What happens when you remove the hippocampus? - Sam Kean

Translator: Daban Q. Jaff Reviewer: Razaw S. Bor

On September 1st, 1953,

لە ١ی ئەیلولی ١٩٥٣ دا،

William Scoville used a hand crank and a cheap drill saw

ویلیام سکۆڤیڵ دەسکێکی سوڕاوەی دەستی و مشارێکی هەرزانی کونکردنی بەکار هێنا

to bore into a young man's skull, cutting away vital pieces of his brain

بۆ کون کردنی کەلە سەری کوڕێکی گەنج، و چەند بەشێکی گرنگی مێشکی لێکردەوە

and sucking them out through a metal tube.

و بە لولەکێکی کانزایی هەڵیمژییە دەرەوە.

But this wasn't a scene from a horror film or a gruesome police report.

بەلام ئەمە دیمەنی فیلمێکی ترسناک یان ڕاپۆرتێکی پۆلیسیی سامناک نەبوو.

Dr. Scoville was one of the most renowned neurosurgeons of his time,

دکتۆر سکۆڤیڵ یەکێک بوو لە بەناوبانگترین پزیشکی پسپۆڕی دەماری سەردەمی خۆی،

and the young man was Henry Molaison, the famous patient known as "H.M.",

و کوڕە گەنجەکەش "هێنری مۆڵایسن" ئەو نەخۆشە بەناوبانگەی کە بە "ه.م." ناسراوە،

whose case provided amazing insights into how our brains work.

کە کەیسەکەی چەندین زانیاری سەرسوڕهێنەری بەخشی لە بارەی چۆنیەتی کارکردنی مێشکمانەوە.

As a boy, Henry had cracked his skull in an accident

هێنری کە منداڵ بووە، لە ڕوداوێکدا کەلەسەی درزی بردووە

and soon began having seizures, blacking out and losing control of bodily functions.

و زوو دوای ئەوە توشی فێ لێهاتن و بورانەوە و لە دەستدانی کۆنترۆڵی جوڵەی جەستەی بووە.

After enduring years of frequent episodes, and even dropping out of high school,

پاش بەرگەگرتنی چەندین ساڵ لە فێ لێهاتن و تەنانەت وازهێنان لە خوێندنی ئامادەیی،

the desperate young man had turned to Dr. Scoville,

ئەم کوڕە گەنجە بێچارەیە ڕوی کردە دکتۆر سکۆڤیڵ،

a daredevil known for risky surgeries.

دکتۆرێکی سەرکەش کە بە نەشتەرگەرییە مەترسیدارەکانی ناسرابوو.

Partial lobotomies had been used for decades to treat mental patients

نەشتەرگەری بەشیی مێشک بۆ چەندین دەیە بەکارهێنراوە بۆ چارەسەرکردنی نەخۆشە دەروونییەکان

based on the notion that mental functions were strictly localized

لەسەر بنچینەی ئەو باوەڕەی کە چالاکییە مێشکییەکان بە تەواوی بەستراونەتەوە

to corresponding brain areas.

بە ناوچە هاوتاکانیانەوە لە مێشکادا.

Having successfully used them to reduce seizures in psychotics,

بەهۆی سود وەرگرتن لەم نەشتەرگەرییەی بۆ کەمکردنەوەی فێ ی نەخۆشە دەروونیەکان،

Scoville decided to remove H.M.'s hippocampus,

سکۆڤیڵ بڕیاری دا بەشی هیپۆکامپەس ی مێشکی ه.م. لاببات،

a part of the limbic system that was associated with emotion

کە بە بەشێک لە لیمبیک سیستم دادەنرا و پەیوەندی هەبوو بە هەستەکانەوە

but whose function was unknown.

بەڵام ئەرکەکەی نەزانراو بوو.

At first glance, the operation had succeeded.

لە ڕوکەشدا، نەشتەرگەرییەکە سەرکەوتوو بوو.

H.M.'s seizures virtually disappeared, with no change in personality,

فێ کانی ه.م. بەتەواوی نەمان، بە بێ هیچ گۆڕانێک لە کەسایەتیدا،

and his IQ even improved.

و تەنانەت ئاستی زیرەکیشی زیادی کرد.

But there was one problem: His memory was shot.

بەڵام یەک کێشە هەبوو: بیرەوەرییەکانی زیانی زۆری پێگەشتبوو.

Besides losing most of his memories from the previous decade,

جگە لەوەی زۆربەی بیرەوەرییەکانی دەیەی پێشووی لە دەست دا،

H.M. was unable to form new ones, forgetting what day it was,

ه.م. نەیدەتوانی بیرەوەری نوێ درووست بکات، بیری دەچوەوە کە چ ڕۆژێکە،

repeating comments, and even eating multiple meals in a row.

قسەی دووبارە دەکردەوە و تەنانەت چەند ژەمێکی دەخوارد بەدوای یەکدا.

When Scoville informed another expert, Wilder Penfield, of the results,

کاتیک سکۆڤیڵ پسپۆڕێکی دیکەی ئاگادار کردەوە لە دەرئەنجامەکان بە ناوی وایڵدەر پێنفیڵد،

he sent a Ph.D student named Brenda Milner to study H.M. at his parents' home,

خوێندکارێکی دکتۆرای نارد بە ناوی برێندا میڵنەر تا لێکۆڵینەوە لە ه.م. بکات،

لەماڵی باوانیدا دەمایەوە و زۆربەی ڕۆژەکانی بەسەر دەبرد بە ئەنجامدانی ڕۆتینی سەیر و

where he now spent his days doing odd chores,

and watching classic movies for the first time, over and over.

سەیرکردنی فیلمی کلاسیکی بۆ یەکەمجار، جار لە دوای جار.

What she discovered through a series of tests and interviews

ئەوەی بۆی دەرکەوت لەڕێگەی زنجیرەیەک تاقیکردنەوە و چاوپێکەوتنەوە

didn't just contribute greatly to the study of memory.

نەک تەنها هاوکارییەکی زۆر گەورەبوو بۆ لێکۆڵینەوەکانی یادەوەری

It redefined what memory even meant.

بەڵکو پێناسەی یادەوەری دووبارە نووسییەوە.

One of Milner's findings shed light on the obvious fact

یەکێک لە دۆزینەوەکانی میلنەر تیشکی خستە سەر ئەو ڕاستییە ئاشکرایەی

that although H.M. couldn't form new memories, he still retained information

کە هەرچەندە ه.م. نەیدەتوانی یادەوەری نوێ درووست بکات هێشتاش هێێندە زانیاری بیردەما

long enough from moment to moment to finish a sentence or find the bathroom.

لە ساتێکەوە بۆ ساتێکی تر کە بتوانیت ڕستەیەک تەواو بکات یان دەستشۆر بدۆزێتەوە.

When Milner gave him a random number,

کاتێک میڵنەر ژمارەیەکی هەڕەمەکی پێدا،

he managed to remember it for fifteen minutes

دەیتوانی بۆ ماوەی پانزە خولەک لە یادی بمێنێت

by repeating it to himself constantly.

بە دووبارە کردنەوەی بۆ خۆی بە بەردەوامی.

But only five minutes later, he forgot the test had even taken place.

بەڵام تەنها پاش پێنج خولەک، بیری دەچوەوە کە تەنانەت تاقیکردنەوەکەش ڕویداوە.

Neuroscientists had though of memory as monolithic,

زاناکانی دەمارناسی وەک یەکەیەکی هاوشێوە لە یادەوەرییان دەڕوانی،

all of it essentially the same and stored throughout the brain.

کە هەموو یادەوەرییەکان هاوشێوەن و لە سەرانسەری مێشکدا زەخیرە بوون.

Milner's results were not only the first clue for the now familiar distinction

ئەنجامەکانی میڵنەر نەک تەنها یەکەم بەڵگە بوون بۆ ئەو جیاکارییەی ئێستا پێی ئاشناین

between short-term and long-term memory,

لە نێوان بیرەوەری کورت خایەن و درێژ خایەندا،

but show that each uses different brain regions.

بەڵکو نیشاندەری ئەوەشن کە هەر یەکێکیان ناوچەیەکی جیاواز لە مێشک بەکار دەهێنن.

ئێمە لە ئێستادا دەزانین کە درووست بوونی یادەوەری چەند هەنگاوێک لە خۆ دەگرێت.

We now know that memory formation involves several steps.

After immediate sensory data is temporarily transcribed by neurons in the cortex,

کاتێک زانیاری هەستیی نوێ بە شێوەیەکی کاتیی لە توێکڵی مێشکدا دەنوسرێتەوە لە لایەن دەمارەکانەوە.

it travels to the hippocampus,

دەگوازرێتەوە بۆ هیپۆکامپەس،

where special proteins work to strengthen the cortical synaptic connections.

کە پڕۆتینی تایبەتی تیایدا کار دەکات بۆ بەهێز کردنی پەیوەندییە دەماریەکانی توێکڵ.

ئەگەر ئەزموونەکە بەشی پێویست بەهێز بوو،

If the experience was strong enough,

or we recall it periodically in the first few days,

یان لە چەند ڕۆژی سەرەتادا جار جار بیرمان بکەوێتەوە،

the hippocampus then transfers the memory back to the cortex for permanent storage.

ئەوکات هیپۆکامپەس یادەوەرییەکە دەنێرێتەوە بۆ توێکڵ بۆ ئەوەی بۆ هەمیشە زەخیرە ببێت.

H.M.'s mind could form the initial impressions,

مێشکی ه.م. دەیتوانی شێوە سەرەتاییەکان درووست بکات،

but without a hippocampus to perform this memory consolidation,

بەڵام بەبێ هیپۆکامپەس کە بتوانێت یادەوەرییەکە بچەسپێنێت،

they eroded, like messages scrawled in sand.

یادەوەرییەکان دەسڕانەوە. وەک ئەو وشانەی لەسەر لم دەنوسرێن.

But this was not the only memory distinction Milner found.

بەڵام ئەمە تاکە تایبەتمەندی مێشک نەبوو کە میڵنەر دۆزییەوە.

In a now famous experiment, she asked H.M. to trace a third star

لە تاقیکردنەوە بەناوبانگەکەی میڵەر داوا لە ه.م. کرد خەت بەسەر ئەستێرە سپییەکەدا بهێنێت

in the narrow space between the outlines of two concentric ones

لە بۆشاییە تەسکەکەی نێوان هێڵی دوو ئەستێرە هاوچەقەکەی دیکەدا

while he could only see his paper and pencil through a mirror.

لە کاتێکدا کە کاغەز و قەڵەمەکەی تەنها لە ڕێی ئاوێنەیەکەوە دەبینی.

Like anyone else performing such an awkward task for the first time,

وەک هەر کەسێکی دیکە کە تاقیکردنەوەیەکی ناخۆشی وەها بکات بۆ یەکەم جار

he did horribly.

ئەنجامەکەی زۆر خراپ بوو.

But surprisingly, he improved over repeated trials,

بەڵام سەرسوڕهێنەرانە، پاش هەولی دووبارە باشتر بوو.

even though he had no memory of previous attempts.

هەرچەندە هەوڵەکانی پێشووی هیچ لە یاد نەبوو.

His unconscious motor centers remembered what the conscious mind had forgotten.

ناوەندەکانی جوڵەی بێئاگا ئەو شتەی لەیاد مابوو کە مێشکی بەئاگا لەیادی کردبوو.

What Milner had discovered was that the declarative memory of names, dates and facts

ئەوەی میڵنەر بۆی دەرکەوت ئەوە بوو کە یادەوەری بەیانکردنی ناو و ڕێکەوت و واقیعەکان

is different from the procedural memory of riding a bicycle or signing your name.

جیاوازە لە یادەوەری کرداریی پاسکیل لێخوڕین یان واژۆکردن.

And we now know that procedural memory

و ئێستا ئێمە دەزانین کە یادەوەری کرداری

relies more on the basal ganglia and cerebellum,

زیاتر پشت بە گرێی سەرەکی و مێشکۆکە دەبەستیت،

structures that were intact in H.M.'s brain.

بەشانیک کە ساغ بوون لەناو مێشکی ه.م. دا.

This distinction between "knowing that" and "knowing how"

ئەم جیاوازییە لە نێوان "زانینی شتێک" و "زانینی چۆنییەتی" دا

has underpinned all memory research since.

بناغەی داناوە بۆ هەموو لێکۆڵینەوەکانی بواری یادەوەری لەو کاتەوە تا ئێستا.

H.M. died at the age of 82 after a mostly peaceful life in a nursing home.

ه.م. لە تەمەنی ٨٢ ساڵیدا مرد پاش بەسەربردنی ژیانێکی ئارام بە گشی لە خانەیەکی چاودێریدا.

Over the years, he had been examined by more than 100 neuroscientists,

لە ماوەی چەندین ساڵدا، ئەو لەلایەن زیاد ،لە ١٠٠ پسپۆڕی دەمارەوە پشکنینی بۆ کرا

making his the most studied mind in history.

کە ئەمەش وایکرد مێشکی ئەو زۆرترین لێکۆڵینەوەی لەسەر کرابێت لە مێژوودا.

Upon his death, his brain was preserved and scanned

کە مرد، مێشکی پارێزرا و پشکنرا

before being cut into over 2000 individual slices

پێش ئەوەی لەت بکرێت بۆ زیاد لە ٢٠٠٠ پارچە

and photographed to form a digital map down to the level of individual neurons,

وێنە بگیرێت بۆ دروست کردنی نەخشەیەکی دیجیتاڵی بە وردییەک لە ئاستی تاکە دەمارە خانەکاندا،

all in a live broadcast watched by 400,000 people.

هەموو ئەمانەش لە پەخشێکی ڕاستەوخۆدا کە ٤٠٠،٠٠٠ کەس تەماشای دەکرد.

Though H.M. spent most of his life forgetting things,

هەرچەندە ه.م. زۆربەی ژیانی بە لەیادکردنی شتەکانەوە بردە سەر،

he and his contributions to our understanding of memory

خۆی و هاوکاریکردنی بۆ تێگەشتنمان لە یادەوەری

will be remembered for generations to come.

لە یادماندا دەمێنێتەوە بۆ نەوەکانی داهاتووش.