How do ocean currents work? - Jennifer Verduin

Translator: Shahen Aswad Reviewer: Zhila Mawlood

In 1992,

لە ساڵی 1992

a cargo ship carrying bath toys got caught in a storm.

کەشتیەکی بار یاری گەرماو هەڵدەگرێت لە زریانێک گیری خوارد

Shipping containers washed overboard,

دەفرەکانی بارکردن له‌ ئاودا نقووم بوون،

and the waves swept 28,000 rubber ducks and other toys into the North Pacific.

و شەپۆلەکان 28,000 مراوی لاستیکیان ڕاماڵی یارییەکانی تر بۆ ناو باکووری زه‌ریای ئارام

But they didn’t stick together.

بەڵام پێکەوە نەلکان.

Quite the opposite–

تەواو پێچەوانە-

the ducks have since washed up all over the world,

له‌به‌ر ئه‌وه‌ی مراویەکان به‌ هەموو جیهاندا گه‌ڕاون

and researchers have used their paths

و توێژەرەوەکان رێوشوێنی خۆیان بەکارهێناوه‌

to chart a better understanding of ocean currents.

بۆ هێڵکاریکردنی تێگەیشتنێکی باشتر لە شه‌پۆلی زەریاكان.

Ocean currents are driven by a range of sources:

کۆمەڵە سەرچاوەیەک ده‌بنه‌ هۆكاری شه‌پۆله‌كانی زه‌ریا:

the wind, tides, changes in water density,

با، هەڵکشان، گۆڕانکاری لە چڕی ئاودا،

and the rotation of the Earth.

و سوڕانەوەی زەوی.

The topography of the ocean floor and the shoreline modifies those motions,

تۆبۆۆگرافیای زەوی زەریا و کەنار دەریاکە ئەو جوڵەیانەی پێ دەپێون

causing currents to speed up,

دەبێتە هۆی ئه‌وه‌ی ئه‌م شه‌پۆلانه‌ خێرا ببن،

slow down, or change direction.

خاوببنەوە، یان ئاڕاستە بگۆڕن.

Ocean currents fall into two main categories:

شه‌پۆله‌كانی زه‌ریا بۆ دوو به‌ش دابه‌ش ده‌بن:

surface currents and deep ocean currents.

شه‌پۆله‌كانی سه‌رڕوو و شه‌پۆله‌كانی قووڵایی زه‌ریا.

Surface currents control the motion

شه‌پۆله‌كانی سه‌رڕوو کۆنترۆڵی

of the top 10 percent of the ocean’s water,

لە 10% ی جووڵه‌ی ئاوی زەریاکە ده‌كه‌ن،

while deep-ocean currents mobilize the other 90 percent.

لە کاتێکدا کە شه‌پۆله‌كانی قووڵایی زه‌ریا 90% ی ئه‌وانیتر ده‌جوڵێنن.

Though they have different causes,

هەرچەندە هۆکاری جیاوازیان هەیە،

surface and deep ocean currents influence each other

شه‌پۆله‌كانی ڕوکەش و قووڵایی زەریا کاریگەرییان لەسەر یەکتر ده‌بێت

in an intricate dance that keeps the entire ocean moving.

لە سەمایەکی ئاڵۆزی بەردەوام كه‌ هه‌موو زەریاکە دەجوڵێنێت.

Near the shore,

لە نزیک کەنارەکە،

surface currents are driven by both the wind and tides,

شه‌پۆله‌كانی سه‌رڕوو به‌ هۆی با و هه‌ڵكشان هانده‌درێن،

which draw water back and forth as the water level falls and rises.

کە ئاو دەکێشێت بۆ دواوە و بەرەو پێش كاتێك ئاستی ئاوەکە نزم دەبێتەوە و بەرز دەبێتەوە.

Meanwhile, in the open ocean, wind is the major force behind surface currents.

هاوکات لە زەریای کراوەدا با هێزی سەرەکی لە پشت ئەم هەموو شه‌پۆلانه‌یه‌

As wind blows over the ocean,

کاتێک با بەسەر زەریادا هەڵدەکات،

it drags the top layers of water along with it.

چینەکانی سەرەوە له‌گه‌ڵ ئاو ڕائەکێشێت.

That moving water pulls on the layers underneath,

ئەو ئاوە جوڵاوه‌ چینه‌كان هەڵئەکێشێ بۆ ژێرەوە،

and those pull on the ones beneath them.

و ئەوانیش چینه‌كانی ژێرووتریان ده‌جووڵێنن.

In fact, water as deep as 400 meters

لەڕاستیدا ئاو بە قوڵایی 400 مەتر

is still affected by the wind at the ocean’s surface.

هێشتا با کاریگەری لەسەر دروست دەکات لە ڕووی زەریاکە.

If you zoom out to look at the patterns of surface currents all over the earth,

ئەگەر تۆ زووم بۆ سەیرکردنی شێوه‌كانی شه‌پۆڵی سه‌رڕوو بكه‌یت لە هەموو زەویدا،

you’ll see that they form big loops called gyres,

دەبینیت کە ئەوان ئەڵقەی گەورە پێكدێنن پێی دەوترێت بازنه‌،

which travel clockwise in the northern hemisphere

کە بە ئاڕاستەی کاتژمێر گەشت دەکەن لە باکوری گۆی زەوی

and counter-clockwise in the southern hemisphere.

و پێچەوانەی میلی کاتژمێر لە بەشی باشوری گۆی زەوی.

That’s because of the way the Earth’s rotation

لەبەر ئەو ڕێگایەی خولانەوەی زەوی

affects the wind patterns that give rise to these currents.

کاریگەری لەسەر شێوازی با هەیە کە بەرزبوونەوە بۆ ئەم شه‌پۆلانه‌ ده‌دات.

If the earth didn’t rotate,

ئەگەر زەوی نەسوڕابایەوە،

air and water would simply move back and forth

هەوا و ئاو بە سادەیی ده‌جوڵان بۆ دواوە و بەرەو پێش

between low pressure at the equator

لە نێوان نزمی پەستان لە هێڵی یەکسانی

and high pressure at the poles.

و فشاری زۆر لەسەر جەمسەرەکان.

But as the earth spins,

بەڵام کاتێک زەوی دەخولێته‌وه‌،

air moving from the equator to the North Pole is deflected eastward,

هەوای جوڵاو لە هێڵی یەکسانەوە بۆ جەمسەری باکوور بەرەو ڕۆژهەڵات لاده‌دات،

and air moving back down is deflected westward.

وئه‌و هەوایه‌ی بەرەو خوارەوە دەگەڕێ بەرەو ڕۆژئاوا لاده‌دات.

The mirror image happens in the southern hemisphere,

وێنەی ئاوێنە روودەدات لە بەشی باشوری گۆی زەوی،

so that the major streams of wind

بۆ ئەوەی شه‌پۆله‌ سەرەکیەکانی با

form loop-like patterns around the ocean basins.

شێوەی هاوشێوەی بازنەیی لە دەوروبەری ژێر زەوی زەریاکان دروست بكه‌ن

This is called the Coriolis Effect.

ئەمە پێی دەوترێت کاریگەری کاریۆلیس

The winds push the ocean beneath them into the same rotating gyres.

باکان پاڵ به‌ زەریاکە ده‌نێن بۆ ژێرەوە لە هەمان خولانەوەی ئەو دوو کەلەندەرانه‌

And because water holds onto heat more effectively than air,

و لەبەر ئەوەی ئاو بە شێوەیەکی کاریگەرتر لە هەوا گه‌رم ده‌بێت،

these currents help redistribute warmth around the globe.

ئەم شه‌پۆلانه‌ یارمەتی دووبارە دابەشکردنی گەرمی لە سەرتاسەری جیهاندا ده‌ده‌ن.

Unlike surface currents,

جیاواز لە شه‌پۆلە ڕووکەشەکان،

deep ocean currents are driven primarily by changes in the density of seawater.

شه‌پۆله‌ قووڵه‌كان بە شێوەیەکی سەرەکی بە گۆڕانکاری لە چڕی ئاوی دەریا دروست ده‌بن

As water moves towards the North Pole,

کاتێک ئاو بەرەو جەمسەری باکوور دەڕوات،

it gets colder.

ساردتر دەبێت.

It also has a higher concentration of salt,

هەروەها ڕێژه‌یه‌كی به‌رزتری چڕكردنه‌وه‌ی خوێی هه‌یه‌،

because the ice crystals that form trap water while leaving salt behind.

چونکە کریستاڵی سەهۆڵەکە کە ئاو ده‌گرێت لوكاتێكدا خوێیه‌كه‌ جێدێڵێت.

This cold, salty water is more dense,

ئەم ئاوە ساردو سوێرە چڕترە،

so it sinks,

بۆیە نقوم دەبێت،

and warmer surface water takes its place,

ئاوی ڕوکەش گەرمتر شوێنی ده‌گرێته‌وه‌،

setting up a vertical current called thermohaline circulation.

ده‌بێته‌ هۆی ئامادەکردنی شه‌پۆلێكی ستوونی به‌ناوی سووڕانەوەی تەرمۆهالین.

Thermohaline circulation of deep water and wind-driven surface currents

سووڕانەوەی ته‌رمرهاڵینی ئاوی قوڵ و شه‌پۆلی ڕووكه‌شی بالێدەر

combine to form a winding loop called the Global Conveyor Belt.

یه‌كده‌گرن بۆ پێکهێنانی ئەڵقەیەکی پێچ کە پێی دەڵێن (پشتێنه‌ی گوێزه‌ری جیهانیی).

As water moves from the depths of the ocean to the surface,

هه‌ركه‌ ئاو لە قووڵایی زەریاکە بۆ سەر ڕووەکە ده‌جوڵێت،

it carries nutrients that nourish the microorganisms

چه‌ند خۆراكێك له‌گه‌ڵ خۆی هه‌ڵده‌گرێت كه‌ خواردن ده‌داته‌ ورده‌ گیانله‌به‌ره‌كان

which form the base of many ocean food chains.

کە بناغەی زۆرێک لە زنجیرەی خواردنی زەریا پێكدێنیت.

The global conveyor belt is the longest current in the world,

پشتێنی گوێزەری جیهانی درێژترین شه‌پۆله‌ لە جیهاندا،

snaking all around the globe.

لە هەموو جیهاندا

But it only moves a few centimeters per second.

بەڵام تەنیا چه‌ند سانتیمه‌ترێك له‌ چركه‌یه‌كدا ده‌جوڵێت.

It could take a drop of water a thousand years to make the full trip.

لەوانەیە هه‌زار ساڵ بخایه‌نێت تا دڵۆپێك ئاو ئه‌و گه‌شته‌ ته‌واو بكات.

However, rising sea temperatures are causing the conveyor belt

لەگەڵ ئەوەشدا بەرزبوونەوەی پلەی گەرمای ده‌ریا دەبێتە هۆی ئه‌وه‌ی پشتێنی گوێزێنەر

to seemingly slow down.

به‌ڕواڵه‌ت خاو ببێته‌وه‌.

Models show this causing havoc with weather systems

نموونه‌كان پێشانی ده‌ده‌ن ئه‌مه‌ ده‌بێته‌ هۆی وێرانی له‌ سیسته‌می كه‌شو هه‌وا

on both sides of the Atlantic,

له‌ هه‌ردوو لای زه‌ریای ئه‌تڵه‌سی.

and no one knows what would happen if it continues to slow

و کەس نازانێت چی ڕوودەدات ئەگەر بەردەوام بێت لە خاوبوونه‌وه‌

or if it stopped altogether.

یان ئەگەر بە ته‌واوی ڕابوه‌ستێت.

The only way we’ll be able to forecast correctly and prepare accordingly

تاکە ڕێگە کە بتوانین پێشبینی بکەین به‌ دروستی و خۆمان بۆی ئامادە بکەین

will be to continue to study currents and the powerful forces that shape them.

به‌رده‌وامیدانه‌ به‌ لێكۆڵینه‌وه‌ی شه‌پۆ- له‌كان و هێزە بەهێزەکان کە پێكیان دێنن.