The treadmill's dark and twisted past - Conor Heffernan

Translator: Didar Omar Reviewer: Daban Q. Jaff

The constant thud underneath your feet,

لە ژێر پێی تۆدا بەردەوام بوو،

the constrained space,

بۆشاییه‌ بچووكه‌كه‌،

and the monotony of going nowhere fast.

تاکڕەوی ڕۆیشتن بە خێرایی بۆ هیچ شوێنێک.

It feels like hours have gone by, but it's only been eleven minutes,

وا هەست دەکات چەند کاتژمێرێک تێپەڕیوە، بەڵام ئەوە تەنها یازدە خولەکە،

and you wonder,

تۆ سەرسامی،

"Why am I torturing myself?

“بۆچی من خۆم ئەشکەنجە دەدەم؟

This thing has got to be considered a cruel and unusual punishment."

دەبێت ئەم شتە لەبەرچاوبگیرێت سزایەکی دڵڕەقانە و نائاساییە.”

Actually, that's exactly what it is, or was.

لە ڕاستیدا، ئەوە بەتەواوی ئەوە چیە، یان چیبوو.

You see, in the 1800s,

دەبینیت، لە ساڵانی 1800ه‌کاندا،

treadmills were created to punish English prisoners.

ترێدمیلەکان دروست کران کە بەندکراوانی ئینگلیز سزا بدەن.

At the time, the English prison system was abysmally bad.

لەوکاتەدا سیستمی زیندانی ئینگلیزی زۆر خراپ بوو.

Execution and deportation were often the punishments of choice,

لە سێدارەدان و دیپۆرتکردنەوە زۆربەی کات سزاکانی هەڵبژاردن بوون،

and those who were locked away faced hours of solitude in filthy cells.

ئەوانەی کە گیرابوون ڕوبەڕوی چەند کاتژمێرێک لە گۆشەگیری خانە پیسەکان بۆتەوە.

So social movements led by religious groups, philanthropies,

بۆیه‌ بزاڤه‌ کۆمەلایەتییەکان بەڕابەرایەتی گرووپە ئایینیەکان، خێرخوازەکان،

and celebrities, like Charles Dickens,

وە کەسانی ناودار، وەک چارلس دیکنز

sought to change these dire conditions and help reform the prisoners.

بەدوای گۆڕینی ئەم دۆخە خراپانە وە یارمەتی چاککردنەوەی زیندانییەکان بدەن.

When their movement succeeded,

کاتێک بزووتنەوەکەیان سەرکەوت،

entire prisons were remodeled and new forms of rehabilitation,

هەموو زیندانەکان نوێکرانەوە وە شێوە نوێیەکانی چاککردنەوە،

such as the treadmill, were introduced.

وەک ترێدمیل، ناسێنران.

Here's how the original version,

ئەمە چۆن شتێكی ڕەسەنە.

invented in 1818 by English engineer Sir William Cubitt, worked.

لە ساڵی 1818 لەلایەن ئەندازیاری ئینگلیزیەوە داهێنراوە بەڕێز ویلیام کۆبیت.

Prisoners stepped on 24 spokes of a large paddle wheel.

زیندانییەکان هەنگاویان نا به‌ره‌وه‌ ویلێكی 24 سه‌وڵی.

As the wheel turned,

کاتێک چەرخەکە هەڵگەڕا،

the prisoner was forced to keep stepping up or risk falling off,

بەندکراوەکە ناچارکرا بۆ ئەوەی بەردەوام بن لە هەنگاونان یان كه‌وتنێكی مه‌ترسیدار،

similar to modern stepper machines.

هاوشێوەی ئامێری ستێپەری مۆدێرنە.

Meanwhile, the rotation made gears pump out water,

هاوکات خولانەوەکە گێڕی دروستکرد بۆ ده‌رهێنانی ئاوه‌كه‌،

crush grain,

دانەوێڵەكان تیاچوون،

or power mills,

یان هێزی ئاشه‌كه‌،

which is where the name "treadmill" originated.

کە ناوی ئەو شوێنەیە “ترێدمیل” دروست بوو.

These devices were seen as a fantastic way of whipping prisoners into shape,

ئه‌م ئامێرانه‌ سه‌رسوڕهێنه‌ر بوون، بۆ ته‌مبێ كردنی به‌ندكراوه‌كان،

and that added benefit of powering mills

ئەوە سوودی زیاد کرد بۆ هێزی کارەکان

helped to rebuild a British economy decimated by the Napoleonic Wars.

یارمەتی دا بۆ بنیاتنانەوەی ئابووری بەریتانیا بۆ جەنگەکانی ناپلیۆن.

It was a win for all concerned, except the prisoners.

ئەوە سەرکەوتنێک بوو بۆ هەموو پەیوەندیدارەکانجگە لە زیندانییەکان.

It's estimated that, on average,

ئەوە مەزەندە دەکرێت، بە تێکڕایی،

prisoners spent six or so hours a day on treadmills,

بەندکراوان شەش كاتژمێر یان زیاتر لە ڕۆژێکدا لەسەر ترێدمیل،

the equivalent of climbing 5,000 to 14,000 feet.

هاوتای سەرکەوتن له‌ 5000 بۆ 14000 پێ.

14,000 feet is roughly Mount Everest's halfway point.

14,000 پێ بە نزیکەیی خاڵی نیوەڕێی چیای ئێڤێرێست.

Imagine doing that five days a week with little food.

بهێنه‌ پێشچاوت کە ئەو پێنج ڕۆژە لە هەفتەیەکدا لەگەڵ خواردنێكی كه‌م.

Cubitt's idea quickly spread across the British Empire and America.

بیرۆکەی کیوبیت بەخێرایی بڵاوبووەوە بە درێژایی ئیمپراتۆریەتی بەریتانیا و ئەمریکا.

Within a decade of its creation,

لەماوەی دەیەیەک لەدروستکردنیدا،

over 50 English prisons boasted a treadmill,

زیاتر لە 50 زیندانی ئینگلیزی شانازیان تردمیله‌وه‌ کرد،

and America, a similar amount.

ئەمریکایش، به‌ بڕێکی هاوشێوە.

Unsurprisingly, the exertion combined with poor nutrition

بە بێ سه‌رسوڕمانیه‌وه‌، دەرکردنەکە تێکەڵ بوو لەگەڵ خۆراکی خراپ

saw many prisoners suffer breakdowns and injuries,

بینی کە زۆر بەندکراو ئازر دەشکێنن وە بریندارەکانیشا،

not that prison guards seemed to care.

وا دیار نەبوو پاسەوانەکانی زیندان ئاگایان لێیان بێت.

In 1824, New York prison guard James Hardie credited the device

لەساڵی 1824 پاسەوانی زیندانی نیویۆرک جەیمس هاردی متمانەی بە ئامێرەکە دا

with taming his more boisterous inmates, writing that

لەگەڵ دەستەمۆکردنی زیاتری زیندانیە بەدکارەکان، ئەوە دەنووسن

the "monotonous steadiness, and not its severity...constitutes its terror,"

“جێگیربوونی تاکڕەوی، وە لە هەموو شتێکدا تیرۆری خۆی ناهێنێت.”

a quote many still agree with.

وتەیەکی زۆر لەگەڵیاندا هاوڕان.

And treadmills lasted in England until the late 19th century,

وە ترێدمیلەکان بەردەوام بوون لە ئینگلتەرا هەتا کۆتایی سەدەی نۆزدەیەم،

when they were banned for being excessively cruel

کاتێک کە قەدەغەکران به‌هۆی زۆری دڵڕەقیانه‌وه‌

under the Prison's Act of 1898.

لەژێر یاسای بەندینخانە لە ساڵی 1898.

But of course the torture device returned with a vengeance,

بەڵام بێگومان ئامێری ئەشکەنجەدان بە تۆڵە گەرایەوە،

this time targeting the unsuspecting public.

ئەم جارە ئامانجگرتنه‌ له‌و جەماوەرە بێسەرو بەرانە.

In 1911, a treadmill patent was registered in the U.S.,

لە ساڵی 1911، داهێنانێکی ترێدمیل لە ئەمریکا تۆمارکراوە،

and by 1952, the forerunner for today's modern treadmill had been created.

وە تا ساڵی 1952، پێشەکییەکە بۆ ترێدمیلی مۆدێرنی ئەمڕۆ دروست کراوە.

When the jogging craze hit the U.S. in the 1970s,

کاتێک کە گێچەڵەکە لە ساڵی 1970 دا لە ئەمریکا،

the treadmill was thrust back into the limelight

ترێدمیلەکە لەت بوو گەڕانەوە بۆ لایتەکە

as an easy and convenient way to improve aerobic fitness,

وەک ئاسان و گونجاو ڕێگەیەک بۆ باشترکردنی لەشجوانی ئەیئۆبیک،

and lose unwanted pounds,

له‌ده‌ستدانی كێشه‌ زیاده‌كان،

which, to be fair, it's pretty good at doing.

کە دادپەروەرانە بن ئه‌نجامدانی ئه‌وه‌ كارێكی زۆرباشه‌.

And the machine has maintained its popularity since.

ئامێرەکە لەو کاتەوە ناوبانگی خۆی هێشتۆتەوە.

So the next time you voluntarily subject yourself to what was once

بۆیە جاری داهاتوو بە خۆبەخشانە بابەتی خۆت بۆ ئەو شتەی کە جارێک بوو

a cruel and unusual punishment,

سزایەکی دڵڕەقانە و نائاساییە،

just be glad you can control when you'll hop off.

تەنها دڵخۆشبە کە دەتوانی کۆنتڕۆڵی بکەیت کاتێک کە دەتەوێت پشوو بدەیت.