What I learned from going blind in space | Chris Hadfield | TED

Tłumaczenie: Marta Goli Korekta: Rysia Wand

What's the scariest thing you've ever done?

Co najstraszniejszego zrobiliście w życiu?

Or another way to say it is,

Lub inaczej,

what's the most dangerous thing that you've ever done?

co zrobiliście najniebezpieczniejszego?

And why did you do it?

Dlaczego to zrobiliście?

I know what the most dangerous thing is

Wiem, co to było w moim przypadku,

that I've ever done

because NASA does the math.

bo NASA to oblicza.

You look back to the first five shuttle launches,

Pamiętam pierwsze pięć startów wahadłowca.

the odds of a catastrophic event

Prawdopodobieństwo katastrofy

during the first five shuttle launches

podczas pierwszych pięciu startów

was one in nine.

wynosiło jeden do dziewięciu.

And even when I first flew in the shuttle

Nawet podczas mojego pierwszego startu

back in 1995, 74 shuttle flight,

w roku 1995, 74. lot wahadłowy,

the odds were still now that we look back

prawdopodobieństwo wynosiło wciąż 1 do 38.

about one in 38 or so -- one in 35, one in 40.

Między 1 do 35, 1 do 40.

Not great odds, so it's a really interesting day

Niezbyt dobrze, więc czeka cię ciekawy dzień

when you wake up at the Kennedy Space Center

po przebudzeniu w Centrum Kosmicznym Kennedy'ego

and you're going to go to space that day

gdy zamierzasz lecieć w kosmos,

because you realize by the end of the day

bo w końcu zdajesz sobie sprawę,

you're either going to be floating effortlessly, gloriously in space,

że albo będziesz swobodnie, z gracją unosić się w kosmosie,

or you'll be dead.

albo zginiesz.

You go into, at the Kennedy Space Center,

W Centrum Kosmicznym Kennedy'ego

the suit-up room,

idzie się do przebieralni,

the same room that our childhood heroes

tej samej, w której ubierali się

nasi bohaterowie z dzieciństwa,

got dressed in,

that Neil Armstrong and Buzz Aldrin got suited in

Neil Armstrong i Buzz Aldrin,

to go ride the Apollo rocket to the moon.

żeby polecieć na Księżyc w rakiecie Apollo.

And I got my pressure suit built around me

Założyłem skafander próżniowy

and rode down outside in the van

i pojechałem furgonetką

heading out to the launchpad --

w stronę stanowiska startowego.

in the Astro van -- heading out to the launchpad,

Astro-furgonetką na start.

and as you come around the corner

Gdy mijasz zakręt

at the Kennedy Space Center,

w Centrum Kosmicznym Kennedy'ego

it's normally predawn, and in the distance,

zwykle jeszcze przed świtem,

w oddali,

lit up by the huge xenon lights,

oświetlony wielkimi światłami ksenonowymi,

is your spaceship --

stoi wahadłowiec,

the vehicle that is going to take you off the planet.

maszyna, która wyniesie cię poza planetę.

The crew is sitting in the Astro van

Załoga siedzi w milczeniu w Astro-furgonetce,

sort of hushed, almost holding hands,

prawie trzymają się za ręce,

looking at that as it gets bigger and bigger.

patrząc, jak wahadłowiec rośnie w oczach.

We ride the elevator up

Wjeżdżamy windą

and we crawl in, on your hands and knees

i wczołgujemy się do wahadłowca

into the spaceship, one at a time,

na czworaka, pojedynczo,

and you worm your way up

przeciskamy się w górę

into your chair and plunk yourself down

do swojego fotela

on your back.

i układamy się na plecach.

And the hatch is closed,

Właz się zamyka

and suddenly,

i nagle marzenia i zaprzeczenia całego życia

what has been a lifetime of both dreams and denial

is becoming real,

stają się rzeczywistością.

something that I dreamed about,

Coś, o czym marzyłem,

in fact, that I chose to do when I was nine years old,

na co się zdecydowałem, mając dziewięć lat,

is now suddenly within not too many minutes

nagle już bardzo niedługo

of actually happening.

naprawdę się wydarzy.

In the astronaut business --

W branży astronautów...

the shuttle is a very complicated vehicle;

Wahadłowiec to skomplikowana maszyna,

it's the most complicated flying machine ever built.

najbardziej złożona maszyna latająca zbudowana do tej pory.

And in the astronaut business, we have a saying, which is,

W branży astronautów mamy takie powiedzenie:

there is no problem so bad

nie ma sytuacji tak złej,

that you can't make it worse.

żeby nie można było jej pogorszyć.

(Laughter)

(Śmiech)

And so you're very conscious in the cockpit;

W kokpicie jest się bardzo świadomym;

you're thinking about all of the things

myśli się o tym wszystkim,

that you might have to do,

co będzie trzeba zrobić,

all the switches and all the wickets you have to go through.

o wszystkich przełącznikach i przyciskach.

And as the time gets closer and closer,

Kiedy zbliża się czas,

this excitement is building.

rośnie podniecenie.

And then about three and a half minutes before launch,

Trzy i pół minuty przed startem

the huge nozzles on the back,

ogromne dysze z tyłu,

like the size of big church bells,

duże jak dzwony kościelne,

swing back and forth

huśtają się,

and the mass of them is such

a mają taką masę,

that it sways the whole vehicle,

że huśta się cała maszyna,

like the vehicle is alive underneath you,

jak żywe stworzenie,

like an elephant getting up off its knees or something.

jak słoń podnoszący się z kolan.

And then about 30 seconds before launch,

Jakieś pół minuty przed startem

the vehicle is completely alive --

maszyna jest w pełni życia,

it is ready to go --

gotowa do odlotu,

the APUs are running,

jednostki mocy chodzą,

the computers are all self-contained,

wszystkie komputery są samodzielne,

it's ready to leave the planet.

można opuszczać planetę.

And 15 seconds before launch, this happens:

15 sekund przed startem dzieje się to:

(Video) Voice: 12, 11, 10,

(Wideo) Głos: 12, 11, 10,

nine, eight, seven, six --

9, 8, 7, 6...

(Space shuttle preparing for takeoff)

(Wahadłowiec przygotowuje się do startu)

-- start, two, one,

start, 2, 1,

booster ignition, and liftoff of the space shuttle Discovery,

zapłon silników startowych, start wahadłowca Discovery,

returning to the space station, paving the way ...

powrót do stacji kosmicznej, przecieranie szlaku...

(Space shuttle taking off)

(Start wahadłowca)

Chris Hadfield: It is incredibly powerful

Chris Hadfield: To niesamowite przeżycie,

to be on board one of these things.

być na pokładzie jednego z nich.

You are in the grip of something

Siedzisz wewnątrz czegoś,

that is vastly more powerful than yourself.

co jest o tyle potężniejsze od ciebie.

It's shaking you so hard you can't focus

Trzęsie tak mocno, że nie da się skupić

on the instruments in front of you.

na kontrolkach przed sobą.

It's like you're in the jaws of some enormous dog

Jakbyś tkwił w szczękach ogromnego psa,

and there's a foot in the small of your back

a wielka stopa na plecach

pushing you into space,

wypycha cię w kosmos,

accelerating wildly straight up,

pędząc dziko w górę,

shouldering your way through the air,

przepychając przez powietrze,

and you're in a very complex place --

a przecież jesteś w skomplikowanym miejscu:

paying attention, watching the vehicle

trzeba uważać, obserwować maszynę,

go through each one of its wickets

przejść przez każdy przełącznik

with a steadily increasing smile on your face.

z coraz większym uśmiechem na twarzy.

After two minutes, those solid rockets explode off

Po dwóch minutach ogromne rakiety eksplodują

and then you just have the liquid engines,

i zostają już tylko silniki na paliwo ciekłe,

the hydrogen and oxygen,

te na wodór i tlen.

and it's as if you're in a dragster

Jest jak w bolidzie,

with your foot to the floor

wciska się gaz do dechy

and accelerating like you've never accelerated.

i przyspiesza, jak nigdy dotąd.

You get lighter and lighter,

Stajesz się coraz lżejszy,

the force gets on us heavier and heavier.

ciążenie nieustannie wzrasta.

It feels like

To takie uczucie,

someone's pouring cement on you or something.

jakby ktoś zalewał cię cementem.

Until finally,

Aż w końcu,

after about eight minutes and 40 seconds or so,

po jakichś 8 minutach i 40 sekundach,

we are finally at exactly the right altitude,

jesteśmy wreszcie na odpowiedniej wysokości,

exactly the right speed,

przy odpowiedniej prędkości,

the right direction, the engine shut off,

w odpowiednim kierunku, silniki przestają pracować

and we're weightless.

i jesteśmy w stanie nieważkości.

And we're alive.

I żyjemy.

It's an amazing experience.

To niesamowite przeżycie.

But why would we take that risk?

Ale po co podejmować to ryzyko?

Why would you do something that dangerous?

Po co robić coś tak niebezpiecznego?

In my case the answer is fairly straightforward.

W moim przypadku odpowiedź jest prosta.

I was inspired as a youngster

Byłem zainspirowany jako dziecko,

that this was what I wanted to do.

właśnie to chciałem robić.

I watched the first people walk on the moon

Oglądałem pierwszych ludzi na Księżycu

and to me, it was just an obvious thing --

i było dla mnie oczywiste:

I want to somehow turn myself into that.

też chciałem kimś takim jakoś zostać.

But the real question is,

Ale prawdziwe pytanie to:

how do you deal with the danger of it

jak radzić sobie z tym niebezpieczeństwem

and the fear that comes from it?

i strachem, który z niego wynika.

How do you deal with fear versus danger?

Jak radzić sobie ze strachem i niebezpieczeństwem naraz?

And having the goal in mind, thinking about where it might lead,

Skupianie się na celu, myślenie, gdzie może mnie zaprowadzić,

directed me to a life of

sprawiło, że całe życie

looking at all of the small details to allow

obserwowałem wszystkie szczegóły,

this to become possible,

które mi pozwolą polecieć w kosmos

to be able to launch and go help build a space station

i pomóc budować stację kosmiczną,

where you are on board a million-pound creation

będąc na pokładzie 453,5-tonowej konstrukcji,

that's going around the world at five miles a second,

która okrąża świat z prędkością 5 mil na sekundę,

eight kilometers a second,

8 kilometrów na sekundę,

around the world 16 times a day,

okrąża świat 16 razy dziennie,

with experiments on board that are teaching us

z pokładowymi eksperymentami,

które uczą nas o substancji wszechświata.

what the substance of the universe is made of

and running 200 experiments inside.

W środku przeprowadza się 200 eksperymentów.

But maybe even more importantly,

Ale, co może jeszcze ważniejsze,

allowing us to see the world in a way

możemy ujrzeć świat z nowej perspektywy,

that is impossible through any other means,

nieosiągalnej w żaden inny sposób,

to be able to look down

można spojrzeć w dół;

and have -- if your jaw could drop, it would --

gdyby szczęka mogła opaść, zrobiłaby to

the jaw-dropping gorgeousness of the turning orb

na widok wspaniałości kuli,

wirującej jak samopędna galeria sztuki

like a self-propelled art gallery of fantastic,

fantastycznego, wiecznie zmiennego piękna,

constantly changing beauty that is the world itself.

czyli naszego świata.

And you see, because of the speed,

Ze względu na prędkość

a sunrise or a sunset every 45 minutes

wschody i zachody słońca ogląda się co 45 minut

for half a year.

przez pół roku.

And the most magnificent part of all that

Najwspanielsze z tego wszystkiego

is to go outside on a spacewalk.

jest wyjście na spacer kosmiczny.

You are in a one-person spaceship

Jesteś w jednoosobowym statku kosmicznym,

that is your spacesuit,

czyli skafandrze,

and you're going through space with the world.

i biegniesz przez kosmos ze światem.

It's an entirely different perspective,

To zupełnie inna perspektywa,

you're not looking up at the universe,

nie patrzysz na niego w górę,

you and the Earth are going through the universe together.

ty i Ziemia pędzicie razem przez wszechświat.

And you're holding on with one hand,

Trzymasz się jedną ręką,

looking at the world turn beside you.

patrząc, jak świat obraca się obok.

It's roaring silently

Huczy cicho kolorem i fakturą,

with color and texture as it pours by

mesmerizingly next to you.

kiedy przepływa hipnotycznie tuż obok.

And if you can tear your eyes away from that

Jeśli uda ci się oderwać wzrok

and you look under your arm

i spojrzysz pod ręką w dół,

down at the rest of everything,

na resztę wszystkiego,

it's unfathomable blackness,

jest tam nieprzenikniona czerń,

with a texture you feel like you could stick your hand into.

o niemal namacalnej fakturze.

and you are holding on with one hand,

Trzymasz się jedną ręką,

one link to the other seven billion people.

jedynym łącznikiem z siedmioma miliardami ludzi.

And I was outside on my first spacewalk

Właśnie podczas pierwszego spaceru kosmicznego

when my left eye went blind,

przestałem widzieć na lewe oko.

and I didn't know why.

Nie wiedziałem, dlaczego.

Suddenly my left eye slammed shut

Nagle lewe oko zamknęło się

in great pain

z wielkiego bólu,

and I couldn't figure out why my eye wasn't working.

a ja nie mogłem zrozumieć, czemu nie działa.

I was thinking, what do I do next?

Nie wiedziałem, co robić.

I thought, well maybe that's why we have two eyes,

Pomyślałem, może właśnie po to mamy dwoje oczu,

so I kept working.

więc pracowałem dalej.

But unfortunately, without gravity,

Ale niestety, bez grawitacji

tears don't fall.

łzy nie płyną.

So you just get a bigger and bigger ball of whatever that is

Bańka tego czegoś po prostu rośnie na oku,

mixed with your tears on your eye

wymieszana ze łzami,

until eventually, the ball becomes so big

aż w końcu jest tak duża,

that the surface tension takes it across the bridge of your nose

że napięcie powierzchniowe przenosi ją nad nosem,

like a tiny little waterfall

jak maleńki wodospad,

and goes "goosh" into your other eye,

i chlusta w drugie oko.

and now I was completely blind

Teraz byłem już zupełnie ślepy,

outside the spaceship.

na zewnątrz statku.

So what's the scariest thing you've ever done?

A co najstraszniejszego spotkało was?

(Laughter)

(Śmiech)

Maybe it's spiders.

Może pająki.

A lot of people are afraid of spiders.

Wiele osób boi się pająków.

I think you should be afraid of spiders --

Chyba trzeba się ich bać,

spiders are creepy and they've got long, hairy legs,

są straszne, mają długie, włochate nogi.

and spiders like this one, the brown recluse --

Ten pustelnik brunatny jest okropny.

it's horrible. If a brown recluse bites you,

you end with one of these horrible, big necrotic things

Jego ugryzienie

kończy się straszną martwicą nogi.

on your leg

and there might be one right now

Może jakiś siedzi właśnie

sitting on the chair behind you, in fact.

na krześle za wami.

And how do you know?

Kto to wie?

And so a spider lands on you,

Pająk ląduje na was

and you go through this great, spasmy attack

i dostajecie spazmów,

because spiders are scary.

bo pająki są straszne.

But then you could say, well is there a brown recluse

Można zapytać: czy rzeczywiście na krześle obok

sitting on the chair beside me or not?

siedzi pustelnik brunatny?

I don't know. Are there brown recluses here?

Nie wiem. Są tu pustelniki brunatne?

So if you actually do the research, you find out that

Jeśli trochę poszperać, dowiecie się,

in the world there are about 50,000 different types of spiders,

że na świecie jest 50 000 różnych rodzajów pająków,

and there are about two dozen that are venomous

a z tych 50 000 dwa tuziny są jadowite.

out of 50,000.

And if you're in Canada, because of the cold winters

W Kanadzie przez mroźne zimy,

here in B.C., there's about 720, 730 different types of spiders

tutaj, w Kolumbii Brytyjskiej, jest 720 - 730 rodzajów pająków

and there's one -- one --

i tylko jeden jadowity,

that is venomous,

and its venom isn't even fatal,

a jego jad nie jest śmiertelny,

it's just kind of like a nasty sting.

to tylko takie paskudne ukąszenie.

And that spider -- not only that,

Poza tym ten pająk ma piękne ubarwienie,

but that spider has beautiful markings on it,

it's like "I'm dangerous. I got a big radiation symbol on my back, it's the black widow."

jakby ostrzegał: "Jestem niebezpieczny.

Mam wielki symbol promieniowania".

So, if you're even slightly careful

To czarna wdowa.

you can avoid running into the one spider --

Przy odrobinie ostrożności

można uniknąć spotkania z nim.

and it lives close the ground,

Żyje nisko przy ziemi,

you're walking along, you are never going to go through

spacerując sobie, nigdy nie wejdziesz

a spider web where a black widow bites you.

w pajęczynę czarnej wdowy.

Spider webs like this, it doesn't build those,

Ona takich sieci nie buduje,

it builds them down in the corners.

tka je nisko po kątach.

And its a black widow because

Nazywa się czarną wdową,

the female spider eats the male;

bo samice zjadają samców;

it doesn't care about you.

nie przejmują się wami.

So in fact,

Więc tak naprawdę

the next time you walk into a spiderweb,

kiedy następnym razem wejdziecie w pajęczynę,

you don't need to panic and go with your caveman reaction.

nie trzeba panikować i reagować jak jaskiniowiec.

The danger is entirely different than the fear.

Niebezpieczeństwo to coś zupełnie innego niż strach.

How do you get around it, though?

Ale jak sobie z nim radzić?

How do you change your behavior?

Jak zmienić swoje odruchy?

Well, next time you see a spiderweb,

Widząc pajęczynę,

have a good look, make sure it's not a black widow spider,

upewnij się, że to nie czarna wdowa,

and then walk into it.

a potem wejdź w nią.

And then you see another spiderweb

Kiedy widzisz inną pajęczynę,

and walk into that one.

też w nią wejdź.

It's just a little bit of fluffy stuff. It's not a big deal.

To tylko trochę kłaczków. Nic wielkiego.

And the spider that may come out is no more threat to you than a lady bug

Nawet jeśli jest tam pająk, nie jest dla was groźniejszy

or a butterfly.

niż biedronka albo motyl.

And then I guarantee you if you walk through 100 spiderwebs

Zapewniam, że jeśli przejdziesz przez sto pajęczyn,

you will have changed

zmienisz w sobie

your fundamental human behavior,

podstawowy ludzki odruch,

your caveman reaction,

swoją reakcję jaskiniowca,

and you will now be able to walk in the park in the morning

i idąc rano przez park

and not worry about that spiderweb --

nie będziesz bać się pajęczyn

or into your grandma's attic or whatever,

albo wchodzenia na strych babci

into your own basement.

albo do własnej piwnicy.

And you can apply this to anything.

To uniwersalny sposób.

If you're outside on a spacewalk and you're blinded,

Tracąc wzrok na spacerze kosmicznym,

your natural reaction would be to panic, I think.

pewnie naturalnie wpadlibyście w panikę.

It would make you nervous and worried.

Bylibyście zdenerwowani i przerażeni.

But we had considered all the venom,

Ale przecież wiemy wszystko o jadzie,

and we had practiced with a whole variety of different spiderwebs.

ćwiczyliśmy na wielu różnych pajęczynach.

We knew everything there is to know

Wiedzieliśmy wszystko, co się dało

about the spacesuit

o skafandrze

and we trained underwater thousands of times.

i ćwiczyliśmy pod wodą tysiące razy.

And we don't just practice things going right,

Ćwiczymy nie tylko prawidłowy tok zdarzeń,

we practice things going wrong all the time,

ale ciągle przerabiamy też wszelkie możliwe problemy,

so that you are constantly walking through those spiderwebs.

więc ciągle przechodzimy przez różne pajęczyny.

And not just underwater, but also in virtual reality labs

Nie tylko pod wodą, także w wirtualnej rzeczywistości

with the helmet and the gloves

z kaskiem i rękawicami,

so you feel like it's realistic.

żeby odczuć to realistycznie.

So when you finally actually get outside on a spacewalk,

Wyjście na prawdziwy spacer kosmiczny

it feels much different than it would

to coś zupełnie innego,

if you just went out first time.

niż robienie czegoś po raz pierwszy.

And even if you're blinded,

Nawet po utracie wzroku

your natural, panicky reaction doesn't happen.

naturalna panika nie ma miejsca.

Instead you kind of look around and go,

Zamiast tego myślisz:

"Okay, I can't see,

"Nic nie widzę,

but I can hear, I can talk,

ale słyszę, mogę mówić,

Scott Parazynski is out here with me.

Scott Parazynski jest tu ze mną.

He could come over and help me."

Może tu przyjść i mi pomóc".

We actually practiced incapacitated crew rescue,

Ćwiczyliśmy ratowanie niesprawnego członka załogi,

so he could float me like a blimp

więc w razie potrzeby mógł mnie ściągnąć jak sterowiec

and stuff me into the airlock if he had to.

i wepchnąć do śluzy powietrznej.

I could find my own way back.

Mogłem też wrócić sam.

It's not nearly as big a deal.

To nie jest aż taki problem.

And actually, if you keep on crying for a while,

Zresztą jeśli jakiś czas się płacze,

whatever that gunk was that's in your eye starts to dilute

maź w oku zaczyna się rozpuszczać

and you can start to see again,

i znowu się widzi,

and Houston, if you negotiate with them,

a z Houston można wynegocjować

they will let you then keep working.

pozwolenie na dalszą pracę.

We finished everything on the spacewalk

Skończyliśmy wszystko podczas spaceru

and when we came back inside,

i wróciliśmy do środka,

Jeff got some cotton batting and took the crusty stuff around my eyes,

Jeff zdjął mi watką ropę z oczu.

and it turned out it was just the anti-fog,

Okazało się, że to tylko płyn przeciwmgielny,

sort of a mixture of oil and soap, that got in my eye.

mieszanka oleju i mydła, dostał mi się do oka.

And now we use Johnson's No More Tears,

Teraz używamy No More Tears firmy Johnson,

which we probably should've been using

którego pewnie trzeba było używać

right from the very beginning. (Laughter)

od samego początku. (Śmiech)

But the key to that is

Najważniejsze jest to,

by looking at the difference

żeby patrząc na różnicę

between perceived danger and actual danger,

między niebezpieczeństwem pozornym a realnym,

where is the real risk?

dostrzec prawdziwe ryzyko.

What is the real thing that you should be afraid of?

Czego tak naprawdę powinniśmy się bać?

Not just a generic fear of bad things happening.

Nie tylko ogólny strach, że coś pójdzie nie tak.

You can fundamentally change your reaction to things

Można zasadniczo zmienić reakcję na zdarzenia,

so that it allows you to go places

co pozwoli chodzić w miejsca,

and see things and do things

widzieć i robić rzeczy,

that otherwise would be completely denied to you ...

które inaczej byłyby niedostępne,

where you could see the hardpan south of the Sahara,

gdzie można zobaczyć żelazistą glebę południowej Sahary

or you can see New York City

albo Nowy Jork

in a way that is almost dreamlike,

prawie jak ze snu,

or the unconscious gingham of Eastern Europe fields

albo niezamierzoną kratkę pól w Europie Wschodniej

or the Great Lakes

albo Wielkie Jeziora

as a collection of small puddles.

jako zbiór małych kałuż.

You can see the fault lines of San Francisco

Widać linie uskoku w San Francisco

and the way the water pours out under the bridge,

i bieg wody pod mostem,

just entirely different

zupełnie inaczej,

than any other way that you could have

niż można zobaczyć,

if you had not found a way to conquer your fear.

gdyby nie udało się pokonać strachu.

You see a beauty that otherwise

Widzicie piękno, którego inaczej

never would have happened.

nigdy byście nie doświadczyli.

It's time to come home at the end.

Czas na powrót do domu.

This is our spaceship,

To nasz pojazd,

the Soyuz, that little one.

Sojuz, ten mały.

Three of us climb in,

Wspinamy się tam we trzech

and then this spaceship detaches from the station

i pojazd odczepia się od stacji

and falls into the atmosphere.

i wpada w atmosferę.

These two parts here

Te dwie części się topią,

actually melt, we jettison them and they burn up

zostają odrzucone i spalone w atmosferze.

in the atmosphere.

The only part that survives is the little bullet

Przetrwa tylko mała kapsuła,

that we're riding in,

and it falls into the atmosphere,

w której lecimy,

i wpadnie do atmosfery.

and in essence

you are riding a meteorite home,

Na dobrą sprawę

leci się do domu meteorytem,

and riding meteorites is scary,

a jazda meteorytem

jest straszna i nie bez powodu.

and it ought to be.

But instead of riding into the atmosphere

Ale zamiast wpaść w atmosferę z wrzaskiem,

just screaming, like you would

if suddenly you found yourself riding a meteorite

jak miałoby miejsce,

gdybyśmy nagle znaleźli się na meteorycie

back to Earth -- (Laughter) --

lecącym prosto na Ziemię... (Śmiech)

instead, 20 years previously

...zamiast tego 20 lat wcześniej

we had started studying Russian,

zaczęliśmy uczyć się rosyjskiego,

and then once you learn Russian, then we

a znając rosyjski

learned orbital mechanics in Russian,

studiować astrodynamikę po rosyjsku,

and then we learned vehicle control theory,

a potem teorię kontrolowania pojazdu,

and then we got into the simulator

później trening w symulatorze

and practiced over and over and over again.

wielokrotne ćwiczenia.

And in fact, you can fly this meteorite

Da się sterować tym meteorytem,

and steer it and land in about a 15-kilometer circle

wylądować w promieniu 15 kilometrów

anywhere on the Earth.

wszędzie na Ziemi.

So in fact, when our crew was coming back

Kiedy nasza załoga

into the atmosphere inside the Soyuz,

wracała do atmosfery w Sojuzie,

we weren't screaming, we were laughing;

nie krzyczeliśmy, śmialiśmy się;

it was fun.

było super.

And when the great big parachute opened,

Kiedy otworzył się wielki spadochron,

we knew that if it didn't open

wiedzieliśmy, że w razie czego

there's a second parachute,

jest jeszcze drugi,

and it runs on a nice little clockwork mechanism.

napędzany przez mały mechanizm zegarowy.

So we came back, we came thundering back

Z grzmotem wróciliśmy na Ziemię,

to Earth and this is what it looked like

a tak wyglądało lądowanie

to land in a Soyuz, in Kazakhstan.

Sojuzem w Kazachstanie.

(Video) Reporter: And you can see one of those

(Wideo) Reporter: Widzimy

search and recovery helicopters, once again

jeden ze śmigłowców SAR,

that helicopter part of dozen such Russian

jeden z wielu takich śmigłowców Mi-8.

Mi-8 helicopters.

Touchdown -- 3:14 and 48 seconds,

Lądowanie -- 3:14 i 48 sekund,

a.m. Central Time.

czasu centralnego.

CH: And you roll to a stop

CH: Toczymy się do zatrzymania,

as if someone threw your spaceship at the ground

jakby ktoś rzucił nami o ziemię,

and it tumbles end over end,

kotłuje się do góry nogami,

but you're ready for it

ale jesteśmy gotowani,

you're in a custom-built seat,

w specjalnych fotelach jak amortyzatory.

you know how the shock absorber works.

And then eventually the Russians reach in,

W końcu przyjeżdżają Rosjanie,

drag you out,

wyciągają nas,

plunk you into a chair,

sadzają w krześle

and you can now look back at

i można wreszcie spojrzeć

what was an incredible experience.

na to niesamowite przeżycie.

You have taken the dreams of that

Wziąłem sny

nine-year-old boy,

tego dziewięciolatka,

which were impossible

niemożliwe do spełnienia,

and dauntingly scary,

i beznadziejnie straszne,

dauntingly terrifying,

beznadziejnie przerażające,

and put them into practice,

i wcieliłem je w życie.

and figured out a way to reprogram yourself,

Znalazłem sposób, żeby się przeprogramować,

to change your primal fear

zmienić pierwotny strach,

so that it allowed you to come back

a to pozwoliło mi wrócić

with a set of experiences and a level of inspiration

z zestawem doświadczeń i inspiracji

for other people

dla innych ludzi,

that never could have been possible otherwise.

czego nigdy inaczej bym nie zdobył.

Just to finish, they asked me to play that guitar.

Na koniec: poprosili mnie, żebym zagrał na gitarze.

I know this song,

Znam taką piosenkę,

and it's really a tribute to the genius

będzie to hołd dla geniuszu

of David Bowie himself,

samego Davida Bowie,

but it's also, I think,

ale myślę też,

a reflection of the fact that we are not machines

że to refleksja nad tym, że nie jesteśmy maszynami

exploring the universe,

odkrywającymi wszechświat,

we are people,

jesteśmy ludźmi

and we're taking

i zabieramy

that ability to adapt

umiejętność adaptacji,

and that ability to understand

umiejętność zrozumienia

and the ability to take

i umiejętność zabrania samoświadomości

our own self-perception into a new place.

na nowe miejsce.

(Music)

(Muzyka)

♫ This is Major Tom to ground control ♫

♫ Tu major Tom to kontroli lotu ♫

♫ I've left forevermore ♫

♫ Odszedłem na zawsze ♫

♫ And I'm floating in a most peculiar way ♫

♫ Unoszę się w najdziwniejszy sposób ♫

♫ And the stars look very different today ♫

♫ A gwiazdy wyglądają dziś inaczej ♫

♫ For here am I floating in the tin can ♫

♫ Bo unoszę się tu w blaszanej puszce ♫

♫ A last glimpse of the world ♫

♫ Ostatnie spojrzenie na świat ♫

♫ Planet Earth is blue and there's so much left to do ♫

♫ Planeta Ziemia jest niebieska i jest jeszcze tyle do zrobienia ♫

(Music)

(Muzyka)

Fear not.

Nie lękajcie się.

(Applause)

(Brawa)

That's very nice of you. Thank you very much.

To bardzo miłe. Bardzo dziękuję.

Thank you.

Dziękuję.