Why Vaccines are Made Too Late... If They’re Made At All | Seth Berkley | TED Talks

Translator: Minh Phương Nguyễn Reviewer: nga nguyen

The child's symptoms begin

Những triệu chứng của trẻ bắt đầu

with mild fever, headache, muscle pains,

với sốt nhẹ, đau đầu, đau nhức cơ bắp

followed by vomiting and diarrhea,

tiếp theo đó là nôn mửa và tiêu chảy,

then bleeding from the mouth, nose and gums.

sau nữa thì đến chảy máu miệng, mũi và lợi

Death follows in the form of organ failure from low blood pressure.

Cuối cùng là cái chết, dưới hình thức

suy nội tạng do huyết áp giảm.

Sounds familiar?

Quen thuộc không ạ?

If you're thinking this is Ebola,

Nếu các bạn nghĩ đây là Ebola,

actually, in this case, it's not.

thì thật ra không phải rồi.

It's an extreme form of dengue fever, a mosquito-born disease

Đó là trường hợp nặng nhất của sốt xuất huyết, một mầm bệnh từ muỗi

which also does not have an effective therapy or a vaccine,

mà cũng không có liệu pháp chữa trị hay vắc-xin,

and kills 22,000 people each year.

và nó cướp đi mạng sống của 22 nghìn người mỗi năm

That is actually twice the number of people

Con số này chính xác là gấp 2 lần số người

that have been killed by Ebola

đã thiệt mạng do Ebola

in the nearly four decades that we've known about it.

trong gần 4 thập kỉ mà chúng ta biết về nó

As for measles, so much in the news recently,

Còn đối với bệnh sởi, thì theo những thông tin gần đây,

the death toll is actually tenfold higher.

số người tử vong còn cao hơn gấp 10 lần.

Yet for the last year,

Tuy nhiên trong năm vừa qua,

it has been Ebola that has stolen all of the headlines and the fear.

Ebola lại được nhắc đến tràn lan trên mặt báo, gây ra nỗi khiếp sợ cho mọi người

Clearly, there is something deeply rooted about it,

Chắc chắn phải có một lí do sâu xa nào đó về căn bệnh này,

something which scares us and fascinates us

vừa đe dọa, lại vừa thu hút chúng ta

more than other diseases.

hơn là những loại bệnh khác.

But what is it, exactly?

Nhưng chính xác thì đó là gì?

Well, it's hard to acquire Ebola,

Thật ra thì, rất khó để bị nhiễm Ebola,

but if you do, the risk of a horrible death is high.

nhưng một khi đã nhiễm bệnh, thì nguy cơ tử vong là rất cao.

Why?

Tại sao lại như vậy?

Because right now, we don't have any effective therapy or vaccine available.

Bởi vì, ngay bây giờ, chúng ta không có cách chữa trị hay vắc-xin đặc hiệu nào cả.

And so, that's the clue.

Vấn đề chính là ở đó.

We may have it someday.

Ngày nào đó chúng ta sẽ có.

So we rightfully fear Ebola,

Vậy thì đúng ra, chúng ta sợ Ebola

because it doesn't kill as many people as other diseases.

bởi vì nó không giết nhiều người như những căn bệnh khác.

In fact, it's much less transmissible than viruses such as flu or measles.

thật ra thì nó còn khó lây lan hơn bệnh cúm và sởi.

We fear Ebola because of the fact that it kills us and we can't treat it.

Chúng ta sợ Ebola vì nó làm chết người, và chúng ta thì không có cách trị.

We fear the certain inevitability that comes with Ebola.

Chúng ta sợ cái chết không thể tránh khỏi đi cùng với Ebola.

Ebola has this inevitability that seems to defy modern medical science.

Ebola vẫn là một căn bệnh mà y học hiện đại cũng phải bó tay.

But wait a second, why is that?

Nhưng gượm đã, tại sao thế?

We've known about Ebola since 1976.

Con người đã biết đến Ebola từ năm 1976 cơ

We've known what it's capable of.

Chúng ta hiểu rõ nó tai hại như thế nào.

We've had ample opportunity to study it

Chúng ta có dư cơ hội để nghiên cứu về nó

in the 24 outbreaks that have occurred.

trong 24 lần bùng phát dịch trước đây.

And in fact, we've actually had vaccine candidates available now

Trên thực tế, chúng ta cũng đã có vắc xin thử nghiệm

for more than a decade.

được hơn một thế kỉ nay rồi.

Why is that those vaccines are just going into clinical trials now?

Nhưng tại sao đến nay, những loại vắc xin

này vẫn chỉ nằm trong phòng thí nghiệm

This goes to the fundamental problem we have

Mấu chốt của vấn đề nằm ở

with vaccine development for infectious diseases.

việc điều chế vắc xin cho các bệnh truyền nhiễm

It goes something like this:

Là thế này:

The people most at risk for these diseases

Những người có nguy cơ nhiễm bệnh cao

are also the ones least able to pay for vaccines.

lại là những người ít có khả năng chi trả cho vắc xin nhất.

This leaves little in the way of market incentives

Sẽ không có nhiều chiến lược tiếp thị

for manufacturers to develop vaccines,

từ phía nhà sản xuất vắc xin

unless there are large numbers of people who are at risk in wealthy countries.

nếu không có nhiều người ở các nước thịn vượng mắc bệnh như thế.

It's simply too commercially risky.

Đơn giản là vì nó quá mạo hiểm về mặt tài chính.

As for Ebola, there is absolutely no market at all,

Chưa kể đến việc đối với dịch Ebola, hoàn toàn không có thị trường,

so the only reason we have two vaccines in late-stage clinical trials now,

vì thế, lí do duy nhất mà chúng ta đang có 2 loại vắc xin đang thử nghiệm hiện nay

is actually because of a somewhat misguided fear.

là vì một mối lo khá là sai lầm khác.

Ebola was relatively ignored

Dịch Ebola hoàn toàn không được chú ý đến

until September 11 and the anthrax attacks,

cho mãi đến 11/9 và đợt khủng bố bằng bệnh than

when all of a sudden, people perceived Ebola

thì bỗng dưng, Ebola được xem là

as, potentially, a bioterrorism weapon.

có tiềm năng trở thành một loại vũ khí sinh học đáng sợ

Why is it that the Ebola vaccine wasn't fully developed at this point?

Tại sao đến lúc này vắc-xin Ebola vẫn chưa được hoàn thiện?

Well, partially, because it was really difficult --

Một phần là vì, thật sự rất khó

or thought to be difficult -- to weaponize the virus,

hoặc do người ta nghĩ là sẽ rất khó để vũ khí hóa con virus này

but mainly because of the financial risk in developing it.

Nhưng nguyên nhân chính vẫn là rủi ro cao về mặt thương mại để sản xuất nó.

And this is really the point.

Đây mới thực sự là vấn đề.

The sad reality is, we develop vaccines

Đáng buồn là, chúng ta sản xuất vắc-xin

not based upon the risk the pathogen poses to people,

không dựa vào mối nguy hiểm do loại bệnh này gây ra,

but on how economically risky it is to develop these vaccines.

mà dựa vào mức độ rủi ro về mặt kinh tế khi sản xuất vắc-xin loại này.

Vaccine development is expensive and complicated.

Điều chế vắc-xin rất tốn kém và phức tạp

It can cost hundreds of millions of dollars

Chỉ để lấy được loại kháng nguyên tốt

to take even a well-known antigen and turn it into a viable vaccine.

và biến chúng thành vắc-xin hiệu nghiệm, đã ngốn hàng triệu đô rồi.

Fortunately for diseases like Ebola,

May mắn là với loại dịch bệnh như Ebola,

there are things we can do to remove some of these barriers.

chúng ta vẫn có cách để giải quyết một số trở ngại đã kể trên.

The first is to recognize when there's a complete market failure.

Cách thứ nhất là phải xác định kịp thời khi gặp phải thất bại thị trường.

In that case, if we want vaccines,

Lúc đó, nếu cần vắc-xin,

we have to provide incentives or some type of subsidy.

chúng ta phải cung cấp thêm tiền thưởng hay một hình thức trợ cấp nào đấy.

We also need to do a better job at being able to figure out

Thứ hai là chúng ta cũng phải phán đoán đúng đắn

which are the diseases that most threaten us.

loại bệnh dịch nào đáng gờm nhất với con người.

By creating capabilities within countries, we then create the ability

Nếu làm được điều này ở các nước, chúng ta sẽ có cơ hội

for those countries to create epidemiological and laboratory networks

giúp cho các nước này xây dựng hệ thống phòng thí nghiệm về bệnh dịch học

which are capable of collecting and categorizing these pathogens.

mà sẽ có thể thu thập và phân loại những mầm dịch này.

The data from that then can be used

Sau đó những thông tin đấy sẽ được sử dụng

to understand the geographic and genetic diversity,

để hiểu rõ hơn sự đa dạng về mặt địa lý và di truyền của mầm bệnh

which then can be used to help us understand

từ đó đoán biết được

how these are being changed immunologically,

chúng thay đổi như thế nào để đối phó với hệ miễn dịch

and what type of reactions they promote.

và tạo ra những phản ứng gì.

So these are the things that can be done,

Đây là những việc ta có thể làm,

but to do this, if we want to deal with a complete market failure,

nhưng cộng thêm việc giải quyết thất bại thị trường,

we have to change the way we view and prevent infectious diseases.

chúng ta cần phải thay đổi cách hiểu cũng như phòng tránh bệnh truyền nhiễm.

We have to stop waiting until we see evidence

Chúng ta không thể tiếp tục chờ đến khi thấy được bằng chứng trước mắt,

of a disease becoming a global threat before we consider it as one.

đến lúc đó thì nó đã lan ra thành dịch bệnh toàn cầu rồi.

So, for Ebola,

Với Ebola

the paranoid fear of an infectious disease,

sự bấn loạn nó gây ra

followed by a few cases transported to wealthy countries,

cùng với việc có 1 số ca lây lan đến các nước phát triển

led the global community to come together,

đã khiến cho cộng đồng thế giới gắn kết với nhau

and with the work of dedicated vaccine companies,

cùng với sự nỗ lực của những nhà cung cấp vắc-xin hàng đầu,

we now have these:

giờ thì chúng ta có những thứ này:

Two Ebola vaccines in efficacy trials in the Ebola countries --

Hai mẫu thử vắc-xin hữu nghiệm ở các quốc gia nhiễm Ebola

(Applause)

(vỗ tay)

and a pipeline of vaccines that are following behind.

và sau đó sẽ là cả một hệ thống vắc-xin dự trữ nữa.

Every year, we spend billions of dollars,

Hằng năm, chúng ta chi trả hàng tỉ đô

keeping a fleet of nuclear submarines permanently patrolling the oceans

để luôn có một đoàn tàu ngầm năng lượng hạt nhân tuần tra thường trực trên biển

to protect us from a threat that almost certainly will never happen.

nhằm bảo vệ chúng ta khỏi một mối nguy mà hầu như chắc chắn sẽ không bao giờ xảy ra

And yet, we spend virtually nothing

Trong khi đó, chúng ta lại chẳng để ý mấy

to prevent something as tangible and evolutionarily certain

đến việc ngăn chặn những hiểm họa có nguy cơ xảy ra rất cao

as epidemic infectious diseases.

như các trận đại dịch.

And make no mistake about it -- it's not a question of "if," but "when."

Và các bạn hãy hiểu rằng -- vấn đề không phải là "nếu như", mà là "khi nào" thôi

These bugs are going to continue to evolve

Những "con bọ" này sẽ tiếp tục biến thể

and they're going to threaten the world.

và chúng sẽ đe dọa cả thế giới.

And vaccines are our best defense.

Vắc-xin chính là cách phòng bị tốt nhất.

So if we want to be able to prevent epidemics like Ebola,

Vậy nên, nếu chúng ta muốn ngăn chặn được những đại dịch như Ebola,

we need to take on the risk of investing in vaccine development

chúng ta phải mạo hiểm đầu tư vào việc phát triển vắc-xin

and in stockpile creation.

và bào chế trên diện rộng.

And we need to view this, then, as the ultimate deterrent --

Chúng ta phải xem nó là biện pháp phòng tránh tối ưu --

something we make sure is available,

thứ mà chúng ta phải luôn có,

but at the same time, praying we never have to use it.

và đồng thời cũng phải luôn cầu nguyện là chúng ta không phải dùng đến nó.

Thank you.

Xin cảm ơn.

(Applause)

(vỗ tay)