Laura Snyder: The Philosophical Breakfast Club

Laura Snyder: Câu lạc bộ bữa sáng triết học

Translator: Joseph Geni Reviewer: Morton Bast

Translator: minh anh Reviewer: Ha Nguyen

I'd like you to come back with me for a moment

Tôi mong muốn các bạn dành chút thời gian cùng tôi

to the 19th century,

quay về với thế kỷ 19

specifically to June 24, 1833.

cụ thể là ngày 24 tháng 6 năm 1833

The British Association for the Advancement of Science

Hiệp hội Anh về Khoa học tiên tiến

is holding its third meeting at the University of Cambridge.

đang tổ chức hội nghị lần thứ ba tại Đại học Cambridge

It's the first night of the meeting,

Đây là đêm hội nghị đầu tiên

and a confrontation is about to take place

và một cuộc đối đầu sắp xảy ra

that will change science forever.

sẽ làm thay đổi cục diện khoa học mãi mãi

An elderly, white-haired man stands up.

Một ông già tóc bạc trắng đứng lên.

The members of the Association are shocked to realize

Các thành viên trong hội nghị khá sửng sốt khi nhận ra

that it's the poet Samuel Taylor Coleridge,

đó chính là nhà thơ Samuel Taylor Coleridge,

who hadn't even left his house in years until that day.

người thậm chí đã không hề bước ra khỏi nhà mình trong nhiều năm cho tới tận ngày này.

They're even more shocked by what he says.

Họ thậm chí còn sốc hơn bởi những gì ông ta nói

"You must stop calling yourselves natural philosophers."

"Quý vị phải ngừng ngay việc tự gọi mình là các nhà triết gia tự nhiên

Coleridge felt that true philosophers like himself

Coleridge đã cho rằng một triết gia thực thụ là phải như việc ông ta

pondered the cosmos from their armchairs.

nghĩ về vũ trụ ngay từ chiếc ghế bành của họ.

They were not mucking around in the fossil pits

Họ đã không lãng phí thời gian trong những hố hóa thạch

or conducting messy experiments with electrical piles

hay là tiến hành mớ thí nghiệm bừa bộn với những cọc điện

like the members of the British Association.

như mấy thành viên của Hiệp hội Anh.

The crowd grew angry and began to complain loudly.

Đám đông trở nên giận dữ và bắt đầu kêu la om sòm.

A young Cambridge scholar named William Whewell stood up

Một học giả trẻ đến từ Cambridge tên là William Whewell đứng dậy

and quieted the audience.

và trấn tĩnh đám đông.

He politely agreed that an appropriate name

Ông ta lịch thiệp nhất trí rằng một cái tên xứng

for the members of the association did not exist.

với các thành viên hiệp hội đã không hề tồn tại.

"If 'philosophers' is taken to be too wide and lofty a term,"

Nếu "triết gia" là một cái danh quá to lớn và cao ngạo

he said, "then, by analogy with 'artist,'

thì tương tự với "nghệ sĩ",

we may form 'scientist.'"

chúng ta có thể dùng từ " nhà khoa học''.

This was the first time the word scientist

Đó là lần đầu tiên cái tên "nhà khoa học"

was uttered in public,

đã được phát biểu trước công chúng,

only 179 years ago.

chỉ mới 179 năm trước.

I first found out about this confrontation when I was in graduate school,

Lần đầu tiên tôi biết cuộc tranh cãi này là khi tôi học sau đại học,

and it kind of blew me away.

và nó đã choáng lấy tâm trí tôi.

I mean, how could the word scientist

Ý tôi là làm sao thuật ngữ "nhà khoa học"

not have existed until 1833?

đã không hề có cho tới năm 1833?

What were scientists called before?

Thế cái tên gì mà các nhà khoa học dùng để gọi trước đó?

What had changed to make a new name necessary

Điều gì đã khiến việc tạo ra cái tên

precisely at that moment?

chính xác trở nên cần thiết vào thời điểm ấy?

Prior to this meeting, those who studied the natural world

Trước khi cuộc họp này diễn ra, những ai nghiên cứu thế giới tự nhiên

were talented amateurs.

là những nhà nghiệp dư tài năng.

Think of the country clergyman or squire

Tư tưởng của một vị mục sư hoặc điền chủ

collecting his beetles or fossils,

thu thập bọ cánh cứng hay hóa thạch

like Charles Darwin, for example,

ví dụ như Charles Darwin

or, the hired help of a nobleman, like Joseph Priestley,

hay người làm thuê của nhà quý tộc như Joseph Priestley,

who was the literary companion

người bạn đồng hành với văn chương

to the Marquis of Lansdowne

cho tới hầu tước Marquis

when he discovered oxygen.

khi ông này phát hiện ra Ô-xi

After this, they were scientists,

Sau này họ đều là nhà khoa học,

professionals with a particular scientific method,

các chuyên gia có phương pháp nghiên cứu khoa học ,

goals, societies and funding.

mục đích, hoàn cảnh xã hội và nguồn tài trợ riêng.

Much of this revolution can be traced to four men

Phần lớn nguồn gốc cuộc cách mạng này xuất phát từ bốn người đàn ông

who met at Cambridge University in 1812:

đã hội ngộ tại đại học Cambridge năm 1821 gồm:

Charles Babbage, John Herschel, Richard Jones and William Whewell.

Charles Babbage, John Herschel, Richard Jones and William Whewell.

These were brilliant, driven men

Những vị này rất xuất sắc, có động lực

who accomplished amazing things.

và đã gặt hái nhiều thành quả đáng kinh ngạc.

Charles Babbage, I think known to most TEDsters,

Tôi nghĩ Charles Babbage rất quen thuộc với hầu hết TEDsters,

invented the first mechanical calculator

đã sáng chế ra máy tính cơ học đầu tiên

and the first prototype of a modern computer.

và nguyên mẫu đầu tiên của một chiếc máy tính hiện đại

John Herschel mapped the stars of the southern hemisphere,

John Herschel đã lập bản đồ các ngôi sao của Nam bán cầu,

and, in his spare time, co-invented photography.

và trong thời gian rảnh rỗi ông đã cùng phối hợp để phát minh ra nhiếp ảnh

I'm sure we could all be that productive

Tôi dám chắc tất cả chúng ta có thể làm việc năng suất

without Facebook or Twitter to take up our time.

mà không để Facebook hay Twitter ngốn hết thời giờ.

Richard Jones became an important economist

Richard Jones đã trở thành một nhà kinh tế học quan trọng

who later influenced Karl Marx.

mà sau này có tầm ảnh hưởng cho Karl Marx

And Whewell not only coined the term scientist,

Và Whewell không chỉ đúc kết từ thuật ngữ "nhà khoa học"

as well as the words anode, cathode and ion,

cũng như các từ "cực âm"; "cực dương" và "ion",

but spearheaded international big science

mà còn tiên phong cho phong trào khoa học quy mô quốc tế

with his global research on the tides.

với nghiên cứu mang tính toàn cầu vào thủy triều.

In the Cambridge winter of 1812 and 1813,

Vào mùa đông Cambridge năm 1812 và 1813,

the four met for what they called philosophical breakfasts.

bốn vị này đã gặp nhau để bàn luận những gì mà họ gọi là bữa sáng triết học

They talked about science

Họ đàm luận về khoa học

and the need for a new scientific revolution.

và sự cần thiết của một cuộc cách mạng khoa học mới.

They felt science had stagnated

Họ cho rằng khoa học đã trì trệ

since the days of the scientific revolution that had happened

kể từ những ngày mà cuộc cách mạng mang tính khoa học diễn ra

in the 17th century.

vào thế kỷ 17.

It was time for a new revolution,

Đã đến lúc cho một cuộc cách mạng mới

which they pledged to bring about,

mà họ cam kết sẽ diễn ra

and what's so amazing about these guys is,

và điều đáng kinh ngạc của những vị này là,

not only did they have these

không chỉ họ có những

grandiose undergraduate dreams,

giấc mơ đại học lớn lao

but they actually carried them out,

mà họ còn thực sự tiến hành chúng

even beyond their wildest dreams.

thận chí còn xa hơn cả những mơ ước hoang đường nhất.

And I'm going to tell you today

Và hôm nay tôi sẽ kể cho các ban nghe

about four major changes to science these men made.

bốn sự thay đổi lớn đối với khoa học mà bốn người đàn ông này mang lại.

About 200 years before,

Khoảng 200 năm trước,

Francis Bacon and then, later, Isaac Newton,

Francis Bacon và sau này là Newton,

had proposed an inductive scientific method.

đã đề xuất phương pháp khoa học quy nạp.

Now that's a method that starts from

Ngày nay đó chính là phương pháp xuất phát từ

observations and experiments

quan sát và thí nghiệm.

and moves to generalizations about nature called natural laws,

và tiếp theo là khái quát hóa về bản chất gọi là quy luật tự nhiên,

which are always subject to revision or rejection

quy luật thường tuân theo sự sửa đổi hoặc sự loại trừ.

should new evidence arise.

nếu có bằng chứng mới xuất hiện.

However, in 1809, David Ricardo muddied the waters

Tuy nhiên vào năm 1809, David Ricardo phản bác

by arguing that the science of economics

bằng tranh cãi rằng các nhà khoa học kinh tế

should use a different, deductive method.

nên sử dụng một phương pháp khác- phương pháp diễn dịch.

The problem was that an influential group at Oxford

Vấn đề là một nhóm có uy tín tại Oxford

began arguing that because it worked so well in economics,

bắt đầu tranh luận rằng bởi vì phương pháp suy luận này hiệu quả trong kinh tế,

this deductive method ought to be applied

thì nó nên được áp dụng

to the natural sciences too.

cho khoa học tự nhiên.

The members of the philosophical breakfast club disagreed.

Các vị trong nhóm bữa sáng triết học phản đối.

They wrote books and articles promoting inductive method

Họ đã viết các sách và bài báo ủng hộ phương pháp quy nạp

in all the sciences

trong tất cả lĩnh vực khoa học

that were widely read by natural philosophers,

thu hút nhiều độc giả là các nhà triết gia tự nhiên,

university students and members of the public.

sinh viên đại học và những vị là người của công chúng.

Reading one of Herschel's books

Đọc một cuốn sách của Herschel

was such a watershed moment for Charles Darwin

là một bước ngoặt của Charles Darwin

that he would later say, "Scarcely anything in my life

tới mức sau đó ông thốt ra, " Trong cuộc sống của tôi, hiếm có thứ nào

made so deep an impression on me.

gây ấn tượng mạnh mẽ cho tôi đến vậy.

It made me wish to add my might

Nó làm tôi muốn thêm sức mạnh

to the accumulated store of natural knowledge."

để tích lũy thêm kiến thức tự nhiên."

It also shaped Darwin's scientific method,

Cuốn sách cũng định hướng phương pháp khoa học của Darwin,

as well as that used by his peers.

cũng như phương pháp mà các đồng sự ông đã sử dụng.

[Science for the public good]

[Khoa học vì lợi ích công chúng]

Previously, it was believed that scientific knowledge

Trước kia, người ta cho rằng tri thức khoa học

ought to be used for the good of the king or queen,

chỉ được dùng vì lợi ích của nhà vua hay nữ hoàng

or for one's own personal gain.

hoặc cho lợi ích của cá nhân.

For example, ship captains needed to know

Ví dụ, các thuyền trưởng cần phải biết

information about the tides in order to safely dock at ports.

kiến thức thủy triều để cập bến an toàn.

Harbormasters would gather this knowledge

Chủ các cảng tàu sẽ thu thập kiến thức đó

and sell it to the ship captains.

và bán cho các thuyền trưởng.

The philosophical breakfast club changed that,

Câu lạc bộ bữa ăn sáng triết học đã thay đổi điều đó

working together.

cùng nhau

Whewell's worldwide study of the tides

Nghiên cứu toàn cầu về thủy triều

resulted in public tide tables and tidal maps

cho kết quả là bảng thủy triều chung và bản đồ thủy triều

that freely provided the harbormasters' knowledge

cung cấp miễn phí kiến thức cho các chủ bến tàu

to all ship captains.

cho tất cả thuyền trưởng.

Herschel helped by making tidal observations

Herschel đã giúp bằng cách quan sát thủy triều

off the coast of South Africa,

ngoài bờ biển Nam Phi

and, as he complained to Whewell,

và khi ông phàn nàn với Whewell

he was knocked off the docks during a violent high tide for his trouble.

rằng có một cơn thủy triều dữ dội ập đến và ông bị xô ra khỏi bến tàu.

The four men really helped each other in every way.

Bốn ông đã thực sự giúp nhau bằng mọi giá.

They also relentlessly lobbied the British government

Các ông cũng không ngừng vận động chính phủ Anh

for the money to build Babbage's engines

đầu tư phí để xây dựng động cơ Babbage

because they believed these engines

vì họ tin những động cơ này

would have a huge practical impact on society.

sẽ có tác đông thực tế to lớn cho xã hội.

In the days before pocket calculators,

Trong những ngày trước khi có máy tính bỏ túi,

the numbers that most professionals needed --

những con số mà hầu như các chuyên gia cần đến

bankers, insurance agents, ship captains, engineers —

nhân viên ngân hàng, các hãng bảo hiểm, thuyền trưởng, kỹ sư

were to be found in lookup books like this,

được huy động để tra cứu những sách

filled with tables of figures.

đầy những bảng biểu các con số.

These tables were calculated

Các bảng này được tính toán

using a fixed procedure over and over

sử dụng một quy trình nhất định lặp đi lặp lại

by part-time workers known as -- and this is amazing -- computers,

do các nhân viên bán thời gian được biết đến chính là những chiếc máy tính kỳ diệu,

but these calculations were really difficult.

nhưng các phép tính toán này quả thực khó.

I mean, this nautical almanac

Ý tôi là, cuốn niên giám hải lý này

published the lunar differences for every month of the year.

công bố những sự thay đổi của mặt trăng mỗi tháng trong năm

Each month required 1,365 calculations,

Mỗi tháng cần đến 1,365 phép tính

so these tables were filled with mistakes.

vì vậy mà những bảng tính này đầy những lỗi sai

Babbage's difference engine was the first mechanical calculator

Động cơ khác biệt Babbage chính là máy tính cơ học đầu tiên

devised to accurately compute any of these tables.

đưa ra để tính toán chính xác các bảng tính bất kỳ trong số những bảng này.

Two models of his engine were built in the last 20 years

Hai mô hình của động cơ được chế tạo trong suốt 20 năm

by a team from the Science Museum of London

do một nhóm nghiên cứu thuộc Bảo tàng Khoa học London

using his own plans.

dựa trên các kế hoạch của mình.

This is the one now at the Computer History Museum in California,

Hiện nay đây là động cơ được đặt tại Bảo tàng Lịch sử Máy tính tại California,

and it calculates accurately. It actually works.

và nó tính toán rất chính xác. Nó thực sự đi vào hoạt động.

Later, Babbage's analytical engine

Sau đó, động cơ phân tích của Babbage

was the first mechanical computer in the modern sense.

là máy tính cơ học đầu tiên theo nghĩa hiện đại.

It had a separate memory and central processor.

Nó có một bộ nhớ riêng biệt và bộ xử lý trung tâm.

It was capable of iteration, conditional branching

Nó có khả năng lặp lại, phân chia có điều kiện

and parallel processing,

xử lý song song,

and it was programmable using punched cards,

và nó được lập trình theo cách sử dụng thẻ đục lỗ

an idea Babbage took from Jacquard's loom.

một ý tưởng mà Babbage lấy từ máy dệt Jacquard.

Tragically, Babbage's engines never were built in his day

Không may, động cơ của Babbage chưa bao giờ được chế tạo vào thời đó

because most people thought that

vì hầu hết người ta nghĩ rằng

non-human computers would have no usefulness

những chiếc máy tính đâu phải là con người sẽ là vô dụng

for the public.

đối với công chúng.

[New scientific institutions]

[Các tổ chức khoa học mới]

Founded in Bacon's time, the Royal Society of London

Được thành lập vào thời Bacon, Hội Hoàng gia London

was the foremost scientific society in England

là tổ chức khoa học hàng đầu ở Anh.

and even in the rest of the world.

và thậm chí cả của phần còn lại của thế giới.

By the 19th century, it had become

Vào thế kỷ 19, tổ chức này đã thành

a kind of gentleman's club

một kiểu câu lạc bộ của quý ông

populated mainly by antiquarians, literary men and the nobility.

với thành phần chủ yếu là những nhà nghiên cứu đồ cổ, trí thức và quý tộc.

The members of the philosophical breakfast club

Các thành viên trong câu lạc bộ bữa ăn sáng triết học

helped form a number of new scientific societies,

giúp thành lập các hiệp hội khoa học mới

including the British Association.

bao gồm Hiệp hội Anh.

These new societies required

Những hiệp hội mới này yêu cầu

that members be active researchers publishing their results.

các thành viên là những nhà nghiên cứu tích cực công khai những thành quả của mình.

They reinstated the tradition of the Q&A

Họ khôi phục truyền thống Hỏi & Đáp

after scientific papers were read,

sau khi các bài báo cáo khoa học được công bố

which had been discontinued by the Royal Society

mà trước đó bị Hội Hoàng gia ngăn cấm

as being ungentlemanly.

bởi vì sự khiếm nhã.

And for the first time, they gave women a foot in the door of science.

Và lần đầu tiên họ cho phụ nữ bước vào cánh cửa khoa học

Members were encouraged to bring their wives,

Các thành viên câu lạc bộ được khuyến khích mang vợ

daughters and sisters to the meetings of the British Association,

con gái và chị, em gái tới dự cuộc họp của Hiệp hội Anh,

and while the women were expected to attend

và trong khi người phụ nữ thường chỉ được tham dự

only the public lectures and the social events like this one,

trong các bài giảng trước công chúng và những sự kiện xã hội như thế này

they began to infiltrate the scientific sessions as well.

thì họ cũng bắt đầu thâm nhập vào các buổi tọa đàm khoa học.

The British Association would later be the first

Hiệp hội Anh sau này sẽ là tổ chức đầu tiên

of the major national science organizations in the world

trong số tổ chức khoa học tự nhiên trên thế giới

to admit women as full members.

chấp nhận phụ nữ làm thành viên chính thức.

[External funding for science]

[Tài trợ bên ngoài cho khoa học]

Up to the 19th century,

Tính đến thế kỷ 19,

natural philosophers were expected to pay

Các triết học gia tự nhiên sẽ phải trả phí

for their own equipment and supplies.

cho các thiết bị và nguồn cung cấp của mình.

Occasionally, there were prizes,

Đôi khi có những giải thưởng

such as that given to John Harrison in the 18th century,

như giải trao cho John Harrison vào thế kỉ 18

for solving the so-called longitude problem,

vì ông đã giải đáp vấn đề kinh độ

but prizes were only given after the fact,

nhưng những giải này chỉ được công bố thực tế

when they were given at all.

khi đã trao hết giải.

On the advice of the philosophical breakfast club,

Theo lời khuyên của các thành viên câu lạc bộ bữa sáng triết học,

the British Association began to use the extra money

Hiệp hội Anh bắt đầu dùng nhiều tiền hơn

generated by its meetings to give grants

từ các khoản tài trợ đến từ hội nghị

for research in astronomy, the tides, fossil fish,

dành cho việc nghiên cứu thiên văn, thủy triều, cá hóa thạch,

shipbuilding, and many other areas.

đóng tàu và các lĩnh vực khác.

These grants not only allowed

Những khoản tài trợ này không những cho phép

less wealthy men to conduct research,

những người không mấy dư dả tiền bạc vẫn tiến hành nghiên cứu

but they also encouraged thinking outside the box,

mà còn khuyến khích họ tư duy rộng hơn

rather than just trying to solve one pre-set question.

thay vì chỉ cố gắng giải quyết vấn đề có sẵn.

Eventually, the Royal Society

Cuối cùng Hội Hoàng gia

and the scientific societies of other countries followed suit,

và giới khoa học của các quốc gia khác học tập theo

and this has become -- fortunately it's become --

và may mắn là điều này trở thành

a major part of the scientific landscape today.

một phần chính của bối cảnh khoa học ngày nay.

So the philosophical breakfast club

Chính nhờ câu lạc bộ bữa sáng triết học

helped invent the modern scientist.

đã giúp sáng tạo ra các nhà khoa học hiện đại.

That's the heroic part of their story.

Đó là một phần câu chuyện hào hùng của họ.

There's a flip side as well.

Tất nhiên cũng có một mặt trái của vấn đề này.

They did not foresee at least one consequence

Những người này đã không nhìn thấy trước ít nhất là một hệ quả

of their revolution.

của cuộc cách mạng.

They would have been deeply dismayed

Họ chắc đã thất vọng

by today's disjunction between science and the rest of culture.

bởi sự chia rẽ giữa khoa học và phần còn lại của văn hóa.

It's shocking to realize

Thật sốc khi nhận ra rằng

that only 28 percent of American adults

chỉ 28% người Mỹ trưởng thành

have even a very basic level of science literacy,

mới chỉ có một mức độ cơ bản về khoa học,

and this was tested by asking simple questions like,

và điều này cũng đã được thử nghiệm bằng cách đặt câu hỏi như

"Did humans and dinosaurs inhabit the Earth at the same time?"

"Có phải con người và khủng long sống trên Trái đất cùng một thời điểm?"

and "What proportion of the Earth is covered in water?"

và "Bao nhiêu phần trăm của trái đất được bao phủ bởi nước?"

Once scientists became members of a professional group,

Một khi các nhà khoa học đã trở thành thành viên của nhóm chuyên gia,

they were slowly walled off from the rest of us.

họ từ từ tách khỏi chúng ta.

This is the unintended consequence of the revolution

Đây là hậu quả không mong muốn của cuộc cách mạng

that started with our four friends.

mà đã khởi đầu từ nhóm bốn người bạn.

Charles Darwin said,

Charles Darwin nói,

"I sometimes think that general and popular treatises

" Đôi khi tôi nghĩ rằng luận thuyết nói chung và phổ biến

are almost as important for the progress of science

gần như là quan trọng cho sự tiến bộ của khoa học

as original work."

như tác phẩm gốc."

In fact, "Origin of Species" was written

Thực tế, "Nguồn gốc các loài" được viết

for a general and popular audience,

cho mọi đối tượng,

and was widely read when it first appeared.

và được đón nhận rộng rãi ngay lần đầu xuất bản.

Darwin knew what we seem to have forgotten,

Darwin biết cái mà chúng ta dường như quên lãng

that science is not only for scientists.

rằng khoa học không chỉ dành riêng cho các nhà khoa học.

Thank you.

Cảm ơn các bạn đã chú ý lắng nghe.

(Applause)

(Vỗ tay)