The case for optimism on climate change | Al Gore

Çeviri: Elif Oluk Gözden geçirme: Yunus ASIK

I was excited to be a part of the "Dream" theme,

"Rüya" temasının bir parçası olacağım için çok heyecanlanmıştım

and then I found out I'm leading off the "Nightmare?" section of it.

ancak daha sonra fark ettim ki; "Kâbus?" kısmının başını çekiyormuşum.

(Laughter)

(Kahkahalar)

And certainly there are things about the climate crisis that qualify.

İklim krizi konusunda geçerlilik kazanmış bir şeyler olduğu kesin

And I have some bad news,

ve bazı kötü haberlerim var

but I have a lot more good news.

ama onlardan fazla iyi haberlerim de var.

I'm going to propose three questions

Üç soru soracağım

and the answer to the first one

ve birinci sorunun cevabı

necessarily involves a little bad news.

ister istemez biraz kötü haber içeriyor.

But -- hang on, because the answers to the second and third questions

Ama -- bekleyin, çünkü ikinci ve üçüncü soruların cevapları

really are very positive.

gerçekten çok olumlu.

So the first question is, "Do we really have to change?"

İlk soru, "Gerçekten değişmek zorunda mıyız?"

And of course, the Apollo Mission, among other things

Tabii ki diğer pek çok şeyin yanında Apollo görevleri,

changed the environmental movement,

çevre hareketini değiştirdi,

really launched the modern environmental movement.

gerçek anlamda modern çevre hareketini başlattı.

18 months after this Earthrise picture was first seen on earth,

"Dünya'nın Doğuşu" fotoğrafı dünyada görüldükten 18 ay sonra,

the first Earth Day was organized.

ilk kez Dünya Günü düzenlendi.

And we learned a lot about ourselves

Uzaydan gezegenimize bakınca

looking back at our planet from space.

kendimiz hakkında pek çok şey öğrendik.

And one of the things that we learned

Öğrendiklerimizden biri de

bilim adamlarının uzun süredir bize anlattıklarını doğruladı.

confirmed what the scientists have long told us.

One of the most essential facts

İklim kriziyle ilgili en önemli faktörlerden biri

about the climate crisis has to do with the sky.

gökyüzüyle bağlantısının olmasıydı.

As this picture illustrates,

Bu fotoğrafın da anlattığı üzere,

the sky is not the vast and limitless expanse

gökyüzü aşağıdan göründüğü gibi

that appears when we look up from the ground.

sınırsız ve sonsuz değilmiş.

It is a very thin shell of atmosphere

Gökyüzü, gezegeni çevreleyen atmosferin

çok ince bir tabakasıymış.

surrounding the planet.

That right now is the open sewer for our industrial civilization

Özellikle şu an, sanayileşmiş ve organize medeniyetimizin

as it's currently organized.

atıklarını açıkça topladığı yer.

We are spewing 110 million tons

Her 24 saatte, 110 milyon tonluk inanılmaz

of heat-trapping global warming pollution into it every 24 hours,

bir küresel ısınma kirliliğini atmosfere püskürtüyoruz,

free of charge, go ahead.

tabii ki bedava, devam edin.

And there are many sources of the greenhouse gases,

Sera etkisi yaratan gazların birçok kaynağı var,

I'm certainly not going to go through them all.

kesinlikle hepsinden bahsetmeyeceğim.

I'm going to focus on the main one,

Ben en önemlisine odaklanacağım

but agriculture is involved, diet is involved, population is involved.

ama işin içinde tarım var, diyet var, nüfus var.

Management of forests, transportation,

Ormanların yönetimi, ulaşım,

the oceans, the melting of the permafrost.

okyanuslar, donmuş toprakların erimesi.

But I'm going to focus on the heart of the problem,

Ama ben bu sorunun kalbine odaklanacağım.

which is the fact that we still rely on dirty, carbon-based fuels

O da hâlâ gezegenimizin her yıl yaktığı enerjinin %85'ine denk gelen

for 85 percent of all the energy that our world burns every year.

kirli ve karbon oluşumlu yakıtlara bel bağlıyor olmamız.

And you can see from this image that after World War II,

Bu fotoğrafta gördüğünüz üzere, 2. Dünya Savaşı sonrasında

the emission rates started really accelerating.

emisyon oranları gerçekten ivme kazandı.

And the accumulated amount of man-made, global warming pollution

Şu anda atmosferde birikmiş

that is up in the atmosphere now

insan kaynaklı küresel ısınma kirliliği,

traps as much extra heat energy as would be released

bir yılda 365 gün 24 saat

by 400,000 Hiroshima-class atomic bombs exploding

400.000 Hiroşima sınıfı atom bombası patladığında

every 24 hours, 365 days a year.

yayılacak ekstra ısı enerjisini tutuyor.

Fact-checked over and over again,

Defalarca teyit edildi,

conservative, it's the truth.

konservatif, gerçek bu.

Now it's a big planet, but --

Bu büyük bir gezegen ama --

(Explosion sound)

(Patlama sesi)

that is a lot of energy,

bu çok büyük bir enerji,

particularly when you multiply it 400,000 times per day.

özellikle günlük 400.000'le çarparsanız.

And all that extra heat energy

Tüm bu ekstra ısı enerjisi,

is heating up the atmosphere, the whole earth system.

atmosferi ve tüm dünya sistemlerini ısıtıyor.

Let's look at the atmosphere.

Hadi, atmosfere bir göz atalım.

This is a depiction

Bu tasvir, normal ısı dağılımı

of what we used to think of as the normal distribution of temperatures.

olduğunu düşündüğümüz şeyi gösteriyor.

The white represents normal temperature days;

Beyaz, 1951-1980 arasından

gelişigüzel seçilmiş normal sıcaklıktaki günleri gösteriyor.

1951-1980 are arbitrarily chosen.

The blue are cooler than average days,

Mavi, ortalamadan daha soğuk günleri,

the red are warmer than average days.

kırmızı ise ortalamadan yüksek günleri.

But the entire curve has moved to the right in the 1980s.

Ama 1980'lerde tüm eğri sağa kaydı.

And you'll see in the lower right-hand corner

Sağ köşede de dikkate şayan sayıda

the appearance of statistically significant numbers

aşırı sıcak günlerin istatiksel olarak

of extremely hot days.

gösterilişini görüyoruz.

In the 90s, the curve shifted further.

90'larda eğri daha çok kaydı.

And in the last 10 years, you see the extremely hot days

Son 10 yılda da aşırı sıcak günlerin

are now more numerous than the cooler than average days.

sayıca ortalamadan daha soğuk günleri geçtiğini görüyoruz.

In fact, they are 150 times more common on the surface of the earth

Gerçekten de 30 yıl önceki görülmelerine kıyasla

than they were just 30 years ago.

150 kat daha yaygınlaştılar.

So we're having record-breaking temperatures.

Rekor kıran sıcaklıklara sahibiz.

Fourteen of the 15 of the hottest years ever measured with instruments

Aletlerle ölçülmüş en sıcak 15 yılın

have been in this young century.

14'ü bu genç yüzyılda.

The hottest of all was last year.

En sıcağı da geçen seneydi.

Last month was the 371st month in a row

Geçen ay, 20. yüzyılın ortalamasından daha sıcak

warmer than the 20th-century average.

olan ayların art arda gelen 371.siydi.

And for the first time, not only the warmest January,

İlk defa sadece en ılık Ocak ayı olmakla kalmadı,

but for the first time, it was more than two degrees Fahrenheit warmer

aynı zamanda ilk defa ortalamadan da 2 Fahrenheit derece

yüksek oldu.

than the average.

These higher temperatures are having an effect on animals,

Bu yüksek sıcaklıklar, hayvanları,

plants, people, ecosystems.

bitkileri, insanları, ekosistemleri etkiliyor.

But on a global basis, 93 percent of all the extra heat energy

Ama global bazda, ekstra ısı enerjisinin

%93'ü okyanuslarda tutuluyor.

is trapped in the oceans.

And the scientists can measure the heat buildup

Bilim insanları artık

okyanusun derinlikleri, orta yükseklikleri

much more precisely now

at all depths: deep, mid-ocean,

ve ilk birkaç yüz metrede

the first few hundred meters.

açıkça bu sıcaklık artışını ölçebiliyorlar

And this, too, is accelerating.

ve bu da ivme kazanıyor.

It goes back more than a century.

Bu bir yüzyıldan fazla geriye gidiyor

And more than half of the increase has been in the last 19 years.

ve yükselmenin yarıdan fazlası son 19 yılda.

This has consequences.

Bunun sonuçları var.

The first order of consequence:

Sonuçların ilk sırasında,

the ocean-based storms get stronger.

okyanus merkezli fırtınaların güçlenmesi var.

Super Typhoon Haiyan went over areas of the Pacific

Haiyan Tayfunu, toprak kayması yapabilecek

five and a half degrees Fahrenheit warmer than normal

en yıkıcı fırtına olup Tacloban'a çarpmadan önce

before it slammed into Tacloban,

Pasifik bölgesini normalden

as the most destructive storm ever to make landfall.

5,5 Fahrenheit derece yüksek geçti.

Pope Francis, who has made such a difference to this whole issue,

Hemen ardından, bu konuda büyük fark yaratan Papa Franciscus,

visited Tacloban right after that.

Tacloban'ı ziyaret etti.

Superstorm Sandy went over areas of the Atlantic

Sandy Kasırgası, New York ve New Jersey'e çarpmadan önce,

nine degrees warmer than normal

Atlantik bölgesini normalden

before slamming into New York and New Jersey.

9 derece yüksek geçti.

The second order of consequences are affecting all of us right now.

Sonuçların ikincisi, şu anda hepimizi etkiliyor.

The warmer oceans are evaporating much more water vapor into the skies.

Daha ılık okyanuslar gökyüzüne daha çok su buharı salıyor.

Average humidity worldwide has gone up four percent.

Dünya çapında ortalama nem %4 arttı

And it creates these atmospheric rivers.

ve bu, bu atmosferik nehirleri yaratıyor.

The Brazilian scientists call them "flying rivers."

Brezilyalı bilim insanları bunlara "uçan nehirler" diyor.

And they funnel all of that extra water vapor over the land

Bunlar, fırtına koşullarının tetiklediği rekor kıran boyutlardaki şiddetli yağmuru

where storm conditions trigger these massive record-breaking downpours.

tetikleyen tüm ekstra su buharını kara üzerinde huni hâline getiriyor.

This is from Montana.

Bu Montana'dan.

Take a look at this storm last August.

Geçen Ağustos'ta yaşanan şu fırtınaya bakın.

As it moves over Tucson, Arizona.

Arizona, Tuscon'dan geçerken.

It literally splashes off the city.

Kelimenin tam anlamıyla şehrin üzerine sıçrıyor.

These downpours are really unusual.

Bu şiddetli yağışlar gerçekten olağandışı.

Last July in Houston, Texas,

Geçen Temmuz'da Houston, Texas'ta,

it rained for two days, 162 billion gallons.

iki gün boyunca 613 milyar litre yağdı.

That represents more than two days of the full flow of Niagara Falls

Bu, Niagara Şelalesi'nin iki günden fazla

tam akışının tabii ki felç olmuş şehrin

in the middle of the city,

which was, of course, paralyzed.

ortasına akması anlamına geliyor.

These record downpours are creating historic floods and mudslides.

Bu rekor sağanak yağışlar, tarihi seller ve çamur kaymalarını yaratıyor.

This one is from Chile last year.

Bu, geçen sene Şili'den.

And you'll see that warehouse going by.

Ambarların geçtiğini göreceksiniz.

There are oil tankers cars going by.

Petrol tankerlerinin geçtiğini göreceksiniz.

This is from Spain last September,

Bu geçen Eylül İspanya'dan.

you could call this the running of the cars and trucks, I guess.

Buna, "Arabalar ve kamyonların koşusu" diyebilirsiniz sanırım.

Every night on the TV news now is like a nature hike

Her akşam televizyon haberleri,

Vahiy Kitabı'nda doğa gezintisi yapmak gibi.

through the Book of Revelation.

(Laughter)

(Gülüşmeler)

I mean, really.

Yani, gerçekten.

The insurance industry has certainly noticed,

Tabii ki sigorta endüstrisi

the losses have been mounting up.

bu artan zayiatın farkında,

They're not under any illusions about what's happening.

kesinlikle olup bitenle ilgili herhangi bir yanılgıya düşmediler.

And the causality requires a moment of discussion.

Nedensellik bir tartışma anı gerektiriyor.

We're used to thinking of linear cause and linear effect --

Doğrusal neden ve doğrusal sonuca alışkınız --

one cause, one effect.

bir neden, bir sonuç.

This is systemic causation.

Bu sistemik nedensellik.

As the great Kevin Trenberth says,

Büyük Kevin Trenberth'in de dediği gibi:

"All storms are different now.

"Artık tüm fırtınalar farklı.

There's so much extra energy in the atmosphere,

Atmosferde çok fazla ekstra enerji var,

there's so much extra water vapor.

çok fazla ekstra su buharı var.

Every storm is different now."

Her fırtına artık farklı."

So, the same extra heat pulls the soil moisture out of the ground

Aynı ekstra ısı, toprağın nemini de çekiyor

and causes these deeper, longer, more pervasive droughts

ve bu derin, uzun ve daha nüfuz eden kuraklıklara neden oluyor.

and many of them are underway right now.

Çoğu da şu an yapım aşamasında.

It dries out the vegetation

Bitki örtüsünü kurutuyor ve Kuzey Amerika'nın

and causes more fires in the western part of North America.

batı kesiminde daha fazla yangına sebep oluyor.

There's certainly been evidence of that, a lot of them.

Bunun kesinlikle pek çok kanıtı var.

More lightning,

Daha çok şimşek,

as the heat energy builds up, there's a considerable amount

ısı enerjisi arttıkça, ayrıca takdire şayan

of additional lightning also.

bir miktarda ek şimşek de var.

These climate-related disasters also have geopolitical consequences

Bu iklimle alakalı afetler ayrıca jeopolitik sonuçlar

and create instability.

ve istikrarsızlık da yaratıyor.

The climate-related historic drought that started in Syria in 2006

2006'da Suriye'de başlayan iklimle ilgili tarihi kuraklık,

destroyed 60 percent of the farms in Syria,

Suriye çiftliklerinin %60'ını yok etti,

killed 80 percent of the livestock,

besi hayvanlarının %80'ini öldürdü

and drove 1.5 million climate refugees into the cities of Syria,

ve 1,5 milyon iklim göçmenini, Irak Savaşı'ndan kaçan

where they collided with another 1.5 million refugees

bir diğer 1,5 milyonla çarpışacakları

from the Iraq War.

Suriye şehirlerine sürdü.

And along with other factors, that opened the gates of Hell

Başka sebeplerle de birlikte şimdi insanların kapatmaya çalıştığı

that people are trying to close now.

cehennemin kapıları açılmış oldu.

The US Defense Department has long warned

ABD Savunma Bakanlığı, mülteciler, yemek,

of consequences from the climate crisis,

su kıtlığı ve salgın hastalıklar dâhil

including refugees, food and water shortages

iklim krizinin sonuçlarıyla ilgili

and pandemic disease.

çok önceden uyarmıştı.

Right now we're seeing microbial diseases from the tropics spread

Şu an, tropiklerden üst enlemlere sıçrayan

mikrobik hastalıklar görüyoruz,

to the higher latitudes;

the transportation revolution has had a lot to do with this.

ulaşım devriminin buna çok büyük etkisi oldu.

But the changing conditions change the latitudes and the areas

Ama değişen koşullar, enlemleri değiştirdi ve mikrobik hastalıkların

where these microbial diseases can become endemic

yayıldığı alanlar yöresel hâle gelebilir

and change the range of the vectors, like mosquitoes and ticks that carry them.

ve sivrisinek ve kene gibi hastalık taşıyıcıların çeşitleri değişebilir.

The Zika epidemic now --

Zika salgınına gelince,

we're better positioned in North America

Kuzey Amerika'da konumlanmış olmamız iyi,

because it's still a little too cool and we have a better public health system.

çünkü burası hâlâ biraz fazla soğuk ve iyi bir kamu sağlığı sistemimiz var.

But when women in some regions of South and Central America

Ama Güney ve Orta Amerika'daki bazı bölgelerde,

kadınlara iki yıl çocuk dünyaya getirmemeleri tavsiye edildi --

are advised not to get pregnant for two years --

that's something new, that ought to get our attention.

Bu yeni ve dikkatimizi çekmesi gereken bir şey.

The Lancet, one of the two greatest medical journals in the world,

Dünyadaki en iyi iki tıp dergisinden biri olan The Lancet,

last summer labeled this a medical emergency now.

geçen yaz bunu bir tıbbi acil durum olarak nitelendirdi.

And there are many factors because of it.

Bunun yüzünden pek çok etmen ortaya çıkıyor.

This is also connected to the extinction crisis.

Bu aynı zamanda soy tükenmesi krizleriyle de bağıntılı.

We're in danger of losing 50 percent of all the living species on earth

Bu yüzyılın sonuna kadar, dünya üzerinde yaşayan türlerin %50'sini kaybetme

by the end of this century.

tehlikesiyle karşı karşıyayız.

And already, land-based plants and animals

Yerleşik bitkiler ve hayvanlar çoktandır

are now moving towards the poles

günde ortalama 4,5 metre hızla

at an average rate of 15 feet per day.

kutuplara doğru hareket ediyorlar.

Speaking of the North Pole,

Kuzey Kutbu'ndan konu açılmışken,

last December 29, the same storm that caused historic flooding

geçen 29 Aralık'ta, Amerikan orta-batısında,

tarihi sele neden olan aynı fırtına,

in the American Midwest,

raised temperatures at the North Pole

Kuzey Kutbu'nda derecelerin normalden

50 Fahrenheit derece yüksek olmasına sebep olup

50 degrees Fahrenheit warmer than normal,

causing the thawing of the North Pole

uzun, karanlık, kış, kutupsal gecelerinde

in the middle of the long, dark, winter, polar night.

Kuzey Kutbu'nun erimesine sebep oldu.

And when the land-based ice of the Arctic melts,

Kuzey Kutbu'nun yerleşik buzları eridiğindeyse,

it raises sea level.

deniz seviyesi yükselir.

Paul Nicklen's beautiful photograph from Svalbard illustrates this.

Paul Nicklen'ın Svalbard'dan çektiği güzel fotoğraf bunu gösteriyor.

It's more dangerous coming off Greenland

Grönland'den ve özellikle Antartika'dan

and particularly, Antarctica.

kopmaları daha da tehlikeli.

The 10 largest risk cities for sea-level rise by population

Deniz seviyesi yükselişiyle en büyük tehlikeye giren şehirler

are mostly in South and Southeast Asia.

genellikle Güney ve Güneydoğu Asya'da.

When you measure it by assets at risk, number one is Miami:

Mal varlıklarıyla ölçtüğünüzde, 1. sıra Miami'nin,

three and a half trillion dollars at risk.

3,5 trilyon dolar tehlikede.

Number three: New York and Newark.

3. sırada: New York ve Newark.

I was in Miami last fall during the supermoon,

Geçen sonbahar, Süper Ay zamanı Miami'deydim,

one of the highest high-tide days.

en yüksek met günlerinden birinde.

And there were fish from the ocean swimming in some of the streets

Miami sahilindeki, Fort Lauderdale

of Miami Beach and Fort Lauderdale

ve Del Rey'deki bazı caddelerde yüzen

and Del Rey.

okyanus balıkları vardı.

And this happens regularly during the highest-tide tides now.

Artık medcezirin met zamanlarında sürekli yaşanan bir olay bu.

Not with rain -- they call it "sunny-day flooding."

Ama yağmurla değil -- ona "Güneşli gün seli" diyorlar.

It comes up through the storm sewers.

Fırtına kanallarıyla geliyor.

And the Mayor of Miami speaks for many when he says

Miami'nin belediye başkanı çoğunluk adına bunlara partici merceklerle

it is long past time this can be viewed through a partisan lens.

bakabilmenin artık çok eskide kaldığını söylüyor.

This is a crisis that's getting worse day by day.

Bu günden güne kötüye giden bir kriz.

We have to move beyond partisanship.

Particiliğin ötesine geçmeliyiz.

And I want to take a moment to honor these House Republicans --

Bir dakikanızı alıp, geçen güz cesaretleriyle

(Applause)

(Alkışlar)

who had the courage last fall

politik risk alıp

to step out and take a political risk,

iklim kriziyle ilgili gerçekleri söyleyen

by telling the truth about the climate crisis.

Cumhuriyetçileri onurlandırmak istiyorum.

So the cost of the climate crisis is mounting up,

İklim krizinin maliyeti çoğalıyor.

there are many of these aspects I haven't even mentioned.

Bahsetmediğim daha pek çok husus var.

It's an enormous burden.

Bu kocaman bir yük.

I'll mention just one more,

Sadece bir tanesinden daha bahsedeceğim,

because the World Economic Forum last month in Davos,

çünkü geçen ay Davos'taki Dünya Ekonomik Forum'u

after their annual survey of 750 economists,

750 ekonomistin yaptığı yıllık araştırmadan sonra,

said the climate crisis is now the number one risk

iklim krizinin global ekonomiye

to the global economy.

bir numaralı risk olduğunu söyledi.

So you get central bankers

Birleşik Krallık Merkez Bankası Başkanı Mark Carney gibi

like Mark Carney, the head of the UK Central Bank,

merkez bankacıların ezici çoğunluğu,

saying the vast majority of the carbon reserves are unburnable.

karbon rezervlerinin yanamadığını söylüyor.

Subprime carbon.

Riskli karbon.

I'm not going to remind you what happened with subprime mortgages,

Size yüksek risk faizli ipotek kredisine ne olduğunu hatırlatmayacağım

but it's the same thing.

ama aynı şeyler.

If you look at all of the carbon fuels that were burned

Eğer Sanayi Devrimi'nin başından itibaren

since the beginning of the industrial revolution,

yaktığımız karbon yakıtlara bakarsanız,

this is the quantity burned in the last 16 years.

ki bu son 16 yılda yakılan miktar.

Here are all the ones that are proven and left on the books,

Burada kanıtlanmış ve kayıtlara geçmiş,

28 trillion dollars.

kalan 28 trilyon dolar var.

The International Energy Agency says only this amount can be burned.

Uluslararası Enerji Ajansı, sadece bu kadar alanın yakılabileceğini söylüyor.

So the rest, 22 trillion dollars --

Yani geri kalan 22 trilyon dolar --

unburnable.

yakılamıyor.

Risk to the global economy.

Küresel ekonomi için risk.

That's why divestment movement makes practical sense

Bu yüzden yoksun bırakma hareketi sadece ahlaki bir zorunluluk değil,

and is not just a moral imperative.

aynı zamanda pratik anlamda mantıklı.

So the answer to the first question, "Must we change?"

Demek ki, ilk soru olan "Gerçekten değişmek zorunda mıyız?"'ın cevabı:

is yes, we have to change.

Evet, değişmek zorundayız.

Second question, "Can we change?"

İkinci soru, "Değişebilir miyiz?"

This is the exciting news!

İşte heyecan verici haberler burada!

The best projections in the world 16 years ago

16 yıl önceki en iyi tahminler,

were that by 2010, the world would be able to install

dünyanın 2010 yılında 30 gigavat rüzgâr kapasitesini

30 gigawatts of wind capacity.

tesis edebileceği yönündeydi.

We beat that mark by 14 and a half times over.

Bu hedefi 14,5 kattan fazla geçtik.

We see an exponential curve for wind installations now.

Şu an rüzgâr gücü tesisatlarının kurulmasında üstel bir eğri görüyoruz.

We see the cost coming down dramatically.

Maliyetin çarpıcı bir biçimde düştüğünü görüyoruz.

Some countries -- take Germany, an industrial powerhouse

Bazı ülkeler, örneğin Almanya'yı ele alırsak, sanayide etkin bir güç

with a climate not that different from Vancouver's, by the way --

ve bu arada iklimi de Vancouver'dan pek farklı değil,

one day last December,

geçen Aralık'ta bir gün,

got 81 percent of all its energy from renewable resources,

enerjisinin %81'ini yenilenebilir enerjiyle elde etti,

ağırlıklı olarak güneş ve rüzgâr olmak üzere.

mainly solar and wind.

A lot of countries are getting more than half on an average basis.

Çoğu ülke ortalama bazda yarısından fazlasını karşılıyor.

More good news:

Daha fazla iyi haber:

energy storage, from batteries particularly,

Enerji depolama, özellikle akülerden

is now beginning to take off

sıçrayışa geçti,

because the cost has been coming down very dramatically

çünkü aralıklılık problemini çözmek için

maliyetler çarpıcı şekilde düştü.

to solve the intermittency problem.

With solar, the news is even more exciting!

Güneş enerjisiyle ilgili haberler daha da heyecan verici!

The best projections 14 years ago were that we would install

14 yıl önceki en iyi tahminler,

one gigawatt per year by 2010.

2010 yılına gelindiğinde yıllık 1 gigavat büyümekti.

When 2010 came around, we beat that mark by 17 times over.

2010 geldiğinde bu hedefin 17 kat üstüne çıktık.

Last year, we beat it by 58 times over.

Geçen sene, 58 kat üstüne çıktık.

This year, we're on track to beat it 68 times over.

Bu sene, 68 kat aşma yolundayız.

We're going to win this.

Bunu kazanacağız.

We are going to prevail.

Bunun üstesinden geleceğiz.

The exponential curve on solar is even steeper and more dramatic.

Güneş enerjisinin üstel eğrisi daha da dik ve daha çarpıcı.

When I came to this stage 10 years ago,

10 sene önce bu sahneye geldiğimde,

this is where it was.

buradaydık.

We have seen a revolutionary breakthrough

Ortaya çıkan bu üstel eğrilerde

in the emergence of these exponential curves.

devrim niteliğinde bir atılım görüyoruz.

(Applause)

(Alkışlar)

And the cost has come down 10 percent per year

Maliyet de 30 yıldır

her yıl %10 düşüyor

for 30 years.

And it's continuing to come down.

ve düşmeye devam ediyor.

Now, the business community has certainly noticed this,

İş camiası bunu şüphesiz fark etti,

because it's crossing the grid parity point.

çünkü şebeke denkliği noktasını geçmeye başladı.

Cheaper solar penetration rates are beginning to rise.

Daha ucuz güneş enerjisi yaygınlaşma oranları artmaya başladı.

Grid parity is understood as that line, that threshold,

Şebeke denkliği, yenilenebilir elektriğin

below which renewable electricity is cheaper than electricity

fosil yakıtlar yakılarak elde edilen elektrikten

daha ucuz olduğu eşik çizgi anlamına geliyor.

from burning fossil fuels.

That threshold is a little bit like the difference

Eşik biraz 32 derece Fahrenheit'la

between 32 degrees Fahrenheit and 33 degrees Fahrenheit,

33 derece Fahrenhiet ya da 0 ve 1 Santigrat arasındaki

or zero and one Celsius.

farka benziyor.

It's a difference of more than one degree,

Bu, 1 dereceden fazla bir fark,

it's the difference between ice and water.

bu buzla suyun arasındaki fark.

And it's the difference between markets that are frozen up,

Donan marketlerle, likit sermaye akışının

and liquid flows of capital into new opportunities for investment.

olduğu yeni yatırım imkânları arasındaki fark.

This is the biggest new business opportunity

Bu, dünya tarihindeki

in the history of the world,

en büyük yeni iş olanağı

and two-thirds of it is in the private sector.

ve bunun 3'te 2'si özel sektörde.

We are seeing an explosion of new investment.

Yeni yatırımlarda bir patlama görüyoruz.

Starting in 2010, investments globally in renewable electricity generation

2010'dan başlayarak, küresel yenilenebilir

elektrik enerjisi üretimi fosilleri geçti.

surpassed fossils.

The gap has been growing ever since.

O zamandan beri açıklık büyüyor.

The projections for the future are even more dramatic,

Hâlâ, fosil enerji yenilenebilir enerjiden

even though fossil energy is now still subsidized

40 kat daha fazla sübvanse edilse de

at a rate 40 times larger than renewables.

gelecekle ilgili tahminler çok daha çarpıcı.

And by the way, if you add the projections for nuclear on here,

Bu arada eğer nükleerle ilgili tahminleri de buraya eklerseniz,

particularly if you assume that the work many are doing

özellikle çoğunun daha güvenli, kabul edilebilir

to try to break through to safer and more acceptable,

ve karşılanabilir nükleer formlara ulaşmak için

more affordable forms of nuclear,

yaptığı çalışmaları da düşünürseniz,

this could change even more dramatically.

bu, çok daha çarpıcı bir biçimde değişebilir.

So is there any precedent for such a rapid adoption

Peki, yeni teknolojinin bu kadar hızlı

of a new technology?

adapte olduğu örnek bir olay var mı?

Well, there are many, but let's look at cell phones.

Pekâlâ, oldukça fazla var ama cep telefonlarına bakalım.

In 1980, AT&T, then Ma Bell,

1980'de AT&T, o zamanlar Ma Bell'di.

commissioned McKinsey to do a global market survey

McKinsey'yi dönemin hantal yeni cep telefonlarıyla ilgili

of those clunky new mobile phones that appeared then.

küresel pazar araştırması yapmak üzere görevlendirdi.

"How many can we sell by the year 2000?" they asked.

"2000 yılında kaç tane satarız?" diye sordular.

McKinsey came back and said, "900,000."

McKinsey dönünce "900.000" dedi

And sure enough, when the year 2000 arrived,

ve beklenildiği gibi 2000 yılı geldiğinde,

they did sell 900,000 -- in the first three days.

900.000 sattılar -- ilk üç günde.

And for the balance of the year, they sold 120 times more.

Yılın geri kalanında da 120 kat daha fazla sattılar.

And now there are more cell connections than there are people in the world.

Şu an dünyadaki insan sayısından daha fazla cep telefonu bağlantısı var.

So, why were they not only wrong, but way wrong?

Peki, neden sadece yanlış değil fazlasıyla yanlışlardı?

I've asked that question myself, "Why?"

Ben kendime de bu soruyu sordum, "Neden?"

(Laughter)

(Kahkahalar)

And I think the answer is in three parts.

Bence cevabın üç kısmı var.

First, the cost came down much faster than anybody expected,

İlki, maliyetler kimsenin beklemediği hızda düştü,

even as the quality went up.

kalitenin artmasına rağmen ve sabit telefon hattı

And low-income countries, places that did not have a landline grid --

şebekesi olmayan düşük gelirli ülkeler

they leap-frogged to the new technology.

yeni teknolojiyi elde etmek için yarıştı.

The big expansion has been in the developing counties.

Büyük genişleme, gelişmekte olan ülkelerde oldu.

So what about the electricity grids in the developing world?

Peki, gelişen dünyadaki elektrik şebekelerine ne oldu?

Well, not so hot.

Yeterince iyi değil.

And in many areas, they don't exist.

Birçok alanda mevcut değiller.

There are more people without any electricity at all in India

Hindistan'da hiçbir şekilde elektriği olmayan insanlar

than the entire population of the United States of America.

ABD'nin toplam nüfusundan daha fazla.

So now we're getting this:

Artık bunu görüyoruz:

solar panels on grass huts

Otlardan barakaların üzerindeki güneş panelleri

and new business models that make it affordable.

ve bunu karşılanabilir yapan yeni iş modelleri.

Muhammad Yunus financed this one in Bangladesh with micro-credit.

Muhammed Yunus, bunu Bangladeş'te mikro krediyle finanse etti.

This is a village market.

Bu bir köy marketi.

Bangladesh is now the fastest-deploying country in the world:

Bangladeş şu an dünyadaki en hızlı yayılan ülke:

two systems per minute on average, night and day.

Gece ve gündüz dakikada ortalama 2 şebeke.

And we have all we need:

Tüm ihtiyacımız olana sahibiz:

enough energy from the Sun comes to the earth

Güneşten her saat, dünyanın bir yıllık enerji ihtiyacını

every hour to supply the full world's energy needs for an entire year.

karşılamaya yetecek kadar enerji.

It's actually a little bit less than an hour.

Hatta bir saatten de biraz az sürede.

So the answer to the second question, "Can we change?"

Yani, ikinci soru olan "Değişebilir miyiz?"'in cevabı

is clearly "Yes."

açıkça "Evet".

And it's an ever-firmer "yes."

Hatta hiç olmadığı kadar sağlam bir "Evet."

Last question, "Will we change?"

Son soru, "Değişecek miyiz?".

Paris gerçekten devrim niteliğindeydi,

Paris really was a breakthrough,

bazı hükümler bağlayıcı nitelikte

some of the provisions are binding

and the regular reviews will matter a lot.

ve düzenli teftişler büyük rol oynayacak.

But nations aren't waiting, they're going ahead.

Ama uluslar beklemiyor, ileri gidiyorlar.

China has already announced that starting next year,

Çin gelecek yıl itibariyle ülke çapında

they're adopting a nationwide cap and trade system.

emisyon üst sınırı ve ticaret sistemine geçiyor.

They will likely link up with the European Union.

Büyük ihtimalle Avrupa Birliği'ne katılacaklar.

The United States has already been changing.

Birleşik Devletler zaten değişiyordu.

All of these coal plants were proposed

Gelecek 10 yıl için önerilmiş tüm bu

in the next 10 years and canceled.

kömür santralleri iptal edildi.

All of these existing coal plants were retired.

Tüm bu var olan kömür santralleri emekliye ayrıldı.

All of these coal plants have had their retirement announced.

Tüm bu kömür santrallerinin hizmetten çekildiği duyuruldu.

All of them -- canceled.

Hepsi - iptal edildi.

We are moving forward.

İlerliyoruz.

Last year -- if you look at all of the investment

Geçen sene, Amerika'daki yeni elektrik

in new electricity generation in the United States,

üretimi yatırımlarına bakarsanız,

neredeyse 4'te 3'ü yenilenebilir enerjiden,

almost three-quarters was from renewable energy,

mostly wind and solar.

çoğunlukla rüzgâr ve güneş.

We are solving this crisis.

Bu krizi çözüyoruz.

The only question is: how long will it take to get there?

Tek soru: Oraya varmak ne kadar sürecek?

So, it matters that a lot of people are organizing

Pek çok insanın, bu değişimde ısrar etmek için

örgütlenmesi önemli.

to insist on this change.

New York'ta neredeyse 400.000 insan Birleşmiş Milletler'in bu konudaki

Almost 400,000 people marched in New York City

before the UN special session on this.

özel oturumundan önce yürüyüş yaptı.

Many thousands, tens of thousands,

Binlerce, on binlerce insan

marched in cities around the world.

dünyanın her yerinde toplu yürüyüşler yaptı.

And so, I am extremely optimistic.

Bu yüzden, son derece iyimserim.

As I said before, we are going to win this.

Daha önce de söylediğim gibi, bunu kazanacağız.

I'll finish with this story.

Son bir hikâyeyle bitireceğim.

When I was 13 years old,

13 yaşındayken,

I heard that proposal by President Kennedy

Başkan Kennedy'nin 10 yıl içinde

Ay'a bir insan indirip güvenli bir şekilde

to land a person on the Moon and bring him back safely

geri getirme hedefini duydum.

in 10 years.

O zamanki büyüklerin: "Bu çok tedbirsiz,

And I heard adults of that day and time say,

"That's reckless, expensive, may well fail."

pahalı, başarısız olabilir" dediklerini duydum.

But eight years and two months later,

Ama 8 yıl 2 ay sonra,

in the moment that Neil Armstrong set foot on the Moon,

Neil Armstrong Ay'a ayak bastığında,

there was great cheer that went up in NASA's mission control in Houston.

Houston'daki NASA'nın program kontrol odasından sevinç çığlıkları yükseliyordu.

Here's a little-known fact about that:

Size bununla ilgili az bilinen bir bilgi vereyim:

the average age of the systems engineers,

O gün, o odadaki sistem mühendislerinin,

the controllers in the room that day, was 26,

denetmenlerin yaş ortalaması 26'ydı.

which means, among other things,

Bu da pek çok başka şeyle birlikte,

their age, when they heard that challenge, was 18.

onların bu iddiayı duyduklarında yaşlarının 18 olduğunu gösteriyor.

We now have a moral challenge

Artık başkalarının adetlerinde

that is in the tradition of others that we have faced.

yüzleştiğimiz ahlaki bir meydan okumamız var.

ABD'de son yüzyılın en iyi şairlerinden biri,

One of the greatest poets of the last century in the US,

Wallace Stevens,

Wallace Stevens,

wrote a line that has stayed with me:

benimle kalan şu satırı yazmış:

"Son 'hayır'dan sonra Bir 'evet' gelir

"After the final 'no,' there comes a 'yes,'

and on that 'yes', the future world depends."

Ve bu 'evet''e Gelecek dünya bağlıdır."

When the abolitionists started their movement,

Köleliğin kaldırılması yanlıları, hareketlerini başlattıklarında,

they met with no after no after no.

"hayır" ardına "hayır" aldılar

And then came a yes.

ve sonra "evet" geldi.

The Women's Suffrage and Women's Rights Movement

Kadın Oy Hakkı ve Kadın Hakları Hareketi

met endless no's, until finally, there was a yes.

bitmek bilmeyen "hayır"'lar aldı, sonunda "evet"'i alana kadar.

The Civil Rights Movement, the movement against apartheid,

Sivil Haklar Hareketi, Irkçılığa Karşı Hareket

and more recently, the movement for gay and lesbian rights

ve daha yenilerde Gey ve Lezbiyen Hakları Hareketi

here in the United States and elsewhere.

burada Amerika'da ve başka yerlerde.

After the final "no" comes a "yes."

Son "hayır"'dan sonra bir "evet" gelir.

When any great moral challenge is ultimately resolved

Herhangi bir büyük ahlaki meydan okuma sonuçta neyin doğru ve neyin yanlış olduğu

into a binary choice between what is right and what is wrong,

arasındaki ikili seçimde kararlaştırılınca insanoğlu olarak kim

the outcome is fore-ordained because of who we are as human beings.

olduğumuzdan dolayı sonuç önceden takdir edilmiş olur.

Ninety-nine percent of us, that is where we are now

%99'umuz, şu an olduğumuz yerde

and it is why we're going to win this.

ve bu nedenle de kazanacağız.

We have everything we need.

İhtiyacımız olan her şeye sahibiz.

Some still doubt that we have the will to act,

Bazıları hâlâ harekete geçme azmimiz konusunda şüphe ediyor.

but I say the will to act is itself a renewable resource.

Ama ben de diyorum ki, harekete geçme azmi bizzat yenilenebilir bir kaynaktır.

Thank you very much.

Çok teşekkür ederim.

(Applause)

(Alkışlar)

Chris Anderson: You've got this incredible combination of skills.

Chris Anderson: Bu harika beceri birleşimlerine sahipsin.

You've got this scientist mind that can understand

Çok çeşitli konuları anlayabilen

the full range of issues,

bir bilim adamı aklına

and the ability to turn it into the most vivid language.

ve bunları çok yalın bir dile dökebilme yeteneğine sahipsin.

No one else can do that, that's why you led this thing.

Bunu başka kimse yapamaz. Bu yüzden bu şeyin başını çekiyorsun.

It was amazing to see it 10 years ago, it was amazing to see it now.

Bunu 10 yıl önce görmek de inanılmazdı, şimdi görmek de inanılmaz.

Al Gore: Well, you're nice to say that, Chris.

Al Gore: Böyle söylemen çok hoş Chris

ama dürüst olmak gerekirse, bilim camiasından,

But honestly, I have a lot of really good friends

oturup bana bunların ne olduğunu,

in the scientific community who are incredibly patient

anlayabileceğim kadar basit bir dile

and who will sit there and explain this stuff to me

çevirene kadar tekrar tekrar anlatan

over and over and over again

tanıdığım pek çok gerçekten iyi

until I can get it into simple enough language

ve inanılmaz sabırlı arkadaşım var.

that I can understand it.

And that's the key to trying to communicate.

Bu iletişim kurmaya çalışmanın anahtar noktası.

CA: So, your talk. First part: terrifying,

C.A.: Konuşmanla ilgili ilk kısım dehşet vericiydi,

second part: incredibly hopeful.

ikinci kısım, inanılmaz derecede umut verici.

How do we know that all those graphs, all that progress, is enough

Tüm bu grafiklerin, tüm bu ilerlemenin,

ilk kısımda gösterdiklerini çözmek için yeterli olduğunu nasıl bilebiliriz?

to solve what you showed in the first part?

AG: I think that the crossing --

Al Gore: Bence bu kesişme --

you know, I've only been in the business world for 15 years.

biliyorsun, sadece 15 yıl iş dünyasındaydım

But one of the things I've learned is that apparently it matters

ama öğrendiğim şeylerden birisi, görünüşe bakılırsa

if a new product or service is more expensive

eğer yeni bir ürün ya da hizmet yerleşikten daha pahalı ya da ucuzsa,

than the incumbent, or cheaper than.

bu bir önem teşkil ediyor.

Turns out, it makes a difference if it's cheaper than.

Sonuçta daha ucuzsa, bir fark yarattığı anlaşılıyor.

(Laughter)

(Gülüşmeler)

And when it crosses that line,

Eğer bu çizgiyi geçerse,

then a lot of things really change.

pek çok şey gerçekten değişiyor.

We are regularly surprised by these developments.

Bu gelişmelere devamlı şaşırıyoruz.

The late Rudi Dornbusch, the great economist said,

Büyük ekonomist rahmetli Rudi Dornbusch der ki:

"Bir şeyler olacağını düşündüğünüzden daha çok vakit alır,

"Things take longer to happen then you think they will,

and then they happen much faster than you thought they could."

sonra olabileceğini düşündüğünüzden çok daha hızlı olur."

I really think that's where we are.

Ben gerçekten bu noktada olduğumuzu düşünüyorum.

Some people are using the phrase "The Solar Singularity" now,

Bazı insanlar buna "Güneş Enerjisi Tekilliği" diyor,

meaning when it gets below the grid parity,

sübvansiyonsuz çoğu yerde,

unsubsidized in most places,

şebeke denkliğinin altına düşüldüğünde,

then it's the default choice.

varsayılan seçim olacağı anlamında.

Now, in one of the presentations yesterday, the jitney thing,

Dünkü sunumlardan birinde, dolmuşla ilgili olan

there is an effort to use regulations to slow this down.

yönetmelikleri kullanarak bu şeyi yavaşlatma çabası vardı.

And I just don't think it's going to work.

Ben sadece bunun işe yarayacağını sanmıyorum.

There's a woman in Atlanta, Debbie Dooley,

Atlanta'da bir kadın var, Debbie Dooley.

who's the Chairman of the Atlanta Tea Party.

Atlanta Çay Partisi 'nin başkanı.

They enlisted her in this effort to put a tax

Güneş panelleri ve yönetmeliklere

on solar panels and regulations.

vergi koyma teşebbüsünde

And she had just put solar panels on her roof

onu görevlendirmişler ve o sadece

çatısına güneş panelleri koymuş,

and she didn't understand the request.

talebi anlamamış.

(Laughter)

(Kahkahalar)

And so she went and formed an alliance with the Sierra Club

Sonra da gidip Sierra Kulübü'yle ittifak kurup

and they formed a new organization called the Green Tea Party.

Yeşil Çay Partisi adında yeni bir dernek kurmuşlar.

(Laughter)

(Kahkahalar)

(Applause)

And they defeated the proposal.

(Alkışlar)

Teklifi geri çevirmişler.

So, finally, the answer to your question is,

Sonuç olarak, sorunun cevabı,

this sounds a little corny and maybe it's a cliché,

belki bu kulağa biraz basmakalıp gelebilir ve belki de bir klişedir

but 10 years ago -- and Christiana referred to this --

ama 10 yıl önce -- Christiana da buna gönderme yapmıştı --

there are people in this audience who played an incredibly significant role

bu odadaki dinleyiciler, bu üstel eğrileri oluşturmakta

inanılmaz önemli bir rol oynadılar.

in generating those exponential curves.

And it didn't work out economically for some of them,

Bazıları için bu ekonomik olarak istedikleri gibi olmasa da

but it kick-started this global revolution.

bu küresel devrimi harekete geçirdiler

And what people in this audience do now

ve şimdi bu odadaki insanların,

bunu kazanacağımız bilgisiyle yapacakları şeyler.

with the knowledge that we are going to win this.

But it matters a lot how fast we win it.

Ama bunu ne kadar hızlı kazanacağımız da oldukça önemli.

CA: Al Gore, that was incredibly powerful.

C.A.: Al Gore, bu inanılmaz güçlüydü.

If this turns out to be the year,

Eğer bu yıl particilik olayının

that the partisan thing changes,

değiştiği yıl olursa,

as you said, it's no longer a partisan issue,

dediğin gibi bu artık bir particilik sorunu değil,

but you bring along people from the other side together,

sen diğer taraftan insanları da bilimle,

backed by science, backed by these kinds of investment opportunities,

bu tarz yatırım imkânlarıyla

ve günü kazanacağımız gerekçesiyle bir araya getiriyorsun,

backed by reason that you win the day --

boy, that's really exciting.

bu gerçekten heyecan verici.

Thank you so much.

Çok teşekkür ederim.

AG: Thank you so much for bringing me back to TED.

C.A.: TED'e tekrar geldiğin için teşekkürler.

Teşekkür ederim!

Thank you!

(Alkışlar)

(Applause)