Baba Shiv: Sometimes it's good to give up the driver's seat

Baba Shiv: Đôi khi sẽ là tốt hơn nếu ta từ bỏ chiếc ghế lái

Translator: Morton Bast Reviewer: Thu-Huong Ha

Translator: Nguyen Huyen Reviewer: Nhu PHAM

I'm going to start on a slightly somber note.

Tôi muốn bắt đầu bằng một tin hơi buồn một chút.

Năm 2007, 5 năm về trước,

Two thousand and seven, five years ago,

my wife gets diagnosed with breast cancer.

Vợ tôi được chuẩn đoán mắc bệnh ung thư vú,

giai đoạn IIB.

Stage IIB.

Bây giờ nhìn lại, điều kinh khủng nhất

Now, looking back, the most harrowing part of that experience

trong chuỗi ngày đó

was not just the hospital visits --

không chỉ là những lần đến bệnh viện--

these were very painful for my wife, understandably so.

nơi vợ tôi phải chịu đau đớn, đây là điều dễ hiểu thôi.

It was not even the initial shock of knowing that she had breast cancer

Đó cũng không phải là cú sốc đầu tiên khi biết

rằng cô ấy bị ung thư vú khi mới chỉ 39 tuổi,

at just 39 years old,

trong khi gia đình cô ấy không có ai từng mắc phải căn bệnh này.

absolutely no history of cancer in her family.

The most horrifying and agonizing part of the whole experience

Điều kinh khủng và tồi tệ nhất

của toàn bộ sự việc này là khi chúng tôi phải đưa ra

was we were making decisions after decisions after decisions

hết quyết định này đến quyết định khác

that were being thrust upon us.

về việc phải tiếp tục chịu đau như thế nào.

Should it be a mastectomy? Should it be a lumpectomy?

Chúng tôi có nên tiến hành cắt bỏ vú không? Hay nên giải phẫu cắt bỏ khối u ở vú?

Should it be a more aggressive form of treatment,

Có nên sử dụng phương thức chữa trị dồn đập hơn,

given that it was stage IIB?

cho dù mới chỉ giai đoạn IIB?

With all the side effects?

Cùng với việc chấp nhận những tác dụng phụ đi kèm?

Or should it be a less aggressive form of treatment?

Hay là nên áp dụng phương pháp ít "hung hăng" hơn?

Và những điều này được đè nặng lên chúng tôi

And these were being thrust upon us by the doctors.

bởi các bác sĩ.

Now you could ask this question,

Bây giờ, các bạn có thể thắc mắc,

tại sao các bác sĩ lại làm vậy?

why were the doctors doing this?

A simplistic answer would be,

Và một câu trả lời đơn giản là,

the doctors are doing this

Họ làm như vậy vì muốn tự bảo vệ mình tránh khỏi rắc rối về pháp lý.

because they want to protect themselves legally.

Tôi nghĩ đây là điều quá đơn giản.

I think that is too simplistic.

These are well-meaning doctors,

Đó đều là những bác sĩ tốt,

một số họ thậm chí còn trở thành những người bạn rất thân thiết với chúng tôi.

some of them have gone on to become very good friends.

Họ có thể đơn giản chỉ làm theo sự khôn ngoan

They probably were simply following the wisdom

được đúc rút từ nhiều năm trải nghiệm, câu châm ngôn này [nói rằng] khi phải ra quyết định,

that has come down through the ages,

this adage that when you're making decisions,

đặc biệt là những quyết định quan trọng,

especially decisions of importance,

it's best to be in charge, it's best to be in control,

tốt nhất là hãy chịu trách nhiệm, tốt nhất là giữ sự kiểm soát,

it's best to be in the driver's seat.

tốt nhất là ngồi đằng sau vô lăng.

And we were certainly in the driver's seat,

Và chúng tôi chắc chắn là đang ngồi sau tay lái,

making all these decisions.

để đưa ra quyết định, và hãy để tôi cho các bạn biết,

And let me tell you -- if some of you have been there,

nếu một vài người trong số các bạn đã từng ở trong hoàn cảnh đó,

thì đó là cảm giác kinh khủng và tồi tệ nhất.

it was a most agonizing and harrowing experience.

Which got me thinking.

Điều khiến tôi phải suy nghĩ.

I said, is there any validity to this whole adage

Tôi tự hỏi rằng, liệu có một hiệu lực nhất định nào

cho châm ngôn này không, rằng khi phải đưa ra quyết định,

that when you're making decisions,

it's best to take the driver's seat,

tốt nhất là tự mình lái xe,

be in charge, be in control?

tự chịu trách nhiệm và tự kiểm soát?

Hay là có những hoàn cảnh nào khác mà chúng ta tốt hơn hết

Or are there contexts where we're far better off

taking the passenger's seat

là ngồi ở ghế hành khách và để người khác lái xe?

and have someone else drive?

For example, a trusted financial advisor,

Ví dụ, một nhà cố vấn tài chính đáng tin cậy,

could be a trusted doctor, etc.

có thể trở thành một bác sĩ tài ba, vv.

And since I study human decision making,

Và từ khi tôi nghiên cứu về quá trình con người đưa ra quyết định,

Tôi đã nói rằng, tôi sẽ tiến hành một vài nghiên cứu

I said, I'm going to run some studies

to find some answers.

để tìm ra câu trả lời.

And I'm going to share one of these studies with you today.

Và tôi sẽ chia sẻ một trong những nghiên cứu đó với các bạn ngày hôm nay.

Hãy tưởng tượng rằng tất cả các bạn ngồi đây đều là người tham gia vào nghiên cứu.

So, imagine that all of you are participants in the study.

Tôi muốn nói với các bạn rằng những gì bạn sắp làm trong nghiên cứu này là

I want to tell you that what you're going to do in the study is,

bạn sẽ uống một cốc trà.

you're going to drink a cup of tea.

Nếu bạn hỏi tại sao, tôi sẽ cho các bạn biết lý do trong một vài giây nữa.

If you're wondering why, I'll tell you why in a few seconds from now.

You are going to solve a series of puzzles,

Các bạn sẽ phải giải một loạt các bài toán đố,

and I'm going to show you examples of these puzzles momentarily.

và tôi sẽ cho các bạn xem những ví dụ về các bài toán đố này ngay sau đây.

Và các bạn giải được càng nhiều câu đố,

And the more puzzles you solve,

the greater the chances that you'll win some prizes.

các bạn càng có nhiều cơ hội giành được giải thưởng.

Bây giờ, tại sao các bạn phải uống trà?

Now, why do you have to consume the tea?

Why? Because it makes a lot of sense:

Tại sao? Bởi vì điều đó mang lại nhiều ý nghĩa.

Để giải câu đố một cách hiệu quả,

In order to solve these puzzles effectively, if you think about it,

nếu các bạn suy nghĩ về nó, đầu óc của các bạn cần hoạt động ở hai trạng thái cùng một lúc.

your mind needs to be in two states simultaneously, right?

Đúng không? Nó cần phải được thức tỉnh

It needs to be alert,

for which caffeine is very good.

điều mà chất caffein đã làm rất tốt.

Cùng lúc đó, nó cần phải được giữ ở trạng thái bình tĩnh

Simultaneously, it needs to be calm --

not agitated, calm --

Không kích động, bình tĩnh. Điều mà hoa cúc đã làm rất tốt.

for which chamomile is very good.

Now comes the between-subjects design,

Bây giờ hãy trở lại với kiểu thiết kế tương tác giữa các đối tượng,

the AB design, the AB testing.

thiết kế AB, bài kiểm tra AB.

Vậy nên điều mà tôi sắp làm là ngẫu nhiên chọn các bạn vào

So what I'm going to do is randomly assign you to one of two groups.

một trong hai nhóm.

Vì thế hãy tưởng tượng rằng có một đường kẻ ảo ở đây,

So imagine that there is an imaginary line out here,

so everyone here will be group A,

do đó tất cả những người ngồi đây sẽ ở nhóm A,

everyone out here will be group B.

những người ngồi kia sẽ ở nhóm B.

Now, for you folks, what I'm going to do is I'm going to show you these two teas,

Bây giờ, dành cho các bạn, những gì tôi sẽ làm là

tôi sẽ chỉ cho các bạn hai cốc trà này,

and I'll go ahead and ask you to choose your tea.

và tôi sẽ yêu cầu các bạn

chọn cốc trà cho mình. Thế nên các bạn có thể chọn cái mà mình muốn trong hai cốc.

So you can choose whichever tea you want.

You can decide, what is your mental state:

Các bạn có thể tự quyết định, những gì diễn ra trong đầu các bạn sẽ là:

OK, I choose the caffeinated tea,

Được thôi, tôi sẽ chọn cốc trà có caffein,

I choose the chamomile tea.

tôi sẽ chọn cốc trà hoa cúc.

So you're going to be in charge, you're going to be in control,

Vì thế các bạn sẽ là người chịu trách nhiệm,

các bạn sẽ nắm quyền kiểm soát, các bạn sẽ ngồi vào ghế lái.

you're going to be in the driver's seat.

Còn các bạn ở đây, tôi sẽ chỉ cho các bạn hai cốc trà,

You folks, I'm going to show you these two teas,

tuy nhiên các bạn không có quyền lựa chọn.

but you don't have a choice.

I'm going to give you one of these two teas,

Tôi sẽ đưa cho các bạn một trong hai cốc này,

and keep in mind, I'm going to pick one of these two teas

và hãy nhớ rằng, tôi sẽ chọn ngẫu nhiên một trong

hai cốc trà để đưa cho các bạn.

at random for you.

And you know that.

Và các bạn biết điều đó.

So if you think about it, this is an extreme-case scenario,

Do đó, nếu các bạn nghĩ về nó, thì đây là một tình huống hơi phi thực tế một chút.

bởi trên thực tế,

because in the real world,

whenever you are taking passenger's seat,

bất cứ khi nào bạn ngồi vào ghế hành khách,

very often the driver is going to be someone you trust,

thường là khi bạn đi với một người lái xe mà bạn tin tưởng,

một chuyên gia,vv. Vì thế đây là một ví dụ hơi quá.

an expert, etc.

So this is an extreme-case scenario.

Now, you're all going to consume the tea.

Bây giờ, tất cả những điều các bạn cần làm là thưởng thức trà.

So imagine that you're taking the tea now,

Vì thế, hãy tưởng tượng rằng bây giờ các bạn đang uống trà,

chúng ta sẽ chờ cho đến khi các bạn uống xong.

we'll wait for you to finish the tea.

Chúng ta sẽ đợi thêm năm phút nữa cho các chất trong nước trà bắt đầu phát huy tác dụng

We'll give another five minutes for the ingredient to have its effects.

Bây giờ, các bạn sẽ có 30 phút để giải 15 câu đố.

Now you're going to have 30 minutes to solve 15 puzzles.

Here's an example of the puzzle you're going to solve.

Đây là một ví dụ về câu đố mà các bạn sẽ phải tìm lời giải.

Anyone in the audience want to take a stab?

Có khán giả nào muốn thử không?

(Khán giả: Linh mục) Baba Shiv: Ồ!

Audience member: Pulpit! Baba Shiv: Whoa! OK.

Được, thật tuyệt.

That's cool.

Yeah, so what we'd do if we had you who gave the answer

Vâng, những gì chúng tôi sẽ làm nếu biết bạn sẽ giải được câu đố

với tư cách là người tham dự, là xác định lại từ trước độ khó của câu hỏi

as a participant,

we would have calibrated the difficulty level

of the puzzles to your expertise.

tùy theo chuyên môn của bạn.

Bởi chúng tôi muốn câu đố phải thật khó.

Because we want these puzzles to be difficult.

Đây là những câu hỏi khó bởi vì bản năng đầu tiên của bạn

These are tricky puzzles,

because your first instinct is to say "tulip."

sẽ là thốt lên "hoa tulip" và sau đó bạn phải suy nghĩ thêm để tìm ra câu trả lời đúng.

And then you have to unstick yourself.

Right?

Đúng không? Vậy nên những điều này đã được điều chỉnh theo mức độ chuyên môn của bạn.

So these have been calibrated to your level of expertise,

Bởi chúng tôi muốn câu hỏi thật khó và tôi sẽ cho bạn biết vì sao ngay lập tức

because we want this to be difficult,

and I'll tell you why, momentarily.

Còn đây là một ví dụ khác.

Now, here's another example.

Anyone? This is much more difficult.

Có ai muốn tham gia không? Câu này khó hơn nhiều.

Audience member: Embark. BS: Yeah. Wow! OK.

(Khán giả: Lên tàu) BS: Vâng, òa. Được rồi.

So, yeah, so this is, again, difficult.

Vâng, đây lại là một câu khó.

You'll say "kamber," then you'll go, "maker," and all that,

Bạn sẽ nói "kambar" và rồi bạn lại nghĩ "nhà chế tạo"

và tất cả những thứ đó, và rồi bạn sẽ tìm được đáp án đúng.

and then you can unstick yourself.

Được rồi, vì thế bạn có 30 phút để giải 15 câu đố này.

So you have 30 minutes now to solve these 15 puzzles.

Bây giờ, câu hỏi chúng tôi đưa ra là

Now, the question we're asking here is, in terms of the outcome --

xét về kết quả thu được,

and it comes in the number of puzzles solved --

xét về số lượng câu đố được giải đáp,

nếu là người cầm lái

will you in the driver's seat end up solving more puzzles

liệu bạn sẽ giải được nhiều câu đố hơn,

bởi vì bạn là người nắm quyền kiểm soát, bạn có thể quyết định cốc trà nào mình sẽ chọn,

because you are in control,

you could decide which tea you would choose,

hay là tốt hơn hết,

or would you be better off,

nếu tính theo số lượng câu đố giải được?

in terms of the number of puzzles solved?

And, systemically, what we will show,

Và những gì theo hệ thống mà chúng tôi sẽ chỉ cho các bạn thấy sắp tới đây

across a series of studies,

trải qua một loạt nghiên cứu,

đó là bạn, với tư cách là hành khách,

is that you, the passengers,

mặc dù cốc trà được chọn để đưa cho bạn một cách ngẫu nhiên,

even though the tea was picked for you at random,

cuối cùng lại sẽ giải được nhiều câu đố hơn những người kia, những người lái xe.

will end up solving more puzzles than you, the drivers.

Chúng ta cùng xem một ví dụ khác,

We also observe another thing,

and that is, you folks not only are solving fewer puzzles,

và đó là, các bạn ở đây không chỉ giải được ít câu đố hơn,

you're also putting less juice into the task -- less effort,

mà các bạn cũng không thấy nhiệm vụ thú vị.

Ít nỗ lực hơn, các bạn ít kiên trì hơn và vân vân.

you're less persistent, and so on.

Vậy làm sao biết được điều đó?

How do we know that?

Well, we have two objective measures.

Chúng tôi có hai cách đo khách quan.

One is, what is the time, on average, you're taking

Thứ nhất, theo thời gian, trung bình, mà các bạn cố

in attempting to solve these puzzles?

gắng giải những câu đố này?

Các bạn sẽ dành ít thời gian hơn so với nhóm còn lại.

You will spend less time compared to you.

Second, you have 30 minutes to solve these;

Thứ hai, khi có 30 phút để giải những câu đố này,

are you taking the entire 30 minutes

liệu các bạn sẽ dùng toàn bộ 30 phút hay sẽ bỏ cuộc

or are you giving up before the 30 minutes elapse?

trước khi hết 30 phút quy định?

Các bạn sẽ có xu hướng từ bỏ trước thời hạn 30 phút nếu so với các bạn ở đây.

You will be more likely to give up before the 30 minutes elapse,

compared to you.

Vậy nên, các bạn sẽ bỏ ra ít hơn những nỗ lực, và vì thế kết quả sẽ là:

So you're putting in less juice,

and therefore, the outcome: fewer puzzles solved.

ít câu đố được giải hơn.

That brings us now to: why does this happen?

Bây giờ, điều đó mang chúng ta đến việc tại sao tình trạng đó lại xảy ra?

And under what situations -- when -- would we see this pattern of results

Và trong hoàn cảnh nào chúng ta sẽ nhận được kiểu kết quả tương tự

where the passenger is going to show better, more favorable outcomes,

khi mà hành khách lại thực hiện công việc tốt hơn

compared to the driver?

người lái xe?

It all has to do with when you face what I call the INCA.

Tất cả những điều này xảy ra khi bạn phải đối mặt với điều mà tôi gọi là INCA.

It's an acronym that stands for the nature of the feedback you're getting

Đó là từ viết tắt của

bản chất của phản hồi mà bạn nhận được sau khi đưa ra quyết định.

after you made the decision.

So if you think about it, in this particular puzzle task --

Nếu bạn nghĩ về nó, trong nhiệm vụ giải câu đố đặc biệt này,

điều này có thể xảy ra trong đầu tư chứng khoán,

it could happen in investing in the stock market,

vốn rất biến động ở ngoài kia, đó có thể là một tình huống y học

very volatile out there,

it could be the medical situation --

phản hồi ở đây là ngay lập tức.

the feedback here is immediate.

You know the feedback, whether you're solving the puzzles or not.

Bạn biết rõ phản hồi cho dù bạn có giải được câu đố hay không.

Right? Second, it is negative.

Đúng không? Thứ hai, nó mang tính tiêu cực.

Remember, the deck was stacked against you,

Hãy nhớ, mọi thứ đều chĩa mũi dùi vào bạn.

in terms of the difficulty level of these puzzles.

Nếu xét về độ khó của những câu đố này.

And this can happen in the medical domain.

Và điều này xảy ra trong lĩnh vực y tế.

Ví dụ, khi mới bắt đầu việc chữa trị,

For example, very early on in the treatment,

things are negative, the feedback, before things become positive.

mọi thứ đều trong tình trạng tồi tệ, những phản hồi ấy, trước khi chúng dần trở nên tích cực hơn.

Right? It can happen in the stock market.

Đúng không? Điều này cũng xảy ra trong thị trường chứng khoán.

Thị trường chứng khoán luôn biến động, mang lại những phản hồi tiêu cực và tức thì.

Volatile stock market, getting negative feedback, it is also immediate.

Và phản hồi trong tất cả các trường hợp này đều rất cụ thể.

And the feedback in all these cases is concrete, it's unambiguous;

Chẳng có gì là nước đôi, nhập nhằng cả; bạn biết rõ rằng liệu mình có giải được câu đố hay không.

you know if you've solved the puzzles or not.

Now, the added one,

Bây giờ, thêm một yếu tố nữa, bên cạnh tính tức thì

apart from this immediacy, negative, this concreteness --

tiêu cực, cụ thể,

now you have a sense of agency.

đó là giờ đây bạn phải chịu trách nhiệm

You were responsible for your decision.

với quyết định của mình.

So what do you do?

Thế nên bạn sẽ làm gì?

You focus on the foregone option.

Bạn tập trung vào lựa chọn đã bị bỏ qua.

You say, you know what?

Bạn nói, bạn biết không? Lẽ ra tôi nên chọn tách trà khác.

I should have chosen the other tea.

(Cười)

(Laughter)

That casts your decision in doubt,

Điều đó khiến bạn nghi ngờ quyết định của mình,

làm giảm đi sự tin tưởng mà bạn đặt vào nó,

reduces the confidence you have in the decision,

the confidence you have in the performance,

làm giảm đi sự tự tin khi bạn thực hiện hành động,

mà ở đây nghĩa là giải đáp các câu đố.

the performance in terms of solving the puzzles.

Và vì vậy ít hơn những nỗ lực được đặt vào nhiệm vụ này,

And therefore less juice into the task,

fewer puzzles solved

càng ít câu đố được giải hơn, kết quả đạt được sẽ càng kém thuận lợi hơn nếu so với các người chơi khác.

and less favorable outcomes compared to you folks.

Và điều này có thể xảy ra trong lĩnh vực y tế, nếu bạn nghĩ về nó.

And this can happen in the medical domain, if you think about it, right?

Đúng không? Ví dụ như một bệnh nhân ở vị trí cầm lái.

A patient in the driver's seat, for example.

Ít hứng thú, nỗ lực hơn, điều đó khiến cô ấy hoặc anh ấy

Less juice, which means keeping herself or himself

less physically fit, physically active to hasten the recovery process,

rơi vào tình trạng chậm hồi phục sức khỏe hơn,

which is what is often advocated.

tuy nhiên đây là điều thường được mọi người ủng hộ (để bệnh nhân nắm quyền quyết định). Bạn có thể không đồng ý với nó.

You probably wouldn't do that.

And therefore, there are times when you're facing the INCA,

Và vì vậy, có những lúc bạn phải đối mặt với tình trạng INCA,

when the feedback is going to be immediate, negative, concrete

khi mà những phản hồi mang tính tức thì, tiêu cực,

cụ thể, và bạn ý thức được việc mình phải chịu trách nhiệm với chính những lựa chọn của mình,

and you have the sense of agency,

where you're far better off taking the passenger's seat

Đây là lúc tốt hơn hết bạn nên ngồi vào ghế hành khách

and have someone else drive.

và để cho người khác lái xe.

Now, I started off on a somber note.

Bây giờ, vì tôi đã bắt đầu bằng

một tin xấu.

I want to finish up on a more upbeat note.

Tôi muốn kết thúc bằng một tin vui vẻ hơn.

Đến nay đã là 5 năm, hơn 5 năm,

It has now been five years, slightly more than five years,

and the good news, thank God, is that the cancer is still in remission.

và tin tốt là, nhờ Chúa,

căn bệnh ung thư của vợ tôi đã thuyên giảm.

So it all ends well.

Và tất cả mọi thứ đều kết thúc tốt đẹp,

nhưng một điều tôi chưa đề cập đến đó là

But one thing I didn't mention was that very early on into her treatment,

ngay từ lúc bắt đầu chữa trị,

my wife and I decided that we would take the passenger's seat.

tôi và vợ quyết định rằng chúng tôi sẽ ngồi ở hàng ghế hành khách.

Và điều đó đã tạo nên một sự khác biệt lớn

And that made so much of a difference

in terms of the peace of mind that came with that;

nếu xét về sự thanh thản đầu óc mà nó mang lại,

chúng tôi có thể tập trung vào quá trình phục hồi của cô ấy.

we could focus on her recovery.

Chúng tôi đã để cho các bác sĩ quyết định tất cả,

We let the doctors make all the decisions

and take the driver's seat.

để họ ngồi vào ghế lái.

Cảm ơn các bạn.

Thank you.

(Applause)

(Tiếng vỗ tay)