Pamela Ronald: The case for engineering our food

Bill T. Jones: Dansçı, şarkıcı, viyolonist ... ve yaratıcı büyünün anı

Çeviri: Ramazan Şen Gözden geçirme: Bilge Ercan

I am a plant geneticist.

Bitki genetikcisiyim.

I study genes that make plants resistant to disease

Bitkileri hastalıklara ve strese karşı dayanıklı yapan

and tolerant of stress.

genler üzerinde çalışıyorum.

In recent years,

Geçtiğimiz yıllarda,

millions of people around the world have come to believe

dünya çapında milyonlarca insan

that there's something sinister about genetic modification.

genetik modifikasyonun zararlı olduğuna inanmaya başladı.

Today, I am going to provide a different perspective.

Bugün, farklı bir bakış açısı getireceğim.

First, let me introduce my husband, Raoul.

İlk olarak, kocam Raoul ile tanışın.

He's an organic farmer.

Kendisi organik tarım yapan bir çiftçidir.

On his farm, he plants a variety of different crops.

Çiftliğinde, çeşitli mahsüller ekiyor.

This is one of the many ecological farming practices

Bu çiftliğini sağlıklı tutmak için yapılan

he uses to keep his farm healthy.

ekolojik çiftçilik uygulamalarından biri.

Imagine some of the reactions we get:

Aldığımız tepkileri hayal edin:

"Really? An organic farmer and a plant geneticist?

"Gerçekten mi? Organik tarımcı ve bitki genetikçisi mi?

Can you agree on anything?"

Hiç anlaştığınız oluyor mu?"

Well, we can, and it's not difficult, because we have the same goal.

Aslında, evet. Ve zor da değil çünkü amacımız aynı.

We want to help nourish the growing population

Çevreyi daha fazla tahrip etmeden

without further destroying the environment.

büyüyen nüfusun beslenmesine yardım etmek istiyoruz.

I believe this is the greatest challenge of our time.

Zamanımızın en büyük sıkıntısı bence bu.

Now, genetic modification is not new;

Aslında genetik modifikasyon yeni değil.

virtually everything we eat has been genetically modified

Hemen hemen yediğimiz her şeyin bir şekilde

in some manner.

genetiği değiştirilmiş.

Let me give you a few examples.

Size birkaç örnek vereyim.

On the left is an image

Soldaki resim

of the ancient ancestor of modern corn.

modern mısırın antik atası.

You see a single roll of grain that's covered in a hard case.

Sert bir kabukla korunan tek sıra taneler görüyorsunuz.

Unless you have a hammer,

Bir çekiciniz yoksa

teosinte isn't good for making tortillas.

teosinte ile ekmek yapmak kolay olmayacaktır.

Now, take a look at the ancient ancestor of banana.

Şimdi, muzun antik atasına bakın.

You can see the large seeds.

Büyük tohumları görebiliyorsunuz.

And unappetizing brussel sprouts,

Ve iştah kaçırıcı brüksel lahanası

and eggplant, so beautiful.

ve patlıcan, ne kadar da güzel (ç.n. alaycı).

Now, to create these varieties,

Şimdi, bu çeşitliliği yaratmak için,

breeders have used many different genetic techniques over the years.

yetiştiriciler yıllar boyunca farklı genetik teknikler kullandılar.

Some of them are quite creative,

Bazıları oldukça yaratıcı.

like mixing two different species together

Aşılama denilen işlemi kullanarak

using a process called grafting

iki farklı türü karıştırmış

to create this variety that's half tomato and half potato.

ve yarı domates, yarı patates çeşitliliğini yaratmışlardır.

Breeders have also used other types of genetic techniques,

Yetiştiriciler başka genetik teknikler de kullandılar.

such as random mutagenesis,

Örneğin; bitkilerde

which induces uncharacterized mutations

karakterize edilmemiş mutasyonlara (ç.n. değişim) neden olan

into the plants.

raslantısal mutagenes (ç.n. gen değişimi).

The rice in the cereal that many of us fed our babies

Çoğumuzun bebeğini beslediği pirinç

was developed using this approach.

bu yaklaşımla geliştirildi.

Now, today, breeders have even more options to choose from.

Günümüzde, yetiştiriciler daha fazla seçeneğe sahip.

Some of them are extraordinarily precise.

Bazıları fevkalade kesin.

I want to give you a couple examples from my own work.

Kendi işlerimden birkaç örnek vermek istiyorum.

I work on rice, which is a staple food for more than half the world's people.

Dünyanın yarısı için temel gıda olan pirinç üzerine çalışıyorum.

Each year, 40 percent of the potential harvest

Her yıl, potansiyel hasatın yüzde 40'ı

is lost to pest and disease.

haşere ve hastalık nedeniyle zayi oluyor.

For this reason, farmers plant rice varieties

Bu nedenle, çiftçiler dayanıklı gen taşıyan

that carry genes for resistance.

pirinç çeşitleri ekiyor.

This approach has been used for nearly 100 years.

Bu yaklaşım neredeyse 100 yıldır kullanılıyor.

Yet, when I started graduate school,

Lakin, yüksekokula başladığımda,

no one knew what these genes were.

bu genlerin ne olduğunu kimse bilmiyordu.

It wasn't until the 1990s that scientists finally uncovered

Ta ki, 1990'larda bilim adamları

direncin genetik kökenini ortaya çıkarana kadar.

the genetic basis of resistance.

In my laboratory, we isolated a gene for immunity to a very serious

Laboratuvarımda, Asya ve Afrika'daki ciddi bir bakteriyel hastalığa bağışıklık için

bacterial disease in Asia and Africa.

bir geni izole ettik.

We found we could engineer the gene into a conventional rice variety

Bu geni değiştirerek

normalde dayanıksız olan pirinci,

that's normally susceptible,

and you can see the two leaves on the bottom here

aşağıdaki iki yapraktan gördüğünüz üzere,

are highly resistant to infection.

enfeksiyona karşı dayanıklı kıldık.

Now, the same month that my laboratory published

Laboratuvarımın pirinç bağışıklık geni keşfini

our discovery on the rice immunity gene,

yayınladığı ay içerisinde

my friend and colleague Dave Mackill stopped by my office.

arkadaşım ve meslektaşım olan Dave Mackill ofisime uğradı.

He said, "Seventy million rice farmers are having trouble growing rice."

"Yetmiş milyon pirinç çiftçisi pirinç yetiştirmekte zorluk yaşıyor." dedi.

That's because their fields are flooded,

Çünkü tarlalarını sel basmıştı

and these rice farmers are living on less than two dollars a day.

ve bu pirinç çiftçileri günlüğü iki dolardan aza çalışıyordu.

Although rice grows well in standing water,

Pirinç, durgun suda iyi yetişmesine rağmen

most rice varieties will die if they're submerged

çoğu pirinç çeşidi eğer üç günden fazla

for more than three days.

su içinde kalırsa ölür.

Flooding is expected to be increasingly problematic

İklim değiştikçe taşkınların daha büyük bir

as the climate changes.

problem olması bekleniyor.

He told me that his graduate student Kenong Xu and himself

Öğrencisi Kenong Xu ve kendisinin

were studying an ancient variety of rice that had an amazing property.

şaşırtıcı bir özelliği olan antik bir pirinç üzerinde çalıştıklarını anlattı.

It could withstand two weeks of complete submergence.

Su altında iki hafta dayanabiliyordu.

He asked if I would be willing to help them isolate this gene.

Bu geni izole etmekte yardımcı olmak isteyip istemediğimi sordu.

I said yes -- I was very excited, because I knew if we were successful,

Evet dedim, çok heyecanlıydım çünkü eğer başarılı olursak,

we could potentially help millions of farmers grow rice

milyonlarca çiftçinin tarlaları su altında olsa bile

even when their fields were flooded.

pirinç yetiştirmesine yardım edebilirdik.

Kenong spent 10 years looking for this gene.

Kenong bu geni bulmak için 10 yıl harcadı.

Then one day, he said,

Ve bir gün dedi ki,

"Come look at this experiment. You've got to see it."

"Gelin şu deneye bakın. Bunu görmelisiniz."

I went to the greenhouse and I saw

Seraya gittim ve gördüm ki

that the conventional variety that was flooded for 18 days had died,

su altında 18 gün kalan geleneksel tür ölmüştü

but the rice variety that we had genetically engineered

fakat keşfettiğimiz yeni gen ile

with a new gene we had discovered, called Sub1, was alive.

genetik değişiklik ile ürettiğimiz pirinç türü olan Sub1 yaşıyordu.

Kenong and I were amazed and excited

Kenong ve ben tek bir genin böyle

that a single gene could have this dramatic effect.

köklü bir etki etmesine şaşırmış ve heyecanlanmıştık.

But this is just a greenhouse experiment.

Fakat bu sadece bir sera deneyi idi.

Would this work in the field?

Bu tarlada işe yarar mıydı?

Now, I'm going to show you a four-month time lapse video

Şimdi size, Uluslararası Pirinç Araştırma Enstitüsünde çekilmiş

taken at the International Rice Research Institute.

dört aylık hızlandırılmış bir video göstereceğim.

Breeders there developed a rice variety carrying the Sub1 gene

Yetiştiriciler başka bir genetik teknik olan hassas üretme ile

using another genetic technique called precision breeding.

Sub1 geni taşıyan bir pirinç türü geliştirdiler.

On the left, you can see the Sub1 variety,

Solda, Sub1 türünü görebilirsiniz

and on the right is the conventional variety.

ve sağda ise geleneksel tür var.

Both varieties do very well at first,

İlk başta iki tür de gayet iyi,

but then the field is flooded for 17 days.

fakat sonra tarla 17 boyunca su altında kaldı.

You can see the Sub1 variety does great.

Sub1 türünün harika olduğunu görebilirsiniz.

In fact, it produces three and a half times more grain

Aslında, geleneksel türe nazaran

than the conventional variety.

üç buçuk kat daha fazla tahıl üretiyor.

I love this video

Bu videoya bayılıyorum

because it shows the power of plant genetics to help farmers.

çünkü çiftçilere yardım etme konusunda bitki genetiğinin gücünü gösteriyor.

Last year, with the help of the Bill and Melinda Gates Foundation,

Geçen sene, Bill ve Melinda Gates Vakfının yardımıyla

three and a half million farmers grew Sub1 rice.

üç buçuk milyon çiftçi Sub1 pirinci yetiştirdi.

(Applause)

(Alkışlar)

Thank you.

Teşekkür ederim.

Now, many people don't mind genetic modification

Şimdi, birçok insan,

mesele pirinç genlerini, pirinç genleri ile değiştirmek olunca

when it comes to moving rice genes around,

rice genes in rice plants,

genetik modifikasyonu umursamıyor

or even when it comes to mixing species together

veya mesele rastgele mutagenes veya aşılama ile

through grafting or random mutagenesis.

türleri karıştırmak olduğunda.

But when it comes to taking genes from viruses and bacteria

Ama mesele virüslerden ve bakterilerden gen almak

and putting them into plants,

ve onları bitkilere koymak olunca

a lot of people say, "Yuck."

birçok insan, "Iyy." diyor.

Why would you do that?

Bunu neden yapıyorlar?

The reason is that sometimes it's the cheapest, safest,

Bunun nedeni gıda güvenliğini iyileştirmek

and most effective technology

ve sürdürülebilir tarımı geliştirmek için

for enhancing food security and advancing sustainable agriculture.

en ucuz, en güvenli ve en etkili teknoloji olmasıdır.

I'm going to give you three examples.

Size üç örnek vereceğim.

First, take a look at papaya. It's delicious, right?

İlki, papayaya bakın. Lezzetli, değil mi?

But now, look at this papaya.

Şimdi, şu papayaya bakın.

This papaya is infected with papaya ringspot virus.

Bu papayaya halka leke virüsü bulaşmış.

In the 1950s, this virus nearly wiped out the entire production

1950'lerde, bu virüs Hawaii, Oahu adasındaki

of papaya on the island of Oahu in Hawaii.

neredeyse tüm üretimi yok etti.

Many people thought that the Hawaiian papaya was doomed,

Birçok insan Hawai papayasının yok olacağını düşündü

but then, a local Hawaiian,

fakat sonra, yerel bir Hawaili,

a plant pathologist named Dennis Gonsalves,

Dennis Gonsalves isimli bir bitki patoloji uzmanı,

decided to try to fight this disease using genetic engineering.

genetik mühendisliği ile bu hastalığa karşı mücadele etmeye karar verdi.

He took a snippet of viral DNA and he inserted it

Virüslü DNA'dan bir parça aldı ve onu

into the papaya genome.

papaya genomuna koydu.

This is kind of like a human getting a vaccination.

Bu bir insanın aşı olması gibi bir şey.

Now, take a look at his field trial.

Şimdi onun saha deneyine bakalım.

You can see the genetically engineered papaya in the center.

Ortada genetiği değiştirilmiş papayayı görebilirsiniz.

It's immune to infection.

Enfeksiyona karşı bağışıklığı var.

The conventional papaya around the outside is severely infected with the virus.

Dıştaki geleneksel papaya virüse aşırı derecede maruz kalmış.

Dennis' pioneering work is credited with rescuing the papaya industry.

Dennis'in öncü çalışması papaya endüstrisini kurtarmasıyla bilinir.

Today, 20 years later, there's still no other method to control this disease.

Bugün, 20 yıl sonra, bu hastalığı kontrol etmek için başka bir yöntem yok.

There's no organic method. There's no conventional method.

Organik bir yöntem yok. Geleneksel bir yöntem yok.

Eighty percent of Hawaiian papaya is genetically engineered.

Hawai papayasının yüzde sekseninin genetiği değiştirilmiştir.

Now, some of you may still feel a little queasy about viral genes in your food,

yiyeceğinizdeki virüslü genler kiminizin midesini bulandırmış olabilir

but consider this:

ama şunu düşünün:

The genetically engineered papaya carries just a trace amount of the virus.

Genetiği değiştirilmiş papaya sadece az miktarda virüs içeriği taşıyor.

If you bite into an organic or conventional papaya

virüslü organik veya geleneksel papaya

that is infected with the virus,

ısıracak olursanız

you will be chewing on tenfold more viral protein.

on kat daha fazla virüslü protein çiğniyor olacaksınız.

Now, take a look at this pest feasting on an eggplant.

Şimdi, patlıcan üzerinde ziyafet çeken şu haşereye bakın.

The brown you see is frass,

Gördüğünüz kahverengi dışkı,

what comes out the back end of the insect.

böceğin arka ucundan çıkan şey.

To control this serious pest,

Bu ciddi haşereyi kontrol etmek için

which can devastate the entire eggplant crop in Bangladesh,

- ki Bangladeş'teki patlıcan mahsülünün tamamını harap edebilir -

Bangladeshi farmers spray insecticides

Bangladeşli çiftçiler haftada iki-üç kez

two to three times a week,

böcek ilacı sıkıyor,

sometimes twice a day, when pest pressure is high.

bazen haşere baskısı yoğun olduğunda ise günde iki kere.

But we know that some insecticides are very harmful to human health,

Fakat biliyoruz ki bazı böcek ilaçları insan sağlığına zararlı,

especially when farmers and their families

özellikle de çiftçiler ve aileleri

cannot afford proper protection, like these children.

buradaki gibi çocuklara düzgün koruma sağlayamadıklarında.

In less developed countries, it's estimated that 300,000 people

Az gelişmiş ülkelerde, tahminlere göre 300.000 insan

die every year because of insecticide misuse and exposure.

her yıl yanlış böcek kullanımı ve ona maruz kalınması yüzünden hayatını kaybediyor.

Cornell and Bangladeshi scientists decided to fight this disease

Cornell ve Bangladeşli bilim adamları organik tarım yaklaşımı sağlayan

using a genetic technique that builds on an organic farming approach.

genetik bir teknik kullanarak bu hastalıkla savaşmaya karar verdi.

Organic farmers like my husband Raoul spray an insecticide called B.T.,

Kocam Raoul gibi organik çiftçiler bakteri tabanlı B.T. denilen

which is based on a bacteria.

bir böcek ilacı kullanır.

This pesticide is very specific to caterpillar pests,

Bu ilaç kurt haşeresine özgüdür

and in fact, it's nontoxic to humans, fish and birds.

ve aslında, insanlara, balık ve kuşlara zararsızdır.

It's less toxic than table salt.

Sofra tuzundan daha az zehirlidir.

But this approach does not work well in Bangladesh.

Fakat bu yaklaşım Bangladeş'te pek işe yaramıyor.

That's because these insecticide sprays

Bunun nedeni bu böcek ilaçları

are difficult to find, they're expensive,

bulunması zor, pahalı

and they don't prevent the insect from getting inside the plants.

ve böceklerin bitkilerin içine girmesine engel olmuyor.

In the genetic approach, scientists cut the gene out of the bacteria

Genetik yaklaşımda, bilim adamları bakteriden geni çıkarıyor

and insert it directly into the eggplant genome.

ve onu direkt olarak patlıcan genomuna ekliyor.

Will this work to reduce insecticide sprays in Bangladesh?

Peki bu Bangladeş'teki ilaçlamasını azaltacak mı?

Definitely.

Kesinlikle.

Last season, farmers reported they were able to reduce their insecticide use

Geçen sezon, çiftçiler büyük oranda ilaç kullanımlarını azalttıklarını,

by a huge amount, almost down to zero.

neredeyse hiç kullanmadıklarını belirtti.

They're able to harvest and replant for the next season.

Gelecek sezon için hasat ve tekrar ekim yapabiliyorlar.

Now, I've given you a couple examples of how genetic engineering can be used

Şimdi, sizlere genetik mühendisliğinin böcek ve hastalıklarla savaşmak

to fight pests and disease

ve böcek ilacı kullanımını azaltmak için

and to reduce the amount of insecticides.

kullanılabildiğine dair birkaç örnek verdim.

My final example is an example

Son örneğim ise genetik mühendisliğinin

where genetic engineering can be used to reduce malnutrition.

kötü beslenmeyi azaltmak için kullanılabildiğini gösteren bir örnek.

In less developed countries,

Az gelişmiş ülkelerde,

500,000 children go blind every year because of lack of Vitamin A.

her yıl A Vitamini eksikliği nedeniyle 500.000 çocuk kör oluyor.

More than half will die.

Yarısından fazlası ölüyor.

For this reason, scientists supported by the Rockefeller Foundation

Bu nedenle, Rockefeller Vakfı'nın desteklediği bilim adamları

genetically engineered a golden rice

A Vitamini öncü maddesi olan

to produce beta-carotene, which is the precursor of Vitamin A.

beta-karoten üretmek için genetik mühendislik ile altın pirinç üretti.

This is the same pigment that we find in carrots.

Bu havuçlarda bulunan aynı pigment.

Researchers estimate that just one cup of golden rice per day

Araştırmacılar günde bir bardak altın pirinç ile

will save the lives of thousands of children.

binlerce çocuğun hayatının kurtulacağını tahmin ediyor.

But golden rice is virulently opposed

Fakat genetik modifikasyona karşı olan aktivistler

by activists who are against genetic modification.

altın pirince düşmanca karşı çıktı.

Just last year,

Geçen sene,

activists invaded and destroyed a field trial in the Philippines.

aktivistler Filipinlerde bir saha deneyini işgal edip tahrip etti.

When I heard about the destruction,

Bu tahribatı duyunca

I wondered if they knew that they were destroying much more

bilimsel bir deneyi tahrip etmekten daha fazlasını yaptıklarını

than a scientific research project,

bilmelerini arzu ettim.

that they were destroying medicines that children desperately needed

Keşke çocukların görmek için ve hayatlarını kurtarmak için çaresizce

to save their sight and their lives.

muhtaç oldukları ilaçları tahrip ettiklerini bilselerdi.

Some of my friends and family still worry:

Bazı arkadaşlarım ve tanıdıklarım hâlâ endişe ediyor:

How do you know genes in the food are safe to eat?

Besinlerdeki genlerin yenmesinin güvenli olduğunu nereden biliyorsun?

I explained the genetic engineering,

Genetik mühendisliğini,

the process of moving genes between species,

türler arasında genlerin aktarımı işleminin

has been used for more than 40 years

40 yıldan fazla bir süredir

in wines, in medicine, in plants, in cheeses.

şarap, ilaç, bitkiler ve peynirde kullanıldığını açıkladım.

In all that time, there hasn't been a single case of harm

Tüm bu sürede, insan sağlığına ve çevreye

to human health or the environment.

en ufak bir zarar verilmedi.

But I say, look, I'm not asking you to believe me.

Fakat diyorum ki, bakın, bana inanmanızı istemiyorum.

Science is not a belief system.

Bilim bir inanç sistemi değil.

My opinion doesn't matter.

Benim görüşümün önemi yok.

Let's look at the evidence.

Kanıtlara bakalım.

After 20 years of careful study and rigorous peer review

20 yıllık dikkatli çalışmalardan sonra ve binlerce bağımsız bilim adamı tarafından

by thousands of independent scientists,

yapılan titiz meslektaş incelemesi ile

every major scientific organization in the world has concluded

dünyadaki her büyük bilim organizasyonu

piyasadaki mevcut mahsülleri yemenin güvenli olduğu

that the crops currently on the market are safe to eat

and that the process of genetic engineering

ve genetik mühendislik işleminin

is no more risky than older methods of genetic modification.

eski genetik modifikasyon yöntemlerinden daha fazla riskli olmadığı sonucuna vardı.

These are precisely the same organizations that most of us trust

Bunlar çoğumuzun iklim değişikliği

when it comes to other important scientific issues

veya aşıların güvenliği gibi

such as global climate change or the safety of vaccines.

önemli bilimsel meselelerde güvendiği aynı organizasyonlar.

Raoul and I believe that, instead of worrying about the genes in our food,

Raoul ve ben inanıyoruz ki, yiyeceklerdeki genlerden endişe etmek yerine

we must focus on how we can help children grow up healthy.

çocukların nasıl sağlıklı büyüyebileceklerine odaklanmalıyız.

We must ask if farmers in rural communities can thrive,

Kırsal alanlardaki çiftçilerin işlerinin iyi olup olmadığını

and if everyone can afford the food.

ve herkesin yiyeceğe gücünün yetip yetmediğini sormalıyız.

We must try to minimize environmental degradation.

Çevresel bozulmayı en aza indirgemeye çalışmalıyız.

What scares me most about the loud arguments and misinformation

Bitki genetiği hakkında yapılan tartışma ve yanlış bilgilendirmelerden

about plant genetics

beni en çok korkutan şey

is that the poorest people who most need the technology

teknolojiye en çok ihtiyacı olan en fakir insanların

may be denied access because of the vague fears and prejudices

yeterli beslenebilenlerin korku ve önyargıları nedeniyle

of those who have enough to eat.

buna erişimlerinin engellenecek olmasıdır.

We have a huge challenge in front of us.

Önümüzde büyük bir zorluk var.

Let's celebrate scientific innovation and use it.

Hadi bilimsel yeniliği kutlayalım ve onu kullanalım.

It's our responsibility

Bizim sorumluluğumuz

to do everything we can to help alleviate human suffering

insanların acısını azaltmak ve doğayı korumak için

and safeguard the environment.

yapabileceğimiz her şeyi yapmaktır.

Thank you.

Teşekkür ederim.

(Applause)

(Alkışlar)

Thank you.

Teşekkür ederim.

Chris Anderson: Powerfully argued.

Chris Anderson: Etkili bir sunumdu.

The people who argue against GMOs,

GDO'ya karşı çıkan insanlar,

as I understand it, the core piece comes from two things.

anladığım kadarıyla, iki ana noktadan hareket ediyorlar.

One, complexity and unintended consequence.

Bir, karmaşıklık ve istenmeyen sonuçlar.

Nature is this incredibly complex machine.

Doğa inanılmaz karmaşık bir makine.

If we put out these brand new genes that we've created,

Yıllarca süren evrime maruz kalmamış

that haven't been challenged by years of evolution,

yarattığımız bu yepyeni genleri dağıtırsak

and they started mixing up with the rest of what's going on,

ve onlar da mevcutta bulunanlarla karıştırmaya başlarlarsa,

couldn't that trigger some kind of cataclysm or problem,

bu bir felakete veya bir problemi tetiklemez mi,

especially when you add in the commercial incentive

özellikle de bunu piyasaya sürecek olan

that some companies have to put them out there?

şirketlerin ticari beklentisini de işin içine katarsak.

The fear is that those incentives

Korkulan şey bu teşviklerin

mean that the decision is not made on purely scientific grounds,

kararın yalnızca bilimsel sebeplerle yapılmadığını göstermesi

and even if it was, that there would be unintended consequences.

ve hatta öyle olsa bile, istenmeyen sonuçların olabileceğidir.

How do we know that there isn't a big risk of some unintended consequence?

Ortada bazı istenmeyen sonuçlar doğuracak büyük bir riskin olmadığını nasıl bilebiliriz?

Often our tinkerings with nature do lead to big, unintended consequences

Doğa ile oynadığımızda sık sık büyük, istenmeyen sonuçlar ve zincir reaksiyonlar

and chain reactions.

ortaya çıkıyor.

Pamela Ronald: Okay, so on the commercial aspects,

Pamela Ronald: Peki, ticari açıdan

one thing that's really important to understand is that,

anlaşılması gereken en önemli şeyden biri de

in the developed world, farmers in the United States,

gelişmiş dünyada, Birleşik Devletlerdeki çiftçiler,

almost all farmers, whether they're organic or conventional,

organik veya geleneksel neredeyse tüm çiftçiler,

they buy seed produced by seed companies.

tohum şirketleri tarafından üretilen tohumları satın alıyor.

So there's definitely a commercial interest to sell a lot of seed,

Yani kesinlikle çok tohum satma gibi ticari bir ilgi var

but hopefully they're selling seed that the farmers want to buy.

fakat neyse ki çiftçilerin almak istediği tohumları satıyorlar.

It's different in the less developed world.

Az gelişmiş dünyada bu farklı.

Farmers there cannot afford the seed.

Oradaki çiftçilerin tohum alacak paraları yok.

These seeds are not being sold.

Bu tohumlar satılmıyor.

These seeds are being distributed freely

Bu tohumlar geleneksel tür

through traditional kinds of certification groups,

onaylı gruplar aracılığıyla ücretsiz olarak dağıtılıyor,

so it is very important in less developed countries

yani az gelişmiş ülkelerde tohuma ücretsiz erişilebilmesi

that the seed be freely available.

çok önemli.

CA: Wouldn't some activists say that this is actually part of the conspiracy?

CA: Bazı aktivistler bunun komplonun bir parçası olduğunu söyleyemez mi?

This is the heroin strategy.

Eroin stratejisi böyle.

You seed the stuff, and people have no choice

Siz ürünü ekersiniz ve insanların bu tohumlara

but to be hooked on these seeds forever?

bağımlı olmaktan başka şansı yoktur.

PR: There are a lot of conspiracy theories for sure, but it doesn't work that way.

PR: Ortalıkta çokça komplo teorileri var elbette fakat bu o şekilde işlemiyor.

For example, the seed that's being distributed, the flood-tolerant rice,

Mesela, dağıtılan tohum, suya dayanıklı pirinç,

this is distributed freely

Hindistan ve Bangaldeşli

through Indian and Bangladeshi seed certification agencies,

tohum belgelendirme kuruluşları tarafından ücretsiz olarak dağıtılıyor,

so there's no commercial interest at all.

yani ortada ticari bir beklenti yok.

The golden rice was developed through support of the Rockefeller Foundation.

Altın pirinç Rockefeller Vakfı'nın desteğiyle geliştirildi.

Again, it's being freely distributed.

Yine söylüyorum, ücretsiz dağıtılıyor.

There are no commercial profits

Bu durumda ticari bir kâr

in this situation.

beklentisi yok.

And now to address your other question about, well, mixing genes,

Diğer sorunuza cevap verecek olursak, yani genlerin karıştırılması,

aren't there some unintended consequences?

bazı istenmeyen sonuçlar yok mu?

Absolutely -- every time we do something different,

Kesinlikle -- her zaman bir şeyleri farklı yapıyoruz,

there's an unintended consequence,

istenmeyen bir sonuç var,

but one of the points I was trying to make

fakat anlatmak istediğim şeylerden biri de,

is that we've been doing kind of crazy things to our plants,

bitkilerimizle türlü türlü çılgın şeyler yapıyoruz,

mutagenesis using radiation or chemical mutagenesis.

radyasyon kullanarak mutagenez veya kimyasal mutagenez.

This induces thousands of uncharacterized mutations,

Bu binlerce karakterize olmamış mutasyona neden oluyor

and this is even a higher risk of unintended consequence

ve bu modern yöntemlerin çoğuna nazaran istenmeyen sonuçlar açısından

than many of the modern methods.

daha büyük bir risk.

And so it's really important not to use the term GMO

Yani GDO terimini kullanmamak önemli

because it's scientifically meaningless.

çünkü bu bilimsel olarak anlamsız.

I feel it's very important to talk about a specific crop

Bence, belli bir mahsül ve belirli bir ürün hakkında konuşmak

and a specific product, and think about the needs of the consumer.

ve tüketicinin ihtiyaçlarını düşünmek çok önemli.

CA: So part of what's happening here is that there's a mental model

CA: Yani birçok insanın zihinsel düşüncesinde

in a lot of people that nature is nature, and it's pure and pristine,

doğa doğadır ve saf ve bozulmamıştır

and to tinker with it is Frankensteinian.

ve onunla oynamak Frankenstein'lıktır.

It's making something that's pure dangerous in some way,

Bu, saf olan bir şeyi tehlikeli hale getirmek gibi bir şey

and I think you're saying that that whole model

ve siz de diyorsunuz ki bu düşünce

just misunderstands how nature is.

doğanın nasıl olduğunun yanlış anlıyor.

Nature is a much more chaotic interplay of genetic changes

Doğada başından beri çok daha kaotik

that have been happening all the time anyway.

genetik değişiklik etkileşimi oluyor.

PR: That's absolutely true, and there's no such thing as pure food.

PR: Bu kesinlikle doğru ve saf yiyecek diye bir şey yok.

I mean, you could not spray eggplant with insecticides

Yani, patlıcana böcek ilacı sıkmayabilirsiniz

or not genetically engineer it, but then you'd be stuck eating frass.

veya onun genetiğiyle oynamayabilirsiniz ama sonunda dışkı yemek zorundasınız.

So there's no purity there.

Bunda saf olan bir şey yok.

CA: Pam Ronald, thank you. That was powerfully argued.

CA: Pam Ronald, teşekkürler. Etkili bir sunum oldu.

PR: Thank you very much. I appreciate it.

PR: Çok teşekkür ederim.

(Applause)

(Alkışlar)