What is the tragedy of the commons? - Nicholas Amendolare

Çeviri: Tual Şekercigil Gözden geçirme: Suleyman Cengiz

Imagine as a thought experiment that you live in a small village

Düşünce deneyi olarak küçük bir köyde yaşadığınızı

and depend on the local fish pond for food.

ve yemek için köyün balık göletine bağımlı olduğunuzu hayal edin.

You share the pond with three other villagers.

Bu göleti üç köylüyle daha paylaşıyorsunuz.

The pond starts off with a dozen fish, and the fish reproduce.

Gölette bir düzine balık yaşamaya başlıyor ve bu balıklar ürüyor.

For every two fish, there will be one baby added each night.

İki balık başına her gece yeni bir yavru ekleniyor.

So, in order to maximize your supply of food,

O halde gıda stoğunuzu maksimize etmek için

how many fish should you catch each day?

her gün kaç tane balık tutmanız gerekir?

Take a moment to think about it.

Bunu bir dakika düşünün.

Assume baby fish grow to full size immediately

Yavru balığın birden büyük bir balık boyutuna geldiğini

and that the pond begins at full capacity,

ve göletin kapasitesini doldurduğunu farz edin.

and ignore factors like the sex of the fish you catch.

Tuttuğunuz balığın cinsiyeti gibi faktörleri göz ardı edin.

The answer? One, and it's not just you.

Cevap mı? Bir. Üstelik sadece siz de değil.

The best way to maximize every villager's food supply

Bütün köylülerin gıda stoğunu maksimize etmenin en iyi yolu,

is for each fisherman to take just one fish each day.

her balıkçının günde sadece bir balık tutmasıdır.

Here's how the math works.

Hesap şöyle:

If each villager takes one fish, there will be eight fish left over night.

Eğer her köylü bir balık tutarsa, gece sekiz balık kalacaktır.

Each pair of fish produces one baby,

Her balık çifti bir yavru üretir

and the next day, the pond will be fully restocked with twelve fish.

ve ertesi gün gölet tekrar on iki balık ile dolmuş olacaktır.

If anyone takes more than one, the number of reproductive pairs drops,

Eğer birisi birden fazla balık tutarsa, üretken çiftlerin sayısı azalır

and the population won't be able to bounce back.

ve popülasyon kendini toparlayamaz.

Eventually, the fish in the lake will be gone,

En sonunda ise, göletteki balıklar

leaving all four villagers to starve.

dört köylüyü de aç bırakarak ölecektir.

This fish pond is just one example of a classic problem

Balık göleti, ortak malların trajedisi denilen klasik problemin

called the tragedy of the commons.

sadece bir örneği.

The phenomenon was first described in a pamphlet

Bu fenomen ilk kez 1833 yılında

by economist William Forster Lloyd in 1833

ekonomist William Forster Llyod tarafından bir kitapçıkta,

in a discussion of the overgrazing of cattle

sığırların köydeki ortak alanlarda

on village common areas.

aşırı otlatılması üzerine bir tartışmada tasvir edildi.

More than 100 years later, ecologist Garrett Hardin revived the concept

100 yılı aşkın bir süre sonra ekolojist Garrett Hardin, birçok bireyin sınırlı

to describe what happens when many individuals

bir kaynağı paylaştığında ne olduğunu anlatmak için

all share a limited resource,

bu kavramı tekrar hayata döndürdü.

like grazing land,

Otlatma alanı,

fishing areas,

balık tutma alanları,

living space,

yaşam alanı,

even clean air.

hatta temiz hava gibi.

Hardin argued that these situations pit short-term self-interest

Hardin, bu durumların kısa vadeli kişisel çıkarı

against the common good,

kamu yararı ile yarıştırdığını ileri sürdü.

and they end badly for everyone,

Bunlar herkes için kötü sonuçlanıyor:

resulting in overgrazing,

Aşırı otlatma,

overfishing,

aşırı avlanma,

overpopulation,

aşırı nüfus,

pollution,

kirlilik

and other social and environmental problems.

ve diğer toplumsal ve çevresel sorunlar gibi.

The key feature of a tragedy of the commons

Ortak malların trajedisinin temel özelliği,

is that it provides an opportunity for an individual to benefit him or herself

bir yandan geniş nüfusa herhangi bir olumsuz etkiyi yayarken,

while spreading out any negative effects across the larger population.

diğer yandan birey için kendine yarar sağlama fırsatı sağlıyor olmasıdır.

To see what that means, let's revisit our fish pond.

Bunun ne demek olduğunu anlamak için haydi balık göletimize dönelim.

Each individual fisherman is motivated

Her bir balıkçı, kendisi için

to take as many fish as he can for himself.

tutabileceği kadar çok balık tutmaya güdülenmiştir.

Meanwhile, any decline in fish reproduction

Aynı zamanda balıkların üreyişindeki herhangi bir düşüş

is shared by the entire village.

bütün köyü etkilemektedir.

Anxious to avoid losing out to his neighbors,

Komşularına yenilmekten kaçındığı için endişeli balıkçı,

a fisherman will conclude that it's in his best interest to take an extra fish,

fazladan bir balık tutmanın en büyük çıkarı olduğu sonucuna varacaktır.

or two,

Ya da iki.

or three.

Ya da üç.

Unfortunately, this is the same conclusion reached by the other fisherman,

Ne yazık ki bu, diğer balıkçılar tarafından da varılan sonuçtur

and that's the tragedy.

ve işte trajedi budur.

Optimizing for the self in the short term isn't optimal for anyone in the long term.

Kısa vadede şahsi çıkara uygun olan uzun vadede kimse için uygun değildir.

That's a simplified example, but the tragedy of the commons

Bu basitleştirilmiş bir örnek, ancak ortak malların trajedisi

plays out in the more complex systems of real life, too.

gerçek hayatın en karmaşık sistemlerinde de vuku bulmakta.

The overuse of antibiotics has led to short-term gains in livestock production

Antibiyotiklerin aşırı kullanımı, çiftlik hayvanlarının üretiminde ve

and in treating common illnesses,

yaygın hastalıkların tedavisinde kısa vadeli kazanım sağlar.

but it's also resulted in the evolution of antibiotic-resistant bacteria,

Fakat tüm nüfusu tehdit eden, antibiyotiğe dirençli bakterilerin

evrimleşmesiyle de sonuçlanır.

which threaten the entire population.

A coal-fired power plant produces cheap electricity for its customers

Kömür yakıtlı termik santral müşterileri için ucuz elektrik üretir

and profits for its owners.

ve sahiplerine kâr sağlar.

These local benefits are helpful in the short term,

Bu kısmi yararlar kısa vadede yardımcıdır

but pollution from mining and burning coal is spread across the entire atmosphere

ancak kömür çıkarma ve yakma işlemlerinden doğan kirlilik bütün atmosfere yayılır

and sticks around for thousands of years.

ve binlerce yıl orada kalır.

There are other examples, too.

Başka örnekler de var.

Littering,

Yere çöp atma,

water shortages,

su kıtlığı,

deforestation,

ormansızlaştırma,

traffic jams,

trafik sıkışıklığı,

even the purchase of bottled water.

hatta şişelenmiş su satın alınması gibi.

But human civilization has proven it's capable of doing something remarkable.

Ama insan uygarlığı kayda değer bir şey yapabilme kapasitesi olduğunu kanıtladı.

We form social contracts,

Toplumsal sözleşmeler oluşturuyoruz,

we make communal agreements,

ortak anlaşmalar yapıyoruz,

we elect governments,

hükümetleri seçiyoruz

and we pass laws.

ve yasalar çıkartıyoruz.

All this to save our collective selves from our own individual impulses.

Tüm bunlar, kolektif benliğimizi kişisel dürtülerimizden kurtarmak için.

It isn't easy, and we certainly don't get it right nearly all of the time.

Kolay değil ve elbette bunu her zaman doğru yapmıyoruz.

But humans at our best have shown that we can solve these problems

Ancak insanlar bu sorunları çözebileceğimizi gösterdi

and we can continue to do so if we remember Hardin's lesson.

ve Hardin'in dersini hatırlarsak böyle yapmaya devam edebiliriz.

When the tragedy of the commons applies,

Ortak malların trajedisi uygulandığında,

what's good for all of us is good for each of us.

hepimiz için iyi olan şey, her birimiz için de iyidir.