Phil Borges: Documenting our endangered cultures

Phil Borges bàn về các nền văn hoá có nguy cơ biến mất

Translator: Chi Mai Reviewer: Duc Nguyen

A fact

Cách đây vài năm

came out of MIT,

MIT đã đưa ra

couple of years ago. Ken Hale,

một thực tế. Ken Hale,

who's a linguist,

một nhà ngôn ngữ học,

said that of the 6,000 languages

đã nói rằng trong số 6000 ngôn ngữ

spoken on Earth right now,

hiện đang được sử dụng trên Trái Đất,

3,000 aren't spoken by the children.

có đến 3000 là không được trẻ em sử dụng.

So that in one generation,

Có nghĩa là qua mỗi thế hệ,

we're going to halve our cultural diversity.

chúng ta sẽ bị giảm tính đa dạng văn hoá đi phân nửa.

He went on to say

Anh ấy lại tiếp tục nói rằng

that every two weeks,

cứ mỗi hai tuần

an elder goes to the grave

lại có một người già về chín suối

carrying the last spoken word

mang theo tiếng nói cuối cùng

of that culture.

của nền văn hoá đó.

So an entire philosophy,

Có nghiã là nguyên một nền triết lý

a body of knowledge about the natural world

một khối kiến thức lớn về thế giới tự nhiên

that had been empirically gleaned over centuries,

đã được thu thập qua kinh nghiệm sống hàng thế kỉ,

goes away.

theo đó biến mất.

And this happens every two weeks.

Cứ hai tuần, điều này lại diễn ra một lần.

So for the last 20 years,

Trong 20 năm qua,

since my dental experience,

từ sau một lần đau răng,

I have been traveling the world

tôi đã đi vòng quanh thế giới

and coming back

và trở về

with stories about some of these people.

với các câu chuyện về một vài người trong số này.

What I'd like to do right now

Và điều mà lúc này tôi muốn làm

is share some of those stories with you.

là chia sẻ một vài câu chuyện đó với các bạn.

This is Tamdin.

Đây là Tamdin,

She is a 69-year-old nun.

một nữ tu 69 tuổi.

She was thrown in prison in Tibet for two years

Bà đã bị đẩy vào tù ở Tây Tạng trong hai năm

for putting up a little tiny placard

vì tội dán một tấm áp phích bé xiú

protesting the occupation of her country.

chống lại việc nước mình bị xâm lấn.

And when I met her, she had just

Khi tôi gặp bà, bà vừa mới hoàn tất

taken a walk over the Himalayas

một cuộc bộ hành đi qua dãy Himalayas

from Lhasa, the capital of Tibet,

từ Lhasa, thủ phủ của Tây Tạng,

into Nepal, across to India --

để vào đất Nepal, ngang qua Ấn Độ

30 days --

trong 30 ngày

to meet her leader, the Dalai Lama.

để gặp lãnh tụ của mình, Đức Đạt Lai Lạt Ma.

The Dalai Lama lives in Dharamsala, India.

Đức Đạt Lai Lạt Ma sống ở Dharamsala, Ấn Độ.

So I took this picture three days

Thế là tôi chụp bức ảnh này

after she arrived,

3 ngày sau khi bà đến nơi

and she had this beat-up pair of tennis shoes on,

Bà mang đôi giày tennis xơ xác

with her toes sticking out.

với các ngón chân chìa hết ra ngoài.

And she crossed in March,

Bà băng qua núi vào tháng Ba.

and there's a lot of snow at 18,500 feet in March.

Và ở độ cao 5640 mét vào tháng Ba, tuyết rất dày.

This is Paldin.

Đây là Paldin.

Paldin is a 62-year-old monk.

Paldin là một thầy tu 62 tuổi.

And he spent 33 years in prison.

Ông đã ngồi tù mất 33 năm.

His whole monastery was thrown into prison

Và cả tu viện của ông đều bị ném vào tù

at the time of the uprising,

vào thời có kháng chiến

when the Dalai Lama had to leave

khi Đức Đạt Lai Lạt Ma phải rời

Tibet.

Tây Tạng.

And

Và

he was beaten, starved,

ông bị đánh đập, bỏ đói,

tortured -- lost all his teeth while in prison.

tra tấn -- mất hết răng khi ở trong tù.

And when I met him, he was a kind gentle old man.

Khi tôi gặp Paldin, ông là một người đàn ông đứng tuổi, tử tế và nhẹ nhàng

And it really impressed me --

Và tôi thực sự bị ấn tượng --

I met him two weeks after he got out of prison --

lúc tôi gặp ông là chỉ mới 2 tuần sau khi ông ra tù --

that he went through that experience, and ended up

mà bất kể tù tội bao năm tháng, ông lại giữ được

with the demeanor that he had.

phong thái như vậy.

So I was in Dharamsala meeting these people,

Thế là tôi ở Dharamsala gặp những người như thế.

and I'd spent about five weeks there,

Tôi ở đó khoảng năm tuần

and I was hearing these similar stories

và nghe những câu chuyện na ná nhau như thế này

of these refugees that had poured out of Tibet

về dân tị nạn tháo chạy khỏi Tây Tạng

into Dharamsala.

vào đất Dharamsala.

And it just so happened, on the fifth week,

Tình cờ là vào tuần thứ năm,

there was a public teaching by the Dalai Lama.

có một buổi thuyết giảng công chúng của Đức Đạt Lai Lạt Ma

And

Và

I was watching this crowd of monks and nuns,

tôi đứng ngắm một đám đông toàn sư và nữ tu,

many of which I had just interviewed,

nhiều người trong số họ tôi vừa phỏng vấn

and heard their stories,

và nghe chuyện của họ xong.

and I watched their faces,

Tôi ngắm nhìn gương mặt họ.

and they gave us a little FM radio,

Và họ đưa chúng tôi một chiếc đài FM nhỏ

and we could listen to the translation of his teachings.

để có thể nghe bài dịch những lời thuyết giảng của Đức Lạt Ma.

And what he said was:

Và điều Người nói đó là:

treat your enemies as if they were precious jewels,

hãy đối xử với kẻ thù như thể họ là những món trang sức quý báu,

because it's your enemies

vì chính kẻ thù là người

that build your tolerance and patience

giúp bạn xây dựng đức khoan dung và lòng kiên nhẫn

on the road to your enlightenment.

trên con đường đi đến sự khai sáng.

That hit me so hard,

Điều đó làm tôi hết mực ngỡ ngàng

telling these people that had been through this experience.

đây chính là những người không biết trải qua bao nhiêu cay đắng.

So, two months later, I went into

Thế là hai tháng sau,

Tibet, and I started

tôi tới Tây Tạng và bắt đầu

interviewing the people there, taking my photographs. That's what I do.

phỏng vấn người ở đây và chụp ảnh họ. Đó là công việc của tôi.

I interview and do portraits.

Tôi phỏng vấn và chụp chân dung người.

And this is a little girl.

Và rồi có một cô bé.

I took her portrait up on top of the Jokhang Temple.

Tôi chụp ảnh em ở trên đỉnh Chùa Jokkhang.

And I'd snuck in --

Tôi chụp lén

because it's totally illegal to have a picture of the Dalai Lama in Tibet --

vì chụp ảnh Đức Lạt Ma ở Tây Tạng là phạm pháp --

it's the quickest way you can get arrested.

đó là cách nhanh nhất để bị bắt.

So I snuck in a bunch of little wallet-sized pictures of the Dalai Lama,

Thế nên tôi chụp lén Đức Lạt Ma ra một mớ các bức ảnh nhỏ cỡ ví tay

and I would hand them out.

và phát cho mọi người.

And when I gave them to the people,

Và khi tôi đưa ảnh cho họ,

they'd either hold them to their heart,

họ hoặc là áp nó vào tim

or they'd hold them up to their head and just stay there.

hoặc đặt lên đầu và giữ nó ở đó.

And this is --

Lúc đó,

well, at the time -- I did this 10 years ago --

cách đây 10 năm về trước,

that was 36 years after the Dalai Lama had left.

là 36 năm sau khi Đức Lạt Ma rời khỏi Tây Tạng.

So

Thế là

I was going in, interviewing these people and doing their portraits.

Tôi lân la phỏng vấn người ở đây và chụp ảnh họ

This is Jigme and her sister, Sonam.

Đây là Jigme và chị gái Sonam.

And they live up on the Chang Tang, the Tibetan Plateau,

Cả hai sống trên Chang Tang, vùng Cao nguyên Tây Tạng

way in the western part of the country.

ở xa về phía tây của đất nước.

This is at 17,000 feet.

Độ cao là 5180 mét.

And they had just come down from the high pastures,

Và cả hai vừa mới đi từ đồng cỏ

at 18,000 feet.

ở độ cao 5486 mét xuống.

Same thing: gave her a picture,

Lại y như vậy: tôi đưa cho cô bé bức ảnh,

she held it up to her forehead.

em giơ bức ảnh lên giữ trên trán.

And I usually hand out Polaroids

Thường những lúc như thế, tôi hay đưa ảnh Polaroids

when I do these, because I'm setting up lights,

vì còn phải sắp xếp ánh sáng,

and checking my lights,

và kiểm tra đèn đóm.

and when I showed her her Polaroid, she screamed and ran into her tent.

Khi tôi đưa cho em một bức Polaroid, em hét lên và chạy biến vào lều.

This is Tenzin Gyatso;

Đây là Tenzin Gyatso,

he was found to be the Buddha of Compassion at the age of two,

lúc 2 tuổi, cậu được phát hiện là hiện thân của Đức Bồ Tát

out in a peasant's house,

trong gia đình một nhà nông

way out in the middle of nowhere.

ở một chốn khỉ ho cò gáy.

At the age of four, he was installed

Năm lên 4 tuổi, cậu được phong

as the 14th Dalai Lama.

là Đức Đạt Lai Lạt Ma thứ 14.

As a teenager, he faced

Thời niên thiếu, cậu chứng kiến

the invasion of his country,

đất nước bị xâm lăng

and had to deal with it -- he was the leader of the country.

và phải đối mặt với nó trong vai trò là người lãnh đạo đất nước.

Eight years later, when they discovered there was a plot

Tám năm sau, khi người ta phát hiện ra có một âm mưu

to kill him,

ám sát cậu,

they dressed him up like a beggar

họ hoá trang cậu thành một người hành khất,

and snuck him out of the country on horseback,

và lén đưa cậu ra khỏi nước trên lưng một con ngựa

and took the same trip that Tamdin did.

theo đúng lộ trình mà Tamdin đã thực hiện.

And he's never been back to his country since.

Cậu ở lại đó - và từ đó, chẳng bao giờ đặt chân lại vào đất nước mình.

And

Và

if you think about this man,

nếu bạn nghĩ đến người đàn ông này

46 years later,

46 năm sau

still sticking

vẫn giữ nguyên

to this non-violent response

cách ứng phó ôn hoà

to a severe political and human rights issue.

đối với vấn đề nhân quyền và chính trị nghiêm trọng này.

And the young people,

Những người trẻ

young Tibetans, are starting to say, listen, this doesn't work.

những người Tây Tạng trẻ, đang bắt đầu nói với nhau: cái này vô tác dụng

You know, violence as a political tool

Bạn biết đấy, bạo lực hiện nay

is all the rage right now.

là một công cụ chính trị thịnh hành.

And

Vậy mà

he still is holding this line.

ông vẫn giữ vững thế đứng của mình.

So this is our icon

Đây chính là biểu tượng

to non-violence in our world --

cho phi-bạo-lực trong thế giới của chúng ta --

one of our living icons.

một trong những biểu tượng sống mà ta có.

This is another leader of his people.

Còn đây là một người lãnh đạo dân tộc khác.

This is Moi. This is in the Ecuadorian Amazon.

Đây là Moi. Đây là vùng Amazon thuộc nước Ecuado.

And Moi is 35 years old.

Moi 35 tuổi.

And

Và

this area of the Ecuadorian Amazon --

khu vực này thuộc rừng Amazon của Ecuado --

oil was discovered in 1972.

năm 1972, người ta phát hiện ra dầu.

And in this period of time -- since that time --

Trong thời điểm này - kể từ đó -

as much oil, or twice as much oil

lượng dầu tràn trong khu vực bé xíu này của Amazon

as was spilled in the Exxon Valdez accident,

bằng hoặc gấp đôi

was spilled in this little area of the Amazon,

lượng dầu tràn trong vụ tai nạn Exxon Valdez.

and the tribes in this area have constantly had to move.

Các bộ tộc trong khu vực này, do đó, phải di chuyển lập tức.

And Moi

Và Moi

belongs to the Huaorani tribe,

thuộc bộ tộc Huaorani.

and they're known as

Bộ tộc này nổi tiếng

very fierce, they're known as "auca."

rất hung dữ - người ta gọi là "auca".

And they've managed to keep out

Họ dùng giáo và ống thổi tên

the seismologists and the oil workers

để ngăn các nhà địa chấn

with spears and blowguns.

và công nhân khai thác dầu.

And we spent --

Tôi - chúng tôi

I was with a team --

tôi đi cùng một đội

two weeks with these guys out in the jungle

đã ở trong rừng sâu với họ trong 2 tuần

watching them hunt.

xem họ săn bắn.

This was on a monkey hunt,

Ảnh này chụp trong một cuộc săn khỉ,

hunting with curare-tipped darts.

săn bằng phi tiêu tẩm độc ở mũi.

And the knowledge that these people have

Và sự hiểu biết của những con người này

about the natural environment is incredible.

về môi trường thiên nhiên thật đáng kinh ngạc.

They could hear things, smell things, see things I couldn't see.

Họ có thể nghe, ngửi, và nhìn thấy những thứ tôi không thể thấy.

And I couldn't even see the monkeys

Tôi thậm chí không thấy những con khỉ

that they were

mà họ đang phóng

getting with these darts.

phi tiêu để bắt.

This is Yadira,

Đây là Yadira.

and Yadira is

Yadira mới chỉ 5 tuổi.

five years old. She's in a

Cô bé thuộc một bộ tộc

tribe that's neighboring the Huaorani.

sống gần người Huaorani.

And her tribe has had to move

Bộ tộc của em phải di chuyển

three times in the last 10 years because of the oil spills.

ba lần trong 10 năm vừa rồi vì dầu tràn.

And we never hear about that. And the latest

Chúng ta chẳng bao giờ nghe đến chuyện đó.

infraction against these people is,

Và vụ xâm hại gần đây nhất mà những con người này phải chịu

as part of Plan Colombia,

đó là một phần của Kế hoạch Colombia.

we're spraying Paraquat or Round Up, whatever it is --

Chúng ta đang phun Paraquat hay Round Up hay gì đó --

we're defoliating thousands of acres

ta đang hủy hoại hàng ngàn héc ta

of the Ecuadorian Amazon

cây cối ở vùng Amazon thuộc nước Ecuado

in our war on drugs.

cho cuộc tranh giành dược phẩm.

And these people are the people who take the brunt of it.

Và chính những người này là người phải đỡ lấy gánh nặng của nó.

This is Mengatoue.

Đây là Mengatoue.

He's the shaman of the Huaorani,

pháp sư của bộ tộc Huaorani.

and

Ông nói với chúng tôi.

he said to us, you know, I'm an older man now;

Các anh biết đấy, tôi giờ đã già,

I'm getting tired, you know; I'm tired

tôi bắt đầu thấy mệt, tôi mệt mỏi

of spearing these oil workers.

vì phải phóng lao vào những người công nhân khai thác dầu.

I wish they would just go away.

Tôi chỉ ước họ hãy đi đi.

And I was -- I usually travel alone

Và thường thì tôi đi một mình

when I do my work, but I did this --

khi làm việc. Nhưng trong chuyến đó,

I hosted a program for Discovery,

tôi dẫn một chương trình cho Discovery,

and when I went down with the team,

khi đi tới đó cùng đội,

I was quite concerned about

tôi có hơi lo ngại

going in with a whole bunch of people, especially into the Huaorani,

về việc phải đi vào với một đám người, đặc biệt là khi thâm nhập

deep into the Huaorani tribe.

sâu vào bộ tộc Huaorani.

And

Và

as it turned out, these guys really

hoá ra những người này

taught me a thing or two about blending in

đã dạy tôi vài điều về cách hoà nhập

with the locals.

cùng người bản xứ.

(Laughter)

(Cười)

One of the things I did

Một trong những điều tôi làm

just before 9/11 --

ngay trước vụ 11/9

August of 2001 --

vaò tháng Tám năm 2001

I took my son, Dax,

tôi dẫn con trai mình là Dax

who was 16 at the time,

lúc đó nó 16 tuổi

and I took him to Pakistan.

tôi dẫn cháu tới Pakistan.

Because at first I wanted --

Bởi vì, thoạt tiên, bạn biết đấy,

you know, I've taken him on a couple of trips,

tôi đã dẫn cháu đi cùng một số chuyến

but I wanted him to see

tôi muốn cháu thấy

people that live on a dollar a day or less.

những người phải sống với một đô mỗi ngày hoặc ít hơn.

I wanted him to get an experience

Tôi muốn cháu trải nghiệm

in the Islamic world

thế giới đạo Hồi.

and I also wanted him to --

Và tôi muốn nó nhìn thấy nhiều thứ.

I was going there to work with a group,

Tôi chuẩn bị tới đó để làm việc cùng một nhóm người

do a story on a group called the Kalash,

để ghi lại câu chuyện về một nhóm người có tên là Kalash.

that are a group of animists, 3,000 animists,

Đó là một nhóm người theo thuyết duy linh - khoảng 3000 người

that live -- very small area --

sống ở một vùng rất nhỏ

surrounded by Islam -- there's 3,000

xung quanh là người đạo Hồi.

of these Kalash left; they're incredible people.

Chỉ còn lại 3000 người Kalash. Những con người tuyệt vời.

So it was a great experience for him. He stayed up all night with them,

Và đó là một trải nghiệm rất tốt cho con tôi. Cháu thức cả đêm cùng họ,

drumming and dancing.

đánh trống và khiêu vũ.

And he brought a soccer ball,

Cháu còn mang theo một quả bóng

and we had soccer every night in this little village.

và mỗi đêm, ở ngôi làng nhỏ này, chúng tôi chơi bóng.

And then we went up

Rồi chúng tôi lên núi

and met their shaman.

gặp pháp sư của họ.

By the way, Mengatoue was the shaman

Nhân tiện, Mengatoue cũng là pháp sư

of his tribe as well.

ở bộ tộc anh ấy.

And this is John Doolikahn,

Còn đây là John Doolikahn,

who's the shaman of the Kalash.

pháp sư của người Kalash.

And he's up in the mountains,

Ông sống trên núi

right on the border with Afghanistan.

ngay sát biên giới với Afghanistan.

In fact, on that other side is the area, Tora Bora,

Thật ra, ở phiá bên kia là vùng Tora Bora

the area where

vùng mà người ta cho là

Osama bin Laden's supposed to be. This is the tribal area.

Osama bin Laden đang ở. Đây là khu thổ dân.

And we watched

Chúng tôi theo dõi

and stayed with

và ở với

John Doolikahn.

John Doolikahn.

And the shaman -- I did a whole series on shamanism,

Và vị pháp sư - tôi đã thực hiện một loạt ảnh về saman giáo,

which is

là một hiện tượng

an interesting phenomenon.

thú vị.

But around the world,

Nhưng ở khắp thế giới

they go into trance in different ways,

các pháp sư có cách lên đồng khác nhau.

and in Pakistan,

Ở Pakistan thì

the way they do it is they burn juniper leaves

họ đốt là cây bách xù

and they sacrifice an animal,

rồi hiến tết một con thú,

pour the blood of the animal on the leaves

rưới máu nó lên lá cây

and then inhale the smoke.

rồi hít khói vào.

And they're all praying

Tất cả họ hướng tới các vị thần núi

to the mountain gods

để cầu nguyện

as they go into trance.

trong lúc lên đồng.

You know,

Tôi nghĩ,

getting kids used to different realities,

cho trẻ em làm quen với nhiều hiện thực khác nhau

I think, is so important. What Dan Dennett said the other day --

là một điều quan trọng. Như Dan Dannett đã nói buổi hôm kia --

having a curriculum where they study different religions,

rằng một chương trình học cho phép các em học nhiều tôn giáo khác nhau --

just to make a mental flexibility,

sẽ tạo ra cách suy nghĩ linh động --

give them a mental flexibility

cho trẻ em trí óc linh hoạt

in different belief systems --

để hiểu nhiều hệ tín ngưỡng khác nhau.

I think this is so necessary in our world today

Tôi nghĩ điều đó rất cần thiết cho thế giới hiện nay

as you see these clash of beliefs taking place.

khi chúng ta chứng kiến nhiều mâu thuẫn tín ngưỡng đang xảy ra

And all the security issues they cause us.

Và những hậu quả an ninh mà chúng để lại cho con người.

So, one thing we did five years ago:

Năm năm trước chúng tôi đã làm điều này:

we started a program that links kids

chúng tôi khởi xướng một chương trình kết nối trẻ em

in indigenous communities with kids in the United States.

ở các cộng đồng bộ tộc thiểu số với trẻ em ở Mỹ.

So we first hooked up

Đầu tiên, chúng tôi bắt liên hệ

a spot in the Navajo Nation with a classroom in Seattle.

cho một vùng ở Navajo Nation với một lớp học ở Seatle.

We now have 15 sites.

Hiện nay, chúng tôi đã có 15 trụ sở.

We have one in Kathmandu, Nepal;

Một ở Kathmandu, Nepal;

Dharamsala, India; Takaungu, Kenya --

ở Dharamsala, Ấn Độ; ở Takaungu, Kenya --

Takaungu is one-third Christian, one-third Muslim

Takaungu có một phần ba là người Cơ Đốc, một phần ba Hồi Giáo

and one-third animist, the community is --

và một phần ba theo thuyết duy linh.

Ollantaytambo, Peru,

Ngoài ra, còn có trụ sở ở Ollantaytambo, Peru

and Arctic Village, Alaska.

và Làng Arctic, Alaska.

This is Daniel; he's one of our students

Đây là Daniel, một trong những học sinh của chúng tôi

in Arctic Village, Alaska.

tại Làng Arctic, Alaska.

He lives in this log cabin --

Em sống trong một lều gỗ nhỏ

no running water, no heat other than --

không có nước, không có lò sưởi --

no windows

không có cửa sổ

and high-speed Internet connection.

nhưng có Internet tốc độ cao.

And this is --

Đây là --

I see this rolling out all over --

cái này đang lan ra khắp chốn --

this is our site in Ollantaytambo, Peru, four years ago,

đây là trụ sở của chúng tôi ở Ollantaytambo, Peru, cách đây bốn năm

where they first saw their first computers;

khi bọn trẻ lần đầu tiên thấy những chiếc máy tính đầu tiên của chúng.

now they have computers in their classrooms.

Giờ thì các em đã có máy vi tính trong lớp học.

And the way we've done this --

Và cách chúng tôi làm là

we teach digital storytelling to these kids.

chúng tôi dạy bọn trẻ kể chuyện bằng kỹ thuật số.

And we have them tell stories about issues in their community

Chúng tôi khích lệ các em kể về những vấn đề trong cộng đồng của mình

in their community that they care about.

những vấn đề mà các em quan tâm.

And this is in Peru, where the kids told the story

Tấm này chụp ở Peru, khi các em kể về

about a river that they cleaned up.

một dòng sông mà các em đã dọn sạch.

And the way we do it is, we do it in workshops,

Chúng tôi làm những điều này trong các buổi hội thảo,

and we bring people who want to learn

chúng tôi mang đến những người muốn học

digital workflow and storytelling,

cách thức và quy trình kể chuyện bằng kỹ thuật số,

and have them

và để họ

work with the kids.

làm việc với bọn trẻ.

And just this last year we've taken a group of teenagers in,

Chỉ trong năm ngoái, chúng tôi đã thu nhận một nhóm trẻ vị thành niên

and this has worked the best.

và đạt được kết quả tốt nhất.

So our dream is to bring teenagers together,

Và mơ ước của chúng tôi là mang các em vị thành niên lại với nhau

so they'll have a community service experience

để các em có thể trải nghiệm việc phục vụ cộng đồng

as well as a cross-cultural experience,

và trải nghiệm nền văn hoá của nhau,

as they teach kids in these areas

trong khi dạy cho các trẻ em khác

and help them build their communication infrastructure.

và giúp họ xây dựng nền tảng cộng đồng ở các vùng này.

This is teaching Photoshop

Đây là cảnh dạy Photoshop

in the Tibetan children's village in Dharamsala.

trong một làng ở Dharamsala của trẻ em Tây Tạng.

We have the website, where the kids all get their homepage.

Chúng tôi có trang web, nơi tất cả các em đều có trang chủ.

This is all their movies. We've got about 60 movies

Đây là phim của các em. Có khoảng 60 bộ phim

that these kids have made,

mà các em này đã làm.

and they're quite incredible.

Và chúng khá xuất sắc đấy.

The one I want to show you --

Tôi muốn cho các bạn thấy điều này --

after we get them to make the movies,

sau khi yêu cầu các em làm phim,

we have a night where we show the movies to the community.

chúng tôi tổ chức một đêm chiếu phim cho cộng đồng.

And this is in Takaungu --

Đây là ở Takaungu --

we've got a generator and a digital projector,

chúng tôi có một máy phát và một máy chiếu kỹ thuật số.

and we're projecting it up against a barn,

Chúng tôi chiếu phim lên một kho thóc,

and showing one of the movies that they made.

và chiếu một trong những bộ phim của các em.

And if you get a chance, you can go to our website, and you'll see

Nếu có cơ hội, bạn có thể lên trang web của chúng tôi và sẽ thấy

the incredible work these kids do.

những tác phẩm xuất sắc của các em nhỏ này.

The other thing:

Một điều nữa là:

I wanted to give indigenous people a voice.

tôi muốn mang lại tiếng nói cho những dân tộc thiểu số.

That was one of the big motivating factors.

Đó là một trong những động lực lớn.

But the other motivating factor is

Nhưng một động lực khác, đó chính là

the insular nature of our country.

bản chất hạn hẹp, thiển cận của đất nước chúng ta.

National Geographic just did a Roper Study

National Geographic vừa làm Cuộc nghiên cứu Roper

of 18 to 26 year olds

về các đối tượng từ 18 đến 26 tuổi

in our country

ở đất nước chúng ta

and in nine other industrialized countries.

và ở chín nước công nghiệp khác.

It was a two million dollar study.

Cuộc nghiên cứu đó tốn đến hai tỉ đô.

United States came in second to last

Và nước Mỹ xếp hạng gần chót

in geographic knowledge.

về kiến thức địa lý.

70 percent of the kids couldn't find

70 phần trăm thanh niên không thể

Afghanistan or Iraq on a map;

chỉ ra vị trí của Afghanistan hay Irap trên bản đồ.

60 percent couldn't find India;

60 phần trăm không tìm thấy Ấn Độ.

30 percent couldn't find the Pacific Ocean.

30 phần trăm không tìm thấy Thái Bình Dương.

And this is a study

Và đây là một cuộc khảo sát

that was just done a couple of years ago.

được tiến hành cách đây chỉ vài năm.

So what I'd like to show you now,

Đến đây, với một vài phút còn lại,

in the couple of minutes I have left,

tôi muốn cho các bạn xem

is a film that a student made in Guatemala.

một đoạn phim một học sinh đã làm ở Guatemala.

We just had a workshop in Guatemala.

Chúng tôi vừa có một hội thảo tại Guatemala.

A week before we got to the workshop,

Một tuần trước khi chúng tôi đến buổi hội thảo,

a massive landslide, caused by Hurricane Stan,

một vụ lở đất lớn do Bão Stan gây ra

last October, came in and buried

vào tháng Mười năm ngoái đã chôn sống

600 people alive in their village.

600 người trong làng.

And this kid lived in the village --

Và em bé này sống trong ngôi làng đó --

he wasn't there at the time --

lúc chuyện xảy ra, em không có mặt ở đó --

and this is the little movie he put together about that.

và đây là bộ phim ngắn em đã gom góp được về biến cố này.

And he hadn't seen a computer before

Trước khi làm bộ phim này, em chưa được thấy chiếc máy tính nào.

we did this movie. We taught him Photoshop and --

Chúng tôi đã dạy Photoshop cho cậu bé và --

yeah, we can play it.

Ừ, bật lên được rồi.

This is an old Mayan funeral chant

Đây là một đoạn tụng đám ma cổ của người Maya

that he got from his grandfather.

mà cậu bé có được từ ông ngoại.

Thank you very much.

Cảm ơn các bạn rất nhiều.

(Applause)

(Vỗ tay)