Are we running out of clean water? - Balsher Singh Sidhu

Translator: Halo Fariq Reviewer: Daban Q. Jaff

From space, our planet appears to be more ocean than Earth.

لە بۆشاییەوە، هەسارەکەمان وادەردەکەوێت زەریای لە زەوی زیاتر تێدابێت.

But despite the water covering 71% of the planet’s surface,

ئەگەرچی ئاو %٧١ی ڕووی زەویی داپۆشیوە،

more than half the world’s population endures extreme water scarcity

زیاتر لە نیوەی دانیشتوانی زەوی بە هۆی کەمی ئاوەوە دەناڵێنن

for at least one month a year.

بۆ نزیکی مانگێک لە ساڵێکدا.

And current estimates predict that by 2040,

پێشبینییە نوێکان دەڵێن کە لە ٢٠٤٠دا

up to 20 more countries could be experiencing water shortages.

زیاتر لە ٢٠ وڵاتی دیکە کێشەی کەمی ئاویان دەبێت.

Taken together, these bleak statistics raise a startling question:

ئەم داتا بێزراوانە ئەو پرسیارە دێننە پێشەوە:

are we running out of clean water?

ڕۆژێک دێت ئاوی پاکمان نەمێنێت؟

Well yes, and no.

بەڵێ و نەخێر.

At a planetary scale, Earth can’t run out of freshwater thanks to the water cycle,

لەسەر ئاستی هەسارە، زەوی ئاوی پاکی لێ نانڕێت، سوپاس بۆ سوڕی ئاو،

a system that continuously produces and recycles water,

سیستمێک کە بەردەوام ئاو ڕێسایکل دەکاتەوە،

morphing it from vapour, to liquid, to ice as it circulates around the globe.

لە هەڵمەوە دەیگۆڕێت بۆ شل، پاشان سەهۆڵ لە کاتێکدا بە زەویدا دەسوڕێتەوە.

So this isn’t really a question of how much water there is,

کەواتە پرسیارەکە ئەوە نییە چەندێک ئاومان هەیە،

but of how much of it is accessible to us.

بەڵکو چەنێکی بەکەڵکی بەکارهێنان دێت.

97% of earth’s liquid is saltwater,

%٩٧ی ئاوی زەوی سوێرە

too loaded with minerals for humans to drink or use in agriculture.

هێندە کانزای تێدایە بۆ خواردنەوە و کشتوکاڵ ناشێن.

Of the remaining 3% of potentially usable freshwater,

ئەو %٣ ئاوە خاوێنەی کە دەمێنێتەوە،

more than two-thirds is frozen in ice caps and glaciers.

نزیکی دوو لەسەر سێی لە بەستەڵەکەکان بەستووویەتی.

That leaves less than 1% available for sustaining all life on Earth,

تەنها %١ دەمێنێتەوە بۆ بەردەوامیدان بە ژیان لەسەر زەوی،

spread across our planet in rivers, lakes,

لە هەسارەکەماندا بڵاوبوونەتەوە لە شێوەی ڕوبار و دەریاچە و

underground aquifers, ground ice and permafrost.

ئاوی ژێر زەوی و سەهۆڵی ژێر زەوی و چینە ئاوە بەستووەکان.

It’s these sources of water that are being rapidly depleted by humans,

ئەم سەرچاوانەی ئاون کە بە خێرایی لەلایەن مرۆڤەوە دەردەهێنرێن

but slowly replenished by rain and snowfall.

بەڵام بە خاوی بە باران و بەفر پڕدەبنەوە.

And this limited supply isn’t distributed evenly around the globe.

ئەم بڕە دیاریکراوەش بە یەکسانی لە جیهاندا دابەش نەبووە.

Diverse climates and geography provide some regions

جیاوازی کەشوهەوا و جوگرافیا وادەکات هەندێک وڵات

with more rainfall and natural water sources, while other areas have geographic features

باران و سەرچاوەی ئاوی زیاتر بێت بەڵام پێکهاتەی جوگرافی هەندێکی دیکە

that make transporting water much more difficult.

وادەکات گواستنەوەی ئاو زۆر قورستربێیت.

And supplying the infrastructure and energy it would take

دابینکردنی پلان و وزە بۆ گواستنەوەی ئاو

to move water across these regions is extremely expensive.

لەم ناوچانە تێچووەکەی بێ ئەندازە زۆرە.

In many of these water-poor areas, as well as some with greater access to water,

لە هەندێک لەو ناوچانەی ئاویان کەمە لەگەڵ هەندێک لەوانەش کە ئاویان زیاترە،

humanity is guzzling up the local water supply faster than it can be replenished.

ئاو لەوە زیاتر بەکاردەهێنن کە باران و بەفر بتوانن پڕیان بکەنەوە.

کاتێک سەرچاوە نوێکان ناتوانن بە پێی داواکارییەکان بن،

And when more quickly renewed sources can’t meet the demand,

we start pumping it out of our finite underground reserves.

دەست دەکەین بە هەڵکەندنی بیر.

Of Earth’s 37 major underground reservoirs, 21 are on track to be irreversibly emptied.

لە ٣٧ کۆگای ئاوی ژێر زەوی ٢١یان

خەریکە بەتاڵ دەبن.

So while it’s true that our planet isn’t actually losing water,

ئەگەرچی ڕاستە هەسارەکەمان ئاو لەدەست نادات،

we are depleting the water sources we rely on at an unsustainable pace.

ئێمە بە ڕێژەیەکی زۆر ئەو سەرچاوانە بەکاردێنین کە پشتیان پێدەبەستین.

This might seem surprising –

ڕەنگە ئەمە جێی سەرسوڕمان بێت-

after all, on average, people only drink about two liters of water a day.

بە گشتی خەڵکی تەنها ڕۆژی ٢ لیتر ئاو دەخۆنەوە.

But water plays a hidden role in our daily lives, and in that same 24 hours,

بەڵام ئاو ڕۆڵێکی شاراوە دەگێڕێت لە ژیاندا، لەو ٢٤ کاتژمێرەدا،

most people will actually consume an estimated 3000 liters of water.

زۆربەی خەڵک نزیکی ٣٠٠٠ لیتر ئاو بەکاردەهێنن.

In fact, household water – which we use to drink, cook, and clean –

ئاوی ناو ماڵ کە بەکاری دەهێنین بۆ خواردنەوە، چێشت، پاککردنەوە-

accounts for only 3.6% of humanity’s water consumption.

تەنها %٣،٦ بەکارهێنانی ئاوە

Another 4.4% goes to the wide range of factories

%٤،٤ دەچێت بۆ کارگە زۆرەکان

which make the products we buy each day.

کە ئەو پێداویستییانە درووست دەکەن کە ڕۆژانە بەکاریان دەهێنین.

But the remaining 92% of our water consumption is all spent on a single industry:

ئەو %٩٢ـەی دیکە لە یەک پیشەسازیدا بەکاردەهێنرێت:

agriculture.

کشتوکاڵ.

Our farms drain the equivalent of 3.3 billion

کێڵگەکانمان ساڵانە بە قەبارەی ٣،٣ بلیۆن

Olympic-sized swimming pools every year,

مەلەوانگەی ئۆڵۆمپیاد ئاو بەکاردەهێنن.

all of it swallowed up by crops and livestock

ئەو ڕووەک و ئاژەڵانە دەیخۆنەوە

to feed Earth’s growing population.

کە دانیشتوانی زەوی دەیانخۆن.

Agriculture currently covers 37% of Earth’s land area,

کشتوکاڵ %٣٧ـی زەوی داپۆشیوە،

posing the biggest threat to our regional water supplies.

زۆرترین هەڕەشەیە بۆ سەرچاوە ئاوییەکان.

And yet, it’s also a necessity.

لەگەڵ ئەوەشدا پێویستییەکی ژیانە.

So how do we limit agriculture’s thirst while still feeding those who rely on it?

کەواتە چۆن هەڕەشەی کشتوکاڵ کەمبکەینەوە بەڵام بەدەوامیش بین لە بەرهەمهێنانی؟

Farmers are already finding ingenious ways to reduce their impact,

جوتیارەکان ڕێگەی ناوازە دەدۆزنەوە بۆ کەمکردنەوەی کاریگەرییان،

like using special irrigation techniques to grow “more crop per drop”,

وەک بەکارهێنانی تەکنیکەکانی ئاودان “ڕواندنی زیاتر بە دڵۆپ”

and breeding new crops that are less thirsty.

لەگەڵ دابینکردنی ئەو دانەوێڵانە ئاویان کەمتر دەوێت.

Other industries are following suit,

پیشەسازییەکانی دیکەش لە هەوڵدان،

adopting production processes that reuse and recycle water.

ئەو پڕۆسانەی بەرهەمهێنان پەیڕەو دەکەن کە ئاویان کەم دەوێت یان ڕیسایکلی دەکەن.

On a personal level, reducing food waste is the first step to reducing water use,

لە ئاستی تاکە کەسییدا فڕێنەدانی خواردن یەکەم هەنگاوە بۆ بەفیڕۆنەدانی ئاو

since one-third of the food that leaves farms is currently wasted or thrown away.

چونکە یەک لەسەر سێی بەرهەمی کێڵگەکان فڕێدەدرێن.

You might also want to consider eating less water-intensive foods

یاخود کەمتر ئەو بەرهەمانە بخۆین کە ئاویان زۆر دەوێت

like shelled nuts and red meat.

وەک گۆشتی سوور و ئەو چەرەسانەی توێکڵیان هەیە.

پەیڕەوکردنی ستایڵی ڕووەکخۆری دەتوانێت

Adopting a vegetarian lifestyle could reduce

up to one third of your water footprint.

یەک لەسەر سێی بەکارهێنانی ئاو کەمبکاتەوە.

Our planet may never run out of water,

ڕەنگە هەسارەکەمان هەرگیز ئاوی لێ نەبڕێت.

but it doesn’t have to for individuals to go thirsty.

بەڵام پێویست ناکات کەسانێک تێیدا تینووبن.

Solving this local problem requires a global solution,

چارەسەرکردنی ئەم کێشە ناوخۆییە پیویستی بە چارەسەری جیهانیی هەیە،

and small day-to-day decisions can affect reservoirs around the world.

بڕیاری بچووکی ڕۆژانەمان دەشێت کاریگەری گەورەیان هەبێت لە جیهاندا.