How do ocean currents work? - Jennifer Verduin

Çeviri: Gülsüm Kuzulu Gözden geçirme: Nevaz Mescioğlu

In 1992,

1992’de banyo oyuncakları taşıyan bir kargo gemisi fırtınaya yakalandı.

a cargo ship carrying bath toys got caught in a storm.

Shipping containers washed overboard,

Taşıdığı konteynerler denize devrildi

and the waves swept 28,000 rubber ducks and other toys into the North Pacific.

ve dalgalar 28.000 kauçuk ördekle birlikte diğer oyuncakları Kuzey Pasifik’e taşıdı.

But they didn’t stick together.

Fakat bunlar birlikte hareket etmedi.

Quite the opposite–

Tam aksine

the ducks have since washed up all over the world,

ördekler dünyanın her tarafına dağıldı.

and researchers have used their paths

Araştırmacılar, okyanus akıntılarını daha iyi anlayabilmek için

to chart a better understanding of ocean currents.

oyuncakların izledikleri yol haritalarını çıkardılar.

Ocean currents are driven by a range of sources:

Okyanus akıntıları çeşitli dış etkenler sonucu oluşur.

the wind, tides, changes in water density,

Rüzgâr, gelgitler, su yoğunluğundaki değişim

and the rotation of the Earth.

ve Dünya’nın dönüşü gibi.

The topography of the ocean floor and the shoreline modifies those motions,

Okyanus tabanı ve kıyı şeridinin topoğrafyası bu hareketleri değiştirerek

causing currents to speed up,

akımların hızlanmasına, yavaşlamasına

slow down, or change direction.

veya yönünün değişmesine neden olur.

Ocean currents fall into two main categories:

Okyanus akıntıları iki ana kategoriye ayrılır:

surface currents and deep ocean currents.

yüzey akıntıları ve derin okyanus akıntıları.

Surface currents control the motion

Yüzey akıntıları okyanus suyunun

of the top 10 percent of the ocean’s water,

yüzde onunun hareketini kontrol ederken

while deep-ocean currents mobilize the other 90 percent.

derin okyanus akıntıları diğer yüzde 90'ı harekete geçirmektedir.

Though they have different causes,

Farklı nedenleri olmasına rağmen

surface and deep ocean currents influence each other

yüzey ve derin okyanus akıntıları

in an intricate dance that keeps the entire ocean moving.

tüm okyanusu hareket ettiren çapraşık bir dansta birbirini etkiler.

Near the shore,

Kıyı açığında

surface currents are driven by both the wind and tides,

yüzey akımları, su seviyesi inip çıktıkça suyu ileri geri çeken

which draw water back and forth as the water level falls and rises.

hem rüzgâr hem de gelgitler tarafından yönlendirilir.

Meanwhile, in the open ocean, wind is the major force behind surface currents.

Bu arada, okyanusta, yüzey akımlarının arkasındaki ana kuvvet rüzgârdır.

As wind blows over the ocean,

Rüzgâr okyanusa doğru eserken

it drags the top layers of water along with it.

suyun üst katmanlarını da sürükler.

That moving water pulls on the layers underneath,

Bu hareket eden su, altındaki katmanları

and those pull on the ones beneath them.

ve onlar da kendi altındaki katmanları çeker.

In fact, water as deep as 400 meters

Aslında 400 metre derinliğe kadar su,

is still affected by the wind at the ocean’s surface.

okyanusun yüzeyindeki rüzgârdan hâlâ etkilenmektedir.

If you zoom out to look at the patterns of surface currents all over the earth,

Dünyanın tamamındaki yüzey akıntılarının modellerine bakmak için uzaklaşırsanız

you’ll see that they form big loops called gyres,

bunların kuzey yarım kürede saat yönünde ve güney yarım kürede

which travel clockwise in the northern hemisphere

saat yönünün tersine seyahat eden, girdap adı verilen

and counter-clockwise in the southern hemisphere.

büyük döngüler oluşturduğunu göreceksiniz.

That’s because of the way the Earth’s rotation

Bunun nedeni, Dünya'nın dönüşünün

affects the wind patterns that give rise to these currents.

bu akımlara yol açan rüzgâr modellerini etkilemesidir.

If the earth didn’t rotate,

Eğer Dünya dönmezse

air and water would simply move back and forth

hava ve su, ekvatordaki düşük basınç ile

between low pressure at the equator

kutuplardaki yüksek basınç arasında

and high pressure at the poles.

gidip gelecektir.

But as the earth spins,

Ancak Dünya döndükçe

air moving from the equator to the North Pole is deflected eastward,

ekvatordan Kuzey Kutbu'na hareket eden hava doğuya doğru,

and air moving back down is deflected westward.

aşağıya doğru hareket eden hava batıya doğru yön değiştirir.

The mirror image happens in the southern hemisphere,

Ayna görüntüsü güney yarım kürede gerçekleşir

so that the major streams of wind

böylece rüzgârın ana akımları

form loop-like patterns around the ocean basins.

okyanus havzalarının etrafında döngü benzeri desenler oluşturur.

This is called the Coriolis Effect.

Buna Coriolis Etkisi denir.

The winds push the ocean beneath them into the same rotating gyres.

Rüzgârlar, altındaki okyanusu aynı dönen girdaplara iter.

And because water holds onto heat more effectively than air,

Su, ısıyı havadan daha etkili tuttuğu için

these currents help redistribute warmth around the globe.

bu akımlar dünyadaki sıcaklığı yeniden dağıtmaya yardımcı olur.

Unlike surface currents,

Yüzey akımlarının aksine

deep ocean currents are driven primarily by changes in the density of seawater.

derin akımlar öncelikle deniz suyunun yoğunluğundaki değişimlerden kaynaklanır.

As water moves towards the North Pole,

Su, Kuzey Kutbu'na doğru ilerledikçe soğur.

it gets colder.

It also has a higher concentration of salt,

Ayrıca tuzu geride bırakarak tuzak suyu oluşturan

because the ice crystals that form trap water while leaving salt behind.

buz kristallerine sahip olduğu için daha yüksek tuz konsantrasyonuna sahiptir.

This cold, salty water is more dense,

Bu soğuk, tuzlu su daha yoğundur

so it sinks,

bu nedenle batar

and warmer surface water takes its place,

ve daha sıcak yüzey suyu yerini alır,

setting up a vertical current called thermohaline circulation.

termohalin sirkülasyonu adı verilen dikey bir akım oluşturur.

Thermohaline circulation of deep water and wind-driven surface currents

Derin su ve rüzgârla çalışan yüzey akımlarının termohalin sirkülasyonu

combine to form a winding loop called the Global Conveyor Belt.

Küresel Konveyör Kuşağı adı verilen bir sarım döngüsü oluşturmak için birleşir.

As water moves from the depths of the ocean to the surface,

Su, okyanusun derinliklerinden yüzeye doğru hareket ettikçe

it carries nutrients that nourish the microorganisms

okyanus besin zincirinin temelini oluşturan

which form the base of many ocean food chains.

mikroorganizmaları besleyen birçok besin taşır.

The global conveyor belt is the longest current in the world,

Küresel Konveyör Kuşağı, dünyanın dört bir yanına yayılan

snaking all around the globe.

dünyanın en uzun akımıdır.

But it only moves a few centimeters per second.

Ancak saniyede sadece birkaç santimetre hareket eder.

It could take a drop of water a thousand years to make the full trip.

Bir damla suyun tam tur atması bin yılı bulabilir.

However, rising sea temperatures are causing the conveyor belt

Bununla birlikte, yükselen deniz sıcaklıkları konveyör kuşağının

to seemingly slow down.

görünüşte yavaşlamasına neden olmaktadır.

Models show this causing havoc with weather systems

Modeller bunun Atlantik'in her iki tarafında

on both sides of the Atlantic,

hava sistemlerine zarar verdiğini

and no one knows what would happen if it continues to slow

gösteriyor ve yavaşlamaya devam ederse

or if it stopped altogether.

ya da tamamen durursa ne olacağını kimse bilmiyor.

The only way we’ll be able to forecast correctly and prepare accordingly

Doğru tahmin edebilmemiz ve buna göre hazırlanabilmemizin tek yolu

will be to continue to study currents and the powerful forces that shape them.

akımları ve onları şekillendiren güçlü kuvvetleri incelemeye devam etmek.