Pamela Ronald: The case for engineering our food

Tłumaczenie: Beata Wasylkiewicz-Jagoda Korekta: Krystyna Wasilewska

I am a plant geneticist.

Zajmuję się genetyką roślin.

I study genes that make plants resistant to disease

Badam geny odpowiedzialne za odporność roślin na choroby

and tolerant of stress.

i lepszą tolerancję na stres.

In recent years,

W ostatnich latach

millions of people around the world have come to believe

miliony ludzi na całym świecie uwierzyło,

that there's something sinister about genetic modification.

że modyfikacje genetyczne są złe.

Today, I am going to provide a different perspective.

Dzisiaj przedstawię odmienną perspektywę.

First, let me introduce my husband, Raoul.

Ale najpierw poznajcie mojego męża, Raoula.

He's an organic farmer.

Zajmuje się rolnictwem organicznym.

On his farm, he plants a variety of different crops.

Uprawia wiele różnych roślin.

This is one of the many ecological farming practices

To jedna z wielu ekologicznych praktyk,

he uses to keep his farm healthy.

dzięki którym uprawy są zdrowe.

Imagine some of the reactions we get:

Wyobraźcie sobie niektóre reakcje na nasz związek:

"Really? An organic farmer and a plant geneticist?

"Serio? Rolnictwo organiczne i genetyka roślin?

Can you agree on anything?"

Czy wy umiecie się dogadać?".

Well, we can, and it's not difficult, because we have the same goal.

Umiemy i to wcale nie jest trudne, bo przyświeca nam ten sam cel.

We want to help nourish the growing population

Oboje chcemy pomóc wyżywić ciągle wzrastającą populację

without further destroying the environment.

bez dalszego niszczenia środowiska.

I believe this is the greatest challenge of our time.

Wierzę, że jest to największe wyzwanie naszych czasów.

Now, genetic modification is not new;

Modyfikacje genetyczne to nic nowego.

virtually everything we eat has been genetically modified

Praktycznie wszystko, co jemy, zostało w jakimś stopniu

in some manner.

zmodyfikowane genetycznie.

Let me give you a few examples.

Pozwólcie, że podam kilka przykładów.

On the left is an image

Po lewej widać zdjęcie

of the ancient ancestor of modern corn.

starożytnego przodka kukurydzy.

You see a single roll of grain that's covered in a hard case.

Widać pojedynczy zwój ziaren pokryty twardą łupiną.

Unless you have a hammer,

Trawa teosinte nie nadaje się na tortille,

teosinte isn't good for making tortillas.

chyba że masz młotek.

Now, take a look at the ancient ancestor of banana.

Teraz spójrzcie na przodka banana.

You can see the large seeds.

Widać duże nasiona.

And unappetizing brussel sprouts,

A tutaj mamy nieapetyczne brukselki

and eggplant, so beautiful.

i pięknego bakłażana.

Now, to create these varieties,

Aby stworzyć te odmiany,

breeders have used many different genetic techniques over the years.

hodowcy przez lata używali różnych technik genetycznych.

Some of them are quite creative,

Niektórych całkiem twórczych,

like mixing two different species together

jak połączenie dwóch różnych gatunków

using a process called grafting

przy użyciu szczepienia

to create this variety that's half tomato and half potato.

w celu stworzenia odmiany pół pomidor, pół ziemniak.

Breeders have also used other types of genetic techniques,

Hodowcy używali też innych technik genetycznych,

such as random mutagenesis,

takich jak losowa mutageneza,

which induces uncharacterized mutations

która wywołuje mutacje

into the plants.

w roślinach.

The rice in the cereal that many of us fed our babies

W taki sposób powstał ryż

was developed using this approach.

używany w kaszkach dla niemowląt.

Now, today, breeders have even more options to choose from.

Dzisiaj hodowcy mają jeszcze więcej możliwości do wyboru.

Some of them are extraordinarily precise.

Niektóre są bardzo konkretne.

I want to give you a couple examples from my own work.

Chcę wam pokazać kilka przykładów z mojej pracy.

I work on rice, which is a staple food for more than half the world's people.

Zajmuję się ryżem, który jest podstawą pożywienia dla ponad połowy ludzkości.

Each year, 40 percent of the potential harvest

Każdego roku 40% potencjalnych zbiorów

is lost to pest and disease.

marnuje się z powodu szkodników i chorób.

For this reason, farmers plant rice varieties

Dlatego rolnicy sadzą te odmiany ryżu,

that carry genes for resistance.

które posiadają geny odporności.

This approach has been used for nearly 100 years.

W ten sposób postępuje się od prawie 100 lat.

Yet, when I started graduate school,

Mimo to, kiedy zaczynałam studia,

no one knew what these genes were.

nikt nie wiedział, co to za geny.

It wasn't until the 1990s that scientists finally uncovered

Dopiero w latach 90. naukowcy odkryli

the genetic basis of resistance.

genetyczne podstawy odporności.

In my laboratory, we isolated a gene for immunity to a very serious

W laboratorium wyizolowaliśmy gen odporności

na poważną chorobę bakteryjną występującą w Azji i Afryce.

bacterial disease in Asia and Africa.

We found we could engineer the gene into a conventional rice variety

Okazało się, że można dodać ten gen do konwencjonalnej odmiany ryżu,

that's normally susceptible,

która jest podatna na choroby.

and you can see the two leaves on the bottom here

Jak widzicie na zdjęciu,

are highly resistant to infection.

dwa dolne liście są bardziej odporne na infekcje.

Now, the same month that my laboratory published

W tym samym miesiącu, kiedy opublikowaliśmy odkrycie

our discovery on the rice immunity gene,

dotyczące genu odporności ryżu,

my friend and colleague Dave Mackill stopped by my office.

mój przyjaciel i kolega z pracy Dave Mackill wstąpił do mojego biura.

He said, "Seventy million rice farmers are having trouble growing rice."

Powiedział: "70 milionów rolników ma problem z hodowlą ryżu".

That's because their fields are flooded,

Wszystko przez to, że ich pola są zalane,

and these rice farmers are living on less than two dollars a day.

a ci rolnicy żyją za mniej niż dwa dolary dziennie.

Although rice grows well in standing water,

Mimo że ryż może rosnąć w stojącej wodzie,

most rice varieties will die if they're submerged

większość jego odmian umrze, jeśli będzie zanurzona

for more than three days.

przez więcej niż trzy dni.

Flooding is expected to be increasingly problematic

Powodzie są coraz większym problemem

as the climate changes.

towarzyszącym zmianom klimatu.

He told me that his graduate student Kenong Xu and himself

Dave powiedział mi, że on i jego były student Kenong Xu

were studying an ancient variety of rice that had an amazing property.

zajmują się starożytną odmianą ryżu, która miała ciekawe właściwości.

It could withstand two weeks of complete submergence.

Mogła znieść dwa tygodnie całkowitego zanurzenia w wodzie.

He asked if I would be willing to help them isolate this gene.

Spytał, czy pomogę im wyizolować gen, który jest za to odpowiedzialny.

I said yes -- I was very excited, because I knew if we were successful,

Zgodziłam się. Byłam tym bardzo przejęta.

we could potentially help millions of farmers grow rice

Wiedziałam, że jeśli się uda, pomożemy milionom rolników hodować ryż,

even when their fields were flooded.

nawet jeśli ich pola będą zalane.

Kenong spent 10 years looking for this gene.

Kenong spędził 10 lat, poszukując tego genu.

Then one day, he said,

Aż pewnego dnia powiedział:

"Come look at this experiment. You've got to see it."

"Chodź i spójrz na ten eksperyment. Musisz to zobaczyć".

I went to the greenhouse and I saw

Poszłam do szklarni i zobaczyłam,

that the conventional variety that was flooded for 18 days had died,

że zwyczajna odmiana zatopiona przez 18 dni w wodzie umarła,

but the rice variety that we had genetically engineered

ale odmiana zmodyfikowana genetycznie

with a new gene we had discovered, called Sub1, was alive.

za pomocą odkrytego przez nas genu, który nazwaliśmy Sub1, wciąż żyła.

Kenong and I were amazed and excited

Kenong i ja byliśmy zdumieni i podekscytowani tym,

that a single gene could have this dramatic effect.

że pojedynczy gen może mieć tak znaczący wpływ.

But this is just a greenhouse experiment.

Ale to był tylko szklarniowy eksperyment.

Would this work in the field?

Czy to zadziała w terenie?

Now, I'm going to show you a four-month time lapse video

Pokażę film poklatkowy nagrany w cztery miesiące

taken at the International Rice Research Institute.

w Międzynarodowym Instytucie Badań nad Ryżem.

Breeders there developed a rice variety carrying the Sub1 gene

Tamtejsi hodowcy wyhodowali odmianę ryżu posiadającą gen Sub1,

using another genetic technique called precision breeding.

używając innej techniki genetycznej, nazywanej inteligentną uprawą.

On the left, you can see the Sub1 variety,

Po lewej widać odmianę zawierającą Sub1,

and on the right is the conventional variety.

a po prawej zwykłą.

Both varieties do very well at first,

Początkowo obie odmiany dobrze sobie radzą,

but then the field is flooded for 17 days.

ale potem pole zostaje zalane na 17 dni.

You can see the Sub1 variety does great.

Jak widzicie odmiana z Sub1 radzi sobie świetnie.

In fact, it produces three and a half times more grain

Ponadto dostarcza 3,5 razy więcej ziarna

than the conventional variety.

niż zwykła odmiana.

I love this video

Uwielbiam to wideo,

because it shows the power of plant genetics to help farmers.

bo pokazuje, jak genetyka roślin może pomóc rolnikom.

Last year, with the help of the Bill and Melinda Gates Foundation,

W zeszłym roku z pomocą Fundacji Billa i Melindy Gatesów

three and a half million farmers grew Sub1 rice.

3,5 miliona rolników uprawiało ryż Sub1.

(Applause)

(Brawa)

Thank you.

Dziękuję.

Now, many people don't mind genetic modification

Wielu ludzi nie ma nic przeciwko modyfikacjom genetycznym,

when it comes to moving rice genes around,

jeśli dotyczą one przenoszenia genów między roślinami

rice genes in rice plants,

tego samego gatunku,

or even when it comes to mixing species together

czy nawet gdy dochodzi do mieszania gatunków

through grafting or random mutagenesis.

przez szczepienie lub losową mutagenezę.

But when it comes to taking genes from viruses and bacteria

Ale kiedy do roślin wprowadza się

and putting them into plants,

geny wirusów i bakterii,

a lot of people say, "Yuck."

wielu ludzi mówi: "Fuj".

Why would you do that?

Po co się to robi?

The reason is that sometimes it's the cheapest, safest,

Czasami jest to najtańsza, najbezpieczniejsza

and most effective technology

i najbardziej efektywna technologia

for enhancing food security and advancing sustainable agriculture.

poprawiająca bezpieczeństwo żywnościowe i rozwijająca zrównoważone rolnictwo.

I'm going to give you three examples.

Podam wam trzy przykłady.

First, take a look at papaya. It's delicious, right?

Pierwszy, spójrzcie na papaję. Smakowita, prawda?

But now, look at this papaya.

A teraz spójrzcie na tę papaję.

This papaya is infected with papaya ringspot virus.

Ten owoc jest dotknięty wirusem pierścieniowej plamistości papai.

In the 1950s, this virus nearly wiped out the entire production

W latach 50. wirus ten zniszczył prawie całą uprawę papai

of papaya on the island of Oahu in Hawaii.

na wyspie Oahu na Hawajach.

Many people thought that the Hawaiian papaya was doomed,

Wielu myślało, że hawajska papaja jest skazana na zagładę.

but then, a local Hawaiian,

Ale pewien Hawajczyk,

a plant pathologist named Dennis Gonsalves,

fitopatolog Dennis Gonslaves

decided to try to fight this disease using genetic engineering.

postanowił spróbować zwalczyć tę chorobę za pomocą inżynierii genetycznej.

He took a snippet of viral DNA and he inserted it

Wziął fragment DNA wirusa

i wprowadził go do genomu papai.

into the papaya genome.

This is kind of like a human getting a vaccination.

Można to porównać do szczepionki.

Now, take a look at his field trial.

Spójrzcie na jego pole testowe.

You can see the genetically engineered papaya in the center.

W środku możecie zobaczyć genetycznie zmodyfikowaną papaję.

It's immune to infection.

Jest odporna na infekcje.

The conventional papaya around the outside is severely infected with the virus.

Zwykła odmiana papai na obrzeżach jest zainfekowana wirusem.

Dennis' pioneering work is credited with rescuing the papaya industry.

Pionierska praca Dennisa uratowała hodowlę papai.

Today, 20 years later, there's still no other method to control this disease.

Dzisiaj, 20 lat później, nadal nie ma innej metody walki z tą chorobą.

There's no organic method. There's no conventional method.

Nie ma żadnej organicznej metody. Nie ma żadnej zwykłej metody.

Eighty percent of Hawaiian papaya is genetically engineered.

80% hawajskich papai jest genetycznie zmodyfikowana.

Now, some of you may still feel a little queasy about viral genes in your food,

Niektórzy z was nadal mogą mieć mdłości na myśl o genach wirusów w jedzeniu.

but consider this:

Ale pomyślcie,

The genetically engineered papaya carries just a trace amount of the virus.

że zmodyfikowana genetycznie papaja zawiera tylko śladowe ilości wirusa.

If you bite into an organic or conventional papaya

Ugryzienie organicznej lub zwykłej papai

that is infected with the virus,

zarażonej wirusem,

you will be chewing on tenfold more viral protein.

to zjedzenie 10 razy więcej białka wirusa.

Now, take a look at this pest feasting on an eggplant.

A teraz spójrzcie na tego szkodnika zjadającego bakłażana.

The brown you see is frass,

To brązowe to odchody

what comes out the back end of the insect.

wydalane przez owada.

To control this serious pest,

Żeby kontrolować tego groźnego szkodnika,

which can devastate the entire eggplant crop in Bangladesh,

który jest w stanie zniszczyć cały plon bakłażanów w Bangladeszu,

Bangladeshi farmers spray insecticides

banglijscy rolnicy rozpylają insektycydy

two to three times a week,

dwa lub trzy razy w tygodniu,

sometimes twice a day, when pest pressure is high.

czasami nawet dwa razy dziennie, jeśli szkodników jest dużo.

But we know that some insecticides are very harmful to human health,

A przecież niektóre insektycydy są bardzo szkodliwe dla zdrowia.

especially when farmers and their families

Zwłaszcza kiedy rolnicy i ich rodziny

cannot afford proper protection, like these children.

nie mogą sobie pozwolić na odpowiednią ochronę, jak w przypadku tych dzieci.

In less developed countries, it's estimated that 300,000 people

Szacuje się, że przez nieprawidłowe użycie lub sam kontakt z insektycydami

die every year because of insecticide misuse and exposure.

w mniej rozwiniętych krajach umiera rocznie 300 tys osób.

Cornell and Bangladeshi scientists decided to fight this disease

Uniwersytet Cornella i banglijscy naukowcy postanowili walczyć z tą chorobą,

using a genetic technique that builds on an organic farming approach.

używając techniki genetycznej, która bazuje na rolnictwie organicznym.

Organic farmers like my husband Raoul spray an insecticide called B.T.,

W rolnictwie organicznym rozpyla się insektycydy nazywane Bt,

which is based on a bacteria.

które są oparte na bakteriach.

This pesticide is very specific to caterpillar pests,

Te pestycydy działają na konkretne gąsienice

and in fact, it's nontoxic to humans, fish and birds.

i są bezpieczne dla ludzi, ryb i ptaków.

It's less toxic than table salt.

Są nawet mniej toksyczne niż sól stołowa.

But this approach does not work well in Bangladesh.

Ale ten sposób nie działa w Bangladeszu.

That's because these insecticide sprays

Dlatego, że te insektycydy

are difficult to find, they're expensive,

są trudno dostępne, drogie

and they don't prevent the insect from getting inside the plants.

i nie przeszkadzają insektom wchodzić do środka roślin.

In the genetic approach, scientists cut the gene out of the bacteria

W podejściu genetycznym naukowcy wycinają gen z bakterii

and insert it directly into the eggplant genome.

i umieszczają go bezpośrednio w genomie bakłażana.

Will this work to reduce insecticide sprays in Bangladesh?

Czy to pomoże ograniczyć insektycydy w Bangladeszu?

Definitely.

Zdecydowanie.

Last season, farmers reported they were able to reduce their insecticide use

W poprzednim sezonie rolnicy ograniczyli użycie insektycydów

by a huge amount, almost down to zero.

prawie do zera.

They're able to harvest and replant for the next season.

Mogą zebrać plon i posadzić rośliny na następny sezon.

Now, I've given you a couple examples of how genetic engineering can be used

Podałam kilka przykładów wykorzystania inżynierii genetycznej

to fight pests and disease

do walki ze szkodnikami i chorobami

and to reduce the amount of insecticides.

i do zmniejszenia ilości stosowanych insektycydów.

My final example is an example

Mój ostatni przykład pokaże,

where genetic engineering can be used to reduce malnutrition.

jak inżynieria genetyczna może pomóc w ograniczeniu niedożywienia.

In less developed countries,

W mniej rozwiniętych krajach

500,000 children go blind every year because of lack of Vitamin A.

500 tys. dzieci rocznie traci wzrok z powodu braku witaminy A.

More than half will die.

Więcej niż połowa umrze.

For this reason, scientists supported by the Rockefeller Foundation

Z tego powodu naukowcy, wspierani przez Fundację Rockefellera,

genetically engineered a golden rice

dzięki inżynierii genetycznej stworzyli złoty ryż

to produce beta-carotene, which is the precursor of Vitamin A.

syntetyzujący beta-karoten, który jest prekursorem witaminy A.

This is the same pigment that we find in carrots.

To ten sam barwnik, który występuje w marchewkach.

Researchers estimate that just one cup of golden rice per day

Naukowcy szacują, że wystarczy jeden kubek złotego ryżu dziennie,

will save the lives of thousands of children.

by ocalić życie tysięcy dzieci.

But golden rice is virulently opposed

Ale złoty ryż jest mocno krytykowany

by activists who are against genetic modification.

przez aktywistów walczących z modyfikacjami genetycznymi.

Just last year,

Tylko w zeszłym roku

activists invaded and destroyed a field trial in the Philippines.

aktywiści doszczętnie zniszczyli pole testowe na Filipinach.

When I heard about the destruction,

Kiedy usłyszałam o tym,

I wondered if they knew that they were destroying much more

zastanowiło mnie, czy wiedzą, że niszczą coś więcej

than a scientific research project,

niż tylko projekt naukowy.

that they were destroying medicines that children desperately needed

Że niszczą lekarstwo

potrzebne do uratowania wzroku i życia dzieci.

to save their sight and their lives.

Some of my friends and family still worry:

Niektórzy moi przyjaciele i krewni wciąż się martwią:

How do you know genes in the food are safe to eat?

Skąd możesz mieć pewność, że geny w jedzeniu są bezpieczne?

I explained the genetic engineering,

Tłumaczę, że inżynieria genetyczna,

the process of moving genes between species,

czyli proces przenoszenia genów między gatunkami,

has been used for more than 40 years

jest używana od ponad 40 lat

in wines, in medicine, in plants, in cheeses.

w winach, medycynie, roślinach, serach.

In all that time, there hasn't been a single case of harm

W ciągu tego czasu nie było ani jednego szkodliwego przypadku

to human health or the environment.

dla ludzkiego zdrowia i środowiska.

But I say, look, I'm not asking you to believe me.

Ale dodaję: nie proszę, żebyś mi uwierzył.

Science is not a belief system.

Nauka nie jest systemem wierzeń.

My opinion doesn't matter.

Moja opinia nie ma znaczenia.

Let's look at the evidence.

Wystarczy spojrzeć na dowody.

After 20 years of careful study and rigorous peer review

Po 20 latach dokładnych badań i rygorystycznych recenzji naukowych

by thousands of independent scientists,

przeprowadzanych przez tysiące niezależnych naukowców

every major scientific organization in the world has concluded

każda znacząca organizacja naukowa przyznaje,

that the crops currently on the market are safe to eat

że żywność dostępna obecnie na rynku jest bezpieczna

and that the process of genetic engineering

i że inżynieria genetyczna

is no more risky than older methods of genetic modification.

nie jest bardziej ryzykowna niż starsze metody modyfikacji genetycznych.

These are precisely the same organizations that most of us trust

Tak mówią te same organizacje, którym większość z nas ufa,

when it comes to other important scientific issues

jeśli chodzi o inne ważne zagadnienia naukowe,

such as global climate change or the safety of vaccines.

takie jak zmiany klimatu czy bezpieczeństwo szczepionek.

Raoul and I believe that, instead of worrying about the genes in our food,

Raoul i ja wierzymy, że zamiast martwić się genami w naszym jedzeniu,

we must focus on how we can help children grow up healthy.

musimy się skupić na tym, jak pomóc dzieciom zdrowo rosnąć.

We must ask if farmers in rural communities can thrive,

Musimy pytać, czy rolnicy w wiejskich wspólnotach mogą się rozwijać

and if everyone can afford the food.

i czy każdego stać na jedzenie.

We must try to minimize environmental degradation.

Musimy spróbować ograniczyć niszczenie środowiska.

What scares me most about the loud arguments and misinformation

Tym, co najbardziej mnie przeraża w głośnych sporach i dezinformacji

about plant genetics

dotyczącej genetyki roślin jest to,

is that the poorest people who most need the technology

że biedni, potrzebujący tej technologii najbardziej,

may be denied access because of the vague fears and prejudices

mogą zostać jej pozbawieni z powodu niejasnych lęków i uprzedzeń tych,

of those who have enough to eat.

którzy mają jedzenia pod dostatkiem.

We have a huge challenge in front of us.

Przed nami stoi wielkie wyzwanie.

Let's celebrate scientific innovation and use it.

Cieszmy się z naukowych innowacji i wykorzystujmy je.

It's our responsibility

Musimy zrobić, co w naszej mocy,

to do everything we can to help alleviate human suffering

by pomóc złagodzić ludzkie cierpienie

and safeguard the environment.

i chronić środowisko.

Thank you.

Dziękuję.

(Applause)

(Brawa)

Thank you.

Dziękuję.

Chris Anderson: Powerfully argued.

Chris Anderson: Mocne argumenty.

The people who argue against GMOs,

Walka ludzi z GMO

as I understand it, the core piece comes from two things.

wynika z dwóch rzeczy.

One, complexity and unintended consequence.

Złożoności i nieoczekiwanych konsekwencji.

Nature is this incredibly complex machine.

Natura to niesamowicie złożona maszyna.

If we put out these brand new genes that we've created,

Jeśli wyciągniemy te nowe, stworzone przez nas geny,

that haven't been challenged by years of evolution,

niedotknięte przez lata ewolucji,

and they started mixing up with the rest of what's going on,

i one zaczną się mieszać z pozostałymi,

couldn't that trigger some kind of cataclysm or problem,

czy to nie spowoduje jakiegoś kataklizmu?

especially when you add in the commercial incentive

Zwłaszcza jeśli zachęcamy producentów

that some companies have to put them out there?

do dokładania tych genów do produktów.

The fear is that those incentives

Obawiam się, że te zachęty dowodzą,

mean that the decision is not made on purely scientific grounds,

że decyzja nie jest podejmowana na stricte naukowym gruncie.

and even if it was, that there would be unintended consequences.

A nawet jeśli jest, to mogą pojawić się nieoczekiwane konsekwencje.

How do we know that there isn't a big risk of some unintended consequence?

Skąd wiemy, że nie ma ryzyka?

Often our tinkerings with nature do lead to big, unintended consequences

Majstrowanie z naturą często prowadzi do trudnych do przewidzenia skutków

and chain reactions.

i reakcji łańcuchowych.

Pamela Ronald: Okay, so on the commercial aspects,

Pamela Ronald: Jeśli chodzi o aspekt komercyjny,

one thing that's really important to understand is that,

to trzeba zrozumieć, że w rozwiniętym świecie,

in the developed world, farmers in the United States,

prawie wszyscy rolnicy w USA

almost all farmers, whether they're organic or conventional,

zajmujący się czy organicznym czy konwencjonalnym rolnictwem

they buy seed produced by seed companies.

kupują nasiona od firm.

So there's definitely a commercial interest to sell a lot of seed,

Więc zdecydowanie chodzi o to, żeby sprzedać dużo nasion,

but hopefully they're selling seed that the farmers want to buy.

i miejmy nadzieję, że sprzedają te, których rolnicy potrzebują.

It's different in the less developed world.

Inaczej to wygląda w mniej rozwiniętym świecie.

Farmers there cannot afford the seed.

Tam rolników nie stać na nasiona.

These seeds are not being sold.

Nasiona nie są sprzedawane.

These seeds are being distributed freely

One są rozprowadzane darmowo

through traditional kinds of certification groups,

przez tradycyjne certyfikowane grupy.

so it is very important in less developed countries

Ważne jest, by w mniej rozwiniętych krajach

that the seed be freely available.

nasiona były dostępne za darmo.

CA: Wouldn't some activists say that this is actually part of the conspiracy?

CA: Czy aktywista nie powiedziałby, że to jest właśnie część spisku?

This is the heroin strategy.

To jest heroinowa strategia.

You seed the stuff, and people have no choice

Sadzisz towar, a ludzie nie mają wyboru

but to be hooked on these seeds forever?

i muszą z niego korzystać już zawsze.

PR: There are a lot of conspiracy theories for sure, but it doesn't work that way.

PR: Istnieje wiele teorii spiskowych, ale to tak nie działa.

For example, the seed that's being distributed, the flood-tolerant rice,

Na przykład nasiona ryżu odpornego na powodzie

this is distributed freely

są rozprowadzane darmowo

through Indian and Bangladeshi seed certification agencies,

przez indyjskie i banglijskie agencje certyfikacji nasion,

so there's no commercial interest at all.

więc nie ma tutaj komercyjnego aspektu.

The golden rice was developed through support of the Rockefeller Foundation.

Złoty ryż powstał dzięki wsparciu Fundacji Rockefellera.

Again, it's being freely distributed.

I jest rozprowadzany darmowo.

There are no commercial profits

Nikt nie czerpie korzyści finansowych

in this situation.

z tej sytuacji.

And now to address your other question about, well, mixing genes,

A teraz, odnosząc się do twojego pytania o mieszanie genów

aren't there some unintended consequences?

i wynikające z niego nieoczekiwane konsekwencje.

Absolutely -- every time we do something different,

Oczywiście, że są - za każdym razem robimy coś innego,

there's an unintended consequence,

to niesie nieoczekiwane konsekwencje.

but one of the points I was trying to make

Ale wcześniej chciałam zwrócić uwagę,

is that we've been doing kind of crazy things to our plants,

że robiliśmy wiele szalonych rzeczy z roślinami,

mutagenesis using radiation or chemical mutagenesis.

poddawaliśmy je mutagenezie z użyciem promieniowania lub chemii.

This induces thousands of uncharacterized mutations,

To indukuje tysiące nieokreślonych mutacji

and this is even a higher risk of unintended consequence

i niesie większe ryzyko powstania niezamierzonych konsekwencji

than many of the modern methods.

niż wiele współczesnych metod.

And so it's really important not to use the term GMO

Ważne jest, żeby nie używać terminu GMO,

because it's scientifically meaningless.

bo w sensie naukowym on nic nie znaczy.

I feel it's very important to talk about a specific crop

Wydaje mi się, że trzeba mówić o konkretnych plonach i produktach,

and a specific product, and think about the needs of the consumer.

a także myśleć o potrzebach konsumentów.

CA: So part of what's happening here is that there's a mental model

CA: Czyli częścią tej sytuacji jest sposób myślenia wielu ludzi,

in a lot of people that nature is nature, and it's pure and pristine,

że natura jest naturą, czystą i nieskazitelną,

and to tinker with it is Frankensteinian.

a majstrowanie z nią jest niczym zabawa w doktora Frankensteina.

It's making something that's pure dangerous in some way,

Zmienianie czegoś czystego w niebezpieczne.

and I think you're saying that that whole model

Myślę, że chcesz nam powiedzieć,

just misunderstands how nature is.

że cały ten model myślenia mylnie odbiera naturę.

Nature is a much more chaotic interplay of genetic changes

Natura to raczej chaotyczne wzajemne oddziaływanie zmian genetycznych,

that have been happening all the time anyway.

odbywających się zresztą cały czas.

PR: That's absolutely true, and there's no such thing as pure food.

PR: Dokładnie tak i nie ma czegoś takiego jak czysta żywność.

I mean, you could not spray eggplant with insecticides

Możesz nie pryskać bakłażana insektycydami

or not genetically engineer it, but then you'd be stuck eating frass.

albo nie modyfikować go genetycznie, ale wtedy skończysz jedząc odchody owadów.

So there's no purity there.

Więc nie ma tutaj czystości.

CA: Pam Ronald, thank you. That was powerfully argued.

CA: Pam Ronald, dziękuję. To były mocne argumenty.

PR: Thank you very much. I appreciate it.

PR: Dziękuję bardzo. Doceniam to.

(Applause)

(Brawa)