What I learned from going blind in space | Chris Hadfield | TED

Chris Hadfield: Những gì tôi học được khi ra ngoài không gian với đôi mắt bị mù

Translator: Triều Tr H Reviewer: Nhu PHAM

What's the scariest thing you've ever done?

Điều gì đáng sợ nhất mà các bạn từng làm?

Or another way to say it is,

Hay nói cách khác,

what's the most dangerous thing that you've ever done?

Việc gì nguy hiểm nhất mà các bạn từng trải qua?

And why did you do it?

Và tại sao bạn lại làm điều đó?

I know what the most dangerous thing is

Tôi biết việc nguy hiểm nhất

that I've ever done

mà bản thân mình từng làm là gì

because NASA does the math.

vì ... đây là tính toán của NASA:

You look back to the first five shuttle launches,

Thử nhìn lại năm lần đầu tiên phóng tàu con thoi

the odds of a catastrophic event

tỉ lệ rủi ro xảy ra

during the first five shuttle launches

trong năm lần phóng đầu tiên

was one in nine.

là một trên chín.

And even when I first flew in the shuttle

Và ngay cả cho tới ngày tôi lần đầu tiên bay vào vũ trụ

back in 1995, 74 shuttle flight,

vào năm 1995, 74 chuyến bay

the odds were still now that we look back

khi chúng tôi nhìn lại, tỉ lệ rủi ro vào khoảng

about one in 38 or so -- one in 35, one in 40.

một trên 38 hoặc khoảng đó -- 1 trên 35, 40

Not great odds, so it's a really interesting day

Không khả quan lắm, hôm ấy là một ngày tuyệt vời

when you wake up at the Kennedy Space Center

khi bạn thấy mình thức dậy ở Trung tâm Không gian Kennedy

and you're going to go to space that day

để chuẩn bị bay vào vũ trụ

because you realize by the end of the day

vì vào cuối ngày hôm đó bạn sẽ biết được

you're either going to be floating effortlessly, gloriously in space,

mình sẽ bay thật êm ái và hoành tráng

or you'll be dead.

hay sẽ chết.

You go into, at the Kennedy Space Center,

Bạn đến Trung tâm Kennedy

the suit-up room,

vào phòng thay áo quần

the same room that our childhood heroes

căn phòng mà những vị anh hùng của tuổi thơ chúng ta

got dressed in,

thay trang phục của họ

that Neil Armstrong and Buzz Aldrin got suited in

Neil Armstrong và Buzz Aldrin đã khoác bộ đồ ấy lên

to go ride the Apollo rocket to the moon.

để chuẩn bị lái con tàu Apollo bay đến mặt trăng.

And I got my pressure suit built around me

Và tôi mặc đồ du hành vũ trụ vào

and rode down outside in the van

lái xe ra ngoài,

heading out to the launchpad --

hướng tới chỗ bệ phóng

in the Astro van -- heading out to the launchpad,

trên chiếc xe Astro

and as you come around the corner

và khi bạn tới nơi

at the Kennedy Space Center,

Trung tâm Không gian Kennedy

it's normally predawn, and in the distance,

thường thì vào rạng sáng, nhìn từ xa,

lit up by the huge xenon lights,

những ngọn đèn xenon khổng lồ đang chiếu sáng

is your spaceship --

con tàu vũ trụ

the vehicle that is going to take you off the planet.

cỗ máy chuẩn bị mang bạn ra khỏi hành tinh này

The crew is sitting in the Astro van

Nhóm chúng tôi ngồi trong xe Astro

sort of hushed, almost holding hands,

nín thở và nắm chặt tay nhau

looking at that as it gets bigger and bigger.

nhìn hình ảnh con tàu vũ trụ ấy to dần lên

We ride the elevator up

Chúng tôi đi thang máy lên phía trên

and we crawl in, on your hands and knees

bò vào trong con tàu bằng tay và đầu gối

into the spaceship, one at a time,

từng người một.

and you worm your way up

rồi bạn lách mình lên trên

into your chair and plunk yourself down

vào chỗ ngồi của mình rồi đặt mình xuống

on your back.

lưng dựa hẳn vào ghế

And the hatch is closed,

Và cửa hầm đóng lại

and suddenly,

và bỗng nhiên,

what has been a lifetime of both dreams and denial

những ước mơ và khát vọng cả cuộc đời

is becoming real,

đang trở thành thực sự,

something that I dreamed about,

thứ mà tôi hằng mơ ước,

in fact, that I chose to do when I was nine years old,

thật ra, thứ mà tôi chọn làm từ khi mới chín tuổi

is now suddenly within not too many minutes

bỗng nhiên chỉ, sẽ thực sự diễn ra

of actually happening.

trong vài phút đồng hồ nữa

In the astronaut business --

Trong ngành hàng không vũ trụ

the shuttle is a very complicated vehicle;

Tàu con thoi là một cỗ máy rất phức tạp

it's the most complicated flying machine ever built.

nó là cỗ máy biết bay phức tạp nhất của loài người

And in the astronaut business, we have a saying, which is,

Và trong ngành hàng không vũ trụ, chúng tôi hay nói với nhau câu này,

there is no problem so bad

không có sự cố gì tệ đến mức

that you can't make it worse.

mà bạn không thể làm nó tồi tệ hơn được nữa.

(Laughter)

(Tiếng cười)

And so you're very conscious in the cockpit;

Và do đó, bạn phải rất tỉnh táo khi ở trong buồng lái

you're thinking about all of the things

bạn phải nghĩ về tất cả những gì

that you might have to do,

mà mình có thể sẽ phải làm

all the switches and all the wickets you have to go through.

tất cả những công tắc và những ô cửa mà bạn sẽ phải vượt qua

And as the time gets closer and closer,

Và càng gần thời điểm phóng tàu

this excitement is building.

sự hưng phấn càng lớn dần lên

And then about three and a half minutes before launch,

Và vào khoảng ba phút rưỡi trước khi phóng tàu

the huge nozzles on the back,

các chân phóng lớn phía sau lưng

like the size of big church bells,

to như chuông trong nhà thờ

swing back and forth

bắt đầu dao động lên xuống

and the mass of them is such

khối lượng chúng lớn đến nỗi

that it sways the whole vehicle,

làm rung chuyển cả con tàu

like the vehicle is alive underneath you,

như thể cả cỗ máy đang trỗi dậy ngay phía dưới bạn vậy

like an elephant getting up off its knees or something.

giống như một con voi đang vùng dậy hoặc tương tự như thế

And then about 30 seconds before launch,

Và sau đó khoảng 30 giây trước khi khởi động,

the vehicle is completely alive --

con tàu đã hoàn toàn thức tỉnh

it is ready to go --

nó đã sẵn sàng

the APUs are running,

APUs đang chạy,

the computers are all self-contained,

toàn bộ máy vi tính đều đang tự vận hành

it's ready to leave the planet.

chúng đã sẵn sàng rời khỏi hành tinh này

And 15 seconds before launch, this happens:

Và 15 giây trước khi khởi động, điều này xảy ra:

(Video) Voice: 12, 11, 10,

(Video) Tiếng đếm: 12, 11, 10,

nine, eight, seven, six --

chín, tám, bảy, sáu--

(Space shuttle preparing for takeoff)

(Tàu con thoi chuẩn bị cất cánh)

-- start, two, one,

- bắt đầu, hai, một,

booster ignition, and liftoff of the space shuttle Discovery,

tăng cường đánh lửa, và phóng tàu con thoi Discovery,

returning to the space station, paving the way ...

trở lại trạm không gian, mở đường...

(Space shuttle taking off)

(Tàu con thoi đang cất cánh)

Chris Hadfield: It is incredibly powerful

Chris Hadfield : Thật là một cảm giác phi thường

to be on board one of these things.

khi được ngồi trên những thứ như vậy

You are in the grip of something

Bạn đang ngồi lọt thỏm trong một thứ

that is vastly more powerful than yourself.

mà sức mạnh khủng khiếp của nó vượt hơn cả bạn

It's shaking you so hard you can't focus

Con tàu rung lắc bạn mạnh đến nỗi bạn không thể tập trung

on the instruments in front of you.

vào những cần điều khiển trước mắt

It's like you're in the jaws of some enormous dog

Cảm giác như đang mắc kẹt giữa hàm răng của một con chó khổng lồ

and there's a foot in the small of your back

và có một bàn chân kề vào sau lưng

pushing you into space,

đẩy bạn bay vào không gian vậy,

accelerating wildly straight up,

gia tốc hướng lên trên một cách điên cuồng

shouldering your way through the air,

Vác cả người bạn bay xuyên qua bầu trời

and you're in a very complex place --

và bạn đang ở một nơi rất phức tạp...

paying attention, watching the vehicle

hết sức tập trung, dõi theo cả con tàu

go through each one of its wickets

kiểm tra lần lượt từng ô màn hình

with a steadily increasing smile on your face.

với một nụ cười hé nở trên khuôn mặt.

After two minutes, those solid rockets explode off

Hai phút sau, những tên lửa rắn nổ tung

and then you just have the liquid engines,

bạn chỉ còn lại động cơ lỏng

the hydrogen and oxygen,

hydrogen và oxygen

and it's as if you're in a dragster

và cảm giác như đang ở trong một chiếc xe đua

with your foot to the floor

hai chân bám chặt xuống sàn

and accelerating like you've never accelerated.

và tăng tốc như chưa bao giờ được tăng tốc vậy.

You get lighter and lighter,

Bạn trở nên nhẹ hơn và nhẹ hơn

the force gets on us heavier and heavier.

trong khi tác động lực lên cơ thể ngày một lớn

It feels like

Cảm giác như

someone's pouring cement on you or something.

người ta đang đổ xi măng lên người bạn hoặc đại loại như vậy

Until finally,

Cho đến khi cuối cùng,

after about eight minutes and 40 seconds or so,

sau khoảng tám phút và 40 giây

we are finally at exactly the right altitude,

chúng tôi đã ở đúng độ cao cần thiết

exactly the right speed,

với vận tốc và phương hướng chính xác

the right direction, the engine shut off,

như đã dự toán, động cơ tự động tắt,

and we're weightless.

và chúng tôi ở trạng thái không trọng lực

And we're alive.

Và chúng tôi vẫn còn sống.

It's an amazing experience.

Một trải nghiệm tuyệt vời

But why would we take that risk?

Nhưng tại sao chúng tôi lại mạo hiểm như vậy ?

Why would you do something that dangerous?

Tại sao bạn lại sẵn sàng làm một việc nguy hiểm như thế ?

In my case the answer is fairly straightforward.

Trong trường hợp của tôi, câu trả lời khá rõ ràng

I was inspired as a youngster

Tôi được truyền cảm hứng từ khi còn nhỏ

that this was what I wanted to do.

rằng đây chính là điều mà tôi muốn làm

I watched the first people walk on the moon

Tôi đã thấy những người đầu tiên đặt chân lên mặt trăng

and to me, it was just an obvious thing --

và đối với tôi, mong muốn ấy thật hiển nhiên

I want to somehow turn myself into that.

Tôi muốn bằng cách nào đó phải trở thành như họ.

But the real question is,

Nhưng câu hỏi ở đây là,

how do you deal with the danger of it

bạn phải đối mặt với những hiểm nguy

and the fear that comes from it?

và nỗi sợ hãi đó như thế nào

How do you deal with fear versus danger?

Làm thế nào để đối mặt với nỗi sợ và sự nguy hiểm?

And having the goal in mind, thinking about where it might lead,

Và với mục tiêu trong đầu, cân nhắc nó sẽ dẫn đến đâu

directed me to a life of

đã hướng tôi đến một công việc

looking at all of the small details to allow

cẩn thận quan sát tất cả những chi tiết nhỏ

this to become possible,

để có thể biến điều ấy thành sự thực,

to be able to launch and go help build a space station

để có thể xây dựng và vận hành một trạm không gian

where you are on board a million-pound creation

Nơi bạn được du hành trên một tuyệt tác nặng hàng trăm tấn

that's going around the world at five miles a second,

bay quanh thế giới với vận tốc 5 dặm một giây,

eight kilometers a second,

tám cây số một giây

around the world 16 times a day,

16 vòng quanh trái đất một ngày

with experiments on board that are teaching us

với những thí nghiệm được thực hiện

what the substance of the universe is made of

để chúng ta hiểu hơn về những chất cấu thành vũ trụ

and running 200 experiments inside.

và khoảng 200 thí nghiệm được tiến hành bên trong đó.

But maybe even more importantly,

Nhưng có lẽ quan trọng hơn cả,

allowing us to see the world in a way

nó cho phép chúng ta nhìn thế giới dưới một góc nhìn

that is impossible through any other means,

độc nhất và không thể có được dưới bất kì hình thức nào khác,

to be able to look down

có thể nhìn xuống

and have -- if your jaw could drop, it would --

và thưởng thức -- bạn sẽ phải há hốc mồm --

the jaw-dropping gorgeousness of the turning orb

trước vẻ đẹp lộng lẫy của thiên thể đang xoay này

like a self-propelled art gallery of fantastic,

như một phòng tranh nghệ thuật đang tự vận hành,

constantly changing beauty that is the world itself.

một thế giới của những vẻ đẹp tuyệt vời liên tục đổi thay

And you see, because of the speed,

Và bạn sẽ được thấy, nhờ vào vận tốc di chuyển,

a sunrise or a sunset every 45 minutes

bình minh và hoàng hôn cứ sau mỗi 45 phút

for half a year.

trong suốt nửa năm trời

And the most magnificent part of all that

Và phần tuyệt diệu nhất chính là

is to go outside on a spacewalk.

bạn được bước ra khỏi trạm không gian.

You are in a one-person spaceship

Trong con-tàu-một-người,

that is your spacesuit,

chính là bộ đồ phi hành gia của bạn

and you're going through space with the world.

và bạn sẽ được du hành vũ trụ với cả thế giới.

It's an entirely different perspective,

Một góc nhìn hoàn toàn mới mẻ,

you're not looking up at the universe,

bạn không chỉ đang ngước nhìn lên vũ trụ

you and the Earth are going through the universe together.

bạn và cả Trái Đất đang cùng nhau du hành xuyên qua đó

And you're holding on with one hand,

Và một bên tay của bạn đang nắm lấy

looking at the world turn beside you.

cả thế giới xoay chuyển bên cạnh

It's roaring silently

đang gầm lên khe khẽ

with color and texture as it pours by

với những sắc màu và những đường nét

mesmerizingly next to you.

đầy mê hoặc ngay bên cạnh

And if you can tear your eyes away from that

Và nếu bạn có thể rời mắt khỏi nơi ấy

and you look under your arm

và xoay lại nhìn phía dưới cánh tay

down at the rest of everything,

vào phần còn lại của không gian

it's unfathomable blackness,

một màu đen thăm thẳm

with a texture you feel like you could stick your hand into.

đến mức dường như ta có thể sờ chạm

and you are holding on with one hand,

và một bên tay của bạn giờ đang nắm giữ

one link to the other seven billion people.

liên kết với bảy tỷ người còn lại trên Trái Đất

And I was outside on my first spacewalk

Đó là lần đầu tôi bay ra ngoài trạm

when my left eye went blind,

với con mắt bên trái đã bị mù

and I didn't know why.

và tôi không hề biết lí do tại sao.

Suddenly my left eye slammed shut

Đột nhiên mắt trái của tôi tối sầm lại

in great pain

kèm với cơn đau kinh khủng

and I couldn't figure out why my eye wasn't working.

và tôi không thể tìm ra được lí do

I was thinking, what do I do next?

Tôi nghĩ, giờ phải làm gì đây?

I thought, well maybe that's why we have two eyes,

Tôi nghĩ, có thể đây là lí do tại sao con người có đến hai mắt

so I kept working.

vậy nên tôi tiếp tục làm việc.

But unfortunately, without gravity,

nhưng thật không may, trong môi trường không trọng lực

tears don't fall.

nước mắt không rơi xuống

So you just get a bigger and bigger ball of whatever that is

và cái bọng nước gì đó cứ lớn dần lên

mixed with your tears on your eye

trộn chung với nước mắt

until eventually, the ball becomes so big

cho đến khi cuối cùng, cái bọng trở nên quá lớn

that the surface tension takes it across the bridge of your nose

đến nỗi lực căng bề mặt đã ép nó trượt qua bên kia sống mũi

like a tiny little waterfall

như một thác nước nhỏ vậy

and goes "goosh" into your other eye,

và nó phọt hẳn qua phía con mắt bên kia

and now I was completely blind

và giờ tôi đã bị mù cả hai bên mắt

outside the spaceship.

khi đang lơ lửng ngoài tàu mẹ

So what's the scariest thing you've ever done?

Vậy điều gì đáng sợ nhất mà bạn từng trải qua là gì?

(Laughter)

(Tiếng cười)

Maybe it's spiders.

Có thể là mấy con nhện.

A lot of people are afraid of spiders.

Rất nhiều người sợ nhện

I think you should be afraid of spiders --

Tôi nghĩ sợ nhện cũng hợp lý thôi

spiders are creepy and they've got long, hairy legs,

chúng trông thật kinh khủng với bộ chân dài đầy lông lá

and spiders like this one, the brown recluse --

và những con kiểu như thế này, con Brown Recluse (Nhện nâu ẩn dật)

it's horrible. If a brown recluse bites you,

thật đáng sợ. Nếu bị một con như vậy cắn

you end with one of these horrible, big necrotic things

vết cắn sẽ hoại tử và trở thành thế này,

on your leg

trên chân của bạn

and there might be one right now

và cũng có thể bây giờ

sitting on the chair behind you, in fact.

đang có một con như vậy sau ghế bạn

And how do you know?

Ai biết chắc được ?

And so a spider lands on you,

Và khi một con nhện bò lên người bạn

and you go through this great, spasmy attack

bạn sẽ phải trải qua một cơn tê liệt đau khủng khiếp

because spiders are scary.

vậy nên những con nhện thật đáng sợ.

But then you could say, well is there a brown recluse

Nhưng sau đó bạn cũng có thể tự hỏi rằng, có thật là

sitting on the chair beside me or not?

có nhện sau ghế mình không?

I don't know. Are there brown recluses here?

Tôi không biết. Có con brown recluse nào ở đây không?

So if you actually do the research, you find out that

Nếu thử làm một phép thống kê, bạn sẽ biết rằng

in the world there are about 50,000 different types of spiders,

trên thế giới có khoảng 50.000 loài nhện khác nhau

and there are about two dozen that are venomous

và chỉ khoảng hai chục loài có độc

out of 50,000.

trong số 50.000 đó

And if you're in Canada, because of the cold winters

Và nếu bạn ở Canada, mùa đông rất lạnh

here in B.C., there's about 720, 730 different types of spiders

Ở đây,trước công nguyên, có khoảng 720, 730 loài nhện khác nhau

and there's one -- one --

mà chỉ có một -- một --

that is venomous,

loài thực sự có độc.

and its venom isn't even fatal,

và nọc độc của nó thậm chí không gây chết người,

it's just kind of like a nasty sting.

mà chỉ như một vết cắn khó chịu

And that spider -- not only that,

và không những thế, loài nhện ấy

but that spider has beautiful markings on it,

còn có một cái đốm tuyệt đẹp phía trên lưng

it's like "I'm dangerous. I got a big radiation symbol on my back, it's the black widow."

kiểu như "Tôi nguy hiểm. Tôi có biểu tượng phóng xạ trên lưng".

So, if you're even slightly careful

Đó là con Black Widow (Góa Phụ Đen) Vậy nên, nếu cẩn thận một chút

you can avoid running into the one spider --

bạn hoàn toàn có thể tránh được nó

and it lives close the ground,

nó sống gần mặt đất

you're walking along, you are never going to go through

còn bạn chỉ đi ngang qua, chứ không phải là xuyên qua

a spider web where a black widow bites you.

mạng nhện của con Black Widow để mà bị cắn

Spider webs like this, it doesn't build those,

Nó không giăng những cái mạng nhện kiểu thế này

it builds them down in the corners.

mà thường giăng tơ ở góc tường

And its a black widow because

Và người ta gọi nó là "Góa Phụ Đen" là vì

the female spider eats the male;

con cái thường ăn thịt con đực

it doesn't care about you.

nó đâu hề quan tâm đến bạn.

So in fact,

Vậy nên, thật ra,

the next time you walk into a spiderweb,

lần tới khi đi xuyên qua một cái mạng nhện

you don't need to panic and go with your caveman reaction.

bạn không cần phải giật bắn mình hoảng sợ nữa

The danger is entirely different than the fear.

Nguy hiểm là thứ khác xa với nỗi sợ

How do you get around it, though?

Vậy làm sao để có thể vượt qua nó?

How do you change your behavior?

Làm sao để thay đổi những hành vi bản năng này?

Well, next time you see a spiderweb,

Vâng, lần tới nếu có thấy một cái mạng nhện

have a good look, make sure it's not a black widow spider,

hãy nhìn kĩ, đảm bảo rằng đây không phải của con Black Widow

and then walk into it.

rồi hẵng bước qua nó

And then you see another spiderweb

Và khi bạn nhìn thấy một cái mạng nhện khác

and walk into that one.

và bước qua nó

It's just a little bit of fluffy stuff. It's not a big deal.

Chỉ là một chút tơ thôi. Chẳng có gì to tác.

And the spider that may come out is no more threat to you than a lady bug

Và con nhện đằng sau màng tơ đó có thể cũng vô hại như một con bọ rùa

or a butterfly.

hay một con bướm

And then I guarantee you if you walk through 100 spiderwebs

Và tôi đảm bảo với bạn, nếu đã bước qua 100 cái màng nhện

you will have changed

thì bạn đã thay đổi

your fundamental human behavior,

những hành động bản năng,

your caveman reaction,

những hành vi từ trong tiềm thức của bạn

and you will now be able to walk in the park in the morning

và giờ bạn đã có thể đi bộ quanh vườn mỗi sáng

and not worry about that spiderweb --

mà không phải sợ gì về những cái mạng nhện

or into your grandma's attic or whatever,

trên gác mái nhà ngoại hay bất cứ cái gì khác,

into your own basement.

trong tầng hầm nhà mình.

And you can apply this to anything.

Và bạn có thể áp dụng điều này vào mọi thứ

If you're outside on a spacewalk and you're blinded,

Nếu bạn một mình ngoài không gian với cả hai mắt đều mù

your natural reaction would be to panic, I think.

phản ứng tự nhiên của bạn, theo tôi nghĩ, sẽ là hoảng loạn

It would make you nervous and worried.

Điều đó sẽ làm bạn càng lo lắng và sợ hãi.

But we had considered all the venom,

Nhưng chúng tôi đã cân nhắc hết mọi loại nhện độc,

and we had practiced with a whole variety of different spiderwebs.

và cũng đã luyện tập bước qua đủ loại mạng nhện rồi,

We knew everything there is to know

Chúng tôi đã biết mọi thứ cần phải biết

about the spacesuit

về bộ đồ bay

and we trained underwater thousands of times.

và đã luyện tập dưới nước cả nghìn lần

And we don't just practice things going right,

chúng tôi không chỉ luyện tập để làm đúng

we practice things going wrong all the time,

còn luyện tập đối mặt với những rủi ro,

so that you are constantly walking through those spiderwebs.

và khi bạn cứ liên tục bước qua những thứ mạng nhện như vậy

And not just underwater, but also in virtual reality labs

không chỉ dưới nước mà còn ở các phòng thí nghiệm thực tại ảo

with the helmet and the gloves

với mũ bảo hiểm và bao tay

so you feel like it's realistic.

bạn sẽ cảm thấy rất thực

So when you finally actually get outside on a spacewalk,

Vậy nên khi thực sự bước ra ngoài không gian

it feels much different than it would

bạn sẽ cảm thấy rất khác

if you just went out first time.

nếu chưa từng ra ngoài đó, trước kia

And even if you're blinded,

Và ngay cả khi đang bị mù,

your natural, panicky reaction doesn't happen.

cái phản ứng hoảng loạn bản năng ấy, sẽ không còn nữa

Instead you kind of look around and go,

Thay vào đó bạn bắt đầu nhìn xung quanh và nghĩ

"Okay, I can't see,

"Được rồi, tôi không thể nhìn thấy

but I can hear, I can talk,

nhưng tôi có thể nghe, có thể nói được

Scott Parazynski is out here with me.

Scott Parazynski chỉ ở quanh đây thôi

He could come over and help me."

Anh ấy có thể tới giúp."

We actually practiced incapacitated crew rescue,

Thật ra, chúng tôi từng thực hành bài tập giải cứu đồng đội rồi,

so he could float me like a blimp

nên anh ấy có thể đẩy tôi đi như một quả bóng

and stuff me into the airlock if he had to.

và tọng tôi vào cái nút không khí nếu cần

I could find my own way back.

Tôi có thể tự tìm đường quay trở lại

It's not nearly as big a deal.

Chẳng có gì to tát cả.

And actually, if you keep on crying for a while,

Và thật ra, nếu bạn cứ tiếp tục khóc một lúc nữa

whatever that gunk was that's in your eye starts to dilute

cái bọng chất nhầy ấy cuối cùng cũng sẽ phải tan ra thôi

and you can start to see again,

và thị giác sẽ dần trở lại

and Houston, if you negotiate with them,

và với trạm mặt đất Houston, với một chút thương lượng

they will let you then keep working.

thì họ sẽ cho bạn quay trở lại công việc thôi

We finished everything on the spacewalk

Chúng tôi đã hoàn tất mọi công việc trong chuyến đi ấy

and when we came back inside,

và khi chúng tôi trở lại tàu mẹ

Jeff got some cotton batting and took the crusty stuff around my eyes,

Jeff đã lấy vải cotton gỡ và lau chùi thứ chất nhầy đóng quanh mắt tôi

and it turned out it was just the anti-fog,

hóa ra cái thứ ấy chỉ là hỗn hợp chống sương mù,

sort of a mixture of oil and soap, that got in my eye.

một kiểu hỗn hợp giữa dầu và xà phòng, vô tình lọt vào mắt tôi

And now we use Johnson's No More Tears,

Và giờ chúng tôi sử dụng dầu Johnson's chống cay mắt

which we probably should've been using

thứ mà lẽ ra

right from the very beginning. (Laughter)

chúng tôi đã phải xài đến ngay từ đầu rồi. (Tiếng cười)

But the key to that is

Nhưng điều quan trọng ở đây là

by looking at the difference

bằng cách nhìn vào sự khác nhau giữa

between perceived danger and actual danger,

mối nguy hiểm trong nhận thức và mối nguy hiểm thật sự

where is the real risk?

cái gì mới thật sự nguy hiểm

What is the real thing that you should be afraid of?

cái gì mới thật sự làm bạn phải lo ngại?

Not just a generic fear of bad things happening.

Không chỉ là kiểu sợ chung chung về những rủi ro

You can fundamentally change your reaction to things

Bạn có thể thay đổi tường tận những phản ứng của bản thân

so that it allows you to go places

cho phép bản thân đặt chân tới những nơi,

and see things and do things

chứng kiến những thứ và làm những việc

that otherwise would be completely denied to you ...

mà lẽ ra bạn đã không bao giờ có thể làm được

where you could see the hardpan south of the Sahara,

nơi mà bạn có thể nhìn thấy phần đất nền ở phía nam Sahara

or you can see New York City

hoặc ngắm thành phố NewYork

in a way that is almost dreamlike,

từ một góc nhìn như chỉ có trong mơ

or the unconscious gingham of Eastern Europe fields

hay những ô ruộng mơ màng ở Đông Âu

or the Great Lakes

hay Ngũ Đại Hồ

as a collection of small puddles.

bao gồm nhiều vũng nhỏ

You can see the fault lines of San Francisco

Bạn cũng có thể thấy đường đứt gãy ở San Francisco

and the way the water pours out under the bridge,

hay ngắm nhìn thác nước tuôn ra dưới chân cầu

just entirely different

sẽ là hoàn toàn khác biệt

than any other way that you could have

với tất cả những gì bạn có thể cố gắng làm

if you had not found a way to conquer your fear.

nếu không tìm được cách vượt qua nỗi sợ của mình

You see a beauty that otherwise

Bạn sẽ được chiêm ngưỡng những vẻ đẹp

never would have happened.

mà nếu ngược lại, sẽ không bao giờ được chiêm ngưỡng

It's time to come home at the end.

Cuối cùng cũng tới lúc trở về

This is our spaceship,

Đây là tàu của chúng tôi

the Soyuz, that little one.

tàu Soyuz, con tàu nhỏ đó

Three of us climb in,

Ba người chúng tôi leo vào trong

and then this spaceship detaches from the station

và rồi con tàu tách mình ra khỏi trạm không gian

and falls into the atmosphere.

để rơi vào bầu khí quyển

These two parts here

Hai phần đó

actually melt, we jettison them and they burn up

sẽ tan chảy, bị gỡ đi và cháy rụi hoàn toàn

in the atmosphere.

trong khí quyển.

The only part that survives is the little bullet

Phần duy nhất còn lại là viên đạn nhỏ

that we're riding in,

mà chúng tôi cưỡi bên trong

and it falls into the atmosphere,

và nó rơi vào trong khí quyển

and in essence

nói nôm na

you are riding a meteorite home,

chúng tôi đang cưỡi thiên thạch bay về nhà

and riding meteorites is scary,

và cưỡi thiên thạch thì cực kì đáng sợ

and it ought to be.

và nên là như vậy.

But instead of riding into the atmosphere

Nhưng thay vì vừa bay vào khí quyển

just screaming, like you would

vừa la hét, như mọi người vẫn sẽ làm

if suddenly you found yourself riding a meteorite

nếu bỗng nhiên thấy mình đang cưỡi một quả thiên thạch

back to Earth -- (Laughter) --

bay vào Trái Đất -- (Tiếng cười) --

instead, 20 years previously

Thay vào đó, 20 năm trước

we had started studying Russian,

chúng tôi đã bắt đầu học tiếng Nga

and then once you learn Russian, then we

và một khi đã học tiếng Nga, chúng tôi

learned orbital mechanics in Russian,

học luôn Cơ Học Quỹ Đạo bằng tiếng Nga

and then we learned vehicle control theory,

chúng tôi đã học Lý Thuyết Điều Khiển Động Cơ,

and then we got into the simulator

chúng tôi đã chui vào trong máy giả lập

and practiced over and over and over again.

rồi làm đi làm lại nó

And in fact, you can fly this meteorite

Và trong thực tế, bạn hoàn toàn có thể cưỡi quả thiên thạch này

and steer it and land in about a 15-kilometer circle

và lái nó đáp xuống bên trong một đường tròn 15km

anywhere on the Earth.

đặt ở bất kì nơi nào trên mặt đất

So in fact, when our crew was coming back

Vậy nên, khi nhóm chúng tôi

into the atmosphere inside the Soyuz,

bay vào khí quyển bên trong Soyuz,

we weren't screaming, we were laughing;

chúng tôi không hề la hét mà lại cười giỡn

it was fun.

vì nó vui

And when the great big parachute opened,

Và khi tấm dù lớn được bật ra

we knew that if it didn't open

chúng tôi biết rằng nếu nó không mở

there's a second parachute,

thì vẫn còn cái thứ hai,

and it runs on a nice little clockwork mechanism.

sẽ được kích hoạt êm đẹp theo cơ chế đếm giờ

So we came back, we came thundering back

Vậy nên, chúng tôi trở về, lao như sấm sét

to Earth and this is what it looked like

xuống Trái Đất, và nó trông như thế này:

to land in a Soyuz, in Kazakhstan.

khi hạ cánh tại Soyuz ở Kazakhstan.

(Video) Reporter: And you can see one of those

(Video) Phóng viên: Và bạn có thể nhìn thấy một trong những

search and recovery helicopters, once again

chiếc trực thăng tìm kiếm và cứu nạn, một lần nữa

that helicopter part of dozen such Russian

chiếc trực thăng ấy nằm trong bộ 12 chiếc

Mi-8 helicopters.

Mi-8 của Nga

Touchdown -- 3:14 and 48 seconds,

Tiếp đất - 3:14 và 48 giây,

a.m. Central Time.

buổi sáng theo múi giờ Central Time

CH: And you roll to a stop

CH: Và bạn cứ lăn cho đến khi dừng lại

as if someone threw your spaceship at the ground

như thể ai đó đã ném con tàu xuống mặt đất

and it tumbles end over end,

và nó cứ nhào lộn lên xuống như vậy

but you're ready for it

nhưng bạn đã sẵn sàng cho nó

you're in a custom-built seat,

chỗ ngồi của bạn được thiết kế rất đặc thù

you know how the shock absorber works.

bạn biết bộ phận giảm xóc sẽ hoạt động thế nào

And then eventually the Russians reach in,

Và cuối cùng người Nga đã đến

drag you out,

kéo bạn ra,

plunk you into a chair,

đặt bạn vào một cái ghế

and you can now look back at

và giờ bạn có thể nhìn lại

what was an incredible experience.

thật là một trải nghiệm không thể tin được

You have taken the dreams of that

Bạn đã thực hiện được ước mơ

nine-year-old boy,

của cậu bé chín tuổi ấy

which were impossible

một ước mơ gần như bất khả thi

and dauntingly scary,

đi kèm với nỗi sợ

dauntingly terrifying,

kinh khủng đến nản lòng

and put them into practice,

và đặt chúng vào hiện thực

and figured out a way to reprogram yourself,

và tìm ra cách lập trình lại chính bản thân mình

to change your primal fear

để vứt bỏ đi những nỗi sợ nguyên thủy

so that it allowed you to come back

để cho phép bản thân được trở lại

with a set of experiences and a level of inspiration

mang theo những trải nghiệm và một nguồn cảm hứng

for other people

dành cho những người khác

that never could have been possible otherwise.

mà nếu ngược lại, đã không bao giờ có thể xảy ra

Just to finish, they asked me to play that guitar.

Để kết thúc, họ yêu cầu tôi chơi một bản guitar

I know this song,

Tôi biết bài hát này,

and it's really a tribute to the genius

bài hát như một lời bày tỏ lòng kính trọng

of David Bowie himself,

với nhạc sĩ tài năng David Bowie

but it's also, I think,

nhưng ngoài ra, tôi nghĩ,

a reflection of the fact that we are not machines

bài hát còn phản ánh một chân lý rằng, chúng ta không phải những cỗ máy

exploring the universe,

đang khám phá vũ trụ,

we are people,

chúng ta là con người,

and we're taking

chúng ta có khả năng

that ability to adapt

thích nghi

and that ability to understand

khả năng thấu hiểu

and the ability to take

và khả năng đổi mới

our own self-perception into a new place.

những nhận thức về chính bản thân chúng ta

(Music)

(Âm nhạc)

♫ This is Major Tom to ground control ♫

♫ Major Tom gọi trạm mặt đất ♫

♫ I've left forevermore ♫

♫ Tôi đã bay xa mãi mãi ♫

♫ And I'm floating in a most peculiar way ♫

♫ Và tôi đang trôi nổi theo kiểu kì lạ nhất ♫

♫ And the stars look very different today ♫

♫ Và những vì sao hôm nay trông lạ lắm ♫

♫ For here am I floating in the tin can ♫

♫ Giờ đây tôi đang trôi nổi trong cái hộp thiếc ♫

♫ A last glimpse of the world ♫

♫ Ngoái nhìn lại thế giới lần cuối ♫

♫ Planet Earth is blue and there's so much left to do ♫

♫ Hành tinh Trái Đất màu lam, và vẫn còn nhiều lắm việc để làm ♫

(Music)

(Âm nhạc)

Fear not.

Đừng sợ.

(Applause)

(Tiếng vỗ tay)

That's very nice of you. Thank you very much.

Cảm ơn các bạn rất nhiều.

Thank you.

Cảm ơn.