Can you be awake and asleep at the same time? - Masako Tamaki

Translator: Didar Omar Reviewer: Daban Q. Jaff

Many animals need sleep.

زۆر لە ئاژەڵەکان پێویستیان بە خەوتن هەیە.

Even brainless jellyfish enter sleep-like states where they pulse less

تەنانەت ماسی جەلی کە مێشکیشی نیە دەخەوێت و

and respond more slowly to food and movement.

وەڵام دانەوەیەکی هێواشیان دەبێت بۆ خواردن و جوڵە.

But all of the threats and demands animals face

بەڵام هەموو هەڕەشە و داواکارییەکان که‌ ئاژەڵان ڕووبەڕووی دەبنەوە

don’t just go away when it’s time to doze.

تەنها دوور مه‌كه‌وه‌ره‌وه‌ كاتێك كاتی خه‌وه‌.

That’s why a range of birds and mammals experience some degree

بۆیه‌ كۆمه‌ڵێك له‌ ئاژه‌ڵ و باڵنده‌كان

of asymmetrical sleep where parts of their brain are asleep

له‌ خه‌وێكی نا ته‌واودان كاتێك به‌شێك له‌مێشكیان خه‌وتووه‌ و

and other areas are more active.

به‌شه‌كه‌ی تری چالاكه‌.

This is even true for humans.

ته‌نانه‌ت ئه‌مه‌ له‌ مرۆڤیشدا ڕووده‌دات.

So how does it work?

چۆن ئه‌مه‌ ڕووده‌دات؟

All vertebrate brains consist of two hemispheres: the right and left.

مێشكی هه‌موو بڕبڕه‌ داره‌كان له‌ دوو به‌ش پێكهاتووه‌: ڕاست و چه‌پ.

Brain activity is usually similar across both during sleep.

چالاکی مێشک بە شێوەیەکی ئاسایی هاوشێوەیە لە نێوان هەردووكیدا لەکاتی خەودا.

But during asymmetrical sleep,

به‌ڵام له‌كاتی خه‌وی ناڕێكدا،

one brain hemisphere can be in deep sleep while the other is in lighter sleep.

یەکێک لە لایه‌كان له‌ خه‌وێكی قوڵدایه‌ و لە کاتێکدا ئەوی تر لە خەوێکی سووکتردایە.

And in an extreme version called “unihemispheric sleep,”

به‌ڵام له‌ لایه‌كی تره‌وه‌ به‌ ” نیوه‌ خه‌و“ ناو ده‌برێت،

one hemisphere may appear completely awake while the other is in deep sleep.

یەك لا لەوانەیە بە تەواوی به‌ خه‌به‌ربێت لە کاتێکدا ئەوی تر لە خەوێکی قوڵدایە.

Take bottlenose dolphins.

بۆ نموونه‌ دۆلفینی بوتڵنۆز

Their breathing is consciously controlled,

هەناسەکانیان بە ته‌واوی کۆنترۆڵ کراوە و

and they must surface for air every few minutes or they’ll drown.

یان ده‌بێت هه‌موو خوله‌كێك بچنه‌ سه‌ره‌وه‌ بۆ هه‌ناسه‌دان یاخود ده‌خنكێن.

When they have a newborn calf, they must actually swim nonstop for weeks

کاتێک که‌ بێچوویه‌كی نوێیان دەبێت، بۆ چەند هەفتەیەک بێ وه‌ستان مه‌له‌ ده‌كه‌ن

in order to keep it safe.

بۆ ئه‌وه‌ی بیپارێزن.

So dolphins sleep unihemispherically, with just one hemisphere at a time.

کەواتە دۆلفینەکان بە یه‌ك لای مێشك ده‌خه‌ون له‌ یه‌ك كاتدا

This allows them to continue swimming and breathing while snoozing.

ئه‌مه‌یش ڕێگه‌یان پێ ده‌دات مه‌له‌ بكه‌ن و هه‌ناسه‌ بده‌ن كاتێك كه‌ خه‌وتوون.

Other marine mammals also need asymmetrical sleep.

دایكه‌كانی تریش پێویستیان به‌و جۆره‌ خه‌وه‌ ناڕێكه‌ هه‌یه‌.

Fur seals might spend weeks on end migrating at sea.

له‌وانه‌یه‌ سه‌گی ده‌ریاكان هه‌فته‌یه‌كیان بوێت بۆ به‌جێ هێڵانی ده‌ریاكه‌.

They slip into unihemispheric sleep while floating horizontally,

كاتێك كه‌ گه‌شت ده‌كه‌ن ئه‌وان له‌سه‌ر لا ته‌نیشت ده‌خه‌ون،

holding their nostrils above the surface, closing their upward-facing eye,

كونی لوتیان له‌سه‌ره‌وه‌ی ئاوه‌كه‌ ده‌بێت و چاوی لای سه‌ره‌وه‌ داده‌خه‌ن، و

and keeping their downward-facing eye open.

چاوی خواره‌وه‌ ده‌كه‌نه‌وه‌.

This may help them stay alert to threats from the depths.

ئه‌مه‌ یارمه‌تییان ده‌دات تاوه‌كو ئاگاداری ده‌وروبه‌ریان بن و پارێزراو بن.

Similar pressures keep birds partially awake.

فشاره‌ هاوشێوه‌كان باڵنده‌كان به‌ ئاگایی ده‌هێڵنه‌وه‌.

Mallard ducks sleep in groups, but some must inevitably be on the peripheries.

مالارده‌كان بە گرووپ دەخه‌ون، بەڵام هەندێک دەبێ بە ناچاری لە کەنارەکان بێن.

Those ducks spend more time in unihemispheric sleep,

ئه‌و باڵندانه‌ كاتێكی درێژتر ده‌به‌نه‌ سه‌ر به‌و خه‌وه‌ ناڕێكه‌،

with their outward-facing eyes open

به‌ مانه‌وه‌ی چاوه‌كانیان به‌ كراوه‌یی و

and their corresponding brain hemispheres more active.

به‌و جۆره‌ مێشكیان له‌ وه‌ڵامدانه‌وه‌ خێرا ده‌بێت و لایه‌كه‌ی تری چالاكتر ده‌بێت.

Other birds have been shown to catch z’s in midair migration.

باڵندەکانی تر نیشاندراون بۆ گرتنی زیه‌كان لە کۆچکردنیاندا.

While undertaking non-stop transoceanic flights of up to 10 days,

له‌ كاتێكدا ناوه‌ستن له‌ گه‌شتكردن بۆ ماوه‌ی 10 ڕۆژ،

frigatebirds either sleep with one or both hemispheres at a time.

ئه‌م باڵندانه‌ یان به‌ یه‌ك لای مێشك ده‌خه‌ون یان هه‌ردووكیان پێكه‌وه‌.

They do so in seconds-long bursts, usually while riding air currents.

ئەوان لە چەند چرکەیەکدا ئەم کارە دەکەن بە شێوەیەکی ئاسایی لە هەوادا.

But the frigatebirds still sleep less than 8% of what they would on land,

بەڵام باڵندەکان هێشتا به‌ %8 كه‌متر ده‌خه‌ون وه‌ك له‌سه‌ر زه‌وی.

suggesting a great tolerance for sleep deprivation.

به‌ڕاستی پشوو درێژی ده‌وێت به‌ كه‌مبوونه‌وه‌ی ماوه‌ی خه‌وتن.

It’s currently unclear whether asymmetrical sleep

لە ئێستادا ڕوون نییە کە ئایا خەوی ناڕێك

packs the same benefits as sleep in both hemispheres

هه‌مان سوودی خه‌وتنی هه‌ردوو لای مێشكی هه‌یه‌ و

and how this varies across species.

چۆن جۆره‌كان جیاوازی دروست ده‌كه‌ن.

In one experiment, fur seals relied on asymmetrical sleep

لە یەک تاقیکردنەوەدا، سه‌گی ده‌ریایی پشتی به‌ستبوو به‌ خه‌وی ناڕێك

while being constantly stimulated.

له‌كاتێكدا به‌رده‌وام چالاكه‌.

But in recovery, they showed a strong preference

بەڵام لە كاتی ئاساییدا، دەریانخست بژاردەیەکی بەهێزه‌

for sleep across both hemispheres,

به‌ خه‌وتنی هه‌ردوو لای مێشك،

suggesting that it was more restorative for them.

پێشنیاری ئه‌وه‌ كرا كه‌ ئه‌و جۆره‌ خه‌وه‌ باشتربێت بۆ ئه‌وان.

Dolphins, on the other hand,

له‌لایه‌كی تره‌وه‌، دۆلفینه‌كان،

have been observed to maintain high levels of alertness for at least five days.

ده‌ریانخستووه‌ كه‌ بۆ ماوه‌ی 5 ڕۆژ ده‌توانن به‌ ئاگابن.

By switching which hemisphere is awake,

به‌ ئاڵوگۆڕكردنی لایه‌كانی مێشكی بۆ خه‌وتن.

they get several hours of deep sleep in each hemisphere

ئه‌وان هه‌رلایه‌كی مێشكیان به‌ قووڵی ده‌چێته‌ خه‌وه‌وه‌

throughout a 24-hour period.

بۆ ماوه‌ی 24 كاتژمێر.

This may be why unihemispheric sleep alone meets their needs.

ئه‌مه‌ بۆیه‌ خه‌وتنی ناڕێك به‌ته‌نها پێویستیه‌كانیا پڕ ده‌كاته‌وه‌.

So, what about humans?

بۆیه‌، ئه‌ی چی ده‌رباره‌ی مرۆڤه‌كان؟

Have you ever woken up groggy after your first night in a new place?

ئایا هه‌ستت به‌ خه‌واڵووی كردووه‌ دوای له‌خه‌و هه‌ستانت له‌ شوێنێكی نوێ؟

Part of your brain might’ve spent the night only somewhat asleep.

به‌شێك له‌ مێشكت له‌وانه‌ی به‌ درێژای شه‌وه‌كه‌ كه‌مێك خه‌وتبێت.

For decades, scientists have recognized that participants sleep poorly

دەیان ساڵە زاناکان زانیویانه‌ کە بەشداربووان بە خراپی دەخەون

their first night in the lab.

له‌ یه‌كم شه‌وی خه‌وتنیان له‌ تاقیگه‌.

It’s actually customary to toss out that night’s data.

ئه‌وه‌ شتێكی ئاساییه‌ به‌ خه‌و زڕانت له‌و شه‌وه‌دا.

In 2016, scientists discovered that this “first night effect”

له‌ ساڵی 2016، زانایان ئه‌وه‌یان ده‌رخستووه‌ كه‌ ”كاریگه‌ری یه‌كه‌م شه‌و“

is a very subtle version of asymmetrical sleep in humans.

شتێكی ورده‌ له‌ خه‌وی ناڕێكی مرۆڤه‌كاندا.

They saw that, during the first night,

ئه‌وان ئه‌وه‌یان بینی كه‌، له‌ خه‌وی یه‌كه‌م شه‌ودا،

participants experience deeper sleep in their right hemisphere

به‌شداربووكان به‌ لای ڕاستی مێشكیان باشتر ده‌خه‌ون وه‌ك

and lighter sleep in their left.

له‌ لای چه‌پی مێشكیان.

When exposed to infrequent sounds,

كاتێك له‌به‌ر ده‌نگه‌ بێماناكان،

that lighter sleeping left hemisphere showed greater bumps in activity.

بۆیه‌ لای چه‌پی مێشكیان چالاكیه‌كی باشتری هه‌بوو.

Participants also woke up and responded to infrequent sounds faster

بەشداربووانیش لە خەو هەستان و وه‌ڵامێكی خێرای ده‌نگه‌كانیان دایه‌وه‌

during the first night than when experiencing deep sleep

لە ماوەی یەکەم شەودا لە کاتێک کە زۆر به‌ قوڵی ده‌خه‌ون

in both hemispheres during nights following.

له‌ هه‌ردوو لای مێشكدا له شه‌ودا.

This suggests that, like other animals,

ئه‌مه‌ پێشنیاری ئه‌وه‌ ده‌كات، كه‌ وه‌ك ئاژه‌ڵه‌كانی تر،

humans use asymmetrical sleep for vigilance,

مرۆڤیش خه‌وی ناڕێك به‌كاردێنێت بۆ ئاگاداربوون

specifically in unfamiliar environments.

به‌تایبه‌تی له‌ باروودۆخێكی نامۆدا.

So, while your hotel room is obviously not trying to eat you

بۆیه‌، له‌ كاتێكدا ژووری میوان خانه‌كه‌ ناتخوات و

and you’re not going to die if you don’t continue moving,

نهامریت و ئه‌گه‌ر به‌رده‌وام نه‌بیت له‌ جووڵه‌،

your brain is still keeping you alert.

مێشكت به‌رده‌وام ئاگادارت ده‌كاته‌وه‌.

Just in case.

بۆ حاڵه‌تێكی نه‌خوازراو.