What happens when you remove the hippocampus? - Sam Kean

Çeviri: Elif Başar Gözden geçirme: Figen Ergürbüz

On September 1st, 1953,

1 Eylül 1953'te William Scoville,

William Scoville used a hand crank and a cheap drill saw

bir döndürme kolu ile basit bir matkap testere kullanarak

to bore into a young man's skull, cutting away vital pieces of his brain

genç bir adamın kafatasını deldi ve beyninin önemli parçalarını çıkarıp

and sucking them out through a metal tube.

metal bir tüpe emdirdi.

But this wasn't a scene from a horror film or a gruesome police report.

Bu, bir korku filmi sahnesinden ya da çirkin bir adli rapordan alıntı değildi.

Dr. Scoville was one of the most renowned neurosurgeons of his time,

Dr. Scoville zamanının en ünlü beyin cerrahlarından biriydi.

and the young man was Henry Molaison, the famous patient known as "H.M.",

Genç adamsa beynin nasıl çalıştığına ışık tutmamızı sağlayan,

whose case provided amazing insights into how our brains work.

'H.M.' olarak bilinen meşhur hasta, Henry Molaison'dı.

As a boy, Henry had cracked his skull in an accident

Henry çocukken bir kazada kafatasını çatlatmıştı; sonrasında nöbet geçirmeye,

and soon began having seizures, blacking out and losing control of bodily functions.

bayılmaya, bedensel işlevlerinin kontrolünü kaybetmeye başladı.

After enduring years of frequent episodes, and even dropping out of high school,

Sık nöbetlere yıllarca dayandıktan hatta okulu bıraktıktan sonra

the desperate young man had turned to Dr. Scoville,

umutsuz genç adam, riskli ameliyatlarıyla bilinen

a daredevil known for risky surgeries.

gözü pek Dr. Scoville'a gitti.

Partial lobotomies had been used for decades to treat mental patients

Kısmi lobotomiler; zihinsel işlevlerin,

beyindeki ilgili bölgelere bağlı olduğu düşüncesine dayanarak

based on the notion that mental functions were strictly localized

akıl hastalarını tedavi etmek için yıllardır yapılıyordu.

to corresponding brain areas.

Having successfully used them to reduce seizures in psychotics,

Psikoz hastalarının nöbetlerini azaltmada bu yöntemi kullanıp başarılı olunca

Scoville decided to remove H.M.'s hippocampus,

Scoville, H.M.'nin hipokampusunu çıkarmaya karar verdi.

a part of the limbic system that was associated with emotion

Yani duygularla bağlantılı limbik sistemin bir parçası olduğu bilinen

but whose function was unknown.

ancak işlevi bilinmeyen bölümü.

At first glance, the operation had succeeded.

İlk bakışta ameliyat başarılı geçmiş göründü.

H.M.'s seizures virtually disappeared, with no change in personality,

H.M.'nin nöbetleri adeta kayboldu, karakterinde bir değişme de olmadı;

and his IQ even improved.

hatta IQ'su bile yükseldi.

But there was one problem: His memory was shot.

Ama bir sorun vardı: Hafızası.

Besides losing most of his memories from the previous decade,

H.M., son 10 yılının çoğunu hatırlayamadığı gibi

H.M. was unable to form new ones, forgetting what day it was,

yeni hatıralar da edinemiyordu. Hangi günde olduğunu unutuyor,

repeating comments, and even eating multiple meals in a row.

söylediklerini tekrar ediyor hatta art arda birkaç öğün yemek yiyordu.

When Scoville informed another expert, Wilder Penfield, of the results,

Scoville başka bir uzman olan Wilder Penfield'a olanları anlattı.

he sent a Ph.D student named Brenda Milner to study H.M. at his parents' home,

Penfield da evinde garip ev işleriyle uğraşıp

aynı klasik filmleri, ilk defa izler gibi izleyen H.M.'yi gözlemlemesi için

where he now spent his days doing odd chores,

and watching classic movies for the first time, over and over.

Brenda Milner diye bir doktora öğrencisini görevlendirdi.

What she discovered through a series of tests and interviews

Milner'ın bir dizi test ve görüşmeyle keşfettiği şeyler,

didn't just contribute greatly to the study of memory.

hafızayla ilgili araştırmalara katkı sağlamakla kalmadı;

It redefined what memory even meant.

hafızanın tanımını da baştan yaptı.

One of Milner's findings shed light on the obvious fact

Milner'ın bulgularının ışık tuttuğu bilgilerden biri şuydu:

that although H.M. couldn't form new memories, he still retained information

H.M. yeni anılar edinemese de cümlesini bitirebilecek ya da

long enough from moment to moment to finish a sentence or find the bathroom.

banyonun yerini bulabilecek kadar süre bilgileri hafızasında tutabiliyordu.

When Milner gave him a random number,

Milner ona rastgele bir numara verdiğinde

he managed to remember it for fifteen minutes

numarayı, sürekli tekrar ederek

by repeating it to himself constantly.

15 dakika aklında tutabiliyordu.

But only five minutes later, he forgot the test had even taken place.

Ama 5 dakika sonrasında testin yapıldığını bile hatırlamıyordu.

Neuroscientists had though of memory as monolithic,

Nörologlar; hafızanın tek parça ve esasen aynı olduğunu,

all of it essentially the same and stored throughout the brain.

ve beynin her yerinde depolandığını düşünüyorlardı.

Milner's results were not only the first clue for the now familiar distinction

Milner'ın edinimleri, şu an aşina olunan

between short-term and long-term memory,

kısa ve uzun süreli belleğin temellerini atmakla kalmayıp

but show that each uses different brain regions.

her birinin, beynin farklı bölümlerini kullandığını da ortaya çıkardı.

We now know that memory formation involves several steps.

Artık biliyoruz ki hatıralar, birkaç adımda biçimleniyor.

After immediate sensory data is temporarily transcribed by neurons in the cortex,

Duyusal veriler; nöronlar tarafından kalıcı bir şekilde kortekse kopyalanır,

it travels to the hippocampus,

sonra da kortikal sinaptik bağlantıları güçlendiren özel proteinlerin olduğu

where special proteins work to strengthen the cortical synaptic connections.

hipokampusa gider.

If the experience was strong enough,

Eğer olay yeterince güçlüyse

or we recall it periodically in the first few days,

ya da o olayı ilk birkaç gün içinde belli aralıklarla hatırlarsak

the hippocampus then transfers the memory back to the cortex for permanent storage.

hipokampus o anıyı kalıcı olarak depolamak için tekrar kortekse yollar.

H.M.'s mind could form the initial impressions,

H.M.'nin zihni ilk izlenimleri edinebiliyordu

but without a hippocampus to perform this memory consolidation,

ama anıyı pekiştirecek bir hipokampus olmadığından

they eroded, like messages scrawled in sand.

tıpkı kuma yazılan bir yazı gibi silinip gidiyordu.

But this was not the only memory distinction Milner found.

Ancak Milner'ın hafızayla ilgili farkettiği tek şey bu değildi.

In a now famous experiment, she asked H.M. to trace a third star

Şu an ünlü olan deneyi yaparak H.M.'den eş merkezli iki yıldızın

in the narrow space between the outlines of two concentric ones

arasındaki dar boşluğa üçüncü bir yıldız çizmesini istedi.

while he could only see his paper and pencil through a mirror.

Bunu yaparken de kağıt ve kalemini bir aynadan görecekti.

Like anyone else performing such an awkward task for the first time,

Böylesine garip bir testi ilk defa gören birçok insan gibi

he did horribly.

H.M. de çuvalladı.

But surprisingly, he improved over repeated trials,

Ama şaşırtıcı bir şekilde testi tekrarladıkça

even though he had no memory of previous attempts.

önceki girişimlerini hatırlamamasına rağmen, gelişme gösterdi.

His unconscious motor centers remembered what the conscious mind had forgotten.

H.M.'nin bilinçsiz motor merkezi, bilinçli zihnin unuttuğu şeyi hatırladı.

What Milner had discovered was that the declarative memory of names, dates and facts

Milner isim, tarih ve bilgi belleğinin; bisiklet sürmek

ya da imza atmak için olan işlemsel bellekten farklı olduğunu buldu.

is different from the procedural memory of riding a bicycle or signing your name.

And we now know that procedural memory

Bugün biliyoruz ki işlemsel bellek,

relies more on the basal ganglia and cerebellum,

bazal ganglion ve beyincikte yer alıyor,

structures that were intact in H.M.'s brain.

yani H.M.'nin beynindeki dokunulmayan bölgelerde.

This distinction between "knowing that" and "knowing how"

''Bir şeyi bilmek'' ve ''nasıl olduğunu bilmek'' arasındaki bu fark

has underpinned all memory research since.

o zamandan beri hafıza araştırmalarının temelini destekliyor.

H.M. died at the age of 82 after a mostly peaceful life in a nursing home.

H.M. çoğu huzurlu geçen bir hayattan sonra bir bakımevinde 82 yaşında vefat etti.

Over the years, he had been examined by more than 100 neuroscientists,

Yıllarca 100'den fazla nörolog tarafından muayene olarak

making his the most studied mind in history.

beyni en çok incelenen insan oldu.

Upon his death, his brain was preserved and scanned

Vefatı üzerine beyni korunup tarandıktan sonra,

before being cut into over 2000 individual slices

nöronlara kadar dijital bir haritasının çıkarılması için

and photographed to form a digital map down to the level of individual neurons,

400.000 kişi tarafından izlenilen bir yayında

all in a live broadcast watched by 400,000 people.

2000 parçaya ayrıştırıldı ve fotoğraflandı.

Though H.M. spent most of his life forgetting things,

Hayatının çoğunu bir şeyleri unutarak geçirmiş olsa da

he and his contributions to our understanding of memory

H.M. ve hafızayı anlamaya yönelik katkıları

will be remembered for generations to come.

nesillerce unutulmayacak.