Which voting system is the best? - Alex Gendler

Аудармашы: Assylai Seitenova Редактор: Asqat Yerkimbay

Imagine we want to build a new space port

Жаңа ғарыш портын Марста құрылған

at one of four recently settled Martian bases,

төрт базаның бірінде саламыз деп елестетіп көрейік.

and are holding a vote to determine its location.

Енді жаңа порт үшін жер таңдау керек.

Of the hundred colonists on Mars, 42 live on West Base, 26 on North Base,

Марс тұрғындарының 42-сі Батыста, 26-сы Солтүстікте,

15 on South Base, and 17 on East Base.

15-сі Оңтүстікте, ал 17-сі Шығыста қоныстанған.

For our purposes, let’s assume that everyone prefers the space port

Әр аймақ жаңа порттың өз аймағында салынғанын қалайды.

to be as close to their base as possible, and will vote accordingly.

Сондықтан жаңа порттың орналасқан жерін өз ыңғайына қарай таңдайды.

What is the fairest way to conduct that vote?

Осындай жағдайда әділ сайлауды қалай өткізуге болады?

The most straightforward solution would be to just let each individual

Ең оңай жол - әр адамға дауыс беру бюллетенін үлестіру.

cast a single ballot, and choose the location with the most votes.

Сонда ең көп адам таңдап, дауыс берген жер ұтады.

This is known as plurality voting, or "first past the post."

Бұл плюрализм принципіне сай дауыс беру, не “Тізімдегі бірінші” амал деп аталады.

In this case, West Base wins easily,

Бұл принципке сәйкес Батыстағы базаның жеңетіні сөзсіз.

since it has more residents than any other.

Себебі, оның тұрғындары басқа базаларға қарағанда көп.

And yet, most colonists would consider this the worst result,

Дегенмен колонизаторлардың көпшілігі бұл амал халықтың таңдауын

given how far it is from everyone else.

толықтай көрсетпейтін, ең нашар шешім деседі.

So is plurality vote really the fairest method?

Сонымен, “Тізімдегі бірінші” амалы әділ әдіс пе?

What if we tried a system like instant runoff voting,

Оның орнына толық дауыс беру әдісін таңдап,

which accounts for the full range of people’s preferences

адамдар қолдаған ең танымал аймақпен қоса,

rather than just their top choices?

барлық ұнатқан аймақтарды қарастырсақ не болады?

Here’s how it would work.

Ол қалай?

First, voters rank each of the options from 1 to 4,

Сайлаушылар 4 нұсқаға қалауынша дауыс береді. Кейін қойылған

ұпайлар жиналып, салыстырылады.

and we compare their top picks.

South receives the fewest votes for first place, so it’s eliminated.

Осы кезде Оңтүстік аз дауыс алып қалса, жарыстан шығып кетеді.

Its 15 votes get allocated to those voters’ second choice—

Сонда Оңтүстік жинаған 15 дауыс үшінші орында тұрған Шығысқа беріледі.

East Base— giving it a total of 32.

Осылайша Шығыста барлығы 32 дауыс жиналады.

We then compare top preferences and cut the last place option again.

Енді бұл ретте тағы да ең аз ұпай жинаған нұсқаны алып тастау керек.

This time North Base is eliminated.

Осылайша Солтүстік те жарыстан шығып кетеді.

Its residents’ second choice would’ve been South Base,

Одан қалған дауыстар халықтың 2-ші таңдауы - Оңтүстіккке кетер еді.

but since that’s already gone, the votes go to their third choice.

Алайда, ол жарыстан шыққан соң, дауыстар үшінші таңдауға кетеді.

That gives East 58 votes over West’s 42, making it the winner.

Соңда Шығыста 58 дауыс жиналып, ол 42 дауыс жинаған Батыстан озып кетеді.

But this doesn’t seem fair either.

Бірақ бұл да әділетсіз болып көрінеді.

Not only did East start out in second-to-last place,

Шығыс аймағы дауыстар саны бойынша үшінші орында болғанымен,

but a majority ranked it among their two least preferred options.

халықтың көпшілігі оны жақсы орын деп таңдаған жоқ қой.

Instead of using rankings, we could try voting in multiple rounds,

Бұның орнына бірнеше дауыс беру турларын өткізсек ше?

with the top two winners proceeding to a separate runoff.

Сонда турдың нәтижесі бойынша жеңімпаз топтар бір-бірімен бөлек жарысады.

Normally, this would mean West and North winning the first round,

Осылайша, екінші турға Батыс және Солтүстік өтеді.

and North winning the second.

Ал кейін турда Солтүстік ұтады.

But the residents of East Base realize

Бірақ Шығыс аймағының тұрғындары сайлауды ұтпаса да,

that while they don’t have the votes to win,

оған тікелей әсер етіп, соңғы шешімді

they can still skew the results in their favor.

өз пайдасына қарай өзгерте алатынын түсінеді.

In the first round, they vote for South Base instead of their own,

Олар бірінші турда дауысты бірден Оңтүстікке беру арқылы

successfully keeping North from advancing.

Солтүстікке кедергі келтіре алады.

Thanks to this "tactical voting" by East Base residents,

Осылайша Шығыстың көрсеткен тактикасы арқылы

South wins the second round easily, despite being the least populated.

өз халық санының аздығына қарамай Оңтүстік аймағы жеңіске жетеді.

Can a system be called fair and good if it incentivizes lying

Алдын-ала жасаған тактиканың арқасында келген жеңісті

about your preferences?

әділ деп есептеуге болады ма?

Maybe what we need to do is let voters express a preference

Мүмкін жеңімпазды әр аймақты бір-бірімен дауыс беру жарысына

in every possible head-to-head matchup.

қатыстыру арқылы табуға болатын шығар.

This is known as the Condorcet method.

Бұл әдіс Кондорс әдісі деп аталады.

Consider one matchup: West versus North.

Бірінші Кондорс матчы: Батыс Солтүстікпен жарысады.

All 100 colonists vote on their preference between the two.

Планетаның барлық 100 адамы екі аймақтың біріне дауыс береді.

So that's West's 42 versus the 58 from North, South, and East,

Сонда Батыс халқы өз аймағына 42 ұпай жинап, ал өзге аймақтар

who would all prefer North.

Солтүстікке 58 ұпай берді делік.

Now do the same for the other five matchups.

Осылайша барлығы 5 жеке матч өткізілді дейік.

The victor will be whichever base wins the most times.

Сонда жеңіс ең көп матч санын ұтқан аймаққа беріледі.

Here, North wins three and South wins two.

Біздің мысалымызда Солтүстік 3 матч, ал Оңтүстік 2 матч ұтты.

These are indeed the two most central locations,

Екі аймақтың тұрған жерлері жақсы,

and North has the advantage of not being anyone’s least preferred choice.

ал Солтүстікке көп адам дауыс берген.

So does that make the Condorcet method an ideal voting system in general?

Сонда Кондорс әдісін ең әділ және мықты әдіс деп айта аламыз ба?

Not necessarily.

Жоқ.

Consider an election with three candidates.

Сайлауда үш кандидат болған жағдайда

If voters prefer A over B, and B over C, but prefer C over A,

A кандидаты B-дан, B-кандидаты C-дан, ал C-кандидаты A-дан ұтса,

this method fails to select a winner.

жеңімпазды аңықтау мүмкін емес.

Over the decades, researchers and statisticians have come up with

Жылдар бойы зерттеушілер мен статистиктер

dozens of intricate ways of conducting and counting votes,

сайлау әдістерінің ондаған күрделі түрлерін ойлап тауып,

and some have even been put into practice.

кейбірін тіпті іс жүзінде тексеріп көрген.

But whichever one you choose,

Бірақ қай амал болмасын,

it's possible to imagine it delivering an unfair result.

оның да әділетсіз өту ықтималдылығы бар.

It turns out that our intuitive concept of fairness

Әділ сайлауға қатысты ішкі ойларымыздың өзі де

actually contains a number of assumptions that may contradict each other.

бір-біріне қарама-қайшы келетін тұжырымдардан құралған екен.

It doesn’t seem fair for some voters to have more influence than others.

Бір тараптың өзге тарапқа қарағанда күштірек екені әділетсіз көрінуі мүмкін.

But nor does it seem fair to simply ignore minority preferences,

Бірақ кіші топтардың таңдауын қарастырмау, не жүйемен ойнауға

or encourage people to game the system.

жол берудің өзі де әділетсіз қадам.

In fact, mathematical proofs have shown that for any election

Негізі математика зерттеулері

with more than two options,

екіден көп кандидаты бар сайлауды

it’s impossible to design a voting system that doesn’t violate

толықтай әділ өтуіне кепіл бере алатын және ешқандай тарапты шектетпейтін

at least some theoretically desirable criteria.

дауыс беру жүйесін құру мүмкін емес екенін дәлелдеген.

So while we often think of democracy as a simple matter of counting votes,

Сондықтан демократия әділ дауыс беру жүйесінің кепілі дегенімен оның ар жағында

it’s also worth considering who benefits from the different ways of counting them.

сол дауыстарды есептеп, содан пайда көріп жүрген тарапқа да қарап қою керек.