگرە دەست دەکات بە ئەنجامدانی کۆمەڵێک کاریگەری

that either increase or decrease specific processes inside the cell

کە دەبێتە هۆی زیادکردن یان کەمکردنی پڕۆسەیەکی دیاریکراو لەناو خانەکەدا

to change the way that cell behaves.

بۆ گۆڕینی شێوەی کارکردنی خانەکە.

By exposing millions of cells at a time

بە دەرخستنی ملیۆنەها لە خانەکان لە یەک کاتدا

to hormones in carefully-regulated quantities,

بۆ هۆڕمۆنەکان ،بە بڕێکی ڕێکخراوی ورد

the endocrine system drives large-scale changes across the body.

کوێرەڕژێنە کۆئەندام گۆڕانکاریەکی گەورە لە هەموو لەشدا دەکات.

Take, for instance, the thyroid and the two hormones it produces,

بۆ نمونە، سایرۆیدە ڕژێن و دوو ‌هۆڕ مۆنەکەی کە بەرهەمی دەهێنێت،

triiodothyronine and thyroxine.

سایرۆنینی سیانە یۆدی و سایرۆکسین.

These hormones travel to most of the body’s cells,

ئەم هۆڕمۆنانە گەشت بە ناولەشدا دەکەن بۆ زۆربەی خانەکانی لەش،

where they influence how quickly those cells use energy

کاریگەری لەسەر خێرای خانەکان بۆ بەکارهێنانی وزە

and how rapidly they work.

و چەندێک خێرا کار دەکەن.

In turn, that regulates everything from breathing rate

یەک بەدوای یەک، هەموشتێک ڕێکدەخات لە تێکڕای هەناسەدانەوە

to heartbeat,

بۆ لێدانی دڵ،

body temperature,

پلەی گەرمی لەش،

and digestion.

و هەرسکردن.

Hormones also have some of their most visible—and familiar—effects

هۆڕمۆنەکان زۆر کاریگەری دیار و باویان هەیە

during puberty.

لە ماوەی هەرزەکاریدا.

In men, puberty begins when the testes start secreting testosterone.

لە پیاواندا، هەرزەکاری دەست پێئەکات کاتێک گونەکان دەستدەکەن بە دەردانی تێستێسترۆن .

That triggers the gradual development of the sexual organs,

کە دەستدەکات بە گەشەکردنی بەرەبەرەی ئەندامەکانی کۆئەندامی زاوزێ،

makes facial hair sprout,

مووی سەر ڕوو دەردەکەوێت،

and causes the voice to deepen

و دەبێتە هۆی گڕبوونی دەنگ

and height to increase.

و بەرزبونی باڵا.

In women, estrogen secreted from the ovaries signals the start of adulthood.

لە ئافرەتدا، لە هێلکەدانەکانەوە ئیسترۆجین دەردەدرێت کەدەبێتە هۆی پێگەیشتن.

It helps the body develop,

یارمەتی گەشەی لەش دەدات،

makes the hips widen,

و دەبێتە هۆی پان بوونی سمت،

and thickens the womb’s lining,

و ئەستووربونی ناوپۆشی منداڵدان.

preparing the body for menstruation or pregnancy.

لەش ئامادە دەکات بۆ کەوتنە سەر خوێن و سکپڕی.

An enduring misconception around the endocrine system

هەڵە تێگەیشتنێک هەیە لە کوێرە ڕژێنە کۆئەندام

is that there are exclusively male and female hormones.

کە ئەوەیە وادەزانرێت هۆڕمۆنی نێر و مێ جیاوازە.

In fact, men and women have estrogen and testosterone,

لەڕاستیدا، پیاو و ئافرەت ئیسترۆجین و تێستێسترۆنیان هەیە

just in different amounts.

بەڵام بە بڕی جیاواز.

Both hormones play a role in pregnancy, as well,

هەروەها هەردوو هۆڕمۆنەکە ڕۆڵیان هەیە لە سکپڕی،

alongside more than 10 other hormones that ensure the growth of the fetus,

هەروەها زیاتر لە ١٠ هۆڕمۆن گەشەی کۆرپەلە دەپارێزێت ،

enable birth,

دەبێتەهۆی لەدایکبون،

and help the mother feed her child.

و یارمەتی دایکەکە دەدات .شیر بدات بە مناڵەکە

Such periods of hormonal change are also associated with fluctuations in mood.

هەندێک سوڕی هۆڕمۆنی وەک ئەمە دەبێتە هۆی بەرزی و نزمی لە باری دەرونیدا

That’s because hormones can influence

لەبەر ئەوەی هۆڕمۆنەکان ئەتوانن کاربکەنە سەر

the production of certain chemicals in the brain, like serotonin.

بەرهەمهێنانی ماددەکیمیاییەکانی دەماخ، وەک سیراتۆنین

When chemical levels shift, they may cause changes in mood, as well.

کاتێک لادان لە بڕی مادە کیمیاییەکان دەبێت لەوانەیە ببێتە هۆی گۆڕانی باری دەروونی

But that’s not to say that hormones have unlimited power over us.

بەڵام ئەمە نابێتە هۆی ئەوەی بڵێین هۆرمۆنەکان کاریگەری بێسنوریان بۆمان هەیە.

They’re frequently viewed as the main drivers of our behavior,

زۆرجار وادەردەکەون کە ڕێکخەری سەرەکی هەڵسوکەوتمان بن،

making us slaves to their effects, especially during puberty.

ئەمانکەن بە بەندەی کاریگەریەکانیان، بە تایبەتی لەماوەی هەرزەکاریدا.

But research shows that our behavior is collectively shaped

بەڵام لێکۆڵینەوەکان پشانی دەدەن کە هەڵسوکەوتەکانمان بە گشتی ڕێکخراون

by a variety of influences,

لەلایەن زۆر کاریگەری ترەوە،

including the brain and its neurotransmitters,

وەک دەماخ و گەیەنەرە دەمارییەکانی،

our hormones,

،هۆڕمۆنەکانمان

and various social factors.

و کۆمەڵێکی جیاواز لە هۆکارەکان .

The primary function of the endocrine system

کاری سەرەکی کوێرەڕژێنە کۆئەندام

is to regulate our bodily processes, not control us.

بۆ ڕێکخستنی پڕۆسەکانی لەشمانە، نەک کۆنتڕۆڵ کردنمان.

Sometimes disease,

هەندێک کات نەخۆشی،

stress,

(فشار)سترێس،

and even diet can disrupt that regulatory function, however,

تەنانەت خۆراک ئەتوانێت کاری کۆنتڕۆڵ کردنەکەی تێک بدات، هەرچۆنێک بێت،

altering the quantity of hormones that glands secrete

گۆڕانی بڕی هۆڕمۆنەکان کە ڕژێنەکان دەری دەدەن

or changing the way that cells respond.

یان گۆڕانی ئەوشێوازەی خانەکان وەڵامدەدەنەوە.

Diabetes is one of the most common hormonal disorders,

شەکرە یەکێکە لە باوترین تێکچونە هۆڕمۆنیەکان

occurring when the pancreas secretes too little insulin,

تێکچوونەکە کاتێک دەبێت کە پەنکریاس بڕێکی زۆر کەم ئەنسۆلین دەربدات،

a hormone that manages blood sugar levels.

کە هۆڕمۆنێکە ڕێژەی شەکر لە خوێندا ڕێک دەخات

And hypo- and hyperthyroidism

و کەمی- یان زۆری کارکردنی سایرۆیدە ڕژێن

occur when the thyroid gland makes too little or too much thyroid hormone.

ڕودەدات کاتێک ڕژێنی سایرۆید بڕێکی کەم یان زۆر هۆڕمۆنەکانی سایرۆیدە ڕژێن دەردەدات

When there’s too little thyroid hormone, that results in a slowed heart rate,

کاتێک بڕێکی کەم هۆڕمۆنەکانی سایرۆیدەڕژێن هەیە دەبێتە هۆی خاوبونەوەی لێدانی دڵ،

fatigue,

ماندووێتی،

and depression,

و پەستی،

and when there’s too much thyroid hormone,

وکاتێک بڕێکی زۆر ،لەو هۆڕمۆنانە دەبێت

weight loss,

کێشی لەش کەمدەکات

sleeplessness,

خەو کەمدەبێتەوە،

and irritability.

و وڕوژاندن ڕوودەدات.

But most of the time,

بەڵام زۆربەی کات،

the endocrine system manages to keep our bodies in a state of balance.

کوێرە ڕژێنە کۆئەندامی لەشمان بە هاوسەنگی دەپارێزێت.

And through its constant regulation,

و بە دەردانە جێگیرەکەی،

it drives the changes that ultimately help us become who we are.

گۆڕانەکان ڕێکدەخات کە لەکۆتایدا یارمەتیمان دەدات ببین بەوەی کە هەین.