Can you be awake and asleep at the same time? - Masako Tamaki

Translator: Ly Crystal Reviewer: Thu Ha Tran

Giấc ngủ là cần thiết cho tất cả loài vật. Kể cả loài sứa không có não cũng có lúc

Many animals need sleep.

Even brainless jellyfish enter sleep-like states where they pulse less

and respond more slowly to food and movement.

rơi vào trạng thái mơ ngủ và buông lỏng cảnh giác.

But all of the threats and demands animals face

Nhưng tất cả sự nguy hiểm mà động vật cần đối mặt

don’t just go away when it’s time to doze.

không tự nhiên biết mất nếu chúng có ngủ gật.

That’s why a range of birds and mammals experience some degree

Đó chính là lí do tại sao một số loài chim và động vật có vú trải qua

of asymmetrical sleep where parts of their brain are asleep

một loại giấc ngủ không đồng đều, khi chỉ một số phần của não bộ chìm vào giấc ngủ

and other areas are more active.

và một số phần còn lại thì hoạt động bình thường.

This is even true for humans.

Điều này cũng tương tự ở người.

So how does it work?

Vậy kiểu ngủ này hoạt động ra sao?

All vertebrate brains consist of two hemispheres: the right and left.

Não bộ của động vật có xương sống được chia làm hai bán cầu: trái và phải.

Brain activity is usually similar across both during sleep.

Cả hai bên hoạt động tương xứng, kể cả trong khi ngủ.

But during asymmetrical sleep,

Nhưng khi rơi vào trạng thái ngủ không đồng đều

one brain hemisphere can be in deep sleep while the other is in lighter sleep.

một bên bán cầu có thể ngủ sâu, và bên còn lại tỉnh hơn, và

And in an extreme version called “unihemispheric sleep,”

trong một phiên bản “cực đoan” hơn, tình trạng này được gọi là “ngủ đơn bán cầu”

one hemisphere may appear completely awake while the other is in deep sleep.

một bán cầu có thể hoàn toàn tỉnh giấc, khi một bên còn lại đang say giấc nồng.

Take bottlenose dolphins.

Ví dụ như loài cá heo,

Their breathing is consciously controlled,

chúng phải thở một cách có ý thức

and they must surface for air every few minutes or they’ll drown.

và bắt buộc phải hít oxy mỗi vài phút nếu không chúng sẽ chết ngộp.

When they have a newborn calf, they must actually swim nonstop for weeks

Khi có cá heo con, chúng thậm chí phải bơi liền tù tì trong rất nhiều tuần

in order to keep it safe.

để đảm bảo con được an toàn.

So dolphins sleep unihemispherically, with just one hemisphere at a time.

Thế nên chỉ một bán cầu của cá heo ngủ.

This allows them to continue swimming and breathing while snoozing.

Điều này cho phép chúng bơi và thở ngay cả khi đang ngủ khò.

Other marine mammals also need asymmetrical sleep.

Một số loài động vật có vú ở đại dương cũng cần kiểu ngủ nửa vời này.

Fur seals might spend weeks on end migrating at sea.

Hải cẩu cũng dành hàng tuần ngoài khơi để di cư.

They slip into unihemispheric sleep while floating horizontally,

Chúng rơi vào giấc ngủ này khi đang nổi lềnh bềnh trên mặt nước theo chiều ngang

holding their nostrils above the surface, closing their upward-facing eye,

mũi lộ lên trên mặt nước và nhắm con mắt ở trên bờ

and keeping their downward-facing eye open.

trong khi giữ con mắt trong nước luôn mở.

This may help them stay alert to threats from the depths.

Nó giúp chúng luôn cảnh giác khỏi những nguy hiểm ở vùng biển sâu thẳm.

Similar pressures keep birds partially awake.

Loài chim cũng chịu loại áp lực này và buộc phải ngủ lơ mơ như thế.

Mallard ducks sleep in groups, but some must inevitably be on the peripheries.

Cụ thể hơn, vịt trời ngủ theo đàn, nhưng cũng có con đi lẻ tẻ.

Those ducks spend more time in unihemispheric sleep,

Những con này phải ngủ theo từng bán cầu

with their outward-facing eyes open

với con mắt gần phía ngoài luôn mở

and their corresponding brain hemispheres more active.

và bán cầu tương xứng tỉnh táo hơn.

Other birds have been shown to catch z’s in midair migration.

Một số loài chim khác được tìm thấy khi chúng đang bay trong chuyến di cư.

While undertaking non-stop transoceanic flights of up to 10 days,

Những chuyến bay xuyên đại dương này có thể lên tới 10 ngày.

frigatebirds either sleep with one or both hemispheres at a time.

Loài cốc biển có thể ngủ một, hoặc hai bán cầu cùng một lúc.

They do so in seconds-long bursts, usually while riding air currents.

Chúng làm vậy khi đang tận dụng luồng khí đẩy, thường chỉ kéo dài vài giây.

But the frigatebirds still sleep less than 8% of what they would on land,

Nhưng loài cốc biển vẫn ngủ ít hơn 8% so với khi ở trên cạn,

suggesting a great tolerance for sleep deprivation.

để có thể chịu được sự thiếu ngủ.

It’s currently unclear whether asymmetrical sleep

Hiện tại vẫn chưa rõ liệu kiểu ngủ nửa vời

packs the same benefits as sleep in both hemispheres

có lợi như giấc ngủ trọn vẹn thông thường hay không và thậm chí

and how this varies across species.

kiểu ngủ này khác nhau thế nào giữa các loài vật.

In one experiment, fur seals relied on asymmetrical sleep

Trong một thí nghiệm, hải cẩu phụ thuộc hoàn toàn vào kiểu ngủ này

while being constantly stimulated.

khi chúng bị kích thích.

But in recovery, they showed a strong preference

Nhưng khi quay lại trạng thái an toàn,

for sleep across both hemispheres,

chúng thích được ngủ kiểu truyền thống hơn

suggesting that it was more restorative for them.

có lẽ vì giấc ngủ bình thường lợi sức hơn cho chúng.

Dolphins, on the other hand,

Nhưng ngược lại, loài cá heo

have been observed to maintain high levels of alertness for at least five days.

cho thấy chúng luôn ở sự cảnh giác cao độ trong ít nhất là năm ngày.

By switching which hemisphere is awake,

Bằng cách luân chuyển giấc ngủ qua lại hai bên

they get several hours of deep sleep in each hemisphere

mỗi bán cầu đều có thể đủ thời gian nghỉ ngơi

throughout a 24-hour period.

trong quãng thời gian 24 tiếng.

This may be why unihemispheric sleep alone meets their needs.

Đó có lẽ là lí do tại sao việc ngủ chỉ một bán cầu là đủ cho cá heo.

So, what about humans?

Vậy, con người thì sao?

Have you ever woken up groggy after your first night in a new place?

Có bao giờ bạn thức dậy cách mệt mỏi sau khi ngủ đêm đầu ở một nơi ở mới chưa?

Part of your brain might’ve spent the night only somewhat asleep.

Có lẽ đó là do não bộ của bạn chỉ ngủ cách hờ hững.

For decades, scientists have recognized that participants sleep poorly

Trong vài thập kỉ, các nhà khoa học đã nhận ra các đối tượng không ngủ đủ sâu

their first night in the lab.

trong đêm đầu tiên ở phòng thí nghiệm.

It’s actually customary to toss out that night’s data.

Thường họ sẽ bỏ đi dữ liệu của đêm đầu tiên.

In 2016, scientists discovered that this “first night effect”

Năm 2016, các nhà khoa học phát hiện ra hiệu ứng đó, và gọi là “hiệu ứng đêm đầu”.

is a very subtle version of asymmetrical sleep in humans.

Nó là một dạng biến thể của giấc ngủ nửa vời, dùng để nói về con người.

They saw that, during the first night,

Họ thấy, trong đêm đầu tiên ấy

participants experience deeper sleep in their right hemisphere

bán cầu não phải đã chìm sâu hơn vào giấc ngủ, trong khi đó

and lighter sleep in their left.

bán cầu não trái thì không sâu bằng.

When exposed to infrequent sounds,

Khi bất giác nghe thấy âm thanh,

that lighter sleeping left hemisphere showed greater bumps in activity.

bên bán cầu não trái đang ngủ nhẹ cũng xuất hiện nhiều phản ứng hơn.

Participants also woke up and responded to infrequent sounds faster

Những người này cũng thức dậy nhanh hơn khi nghe âm thanh

during the first night than when experiencing deep sleep

trong đêm đầu tiên, so với khi họ thực sự ngủ sâu

in both hemispheres during nights following.

bằng cả hai bán cầu ở những đêm tiếp theo.

This suggests that, like other animals,

Cho nên, không khác gì các loài vật khác

humans use asymmetrical sleep for vigilance,

con người chỉ ngủ nửa vời để nâng cao cảnh giác

specifically in unfamiliar environments.

đặc biệt là trong môi trường khác với thông thường.

So, while your hotel room is obviously not trying to eat you

Thế nên, dù phòng khách sạn đương nhiên sẽ không ăn thịt bạn,

and you’re not going to die if you don’t continue moving,

và bạn chắc chắn sẽ không chết nếu nằm yên trong phòng,

your brain is still keeping you alert.

nhưng não bộ vẫn giữ bạn trong trạng thái đề phòng,

Just in case.

để chắc ăn.