Why Earth may someday look like Mars | Anjali Tripathi

Translator: Joseph Geni Reviewer: Joanna Pietrulewicz

Translator: Erkhjin Oyunbaatar Reviewer: Zaya Skodde

So when you look out at the stars at night,

Та нарыг шөнө одод руу ширтэхэд

харж буй зүйлс чинь үнэхээр гайхалтай.

it's amazing what you can see.

It's beautiful.

Бас үзэсгэлэнтэй.

But what's more amazing is what you can't see,

Гэхдээ илүү гайхалтай нь таны харж чадахгүй байгаа зүйлс юм.

because what we know now

Учир нь одоохондоо бидний мэдэж байгаагаар

is that around every star or almost every star,

од бүрийн эсвэл бараг л бүх одны эргэн тойронд

there's a planet,

гараг эсвэл

or probably a few.

хэд хэдэн гараг ч байх магадлалтай.

Тиймээс энэ зурагнаас та

So what this picture isn't showing you

бидний мэддэг бүх гарагууд

are all the planets that we know about

out there in space.

сансарт байгааг харж чадахгүй.

Гэхдээ бид гарагуудын талаар бодох үедээ бидний байгаагаас маш өөр,

But when we think about planets, we tend to think of faraway things

that are very different from our own.

алс холд байгаа зүйлийн талаар бодох хандлагатай байдаг.

But here we are on a planet,

Гэхдээ бид бас л гараг дээр байгаа ба

and there are so many things that are amazing about Earth

бидний алс хол, өргөн уудамаас эрэл хайгуул хийж байгаа тэр л зүйлс

дэлхийн дээрх маш олон гайхалтай зүйлстэй адил байдаг.

that we're searching far and wide to find things that are like that.

And when we're searching, we're finding amazing things.

Мөн бид хайгуул хийж байхдаа гайхалтай зүйлсийг олсоор байна.

But I want to tell you about an amazing thing here on Earth.

Гэхдээ би та нарт дэлхий дээр байгаа сонин зүйлийн талаар хэлэхийг хүсэж байна.

Бас энэ зүйл бол минут бүр

And that is that every minute,

400 pounds of hydrogen

180 кг устөрөгч,

and almost seven pounds of helium

бараг 3 кг гели

escape from Earth into space.

дэлхийгээс сансарт алдагдаж байгаа явдал юм.

And this is gas that is going off and never coming back.

Мөн энэ хий нь алдагдсаар байгаа бөгөөд хэзээ ч буцаж ирдэггүй.

So hydrogen, helium and many other things

Түүнчлэн устөрөгч, гели болон бусад олон зүйлс

make up what's known as the Earth's atmosphere.

дэлхийн агаар мандал гэдэг зүйлийг бүрдүүлдэг.

The atmosphere is just these gases that form a thin blue line

Агаар мандал нь ердөө л эдгээр хийнүүдийн үүсгэж буй нарийн хөх шугам юм.

that's seen here from the International Space Station,

Энэ шугам нь олон улсын сансрын станцаас авсан

a photograph that some astronauts took.

зарим сансрын нисгэгчдийн зурагнаас харагдаж байна.

And this tenuous veneer around our planet

Мөн манай гарагийг хүрээлдэг энэхүү нарийхан давхарга

is what allows life to flourish.

амьдрал үүсэж, хөгжих боломжтой болгодог.

It protects our planet from too many impacts,

Энэ давхарга бидний гарагийг маш олон нөлөөлүүдээс,

from meteorites and the like.

солирууд гэх мэт зүйлсээс хамгаалдаг.

And it's such an amazing phenomenon

Бас энэ гайхамшигт үзэгдэл

that the fact that it's disappearing

алга болж байгаа нь

should frighten you, at least a little bit.

та бүгдийг бага ч болов айлгаж байгаа байх.

Тэгэхээр энэ үйл явц нь миний судалж байгаа зүйл ба

So this process is something that I study

and it's called atmospheric escape.

үүнийг агаар мандлын алдагдал гэдэг.

So atmospheric escape is not specific to planet Earth.

Мөн түүнчлэн агаар мандлын алдагдал нь зөвхөн дэлхийтэй хамааралтай зүйл биш юм.

It's part of what it means to be a planet, if you ask me,

Хэрвээ та нар надаас асуувал, энэ нь гараг байхын салшгүй нэг хэсэг гэж хэлнэ.

Учир нь зөвхөн дэлхий бус ертөнц даяарх гарагуудад

because planets, not just here on Earth but throughout the universe,

can undergo atmospheric escape.

агаар мандлын алдагдал болдог.

Мөн хэрхэн ийм зүйл болж байгаа нь бидэнд гарагуудыг ойлгоход тусладаг.

And the way it happens actually tells us about planets themselves.

Because when you think about the solar system,

Учир нь та нар нарны аймгийн талаар бодож байхдаа

you might think about this picture here.

энд байгаа зурагны талаар бодож болох юм.

And you would say, well, there are eight planets, maybe nine.

бас та нар "8 гараг, магадгүй 9 гараг байна" гэж хэлэх байх.

Тэгвэл энэ зурагнаас болж дарамтанд орж байгаа хүн байвал

So for those of you who are stressed by this picture,

I will add somebody for you.

би нэгийг нэмчихье.

(Инээцгээж байна)

(Laughter)

Courtesy of New Horizons, we're including Pluto.

"Шинэ тэнгэрийн хаяа" хөлгийн ачаар бид Дэлхий ванг багтааж байгаа.

Энэ илтгэл болон

And the thing here is,

for the purposes of this talk and atmospheric escape,

агаар мандлын алдагдалын талаар ярихдаа үүнийг ашиглах юм.

Миний бодлоор дэлхий ван бол гараг,

Pluto is a planet in my mind,

in the same way that planets around other stars that we can't see

зарим талаараа бидний харж чаддаггүй бусад оддын эргэн тойронд байдаг гарагууд

мөн л гарагт тооцогддог.

are also planets.

So fundamental characteristics of planets

Тэгэхлээр гарагуудын үндсэн шинж бол

include the fact that they are bodies

тэдгээр нь татах хүчний үйлчлэлээр

that are bound together by gravity.

хоорондоо холбогддог биетүүд юм.

So it's a lot of material just stuck together

Иймээс энэ нь зүгээр л хамтдаа татах хүчээр наагдсан

их хэмжээний материал юм.

with this attractive force.

And these bodies are so big and have so much gravity.

Эдгээр биетүүд үнэхээр том ба маш их татах хүчтэй.

Иймээс бөөрөнхий хэлбэртэй.

That's why they're round.

So when you look at all of these,

Тиймээс та нарын харж байгаагаар бүгд,

including Pluto,

Дэлхийн ван ч гэсэн

they're round.

бөөрөнхий байдаг.

Иймээс та нар татах хүч үнэхээр энд үйлчилдэг юм байна гэдгийг харж чадна.

So you can see that gravity is really at play here.

But another fundamental characteristic about planets

Гэвч эндээс харж чадахгүй байгаа

гарагуудын өөр нэг суурь шиж чанар бол

is what you don't see here,

and that's the star, the Sun,

нарны аймаг дахь бүх гарагууд

that all of the planets in the solar system are orbiting around.

тойрон эргэдэг нар хэмээх од юм.

And that's fundamentally driving atmospheric escape.

Мөн энэ нь үндсэндээ агаар мандлыг алдагдлыг удирдаж байгаа зүйл юм.

The reason that fundamentally stars drive atmospheric escape from planets

Үндсэндээ одод гарагуудаас агаар мандал алдагдахад нөлөөлж буй шалтгаан нь

одод гарагуудад агаар мандлыг сарниулах шалтгаан болдог гэрэл, дулааныг

is because stars offer planets particles and light and heat

that can cause the atmospheres to go away.

өгдгөөс болдогт юм.

So if you think of a hot-air balloon,

Иймд хэрвээ та нар халуун агаарын

or you look at this picture of lanterns in Thailand at a festival,

бөмбөлөг эсвэл Тайландын баярын дэнлүүнүүдийн зургийг харвал

you can see that hot air can propel gasses upward.

халуун агаар нь хийг дээш нь түлхдэгийг харж болно.

Бас хэрвээ та нарт нарны гаргадаг шиг

And if you have enough energy and heating,

which our Sun does,

хангалттай энерги, дулаан байвал

that gas, which is so light and only bound by gravity,

маш хөнгөн, татах хүчинд л баригдаж буй хий

it can escape into space.

сансар руу алдагдана.

And so this is what's actually causing atmospheric escape

Энэ нь дэлхий болон бусад гарагууд дээрх

here on Earth and also on other planets --

агаар мандлын алдагдлын шалтгаан болж байгаа.

that interplay between heating from the star

Энэ харилцан үйлчилцэл нь одноос гарах дулаан ба

гараг дээрх татах хүчний тэсвэрлэлт хоёрын хооронд байдаг.

and overcoming the force of gravity on the planet.

Түүнчлэн би та нарт энэ үйл явдал

So I've told you that it happens

at the rate of 400 pounds a minute for hydrogen

минутанд 180 кг устөрөгч, бараг 3 кг гелийн

хурдтай явагддагийг хэлсэн.

and almost seven pounds for helium.

Гэхдээ энэ ямар харагддаг бол?

But what does that look like?

Well, even in the '80s,

Тэгэхээр бид 80-аад онд ч гэсэн

we took pictures of the Earth

дэлхийн хэт ягаан туяаны

in the ultraviolet

зургийг НАСА-ийн динамик

using NASA's Dynamic Explorer spacecraft.

хайгуулын хөлгийг ашиглан авсан.

So these two images of the Earth

Дэлхийн энэ хоёр зураг

show you what that glow of escaping hydrogen looks like,

алдагдаж буй устөрөгчийг улаан

shown in red.

өнгөөр харуулж байна.

And you can also see other features like oxygen and nitrogen

Мөн та бүхэн хүчилтөрөгч, азот гэх мэт элементүүдийг

in that white glimmer

туяаг харуулж буй дугуй доторх

in the circle showing you the auroras

цагаан сүүмэлзсэн гэрэл болон халуун орны

эргэн тойрон дахь үүлс дотор харж болно.

and also some wisps around the tropics.

Эдгээр зургуудаас дүгнэн харахад

So these are pictures that conclusively show us

агаар мандал нь зөвхөн дэлхийтэй холбогдоод зогсохгүй

that our atmosphere isn't just tightly bound to us here on Earth

but it's actually reaching out far into space,

сансрын уудам руу тэмүүлж байгаа ба

and at an alarming rate, I might add.

нэмж хэлэхэд түгшүүрийн хэмжээнд байгаа.

Гэвч дэлхий нь агаар мандлын алдагдал тохиолдож байгаа ганц гараг биш юм.

But the Earth is not alone in undergoing atmospheric escape.

Mars, our nearest neighbor, is much smaller than Earth,

Бидний хамгийн ойрын хөрш ангараг нь дэлхийгээс илүү жижиг,

so it has much less gravity with which to hold on to its atmosphere.

иймээс ангарагт агаар мандлаа барьж тогтоох хангалттай татах хүч байдаггүй.

Үүнээс гадна хэдийгээр ангараг агаар мандалтай ч

And so even though Mars has an atmosphere,

we can see it's much thinner than the Earth's.

дэлхийгээс илүү нимгэн давхаргатайг харж болно.

Just look at the surface.

Гадаргыг нь л зөвхөн хар.

Та нар нөлөөлүүдийг зогсоох агаар мандал байхгүйг илтгэх

You see craters indicating that it didn't have an atmosphere

that could stop those impacts.

нүх сүв, тогоонуудыг харна.

Also, we see that it's the "red planet,"

Бас бид үүнийг улаан гараг гэж харах ба

and atmospheric escape plays a role

ангаргыг улаан өнгөтэй болгож байгаа агаар мандлын

in Mars being red.

алдагдлын үүргийг харна.

That's because we think Mars used to have a wetter past,

Бидний бодлоор ангараг урьд нь илүү чийглэг байсан бөгөөд

ус нь хангалттай их энергитэй үедээ устөрөгч ба хүчилтөрөгч болон задарсан,

and when water had enough energy, it broke up into hydrogen and oxygen,

and hydrogen being so light, it escaped into space,

устөрөгч маш хөнгөн учраас, сансар луу алдагдаж

and the oxygen that was left

хүчилтөрөгч нь

oxidized or rusted the ground,

исэлдсэн эсвэл газарт шингэсэн нь

making that familiar rusty red color that we see.

бидний хардаг танил зэвэрсэн мэт өнгийг үүсгэдэг гэж боддог.

So it's fine to look at pictures of Mars

Иймээс ангаргын зурагнуудыг хараад,

and say that atmospheric escape probably happened,

агаар мандлын алдагдал магадгүй тохиолдсон гэх нь зүйтэй байх.

but NASA has a probe that's currently at Mars called the MAVEN satellite,

Гэхдээ МАВЕН хэмээх НАСА-ийн ангараг дээрх хиймэл дагуул тандалт хийж байгаа ба

and its actual job is to study atmospheric escape.

үүний жинхэнэ үүрэг нь агаар мандлын алдагдлыг судлах юм.

Энэ бол Ангаргын агаар мандал, тогтворгүй хувирлыг судлах сансрын хөлөг юм.

It's the Mars Atmosphere and Volatile Evolution spacecraft.

And results from it have already shown pictures very similar

МАВЕН-аас ирсэн үр дүнгүүд та бүгдийн дэлхий дээр харж байгаатай

to what you've seen here on Earth.

тун төстэй.

Бид урт хугацааны туршид ангараг агаар мандлаа алдаж байгааг мэдэж байсан.

We've long known that Mars was losing its atmosphere,

but we have some stunning pictures.

Гэвч бидэнд хэд хэдэн гайхам зурагнууд байна.

Here, for example, you can see in the red circle

Жишээ нь энд, та нарын харж байгаачлан улаан дугуй доторх бол

is the size of Mars,

ангарагын хэмжээ ба

and in blue you can see the hydrogen escaping away from the planet.

хөх доторхоос та бүхэн гарагаас алдагдаж байгаа устөрөгчийг харж болно.

So it's reaching out more than 10 times the size of the planet,

Үүнээс гадна энэ нь гарагийн хэмжээнээс 10 дахин их зайд байгаа ба

энэ нь гарагийн татах хүчний нөлөөлний хүрээнээс хангалттай хол юм.

far enough away that it's no longer bound to that planet.

It's escaping off into space.

Ингээд сансарт алдагдаж байна.

And this helps us confirm ideas,

Энэ нь биднийг ангараг устөрөгчөө алдсанаас

улаан болсон гэсэн санааг батлахад тус болдог юм.

like why Mars is red, from that lost hydrogen.

But hydrogen isn't the only gas that's lost.

Гэхдээ устөрөгч нь цорын ганц алдагдсан хий биш.

Би дэлхий дээрх гели, зарим хүчилтөрөгч, азотыг дурьдсан.

I mentioned helium on Earth and some oxygen and nitrogen,

and from MAVEN we can also look at the oxygen being lost from Mars.

МАВЕН-аас бид мөн ангаргаас алдагдаж байгаа хүчилтөрөгчийг харж болно.

Мөн та нар хүчилтөрөгч нь илүү хүнд учраас

And you can see that because oxygen is heavier,

it can't get as far as the hydrogen,

устөрөгч шиг хол явж чадахгүйг харж болно.

but it's still escaping away from the planet.

Гэвч энэ хий гарагаас алдагдсан хэвээр байгаа.

You don't see it all confined into that red circle.

Та нар улаан дугуйгаар хязгаарлагдаж байгааг бүхнийг харж чадахгүй.

So the fact that we not only see atmospheric escape on our own planet

Иймд бид зөвхөн өөрсдийн гараг дээрээсээ агаар мандлын алдагдлыг хараад зогсохгүй

but we can study it elsewhere and send spacecraft

өөр хаа нэгтээ үүнийг судалж, биднийг гарагуудын өнгөрсний талаар

allows us to learn about the past of planets

судлах боломжтой болгох сансрын хөлөг илгээж чадаж байна.

but also about planets in general

Мөн гарагуудын талаар ерөнхийд нь,

and Earth's future.

дэлхийн ирээдүйн талаар мэдэж болно.

So one way we actually can learn about the future

Иймээс бид чухамдаа ирээдүйн талаар олж мэдэх ганц зам бол

is by planets so far away that we can't see.

холын хол дахь, бидний харж чадахгүй гарагууд юм.

And I should just note though, before I go on to that,

Энэ талаар ярихаасаа өмнө бага зэрэг тэмдэглэл хийх хэрэгтэй.

I'm not going to show you photos like this of Pluto,

Би та нарт урам хугалж магадгүй дэлхийн вангийн

зураг шиг зураг үзүүлэхгүй.

which might be disappointing,

Учир нь бидэнд одоогоор байхгүй.

but that's because we don't have them yet.

But the New Horizons mission is currently studying atmospheric escape

Одоогоор "Шинэ тэнгэрийн хаяалбар" нь гарагуудын агаар мандлын алдагдлыг

being lost from the planet.

судлах даалгавартай.

Тэгэхээр бидэнд хүлээх л үлдлээ.

So stay tuned and look out for that.

But the planets that I did want to talk about

Гэхдээ миний ярихыг хүссэн гарагууд нь

are known as transiting exoplanets.

шилжиж байгаа эксо-гараг гэгддэг гарагууд.

Манай нартай төстэй одыг тойрон эргэдэг гарагуудыг

So any planet orbiting a star that's not our Sun

is called an exoplanet, or extrasolar planet.

эксо-гараг эсвэл экстра-солар гэж нэрлэдэг.

And these planets that we call transiting

Мөн бидний шилжиж буй гарагууд гэж нэрлэдэг гаргууд

have the special feature

онцгой шинжтэй.

that if you look at that star in the middle,

Хэрвээ та нар голд байгаа одыг харвал

you'll see that actually it's blinking.

энэ од үнэхээр анивчиж байгааг харах болно

Од анивчиж байгаа шалтгаан нь

And the reason that it's blinking

is because there are planets that are going past it all the time,

гарагууд байнга зөрөн өнгөрч байдаг ба

энэ нь биднийг гэрэл анивчиж байгаа

and it's that special orientation

оддоос гарч буй гэрлийг харах боломж олгодог

where the planets are blocking the light from the star

that allows us to see that light blinking.

тодорхой чиглэлийг хааж байдгаас болдог.

And by surveying the stars in the night sky

Мөн шөнийн тэнгэр дэх оддын анивчих хөдөлгөөнийг

for this blinking motion,

судалснаар бид

we are able to find planets.

гарагуудыг олох боломжтой болдог.

This is how we've now been able to detect over 5,000 planets

Ингэснээр бид өөрсдийн сүүн зам дах 5000 гаруй гарагуудыг илрүүлэх

боломжтой болсон юм.

in our own Milky Way,

and we know there are many more out there, like I mentioned.

Мөн миний өмнө нь дурдсанаар үүнээс ч олон байгааг бид мэднэ.

So when we look at the light from these stars,

Бид эдгээр оддоос гарч буй гэрлийг харахдаа

what we see, like I said, is not the planet itself,

тухайн гаргийг биш

but you actually see a dimming of the light

цагт нь бичиж чадсан

that we can record in time.

гэрлийн бүдгэрлийг хардаг байх нь.

So the light drops as the planet decreases in front of the star,

Тиймээс гараг одны урдуур ороход гэрэл багасдаг ба

and that's that blinking that you saw before.

энэ нь та нарын өмнө нь харж байсан анивчилт юм.

So not only do we detect the planets

Тэгэхээр бид гарагуудыг нээхээс гадна

but we can look at this light in different wavelengths.

гэрлийг өөр өөр долгионы урттай харж чаддаг байх нь ээ.

Түүнчлэн би дэлхийг ба ангарагыг хэт ягаан туяагаар харахыг дурдсан.

So I mentioned looking at the Earth and Mars in ultraviolet light.

Хэрвээ бид Хаббл сансрын дурангаар шилжиж буй эксо-гарагуудыг харах юм бол

If we look at transiting exoplanets with the Hubble Space Telescope,

we find that in the ultraviolet,

бид хэт ягаан туяанд

you see much bigger blinking, much less light from the star,

гарагууд оддын урдуур явж өнгөрөх үед одноос ирэх гэрэл багасч,

when the planet is passing in front.

илүү том анивчихыг харах болно.

And we think this is because you have an extended atmosphere of hydrogen

Мөн энэ гарагуудыг эргэн тойрон дахь устөрөгчийн агаар мандал нь

all around the planet

оддыг илүү хөвсгөр

харагдуулдаг ба үүнээс болоод

that's making it look puffier

and thus blocking more of the light that you see.

та нарын харж байгаагаас их гэрлийг хаадаг гэж боддог.

So using this technique, we've actually been able to discover

Түүнчлэн энэ аргыг ашигласнаар бид агаар мандлын алдагдал

a few transiting exoplanets that are undergoing atmospheric escape.

болж байгаа хэд хэдэн шилжиж буй эксо-гарагуудыг нээх боложтой болсон.

Бас бидний нээсэн гарагуудын заримыг халуун бархасбадь гэж

And these planets can be called hot Jupiters,

for some of the ones we've found.

нэрлэж болохуйц юм.

And that's because they're gas planets like Jupiter,

Учир нь эдгээр гарагууд бархасбадь шиг хийн гарагууд ба

өөрийн нарнаасаа бархасбадь

but they're so close to their star,

about a hundred times closer than Jupiter.

нар хоёрын зайнаас 100 дахин ойр оршдог.

And because there's all this lightweight gas that's ready to escape,

Мөн алдагдахад бэлэн хөнгөн жинтэй хийгээр дүүрэн бөгөөд

and all this heating from the star,

одноос ялгарч буй дулаанаас болж

you have completely catastrophic rates of atmospheric escape.

агаар мандлын алдагдал нь сүйрлийн түвшинд байдаг.

So unlike our 400 pounds per minute of hydrogen being lost on Earth,

Иймээс минутанд 180 кг устөрөгч алдагддаг дэлхийгээс ялгаатай нь

for these planets,

эдгээр гарагуудын хувьд

you're losing 1.3 billion pounds of hydrogen every minute.

тэд минутанд 700 сая кг устөрөгчөө алдаж байгаа.

So you might think, well, does this make the planet cease to exist?

Та магадгүй энэ зүйл гарагуудыг мөхөлд хүргэдэг үү гэж бодох байх.

And this is a question that people wondered

Хүмүүс манай нарны аймгийг хараад

when they looked at our solar system,

яг энэ асуултыг асуун гайхширсан.

because planets closer to the Sun are rocky,

Учир нь нартай ойрхон гарагууд нь чулуурхаг байхад

and planets further away are bigger and more gaseous.

илүү холд орших гарагууд нь том, ба илүү хийн хэлбэртэй байна.

Could you have started with something like Jupiter

Та нар нартай маш ойрхон бархасбадь шиг

that was actually close to the Sun,

гарагтай цуг хөдөлж,

доторх бүх хийг нь салгаж чадах уу?

and get rid of all the gas in it?

We now think that if you start with something like a hot Jupiter,

Бидний бодлоор халуун бархасбадь шиг нэг гарагаас эхэлсэн бол

you actually can't end up with Mercury or the Earth.

буд эсвэл дэлхий болж чадахгүй гэж бодож байна.

But if you started with something smaller,

Гэвч хэрвээ та илүү жижиг гарагаас эхэлбэл

it's possible that enough gas would have gotten away

хангалттай хэмжээний хий алдагдах магадлалтай бөгөөд

that it would have significantly impacted it

энэ нь гарагт ихээр нөлөөлж

and left you with something very different than what you started with.

анх байснаасаа шал өөр гараг болох боломжтой юм.

Энэ бүхэн маш ерөнхий сонсогдож,

So all of this sounds sort of general,

бид өөрсдийн нарны аймгынхаа талаар бодож болох юм.

and we might think about the solar system,

but what does this have to do with us here on Earth?

Гэхдээ энэ дэлхий дээрх бидэнд ямар хамаатай вэ?

Well, in the far future,

Тэгэхээр холын ирээдүйд

нар илүү хурц болно.

the Sun is going to get brighter.

And as that happens,

Тэр үед

the heating that we find from the Sun is going to become very intense.

бидний нарнаас авдаг дулаан маш хүчтэй болох болно.

In the same way that you see gas streaming off from a hot Jupiter,

Та нар халуун бархасбадиас хөвөрч гарах хийг харж байгаатай адил,

gas is going to stream off from the Earth.

дэлхийгээс ч бас хий урсан гарах болно.

And so what we can look forward to,

Тэгэхээр бидний төсөөллөөр,

or at least prepare for,

эсвэл ядаж л бэлтгэлтэй байх

is the fact that in the far future,

зүйл бол холын ирээдүйд

the Earth is going to look more like Mars.

дэлхий илүү ангараг шиг харагдах явдал юм.

Our hydrogen, from water that is broken down,

Манай гарагийн ус задарч устөрөгч болоод,

сансар руу илүү хурдан алдагдаж,

is going to escape into space more rapidly,

and we're going to be left with this dry, reddish planet.

бид улаан, хуурай гарагтай хоцрох гэж байна.

So don't fear, it's not for a few billion years,

Тэгэхээр битгий айгаарай, энэ зүйл хэдэн тэрбум жилдээ болохгүй учир

so there's some time to prepare.

бидэнд бэлтгэх цаг байна.

(Инээд)

(Laughter)

Би та бүгдийг зөвхөн ирээдүйг ч биш одоо болж буй зүйлийг

But I wanted you to be aware of what's going on,

мэдээсэй гэж хүссэн шүү.

not just in the future,

but atmospheric escape is happening as we speak.

Агаар мандлын алдагдал биднийг ярилцаж байхад ч болсоор байна.

So there's a lot of amazing science that you hear about happening in space

Сансрын уудамд болж буй маш олон гайхалтай шинжлэх ухааныг,

холын хол гаргуудын талаар та сонсдог.

and planets that are far away,

Мөн бид эдгээр ертөнцийн талаар мэдэхийн тулд эдгээр гарагуудыг судлаж байна.

and we are studying these planets to learn about these worlds.

But as we learn about Mars or exoplanets like hot Jupiters,

Бид ангараг эсвэл халуун бархасбадь шиг эксо-гарагуудын талаар судлахдаа

we find things like atmospheric escape

агаар мандлын алдагдал шиг зүйлсийг олдог.

Энэ нь бидэнд дэлхийн талаар илүү их зүйлийг хэлж өгдөг.

that tell us a lot more about our planet here on Earth.

So consider that the next time you think that space is far away.

Тиймээс дараагийн удаа сансар хэт хол гэж бодохдоо миний ярьсныг санаарай.

Thank you.

Баярлалаа.

(Алга ташилт)

(Applause)