What is the tragedy of the commons? - Nicholas Amendolare

Translator: Sara Ahmad Reviewer: Razaw S. Bor

Imagine as a thought experiment that you live in a small village

بیھێنە پێش چاوت وەک تاقیکردنەوەیەکی ھزری کە لە گوندێکی بچووک دەژیت

and depend on the local fish pond for food.

و پشت بە گۆمێکی ناوخۆی ماسی دەبەستی بۆ خواردن.

You share the pond with three other villagers.

گۆمەکەت لەگەڵ سێ گوندنشینی تر بەشکردووە.

The pond starts off with a dozen fish, and the fish reproduce.

وەک سەرەتایەک لە گۆمەکەدا ‌دوازدە ماسی هەیە، و ئەو ماسیانە زۆردەبن.

For every two fish, there will be one baby added each night.

بۆ ھەر دوو ماسیەک، ھەر شەوێک ھێلکەیەک زیاد دەبێت.

So, in order to maximize your supply of food,

بۆیە، بۆ ئەوەی دابینکردنی خواردنت زیاد بکات،

how many fish should you catch each day?

دەبێت ھەر ڕۆژێک چەند ماسی بگریت؟

Take a moment to think about it.

چرکەیەک وەربگرە بۆ ئەوەی بیری لێ بکەیتەوە .

Assume baby fish grow to full size immediately

وادابنێ ماسییە لەدایکبووەکە ڕاستەوخۆ گەشەدەکات بۆ قەبارەی تەواو

and that the pond begins at full capacity,

و گۆمەکە دەست دەکات بە فراوان بوونێکی تەواو،

and ignore factors like the sex of the fish you catch.

و ھۆکارەکان پشتگوێ بخە وەک ڕەگەزی ئەو ماسییەی کە دەیگریت.

The answer? One, and it's not just you.

وەڵامەکە؟ یەکە، و بە تەنھا تۆ نیت.

The best way to maximize every villager's food supply

باشترین ڕێگە بۆ زیادکردنی دەسکەوتی خواردنی ھەر گوندنشینێک بۆ ئەوپەڕی

is for each fisherman to take just one fish each day.

ئەوەیە ھەر ماسیگرێک بۆ ھەر ڕۆژێک تەنها یەک ماسی ڕاو بکات .

Here's how the math works.

بفەرموون ئەمە ھەژمار کردنەکەیەتی.

If each villager takes one fish, there will be eight fish left over night.

ئەگەر ھەر گوندنشینێک یەک ماسی ڕاو بکات، ھەشت ماسی لەکاتی شەودا دەمێنێتەوە.

Each pair of fish produces one baby,

ھەر جووتێک یەک ماسی نوێ بەرھەم دەھێنێت،

and the next day, the pond will be fully restocked with twelve fish.

و ڕۆژی دواتر ، گۆمەکە بەتەواوی پڕ دەبێت لە دوانزە ماسی. ئەگەر کەسێک زیاتر

If anyone takes more than one, the number of reproductive pairs drops,

لە دانەیەک ڕاوبکات ، ژمارەی ئەو جووتانە کەمدەبێتەوە کە توانای زۆربوونیان ھەیە،

and the population won't be able to bounce back.

و دانیشتوانەکە ناتوانن بیگەرێنەوە دۆخی پێشتر.

Eventually, the fish in the lake will be gone,

لەکۆتایدا ، ماسیەکانی ناو دەریاچەکە لەناو دەبردرێن،

leaving all four villagers to starve.

ھەر چوار گوندنشینەکە جێدەھێڵن بۆ ئەوەی لە برسا بمرن.

This fish pond is just one example of a classic problem

ئەو گۆمە ماسییە تەنھا بریتیە لە کێشەکانی سەردەمی کۆنی کلاسیکی

called the tragedy of the commons.

کە ناودەبرێ بە تراژیدیای ھاوبەشی کردن.

The phenomenon was first described in a pamphlet

دیاردەکە لەسەرەتادا لە نامیلکەیەک باسکراوە

by economist William Forster Lloyd in 1833

لە ساڵی ١٨٣٣ لەلایەن ئابووریناس ولیەم فۆستەر لوید

in a discussion of the overgrazing of cattle

لە کاتی گفتوگۆ کردن بۆ لەوەڕاندنی ئاژەڵ لەسەر گژووگیا

on village common areas.

لە شوێنە گشتیەکانی گوندەکە.

More than 100 years later, ecologist Garrett Hardin revived the concept

دوای زیاتر لە ١٠٠ ساڵ ، ژینگەناس گارێت ھاردین چەمکەکەی زیندوو کردەوە

to describe what happens when many individuals

ڕوونی کردەوە چی ڕوودەدات کاتێ زۆر لە تاکەکان

all share a limited resource,

ھەموو سەرچاوە سنوردارەکان بەش دەکەن،

like grazing land,

وەک لەوەڕگا،

fishing areas,

ناوچەکانی ڕاوە ماسی،

living space,

شوێنی ژیان،

even clean air.

تەنانەت ھەوای پاکیش.

Hardin argued that these situations pit short-term self-interest

هاردین ووتی کە ئەو باروودۆخانە لە پشت سوودی کەسییەوە بۆ ماوەیەکی کورت کاردەکەن

against the common good,

پێچەوانەی بەرژەوەندی گشتین،

and they end badly for everyone,

و بە خراپی بۆ ھەموو کەسێک کۆتاییان دێت،

resulting in overgrazing,

لە ئەنجامی زیاد لەوەڕاندن،

زیادەڕۆیی لە ڕاوکردنی ماسی ،

overfishing,

overpopulation,

زۆربوونی دانیشتوان،

pollution,

پیسبوونی ژینگە،

and other social and environmental problems.

و کێشەی تری کۆمەڵایەتی و ژینگەیی.

The key feature of a tragedy of the commons

تایبەتمەندی سەرەکی تراژیدیای ھاوبەشی کردن

is that it provides an opportunity for an individual to benefit him or herself

ئەوەیە کە دەرفەتێک بۆ هەموو تاکێک دەڕەخسێنێت کە سودی بۆ خۆی هەبێت لە کاتێک

while spreading out any negative effects across the larger population.

کاردانەوە نەرێنیەکان بڵاودەبنەوە بە بازنەیەکی گەورەتری دانیشتواندا.

To see what that means, let's revisit our fish pond.

بۆ ئەوەی بزانیین مەبەستی چیە؟ با دووبارە سەردانی گۆمە ماسیەکە بکەینەوە.

Each individual fisherman is motivated

ھەر تاکێکی ماسیگر ھاندرابوو

to take as many fish as he can for himself.

بۆ ئەوەی زۆرترین بڕی ماسی کە دەتوانێ بۆ خۆی بگرێت.

Meanwhile, any decline in fish reproduction

و لەکاتێکدا ھەر کەمبونەوەیەک لە دووبارە بەرھەمھێنانەوەی ماسی ڕووبدات.

is shared by the entire village.

لەلایەن ھەموو گوندەکەوە ھاوبەش دەکرێت.

Anxious to avoid losing out to his neighbors,

کاتێک بەھۆی ڕاڕای ماسیگر کە شکست بھێنێ لەبەرامبەر ھاوسێ ماسیگرەکەی،

a fisherman will conclude that it's in his best interest to take an extra fish,

ماسیگرەکان بۆیان دەردەکەوێت لەبەرژەوەندی ئەوان دایە گرتنی ماسیەکی زیادە،

or two,

یان دوو،

or three.

یان سێ.

Unfortunately, this is the same conclusion reached by the other fisherman,

بەداخەوە، ئەمە ھەمان دەرەنجامە کە ماسیگرەکانی تر پێیگەیشتبوون،

و ئەمە تراژیدیایە. چاککردنی خودی تاک

and that's the tragedy.

Optimizing for the self in the short term isn't optimal for anyone in the long term.

بۆ خۆی لە ماوەیەکی کورتدا نابێتە نموونە بۆ کەسانیتر لە ماوەیەکی درێژدا.

That's a simplified example, but the tragedy of the commons

ئەمە نمونەیەکی سادەیە، بەڵام تراژیدیای ھاوبەشی کردنە

plays out in the more complex systems of real life, too.

هەروەها، بەشداری کرد لە سیستەمێکی ئاڵۆزتر لە ژیانی ڕاستەقینەشدا.

The overuse of antibiotics has led to short-term gains in livestock production

زیادەڕەوی لە بەکارھێنانی دژە زیندەی وایکرد دەستکەوتەکان کورتبن لە کێڵگەی ماسیەکان

and in treating common illnesses,

و لە چارەسەرکردنی نەخۆشییە باوەکان،

but it's also resulted in the evolution of antibiotic-resistant bacteria,

بووە ھۆی دەرکەوتنی جۆرە بەکتریایەک کە بەرگری بەرامبەر دژە زیندەییەکان دەکات،

which threaten the entire population.

کە ھەڕەشەیە بۆ سەر ھەموو دانیشتوانی زەوی .

A coal-fired power plant produces cheap electricity for its customers

ئەو کارگانەی لە ڕێگەی کارەباوە بەڕێوە- دەبردرێن ماندووبونی کرێکارەکان کەمدەکاتەوە

and profits for its owners.

و ئەوە قازانجە بۆ خاوەنەکانیان.

These local benefits are helpful in the short term,

ئەو سودە ناوخۆیانە یارمەتیدەرن لەماوەیەکی کورت دا، بەڵام ئەمە پیسی بڵاو دەکات

but pollution from mining and burning coal is spread across the entire atmosphere

و ئەو پیسیەی کە بڵاو دەبێتەوە لە ئەنجامی سوتانی خەڵوز و ڕۆشتنی بۆ بەرگە ھەوا

and sticks around for thousands of years.

و ئەو پیسیە بۆ ھەزاران ساڵ لەسەرمان دەمێنێتەوە.

There are other examples, too.

ھەروەھا ، ئەوانە چەند نمونەیەکی ترن.

Littering,

فڕێدانی خاشاک،

water shortages,

بە فیڕۆدانی ئاو،

deforestation,

لەناوبردنی دارەکان،

traffic jams,

قەرەباڵغی ھاتوچۆ،

even the purchase of bottled water.

و تەنانەت کڕینی شوشەی ئاوەکانیش.

But human civilization has proven it's capable of doing something remarkable.

لەگەڵ ئەوەشدا کۆمەڵگەی مرۆڤایەتی سەلماندی کە توانای ئەوەی هەیە شتێکی بەرچاو بکات.

ئێمە گرێبەستی کۆمەڵایەتی پێکدەھێنین،

We form social contracts,

we make communal agreements,

ڕای ھاوبەشی ناو گەلەکان دروست دەکەین،

we elect governments,

سەرۆکایەتی ھەڵدەبژێرین،

and we pass laws.

و یاساکان دەردەکەین.

All this to save our collective selves from our own individual impulses.

ھەموو ئەمانە بۆ ئەوەیە خۆمان بپارێزین لە دەرھاویشتە تاکەکەسیەکانمان. ئەوە ئاسان

It isn't easy, and we certainly don't get it right nearly all of the time.

نیە، و بەشێوەیەکی ڕاست ئەنجامی نادەین. ماوە ماوە بەڵام مرۆڤ لە باشترین دۆخی.

But humans at our best have shown that we can solve these problems

ئێمەدا ئەوەی دەرخستووە کە دەتوانین ئەو کێشانە چارەسەر بکەین و لە توانامان دایە

and we can continue to do so if we remember Hardin's lesson.

کە بەردەوام بین لە چارەسەرکردنی ئەو کێشانەی وانەکەی ھاردێنمان بیردێنەوە.

When the tragedy of the commons applies,

کاتێک تراژیدییای هاوبەشی کردن جێبەجێ دەبێت،

what's good for all of us is good for each of us.

ئەوەی باشە ئەوەیە ئەمە بۆ هەر یەکێکمان لە ئێمە باشە .