The secrets of Mozart’s “Magic Flute” - Joshua Borths

Translator: mabbast chato Reviewer: Daban Q. Jaff

A boy named Prince Tamino runs through a dark wood

کوڕێک بەناوی شازادە تامینۆ لەناو دارستانە تاریکەکە ڕایدەکرد

pursued by a dragon.

لەلایەن ئەژدیهایەکەوە ڕاونردرابوو.

Just as it rears up to devour him,

هەرکە سەری بەرزکردەوە تا کوڕەکە قوتبدات،

three mysterious ladies appear

سێ خاتوونی نەناسراو بەدیارکەوتن

and slay the dragon with their fierce battle cry.

و بە هاوارە سەختیە شەڕانگێزەکەیان ئەژدیهایەکەیان کوشت.

So begins Wolfgang Amadeus Mozart's "Die Zauberflöte,"

کەواتە ئەم دەستپێکی وڵفگانگ ئەمەدەیەس مۆزارتەس "Die Zauberflöte"

or "The Magic Flute."

یاخود "شمشاڵی جادوویی."

This fantasy singspiel,

ئەم مۆسیقای خەیاڵییە،

a type of folk opera with music and dialogue,

کەوا جۆرێکە لە ئۆپێرای خەڵکی ئاسایی لەگەڵ مۆسیقا و دیالۆک،

premiered in 1791 in Vienna.

بۆ یەکەم جار لە ساڵی ١٧٩١ لە ڤێنا نمایشکرا.

Though it may seem like a childish fairytale,

هەرچەندە لەوانەیە کەمەێک بە چیرۆکی ئەفسانەیی منداڵای بچێت،

this intricate opera is full of subversive symbolism,

ئەم ئۆپێرا ئاڵۆزە پڕە لە هێمای وێرانکەر،

and it's now regarded as one of the most influential operas in history.

و ئێستاش بە یەکێک لە کاریگەریترین ئۆپێراکانی مێژوو دادەنرێت.

Tamino's run in with the dragon is only the start of his journey.

ڕاکردنکەی تامینۆ ئەژدیهایەکە تەنها دەستپێکی گەشتەکەیەتی.

The three women summon their leader, the Queen of the Night.

سێ ژنەکە بانگی سەرۆکەکەیان دەکەن، شاژنی شەو.

She, in turn, sends Tamino on a quest to rescue her daughter Pamina

شاژن، لەبەرامبەرا، تامینۆی بۆ ئەرگی ڕزگارکردنی کچەکەی پامینەیا نارد

from the evil sorcerer, Sarastro.

لە جادووگەرێکی ئەهریمەنی بەناوی زەرئاسترۆ.

And to help him on his journey, she gives him the titular magic flute.

و بۆ هاوکاریکردنی لە گەشتەکەی، شمشاڵێک جادووی ناوداری پێدا.

Tamino eventually finds Pamina at Sarastro's temple,

لەکۆتایەکەی تامینۆ لە پەرستگای زەرئاسترۆ پامینەیا دۆزیەوە،

but behind enemy lines,

بەڵام لە پشت هێڵەکانی دووژمنەوە،

Tamino and Pamina learn that they're on the wrong side.

تامینۆ و پامینە زانیان کەوا لەبەرە هەڵەکەدان.

The Queen of Night actually wants to plunge the world into darkness.

لەڕاستیدا شاژنی شەو دەیویست جیهان بۆ تاریکی بگۆڕێت.

Everything Tamino thought he knew was wrong,

زانی ئەو شتانەی بیرلێکردبەوە هەڵە بووە،

filling him with doubt and confusion.

پڕبوو لە گومان و سەرلێشێوان.

So, a new quest begins for Tamino and Pamina.

هەربۆیە، ئەرکێکی نوێ بۆ تامینۆ و پامینەیا دەستیپێکرد.

They must pass three trials of wisdom,

پێویستە لە سێ تاقیکردنەوەی ژیری سەربکەون،

and only then can the day vanquish the night.

و تەنها ئەو کاتە ڕۆش بەسەر شەو سەردەکەوێت.

Helped by the flute's magic power,

لەلایەن هێزی شمشاڵە جادوویەکەوە هاوکاریکرا،

the two youths overcome these trials and the Queen's attempts to sabotage them.

دوو گەنجەکەش بەسەر ئەم تاقیکردنانەوە سەرکەوتن و سەرەڕای هەوڵەکانی شاژن بۆ لەناوبردنیان.

They're finally initiated into the temple having restored balance to the kingdom.

لەکۆتایەکەی چوونە ناو پەرستگاکەوە هاوسنگیان بۆ شانشینەکە گەڕاندەوە.

Many elements in this peculiar fairytale

زۆربەی توخمەکانی ئەم چیرۆکە ئەفسانە سەیر

were inspired by Mozart's involvement in Freemasonry,

لەلایەن بەژداریکردنی مۆزارت لە ماسۆنیە ئازاد ئیلهامی کردوە،

a network of fraternal organizations throughout Europe.

تۆڕێکی ڕێخراوە برایەتیەکانە لە تەواوی ئەوروپا دا.

Much of their history, symbolism, and ritual came from the Middle Ages.

زۆربەی مێژوویان، هێما و دابونەریتە کە لە سەدەکانی ناوەڕاستەوە سەرچاوەیانگرتووە.

But the Freemasons of Mozart's time

بەڵام ماسۆنیە ئازادەکانی سەردەمی مۆزارت

were also influenced by 18th century European ideals -

هەروەها بیروباوڕە ئەوروپیەکانی سەدەی هەشتەشە کاریگەریان لێكردوە-

rationalism, humanism, and skepticism towards traditional authorities,

وەکو ئاقڵانیەت، مرۆڤایەتی، گووماناسی بەرامبەر دابوونەریتی حکومڕانیەتیەکان،

like monarchy and the church.

وەکو پادشای و دەسەڵاتی گڵێسە.

The symbols of Freemasonry and these ideals of the Enlightenment

هێماکانی ماسۆنیەت و ئەم بیروباوڕانەی ڕووناکبیری

are found throughout the opera.

لەتەواوی ئۆپێرا دەبینرێت.

If this sounds like a conspiracy theory, that's because it sort of was at the time,

ئەگەر ئەمە لە تیۆرێکی پلانگێڕی بچێت لەبەرئەوەیە لەم سەردەمە ئەم جۆرە باوبووە،

but it's now taken quite seriously

بەڵام لە ئێستاوە بەجدی وەریبگرە

and has been the subject of considerable scholarly publication.

و بڵاوکردنەوەی بابەتی پسپۆڕی بایەخیپێدراوە.

For example, some Mozart scholars believe the Queen of the Night

بۆنموونە، هەندێک پسپۆڕی مۆزارت پێیانوایە شاژنی شەو

symbolizes Maria Theresa, the Empress of the Holy Roman Empire

ماریا تێرێزای ئیمپڕاتۆری ئیمپڕاتۆریەتی ڕۆمی پیرۆزی بە هێماکردوە

who opposed Freemasonry and banned it in Austria.

ماریا دژی ماسۆنیەتی ئازاد بووە و لە نەمساش قەدەخەیکردوە.

While there continues to be debate as to the specific meaning,

لەکاتێکدا بەردەوامی بە گفتوگۆیەکەی دەدرێت بۆئەوەی واتایەکی دیاریکراوی،

interpretation,

لێکدانەوە،

and location of these masonic references,

و شوێنی ئەم هێما ماسۆنیەتانە،

scholars agree that they're there and are fully intentional.

پسپۆڕەکان هاوڕان کەوا هێماکان بوونیان هەیە و هەمووشیان مەبەستدارن.

One of these symbols is the number three,

یەکێک لەم هێمایانە ژمارە سێیە،

which represented balance and order to Freemasons.

کەوا نوێنەرایەتی هاوسەنگی و ڕێکخستنی ماسۆنیە ئازادەکان دەکات.

Now the number three is, of course, easy to find in any work of storytelling,

بێگومان، ئێستا ژمارە سێ زۆر بە ئاسانی لە هەرکارێکی نووسینی چیرۆک دەدۆزرێتەوە،

but it's particularly prominent in "The Magic Flute":

بەڵام بەتایبەتی لە" شمشاڵی جادووی" زۆر دیارە،

three trials,

سێ تاقیکردنەوە،

three ladies,

سێ خاتوون،

three spirits,

سێ ڕۆح،

and three doors,

سێ دەرکە،

much of the music is written in E-flat major,

زۆربەی مۆسیقاکەی لەسەر ئی-فلات مەیجەر نووسراوە،

which has three flats in its key signature,

کەوا سێ فلاتی لە کلیلی ئاوازدانانەکەی هەییە،

and historically, masonic rituals began with three knocks.

و لە مێژوودام بۆنە ماسۆنیەکان بە سێ تەقە تەق دەستپێدەکەن.

The opera references them by opening with three majestic chords

ئۆپێرا هێمایان پێدەدات بە دەستپێکردن لەگەڵ سێ کۆردی شاهانە

complete with dramatic pauses.

بە وەستانە درامایەکانیش تەواو دەبێت.

Those chords, which reoccur throughout the opera,

ئەم کۆردانە، کەوا بەدرێژایی ئۆپێراکە ڕوودەدان

serve another purpose.

خزمەتی مەبەستێکی دیکە دەکەن.

They capture the dramatic arc of the opera in miniature.

دەست بەسەر بەشیێکی دارمایی ئۆپێراکە لە ئاوازدانانی مۆسیقای کورد دادەگرن.

The first chord, E-flat major, is in its most natural root position,

یەکەم کۆرد.، ئی-فلات مەیجەرە، لە سروشترین پێگەدایە،

simple and unadorned.

سادە و ساکارە.

It echoes the child-like Prince Tamino,

منداڵێکی وەکو شازادە تامینۆ لاسایدەکاتەوە،

who, in his naiveté, accepts everything the Queen and her ladies say

تامینۆی ساویلکە هەرشتێک شاژن و خاتوونەکانی پیانگوتایە جێبەجێی دەکرد

without question.

بەبێ پرسیارکردن.

The second chord is C minor,

کۆردی دووەم سی ماینەر،

a sour sonority that mirrors Tamino's sadness and doubt

دەنگێکی ڕقاوی کەوا ڕەنگدانەوەی خەمباری و گومانی تامیۆیە

in the middle of the opera.

لە ناوەڕاستی ئۆپێراکە.

That's when his world and notions of good and evil get turned on their heads.

ئەم کاتەیە کەوا جیهانەکەی و بیرۆکەکانی باشی و خەراپی بە مێشکیان دەگات.

And good and evil are just two of the opera's extreme opposites.

و باش و خەراپ دوو جەمسەری پێچەوانەی ئۆپێراکەن.

It features some of the highest and lowest notes in opera,

هەندێک تایبەتمەند بەرزترین و نزمترین نۆتەکانی لە ئۆپێراکەدا،

day and night,

ڕۆژ و شەو،

simple hummable melodies and complicated forward-looking music.

میلۆدی سادە و شیاو و مۆسیقای پێشکەوتووی ئاڵۆز.

The opera's central theme concerns balancing these extremes

بابەتی سەرەکی ئۆپێراکە بە پەرۆشەوە ئەم دژانە هاوسنەگ دەکات

to achieve perfect harmony.

تا هارمۆنیەکی گونجاو نایابی دەستکەوێت.

To reflect this,

تا ڕەنگدانەوەی ئەم بێتم

the final chord in the opening restores musical order.

کۆتا کۆرد بە گەڕاندنەوەی ڕێکخستنی مۆسیقا دەستپێدەکات.

It returns to the triumphant E-flat major,

بۆ سەرکەوتنی ئی-فلات مەیجەر دەگەڕێتەوە،

the same chord it started with but inverted,

هەمان کۆرد بەمە دەست پێدەکات بەڵام بەهەڵگەڕاوەیی،

meaning Mozart moved the bottom note to the top.

واتا مۆزارت لە بنکەی نۆتەوە تا لوتکەی نۆت جوڵاوە.

Although it retains its original harmony, the chord sounds higher,

هەرچەندە ڕیتمی بنەڕەتی خۆی دەپارێزێت تا بەرزتر دەرکەوێت،

pointing towards enlightenment.

وەک ئەوە وایە ئاماژە بە ڕووناکبیری بدات.

That's similar to Tamino,

ئەمەش هاوشێوەی تامینۆیە،

who in passing his trials restores balance to the kingdom

تامینۆ لە تاقیکردنەوەکانی سەردەکەوێت تا هاوسەنگی بۆ شانشینەکە بگەڕێنتەوە

while growing stronger, wiser, and more complete.

لەکاتێکدا بەهێزتر و ژیرتر و تەواوتر دەبێت.