Why Earth may someday look like Mars | Anjali Tripathi

Translator: Joseph Geni Reviewer: Joanna Pietrulewicz

Çeviri: Ahmet Mesut ATEŞ Gözden geçirme: Ramazan Şen

So when you look out at the stars at night,

Gece gökyüzünde yıldızlara baktığınızda

it's amazing what you can see.

görebildiğiniz inanılmazdır.

It's beautiful.

Güzeldir.

But what's more amazing is what you can't see,

Ancak daha da inanılmaz olan göremediğiniz şeylerdir

because what we know now

çünkü artık biliyoruz ki

is that around every star or almost every star,

her yıldızın ya da neredeyse her yıldızın

there's a planet,

çevresinde bir ya da

or probably a few.

birkaç gezegen bulunuyor.

So what this picture isn't showing you

Yani bu resmin göstermediği şey

are all the planets that we know about

uzayda varlığını bildiğimiz

out there in space.

bütün gezegenler.

But when we think about planets, we tend to think of faraway things

Ancak gezegenleri düşündüğümüzde, çok uzaklardaki şeyleri düşünürüz

that are very different from our own.

kendi gezegenimizden farklı olanları.

But here we are on a planet,

Anca biz de bir gezegendeyiz

and there are so many things that are amazing about Earth

ve Dünya hakkında o kadar çok inanılmaz şey var ki

that we're searching far and wide to find things that are like that.

benzerini bulmak için çok uzak ve enginlere bakıyoruz.

And when we're searching, we're finding amazing things.

Ve araştırdıkça da şahane şeyler buluyoruz.

But I want to tell you about an amazing thing here on Earth.

Ama ben size Dünya'da olan şahane bir şeyi anlatmak istiyorum.

And that is that every minute,

Bu da her dakika

400 pounds of hydrogen

180 kilo hidrojen

and almost seven pounds of helium

ve neredeyse üç kilo helyumun

escape from Earth into space.

Dünya'dan uzaya kaçması.

And this is gas that is going off and never coming back.

Ve bu gaz çıkıyor ve asla geri gelmiyor.

So hydrogen, helium and many other things

Hidrojen, helyum ve bir çok şey

make up what's known as the Earth's atmosphere.

Dünya'nın atmosferi olarak bilinen şeyi oluşturuyor.

The atmosphere is just these gases that form a thin blue line

Atmosfer sadece bu ince mavi çizgiyi oluşturan gazlar,

that's seen here from the International Space Station,

burada Uluslararası Uzay İstasyonu'ndan

a photograph that some astronauts took.

astronotların çektiği fotoğrafta görünüyor.

And this tenuous veneer around our planet

Gezegenimizin çevresindeki bu incecik kisve

is what allows life to flourish.

hayatın gelişmesini sağlayan şey.

It protects our planet from too many impacts,

Gezegenimizi çok fazla çarpışma, meteor

from meteorites and the like.

ve benzerlerinden koruyor.

And it's such an amazing phenomenon

O kadar şahane bir görüngü ki

that the fact that it's disappearing

kayboluyor olduğu gerçeği

should frighten you, at least a little bit.

bir nebze de olsa sizi korkutmalı.

So this process is something that I study

Benim incelediğim şey de bu süreç

and it's called atmospheric escape.

ve buna atmosferik kaçış deniyor.

So atmospheric escape is not specific to planet Earth.

Atmosferik kaçış sadece Dünya gezegenine özgü değil.

It's part of what it means to be a planet, if you ask me,

Bana sorarsanız gezegen olmanın bir parçası bu

because planets, not just here on Earth but throughout the universe,

çünkü sadece Dünya değil evrendeki bütün gezegenler

can undergo atmospheric escape.

atmosferik kaçış yaşayabilir.

And the way it happens actually tells us about planets themselves.

Bunun gerçekleşme şekli de gezegenler hakkında çok şey söylüyor.

Because when you think about the solar system,

Çünkü güneş sistemini düşündüğünüzde

you might think about this picture here.

bu resmi düşünebilirsiniz.

And you would say, well, there are eight planets, maybe nine.

Ve sekiz ya da dokuz gezegen olduğunu söyleyebilirsiniz.

So for those of you who are stressed by this picture,

Bu resme tahammül edemeyenler,

I will add somebody for you.

sizin için birini ekleyeceğim.

(Laughter)

(Gülüşmeler)

Courtesy of New Horizons, we're including Pluto.

New Horizons izniyle, Pluto'yu ekliyoruz.

And the thing here is,

Buradaki şey şu ki

for the purposes of this talk and atmospheric escape,

bu konuşma ve atmosferik kaçışı açıklamak için

Pluto is a planet in my mind,

Pluto benim aklımda bir gezegen,

in the same way that planets around other stars that we can't see

yıldızların çevresinde göremediğimiz gezegenlerin de

are also planets.

gezegen olması gibi.

So fundamental characteristics of planets

Gezegenlerin temel niteliği

include the fact that they are bodies

onların yer çekimi tarafından

that are bound together by gravity.

bir arada tutulan kitleler olduğudur.

So it's a lot of material just stuck together

Yani bu çekici kuvvet tarafından bir arada tutulan

with this attractive force.

bir çok metaldir.

And these bodies are so big and have so much gravity.

Bu kitleler oldukça büyük ve yüksek çekime sahipler.

That's why they're round.

Yuvarlak olmaları bu yüzden.

So when you look at all of these,

Bütün bunlara baktığınızda

including Pluto,

Pluto da dahil

they're round.

hepsi yuvarlak.

So you can see that gravity is really at play here.

Burada yer çekiminin işbaşında olduğunu görebilirsiniz.

But another fundamental characteristic about planets

Ancak gezegenlerin diğer bir temel niteliği de

is what you don't see here,

burada görmediğiniz şeydir

and that's the star, the Sun,

ve bu da yıldızdır, yani Güneş,

that all of the planets in the solar system are orbiting around.

güneş sistemindeki gezegenlerin etrafında döndüğü şey.

And that's fundamentally driving atmospheric escape.

Atmosferik kaçışı ortaya çıkaran da temelde bu.

The reason that fundamentally stars drive atmospheric escape from planets

Yıldızların temel olarak gezegenlerde atmosferik kaçışı oluştumasının

is because stars offer planets particles and light and heat

sebebi yıldızların gezegenlere parçacık, ışık ve sıcaklık vermesidir

that can cause the atmospheres to go away.

bu da atmosferin kaçmasına sebep olabilir.

So if you think of a hot-air balloon,

Bir sıcak hava balonunu düşünürseniz

or you look at this picture of lanterns in Thailand at a festival,

ya da Tayland'da bir festivalden bu fener resmine bakarsanız

you can see that hot air can propel gasses upward.

sıcak havanın gazları yukarı itebileceğini görürsünüz.

And if you have enough energy and heating,

Yeterli enerji ve sıcaklık varsa

which our Sun does,

ki Güneşimizde var

that gas, which is so light and only bound by gravity,

çok hafif olan ve sadece yer çekimiyle bağlı bu gaz

it can escape into space.

uzaya doğru kaçabilir.

And so this is what's actually causing atmospheric escape

Atmosferik kaçışa sebep olan şey aslında budur,

here on Earth and also on other planets --

burada Dünya'da ve diğer gezegenlerde de,

that interplay between heating from the star

yıldızdan gelen sıcaklık ve gezegendeki yer çekim

and overcoming the force of gravity on the planet.

kuvveti arasındaki etkileşim.

So I've told you that it happens

Bunun hidrojen için dakikada

at the rate of 400 pounds a minute for hydrogen

180 kilo ve helyum için de dakikada neredeyse üç kilo

and almost seven pounds for helium.

olduğunu söylemiştim.

But what does that look like?

Peki bu nasıl görünüyor?

Well, even in the '80s,

80'li yıllarda bile

we took pictures of the Earth

NASA'nın Dynamix Explorer aracı ile

in the ultraviolet

Dünya'nın kızılötesi

using NASA's Dynamic Explorer spacecraft.

fotoğraflarını çektik.

So these two images of the Earth

Dünya'nın bu iki görüntüsü

show you what that glow of escaping hydrogen looks like,

kaçan hidrojen parıltısının nasıl durduğunu gösteriyor -

shown in red.

kırmızıyla gösterilen.

And you can also see other features like oxygen and nitrogen

Ayrıca oksijen ve nitrojen gibi diğer özellikleri de görebilirsiniz

in that white glimmer

bu beyaz ışıltıda

in the circle showing you the auroras

arorayı gösteren bu halkada

and also some wisps around the tropics.

ve dönence etrafındaki bu demette.

So these are pictures that conclusively show us

Bu resimler kesin olarak gösteriyor ki

that our atmosphere isn't just tightly bound to us here on Earth

atmosferimiz sadece Dünya'nın çevresine sarılı değil

but it's actually reaching out far into space,

aynı zamanda uzay boşluğuna da uzanıyor

and at an alarming rate, I might add.

korkutucu bir hızda olduğunu da eklemeliyim.

But the Earth is not alone in undergoing atmospheric escape.

Ancak Dünya atmosferik kaçış yaşamakta yalnız değil.

Mars, our nearest neighbor, is much smaller than Earth,

En yakın komşumuz Mars, Dünya'dan çok daha küçük

so it has much less gravity with which to hold on to its atmosphere.

ve atmosferine tutunmak için de daha az yer çekimine sahip.

And so even though Mars has an atmosphere,

Her ne kadar Mars'ta bir atmosfer olsa da bunun

we can see it's much thinner than the Earth's.

Dünya'dan çok daha ince olduğunu görebiliriz.

Just look at the surface.

Sadece yüzeye bakın.

You see craters indicating that it didn't have an atmosphere

Çarpmaları önleyecek bir atmosfer olmadığını

that could stop those impacts.

gösteren kraterleri görüyorsunuz.

Also, we see that it's the "red planet,"

Ayrıca, bunun "kırmızı gezegen" olduğunu görüyoruz

and atmospheric escape plays a role

ve atmosferik kaçış

Mars'ın kırmızı olmasında etkili.

in Mars being red.

That's because we think Mars used to have a wetter past,

Sebeb olarak düşüncemiz şu: Mars'ın daha ıslak bir geçmişi vardı

and when water had enough energy, it broke up into hydrogen and oxygen,

ve su yeterince enerjiye sahip olunca hidrojen ve oksijene ayrıştı

and hydrogen being so light, it escaped into space,

ve çok hafif olan hidrojen uzay boşluğuna kaçtı

and the oxygen that was left

ve geride kalan oksijen

oxidized or rusted the ground,

okside oldu ve zemine çöktü,

making that familiar rusty red color that we see.

gördüğümüz tanıdık paslı kırmızı renge dönüştü.

So it's fine to look at pictures of Mars

Mars resimlerine bakıp muhtemelen

and say that atmospheric escape probably happened,

atmosferik kaçışın yaşandığını söylemek mümkün

but NASA has a probe that's currently at Mars called the MAVEN satellite,

ancak NASA'nın halihazırda Mars'ta çalışan MAVEN adlı bir sondası var

and its actual job is to study atmospheric escape.

ve bunun asıl görevi atmosferik kaçışı incelemek.

It's the Mars Atmosphere and Volatile Evolution spacecraft.

Mars Atmosfer ve Uçucu Evrim uzay aracı (MAUEM).

And results from it have already shown pictures very similar

Gönderdiği sonuçlar şimdiden Dünya'da gördüğümüze

to what you've seen here on Earth.

benzer resimler ortaya koydu.

We've long known that Mars was losing its atmosphere,

Mars'ın atmosferini kaybettiğini çoktandır biliyorduk

but we have some stunning pictures.

yine de çok çarpıcı görüntüler var.

Here, for example, you can see in the red circle

Örnek olarak, burada, kırmızı halkada

is the size of Mars,

Mars'ın boyutunu görebilirsiniz

and in blue you can see the hydrogen escaping away from the planet.

ve mavi halkada gezegenden kaçan hidrojeni görebilirsiniz.

So it's reaching out more than 10 times the size of the planet,

Gezegenin boyutundan 10 kat daha geniş alana ulaşıyor

far enough away that it's no longer bound to that planet.

gezegenle bağlantısını koparacak kadar uzağa.

It's escaping off into space.

Uzay boşluğuna kaçıyor.

And this helps us confirm ideas,

Bazı fikirleri doğrulamada yardımcı oluyor

like why Mars is red, from that lost hydrogen.

Mars'ın kırmızı olmasının sebebi: hidrojen kaybı.

But hydrogen isn't the only gas that's lost.

Ancak kaybolan tek gaz hidrojen değil.

I mentioned helium on Earth and some oxygen and nitrogen,

Dünya'daki helyumdan ve biraz oksijen ve nitrojenden bahsettim

and from MAVEN we can also look at the oxygen being lost from Mars.

ve MAVEN ile Mars'ta kaybolan oksijen miktarına bakabiliriz.

And you can see that because oxygen is heavier,

Oksijen daha ağır olmasından dolayı

it can't get as far as the hydrogen,

hidrojen kadar hızlı çıkamadığını

but it's still escaping away from the planet.

yine de gezegenden kaçtığını görebilirsiniz.

You don't see it all confined into that red circle.

Kırmızı halkaya sınırlı olmadığını görüyorsunuz.

So the fact that we not only see atmospheric escape on our own planet

Atmosferik kaçışın sadece kendi gezegenimizde değil diğer

but we can study it elsewhere and send spacecraft

gezegenlerde de inceleyebilmemiz ve uzay aracı gönderebilmemiz

allows us to learn about the past of planets

gezegenlerin yalnızca geçmişini değil genel olarak

but also about planets in general

gezegenler ve Dünya'nın geleceği

and Earth's future.

hakkında bilgi edinmeyi sağlıyor.

So one way we actually can learn about the future

Gelecek hakkında gerçekten bilgi edinmenin bir yolu

is by planets so far away that we can't see.

göremediğimiz kadar uzakta olan gezegenlerdir.

And I should just note though, before I go on to that,

Buna geçmeden önce belirtmeliyim ki

I'm not going to show you photos like this of Pluto,

size bunun gibi moral bozucu olabilecek

which might be disappointing,

Pluto resimleri vermeyeceğim

but that's because we don't have them yet.

çünkü henüz onlara sahip değiliz.

But the New Horizons mission is currently studying atmospheric escape

Ancak New Horizons görevi şu anda gezegenden kaybolan

being lost from the planet.

atmosferik kaçışı inceliyor.

So stay tuned and look out for that.

Bizimle kalın ve bakar olun!

But the planets that I did want to talk about

Hakkında konuşmak istemediğim gezegenler

are known as transiting exoplanets.

geçişen dış gezegen olarak biliniyor.

So any planet orbiting a star that's not our Sun

Yani bizim Güneşimiz dışında herhangi bir yıldızı yörüngesindeki

is called an exoplanet, or extrasolar planet.

gezegenler dış gezegen ya da güneş dışı gezegen oluyor.

And these planets that we call transiting

Geçişen olarak adlandırılan bu gezegenler

have the special feature

özel bir niteliğe sahip -

that if you look at that star in the middle,

ortadaki yıldıza bakarsanız

you'll see that actually it's blinking.

aslında yanıp söndüğünü göreceksiniz.

And the reason that it's blinking

Yanıp sönmesinin sebebi de

is because there are planets that are going past it all the time,

sürekli önünden geçen giden gezegenlerin olması

and it's that special orientation

ve gezegenlerin yıldızdan gelen

where the planets are blocking the light from the star

ışığa engel olduğu bu özel durum bizim

that allows us to see that light blinking.

yanıp sönmeyi görmemizi sağlıyor.

And by surveying the stars in the night sky

Gece göğünde yıldızları bu yanıp sönme

for this blinking motion,

hareketi için inceleyerek

we are able to find planets.

gezegenleri bulabiliyoruz.

This is how we've now been able to detect over 5,000 planets

Kendi samanyolumuzdaki beş bin üzerindeki gezegeni

in our own Milky Way,

bu şekilde bulabildik,

and we know there are many more out there, like I mentioned.

söylediğim gibi, daha fazlasının olduğunu da böyle biliyoruz.

So when we look at the light from these stars,

Bu yıldızlardan gelen ışığa baktığımızda

what we see, like I said, is not the planet itself,

gördüğümüz şey, dediğim gibi, gezegenin kendisini değil,

but you actually see a dimming of the light

ancak zaman içinde kaydedilebilecek

that we can record in time.

bir ışık kararmasını görüyorsunuz.

So the light drops as the planet decreases in front of the star,

Gezegenler önünden geçtikçe ışık kısılıyor

and that's that blinking that you saw before.

ve işte bu daha önce gördüğünüz yanıp sönme.

So not only do we detect the planets

Sadece gezegenleri tespit etmiyoruz

but we can look at this light in different wavelengths.

bu ışığa farklı dalga boyutlarından da bakabiliyoruz.

So I mentioned looking at the Earth and Mars in ultraviolet light.

Dünya ve Mars'a kızılötesi ışıkta bakmaktan bahsetmiştim.

If we look at transiting exoplanets with the Hubble Space Telescope,

Eğer Hubble Uzay Teleskobu ile geçişen dış gezegenlere bakarsak

we find that in the ultraviolet,

kızılötesi ışıkta görüyoruz ki

you see much bigger blinking, much less light from the star,

gezegen yıldızın önünden geçerken daha fazla yanıp sönme ve yıldızdan

when the planet is passing in front.

daha az ışık olduğunu görüyoruz.

And we think this is because you have an extended atmosphere of hydrogen

Bunun gezegenin etrafında uzanan ve onu daha şişkin hale getiren

all around the planet

hidrojen atmosferinden

that's making it look puffier

dolayı olduğunu ve böylece

and thus blocking more of the light that you see.

gördüğünüzün ışığı daha da engellediğini düşünüyoruz.

So using this technique, we've actually been able to discover

Bu tekniği kullanarak, atmosferik kaçış yaşayan

a few transiting exoplanets that are undergoing atmospheric escape.

birkaç geçişen dış gezegen bulmayı başardık.

And these planets can be called hot Jupiters,

Ve bulduğumuz gezegenlerden bazıları

for some of the ones we've found.

sıcak Jüpiter olarak adlandırılabilir.

And that's because they're gas planets like Jupiter,

Bunun sebebi onların Jüpiter gibi gaz gezegeni olması

but they're so close to their star,

ancak yıldızlarına çok daha yakınlar,

about a hundred times closer than Jupiter.

Jüpiter'den yüz kat daha fazla.

And because there's all this lightweight gas that's ready to escape,

Kaçmaya hazır olan bütün bu hafif gazlardan ve yıldızdan

and all this heating from the star,

gelen bütün sıcaklıktan dolayı

you have completely catastrophic rates of atmospheric escape.

tamamen yıkıcı oranda atmosferik kaçış oluyor.

So unlike our 400 pounds per minute of hydrogen being lost on Earth,

Dünya'da kaybolan dakikada 180 kilo hidrojen oranı aksine

for these planets,

bu gezegenlerde

you're losing 1.3 billion pounds of hydrogen every minute.

her dakika 590 milyon kilo hidrojen kaçışı oluyor.

So you might think, well, does this make the planet cease to exist?

Bu gezegenin varlığına son verir mi diye sorabilirsiniz.

And this is a question that people wondered

İnsanlar güneş sistemimize baktığında merak edilen

when they looked at our solar system,

sorulardan birisi bu,

because planets closer to the Sun are rocky,

çünkü Güneşe yakın gezegenler taşlı

and planets further away are bigger and more gaseous.

ve uzak olan gezegenler daha büyük ve daha gazlı.

Could you have started with something like Jupiter

Jüpiter gibi Güneşe gerçekten yakın olan

that was actually close to the Sun,

bir gezegenle başlayıp bütün

and get rid of all the gas in it?

gazdan kurtulabilir misiniz?

We now think that if you start with something like a hot Jupiter,

Şimdi düşünüyoruz ki, sıcak Jüpiter gibi bir şeyle başlarsanız

you actually can't end up with Mercury or the Earth.

Merkür ya da Dünya gibi bir şeye ulaşamazsınız.

But if you started with something smaller,

Ancak daha küçük bir şeyle başlarsanız

it's possible that enough gas would have gotten away

gezegeni belirgin şekilde etkileyecek kadar

that it would have significantly impacted it

gazın kaçması ve başladığınızdan çok farklı

and left you with something very different than what you started with.

bir gezegene sahip olmanız mümkün olur.

So all of this sounds sort of general,

Bütün bunlara kulağa çok genel geliyor

and we might think about the solar system,

ve güneş sistemimiz hakkında düşünebiliriz

but what does this have to do with us here on Earth?

ancak bunun Dünya ile ilgisi nedir?

Well, in the far future,

Yakın gelecekte

the Sun is going to get brighter.

Güneş daha parlak hale gelecek.

And as that happens,

Bu olurken

the heating that we find from the Sun is going to become very intense.

Güneş'ten aldığımız sıcaklık çok yoğun bir hale gelecek.

In the same way that you see gas streaming off from a hot Jupiter,

Sıcak Jüpiter'den gazın uçmasını gördüğünüz gibi

gas is going to stream off from the Earth.

gaz Dünya'dan dışarı çıkacak.

And so what we can look forward to,

Yani bekleyebileceğimiz

or at least prepare for,

ya da hazırlanabileceğimiz şey

is the fact that in the far future,

yakın gelecekte Dünya'nın

the Earth is going to look more like Mars.

Mars'a daha çok benzeyecek olması.

Our hydrogen, from water that is broken down,

Ayrışan sudan çıkan hidrojenimiz

is going to escape into space more rapidly,

uzay boşluğuna daha hızlı kaçacak,

and we're going to be left with this dry, reddish planet.

biz de bu kuru ve kırmızımsı gezegenle baş başa kalacağız.

So don't fear, it's not for a few billion years,

Korkmayın, daha birkaç milyar yıl daha var

so there's some time to prepare.

yani hazırlanmaya vaktimiz çok.

(Laughter)

(Gülüşmeler)

But I wanted you to be aware of what's going on,

Ancak neler olduğunun farkında olmanızı istiyorum

not just in the future,

sadece gelecekte değil,

but atmospheric escape is happening as we speak.

atmosferik kaçış biz konuşurken dahi oluyor.

So there's a lot of amazing science that you hear about happening in space

Uzayda ve çok uzaktaki gezegenlerde olduğunu duyduğunuz

and planets that are far away,

çokça muhteşem bilimsel olay var

and we are studying these planets to learn about these worlds.

ve biz bu Dünyaları öğrenmek için bu gezegenleri inceliyoruz.

But as we learn about Mars or exoplanets like hot Jupiters,

Ancak Mars ya da sıcak Jüpiter benzeri dış gezegenler hakkında öğrendikçe

we find things like atmospheric escape

atmosferik kaçış gibi bize gezegenimiz

that tell us a lot more about our planet here on Earth.

Dünya hakkında daha çok bilgi veren şeyler buluyoruz.

So consider that the next time you think that space is far away.

Uzayın çok uzakta olduğunu bir daha düşündüğünüzde bunu hatırlayın.

Thank you.

Teşekkürler.

(Applause)

(Alkış)