The case for optimism on climate change | Al Gore

Tłumaczenie: Beata Wasylkiewicz-Jagoda Korekta: Marta Konieczna

I was excited to be a part of the "Dream" theme,

Cieszyłem się, że wystąpię na TED 2016 "Marzenie",

and then I found out I'm leading off the "Nightmare?" section of it.

ale potem okazało się, że rozpoczynam sekcję "Koszmar?".

(Laughter)

(Śmiech)

And certainly there are things about the climate crisis that qualify.

Istotnie kryzys klimatyczny kwalifikuje się do tej sekcji.

And I have some bad news,

I mam kilka złych wiadomości,

but I have a lot more good news.

ale dużo więcej dobrych.

I'm going to propose three questions

Postawię trzy pytania.

and the answer to the first one

Odpowiedź na pierwsze

necessarily involves a little bad news.

rzeczywiście zawiera trochę złych wiadomości.

But -- hang on, because the answers to the second and third questions

Ale odpowiedzi na drugie i trzecie

really are very positive.

są bardzo pozytywne.

So the first question is, "Do we really have to change?"

Pierwsze pytanie brzmi: "Czy naprawdę musimy się zmienić?".

And of course, the Apollo Mission, among other things

To między innymi misja Apollo

changed the environmental movement,

zmieniła ruch ekologiczny,

really launched the modern environmental movement.

właściwie zapoczątkowała współczesny ruch ekologiczny.

18 months after this Earthrise picture was first seen on earth,

W 18 miesięcy po pokazaniu zdjęcia wschodu Ziemi

the first Earth Day was organized.

zorganizowano po raz pierwszy Dzień Ziemi.

And we learned a lot about ourselves

Patrząc na naszą planetę z kosmosu,

looking back at our planet from space.

dowiedzieliśmy się wiele o sobie.

And one of the things that we learned

Potwierdziło się to,

confirmed what the scientists have long told us.

o czym naukowcy już dawno mówili.

One of the most essential facts

Jeden z najważniejszych faktów

about the climate crisis has to do with the sky.

dotyczących kryzysu klimatycznego ma związek z niebem.

As this picture illustrates,

Jak pokazuje to zdjęcie

the sky is not the vast and limitless expanse

niebo nie jest bezkresną przestrzenią,

that appears when we look up from the ground.

pojawiającą się, gdy patrzymy w górę.

It is a very thin shell of atmosphere

To bardzo cienka powłoka atmosfery

surrounding the planet.

otaczająca naszą planetę.

That right now is the open sewer for our industrial civilization

Obecnie jest otwartym ściekiem

as it's currently organized.

dla naszej przemysłowej cywilizacji.

We are spewing 110 million tons

Każdego dnia generujemy 110 milionów ton

of heat-trapping global warming pollution into it every 24 hours,

zanieczyszczeń zatrzymujących ciepło i powodujących globalne ocieplenie.

free of charge, go ahead.

Bezpłatnie, nie krępując się.

And there are many sources of the greenhouse gases,

Istnieje wiele źródeł gazów cieplarnianych.

I'm certainly not going to go through them all.

Nie zamierzam ich wszystkich omawiać.

I'm going to focus on the main one,

Skupię się na najważniejszym,

but agriculture is involved, diet is involved, population is involved.

ale rolnictwo też ma wpływ, dieta, populacja,

Management of forests, transportation,

zarządzanie lasami, transport,

the oceans, the melting of the permafrost.

oceany, topnienie wiecznej zmarzliny.

But I'm going to focus on the heart of the problem,

Ale sednem problemu jest to,

which is the fact that we still rely on dirty, carbon-based fuels

że nadal używamy brudnych paliw opartych na węglu

for 85 percent of all the energy that our world burns every year.

do wytworzenia 85% energii spalanej każdego roku.

And you can see from this image that after World War II,

Ten wykres pokazuje, że po II wojnie światowej

the emission rates started really accelerating.

emisja zaczęła gwałtownie rosnąć.

And the accumulated amount of man-made, global warming pollution

A wytworzone przez ludzi zanieczyszczenia,

that is up in the atmosphere now

zgromadzone teraz w atmosferze,

traps as much extra heat energy as would be released

zawierają tyle energii cieplnej, ile zostałoby wytworzone,

by 400,000 Hiroshima-class atomic bombs exploding

gdyby 400 tysięcy bomb atomowych, jak ta z Hiroszimy, eksplodowało

every 24 hours, 365 days a year.

codziennie przez 365 dni w roku.

Fact-checked over and over again,

Fakt potwierdzany wciąż na nowo,

conservative, it's the truth.

niedoszacowany, ale to prawda.

Now it's a big planet, but --

To wielka planeta, ale...

(Explosion sound)

(Odgłos eksplozji)

that is a lot of energy,

To naprawdę dużo energii,

particularly when you multiply it 400,000 times per day.

szczególnie jeśli pomnoży się ją 400 tysięcy razy dziennie.

And all that extra heat energy

Całe to dodatkowe ciepło

is heating up the atmosphere, the whole earth system.

podgrzewa atmosferę, cały ziemski system.

Let's look at the atmosphere.

Spójrzmy na atmosferę.

This is a depiction

Ten wykres obrazuje

of what we used to think of as the normal distribution of temperatures.

normalny rozkład temperatur.

The white represents normal temperature days;

Biały kolor przedstawia przeciętne temperatury.

1951-1980 are arbitrarily chosen.

Lata 1951-1980 zostały wybranie arbitralnie.

The blue are cooler than average days,

Niebieski przedstawia dni zimniejsze,

the red are warmer than average days.

a czerwony cieplejsze niż zwykle.

But the entire curve has moved to the right in the 1980s.

W latach 80. cała krzywa przesunęła się w prawo.

And you'll see in the lower right-hand corner

W prawym dolnym rogu

the appearance of statistically significant numbers

pojawiły się statystycznie istotne ilości

of extremely hot days.

dni szczególnie gorących.

In the 90s, the curve shifted further.

W latach 90. krzywa przesunęła się dalej.

And in the last 10 years, you see the extremely hot days

W ciągu ostatnich 10 lat bardzo gorących dni

are now more numerous than the cooler than average days.

było więcej niż zimniejszych i tych o średniej temperaturze.

In fact, they are 150 times more common on the surface of the earth

Właściwie one są teraz 150 razy częstsze

than they were just 30 years ago.

niż były jeszcze 30 lat temu.

So we're having record-breaking temperatures.

Mamy więc rekordowe temperatury.

Fourteen of the 15 of the hottest years ever measured with instruments

14 z 15 zanotowanych kiedykolwiek najgorętszych lat

have been in this young century.

wystąpiło w XXI wieku.

The hottest of all was last year.

Najgorętszy ze wszystkich był zeszły rok.

Last month was the 371st month in a row

Ostatni miesiąc po raz 371 z kolei był cieplejszy niż średnia temperatura

warmer than the 20th-century average.

dla tego miesiąca w XX wieku.

And for the first time, not only the warmest January,

Po raz pierwszy styczeń był nie tylko najcieplejszy,

but for the first time, it was more than two degrees Fahrenheit warmer

ale temperatura była około jeden stopień Celsjusza wyższa

than the average.

niż średnia.

These higher temperatures are having an effect on animals,

Te podwyższone temperatury mają wpływ na zwierzęta,

plants, people, ecosystems.

rośliny, ludzi, ekosystemy.

But on a global basis, 93 percent of all the extra heat energy

Ale w skali globalnej 93% tej nadwyżki ciepła

is trapped in the oceans.

jest skumulowane w oceanach.

And the scientists can measure the heat buildup

Naukowcy umieją zmierzyć to stężenie

much more precisely now

bardzo dokładnie

at all depths: deep, mid-ocean,

na wszystkich głębokościach: głębia, średnia głębokość

the first few hundred meters.

pierwsze kilkaset metrów.

And this, too, is accelerating.

Ono także się zwiększa.

It goes back more than a century.

Badania trwają od ponad wieku.

And more than half of the increase has been in the last 19 years.

A połowa wzrostu to ostatnie 19 lat.

This has consequences.

Ma to swoje konsekwencje.

The first order of consequence:

Pierwsza z kolei,

the ocean-based storms get stronger.

sztormy znad oceanów są silniejsze.

Super Typhoon Haiyan went over areas of the Pacific

Supertajfun Haiyan przeszedł nad Pacyfikiem,

five and a half degrees Fahrenheit warmer than normal

cieplejszym o ponad 3°C niż zwykle,

before it slammed into Tacloban,

zanim uderzył w Tacloban,

as the most destructive storm ever to make landfall.

jako najbardziej niszczący sztorm, który kiedykolwiek uderzył w ląd.

Pope Francis, who has made such a difference to this whole issue,

Papież Franciszek, który wpłynął na zmianę podejścia do tego zdarzenia,

visited Tacloban right after that.

odwiedził Tacloban zaraz po katastrofie.

Superstorm Sandy went over areas of the Atlantic

Supersztorm Sandy przeszedł nad Atlantykiem,

nine degrees warmer than normal

cieplejszym o 5°C niż normalnie,

before slamming into New York and New Jersey.

zanim uderzył w Nowy Jork i New Jersey.

The second order of consequences are affecting all of us right now.

Druga kategoria konsekwencji dotyka obecnie nas wszystkich.

The warmer oceans are evaporating much more water vapor into the skies.

Z cieplejszych oceanów wyparowuje więcej pary wodnej do nieba.

Average humidity worldwide has gone up four percent.

Średnia światowa wilgotność wzrosła o 4%.

And it creates these atmospheric rivers.

To powoduje powstawanie rzek atmosferycznych.

The Brazilian scientists call them "flying rivers."

Brazylijscy naukowcy nazywają je "latającymi rzekami".

And they funnel all of that extra water vapor over the land

One kierują nadmiar pary wodnej nad ląd,

where storm conditions trigger these massive record-breaking downpours.

gdzie powodują rekordowe ulewy.

This is from Montana.

To zdjęcie z Montany.

Take a look at this storm last August.

Spójrzcie na tę ulewę z sierpnia.

As it moves over Tucson, Arizona.

Przechodząc nad Tuscon w Arizonie,

It literally splashes off the city.

dosłownie zalała miasto.

These downpours are really unusual.

Te ulewy są naprawdę nietypowe.

Last July in Houston, Texas,

W lipcu w Houston w Teksasie

it rained for two days, 162 billion gallons.

600 miliardów litrów deszczu spadło w ciągu dwóch dni.

That represents more than two days of the full flow of Niagara Falls

To tak, jakby przez ponad dwa dni wodospad Niagara

in the middle of the city,

zalewał miasto,

which was, of course, paralyzed.

które oczywiście było sparaliżowane.

These record downpours are creating historic floods and mudslides.

Te rekordowe ulewy powodują powstanie wielkich powodzi i lawin błotnych.

This one is from Chile last year.

Ta miała miejsce w Chile w zeszłym roku.

And you'll see that warehouse going by.

Widać przepływający magazyn.

There are oil tankers cars going by.

Tutaj widać płynącą cysternę.

This is from Spain last September,

A to Hiszpania we wrześniu.

you could call this the running of the cars and trucks, I guess.

Można by to określić jako przepędzanie samochodów i ciężarówek ulicami miasta.

Every night on the TV news now is like a nature hike

Wieczorne wiadomości są obecnie jak wycieczka krajoznawcza

through the Book of Revelation.

przez Apokalipsę.

(Laughter)

(Śmiech)

I mean, really.

Nie żartuję.

The insurance industry has certainly noticed,

Ubezpieczyciele z pewnością zauważyli,

the losses have been mounting up.

że ilość szkód wzrasta.

They're not under any illusions about what's happening.

Oni nie mają złudzeń, co do tego, co się dzieje.

And the causality requires a moment of discussion.

Przyczyny tego wymagają dyskusji.

We're used to thinking of linear cause and linear effect --

Jesteśmy przyzwyczajeni myśleć w sposób linearny:

one cause, one effect.

przyczyna, skutek.

This is systemic causation.

To jest systemowa przyczynowość.

As the great Kevin Trenberth says,

Jak mawia wielki Kevin Trenberth:

"All storms are different now.

"Teraz każda burza jest inna.

There's so much extra energy in the atmosphere,

W atmosferze jest tak wiele dodatkowej energii

there's so much extra water vapor.

i tak wiele dodatkowej pary wodnej.

Every storm is different now."

Każda burza jest teraz inna".

So, the same extra heat pulls the soil moisture out of the ground

To samo ciepło wyciąga wilgoć z gleby,

and causes these deeper, longer, more pervasive droughts

powodując głębsze, dłuższe i wszechobecne susze,

and many of them are underway right now.

wiele z nich trwa teraz.

It dries out the vegetation

Roślinność wysycha,

and causes more fires in the western part of North America.

a w zachodniej części Ameryki Północnej notuje się coraz więcej pożarów.

There's certainly been evidence of that, a lot of them.

Można by podać wiele przykładów.

More lightning,

Więcej piorunów,

as the heat energy builds up, there's a considerable amount

skoro zwiększa się ilość energii cieplnej,

of additional lightning also.

to ilość dodatkowych błyskawic również.

These climate-related disasters also have geopolitical consequences

Te katastrofy klimatyczne mają również konsekwencje geopolityczne

and create instability.

i powodują brak stabilności.

The climate-related historic drought that started in Syria in 2006

Susza związana z klimatem, która zaczęła się w Syrii w 2006 roku,

destroyed 60 percent of the farms in Syria,

zniszczyła 60% gospodarstw rolnych,

killed 80 percent of the livestock,

zabiła 80% zwierząt hodowlanych

and drove 1.5 million climate refugees into the cities of Syria,

i zmusiła do przeniesienia się do miast 1,5 miliona klimatycznych uchodźców,

where they collided with another 1.5 million refugees

gdzie spotkali 1,5 miliona ludzi

from the Iraq War.

uciekających przed wojną z Irakiem.

And along with other factors, that opened the gates of Hell

To wraz z innymi czynnikami otworzyło bramy piekieł,

that people are trying to close now.

które próbujemy teraz zamknąć.

The US Defense Department has long warned

Departament Obrony USA ostrzegał

of consequences from the climate crisis,

przed konsekwencjami kryzysu klimatycznego

including refugees, food and water shortages

wliczając w to: uchodźców, braki żywności i wody

and pandemic disease.

oraz pandemie.

Right now we're seeing microbial diseases from the tropics spread

Obserwujemy rozprzestrzenianie się tropikalnych chorób zakaźnych

w wyższych szerokościach geograficznych;

to the higher latitudes;

the transportation revolution has had a lot to do with this.

rewolucja transportowa miała na to spory wpływ.

But the changing conditions change the latitudes and the areas

Ale zmieniające się warunki przekształcają szerokości geograficzne w obszary,

where these microbial diseases can become endemic

gdzie te choroby zakaźne mogą stać się powszechne.

and change the range of the vectors, like mosquitoes and ticks that carry them.

Zmieniają się też ich nosiciele, jak komary czy kleszcze.

The Zika epidemic now --

Aktualna epidemia wirusa Zika...

we're better positioned in North America

W Ameryce Północnej

because it's still a little too cool and we have a better public health system.

jesteśmy w lepszej sytuacji, bo tutaj jest za zimno i mamy lepszą opiekę zdrowotną.

But when women in some regions of South and Central America

Ale jeśli w pewnych regionach centralnej i południowej Ameryki radzi się kobietom,

are advised not to get pregnant for two years --

żeby nie zachodziły w ciążę przez dwa lata...

that's something new, that ought to get our attention.

To coś nowego, co powinno zwrócić naszą uwagę.

The Lancet, one of the two greatest medical journals in the world,

"The Lancet", jedno z najlepszych czasopism medycznych na świecie,

last summer labeled this a medical emergency now.

określiło tę sytuację jako medyczny stan wyjątkowy.

And there are many factors because of it.

Istnieje wiele przesłanek ku temu.

This is also connected to the extinction crisis.

To jest także związane z kryzysem wymierania.

We're in danger of losing 50 percent of all the living species on earth

Do końca tego stulecia może zniknąć aż 50% gatunków

by the end of this century.

żyjących obecnie na Ziemi.

And already, land-based plants and animals

A już teraz zwierzęta i rośliny lądowe

are now moving towards the poles

przemieszczają się

at an average rate of 15 feet per day.

w kierunku biegunów średnio 4,5 metra na dzień.

Speaking of the North Pole,

Co do Bieguna Północnego,

last December 29, the same storm that caused historic flooding

to 29 grudnia ta sama ulewa, która spowodowała powodzie

in the American Midwest,

w środkowozachodniej Ameryce,

raised temperatures at the North Pole

podniosła temperaturę na Biegunie Północnym

50 degrees Fahrenheit warmer than normal,

o 28 stopni Celsjusza,

causing the thawing of the North Pole

powodując jego topnienie

in the middle of the long, dark, winter, polar night.

w samym środku długiej, ciemnej, zimowej, polarnej nocy.

And when the land-based ice of the Arctic melts,

A kiedy topi się lód arktyczny,

it raises sea level.

podnosi się poziom oceanów i mórz.

Paul Nicklen's beautiful photograph from Svalbard illustrates this.

Dobrze pokazuje to piękne zdjęcie ze Svalbardu, autorstwa Paula Nicklena.

It's more dangerous coming off Greenland

Groźniejsze jest topnienie Grenlandii,

and particularly, Antarctica.

a w szczególności Antarktydy.

The 10 largest risk cities for sea-level rise by population

Biorąc pod uwagę liczbę mieszkańców, 10 najbadziej zagrożonych miast

are mostly in South and Southeast Asia.

znajduje się w południowej i południowo-wschodniej Azji.

When you measure it by assets at risk, number one is Miami:

Ale mierząc wartość zagrożonych dóbr, na pierwszym miejscu jest Miami.

three and a half trillion dollars at risk.

tam zagrożone jest 3,5 biliona dolarów.

Number three: New York and Newark.

Numer trzy: Nowy Jork i Newark.

I was in Miami last fall during the supermoon,

Poprzedniej jesieni byłem w Miami, gdy widoczny był superksieżyc,

one of the highest high-tide days.

w dzień największego przypływu.

And there were fish from the ocean swimming in some of the streets

Ryby z oceanu płynęły niektórymi ulicami

of Miami Beach and Fort Lauderdale

Miami Beach, Fort Lauderdale

and Del Rey.

i Del Rey.

And this happens regularly during the highest-tide tides now.

Podczas największych przypływów obecnie jest to normalne.

Not with rain -- they call it "sunny-day flooding."

To nie przez deszcz, to "powódź w słoneczny dzień".

It comes up through the storm sewers.

Wszystko wypływa przez kanalizację burzową.

And the Mayor of Miami speaks for many when he says

Burmistrz Miami zabrał głos w imieniu wielu, kiedy mówił,

it is long past time this can be viewed through a partisan lens.

że minął czas, kiedy ten problem był widoczny tylko dla jednej partii.

This is a crisis that's getting worse day by day.

Mamy kryzys i z każdym dniem jest gorzej.

We have to move beyond partisanship.

Musimy przejść ponad podziałami politycznymi.

And I want to take a moment to honor these House Republicans --

W tym momencie chciałbym uhonorować tych Republikanów,

(Applause)

(Brawa)

who had the courage last fall

którzy zeszłej jesieni mieli odwagę

to step out and take a political risk,

wyjść przed szereg i podjąć polityczne ryzyko

by telling the truth about the climate crisis.

mówienia prawdy o kryzysie klimatycznym.

So the cost of the climate crisis is mounting up,

Koszty kryzysu klimatycznego rosną,

there are many of these aspects I haven't even mentioned.

istnieje wiele aspektów, o których nie wspomniałem.

It's an enormous burden.

To ogromne obciążenie.

I'll mention just one more,

Wspomnę tylko o jeszcze jednym,

because the World Economic Forum last month in Davos,

bo po corocznym badaniu z udziałem 750 ekonomistów,

after their annual survey of 750 economists,

Światowe Forum Ekonomiczne orzekło, że kryzys klimatyczny

said the climate crisis is now the number one risk

jest teraz największym zagrożeniem

to the global economy.

dla światowej ekonomii.

So you get central bankers

Eksperci banku centralnego,

like Mark Carney, the head of the UK Central Bank,

tacy jak Mark Carney, naczelnik Banku Anglii,

saying the vast majority of the carbon reserves are unburnable.

mówią, że większość rezerw węgla, to węgiel niemożliwy do spalenia.

Subprime carbon.

Węgiel o zwiększonym ryzyku.

I'm not going to remind you what happened with subprime mortgages,

Pamiętacie, co się stało z kredytami hipotecznymi o zwiększonym ryzyku.

but it's the same thing.

To jest to samo.

If you look at all of the carbon fuels that were burned

To są paliwa węglowe spalone

since the beginning of the industrial revolution,

od początku rewolucji przemysłowej,

this is the quantity burned in the last 16 years.

a to te spalone w ciągu ostatnich 16 lat.

Here are all the ones that are proven and left on the books,

A to są istniejące rezerwy,

28 trillion dollars.

28 bilionów dolarów.

The International Energy Agency says only this amount can be burned.

Tylko tyle może zostać spalone według Międzynarodowej Agencji Energetycznej.

So the rest, 22 trillion dollars --

Pozostałe 22 biliony dolarów,

unburnable.

niemożliwe do spalenia.

Risk to the global economy.

Są ryzykiem dla gospodarki światowej.

That's why divestment movement makes practical sense

Właśnie dlatego dywestycja ma sens

and is not just a moral imperative.

i nie wynika tylko z nakazów moralnych.

So the answer to the first question, "Must we change?"

Odpowiedź na pierwsze pytanie: "Czy musimy się zmienić?"

is yes, we have to change.

brzmi: "Tak. Musimy".

Second question, "Can we change?"

Drugie pytanie: "Umiemy się zmienić?".

This is the exciting news!

I tu mam naprawdę ekscytującą wiadomość!

The best projections in the world 16 years ago

Najbardziej optymistyczne prognozy sprzed 16 lat zapowiadały,

were that by 2010, the world would be able to install

że do 2010 całkowita moc elektrowni wiatrowych na świecie

30 gigawatts of wind capacity.

wyniesie 30 GW.

We beat that mark by 14 and a half times over.

Przekroczyliśmy ten próg 14,5 raza.

We see an exponential curve for wind installations now.

Ilość instalacji wiatrowych rośnie obecnie wykładniczo.

We see the cost coming down dramatically.

Ich koszty zaczynają znacząco spadać.

Some countries -- take Germany, an industrial powerhouse

Niektóre kraje... Jak Niemcy, mocno uprzemysłowione,

with a climate not that different from Vancouver's, by the way --

z klimatem podobnym do Vancouver,

one day last December,

jednego dnia w grudniu

got 81 percent of all its energy from renewable resources,

81% wyprodukowanej tam energii pochodziło ze źródeł odnawialnych,

mainly solar and wind.

głównie słonecznych i wiatrowych.

A lot of countries are getting more than half on an average basis.

Wiele krajów uzyskuje tak średnio ponad połowę potrzebnej energii.

More good news:

Inne dobre wiadomości:

energy storage, from batteries particularly,

przechowywanie energii, w szczególności w bateriach,

is now beginning to take off

wreszcie "wystartowało",

because the cost has been coming down very dramatically

bo znacząco zmniejszyły się jego koszty,

to solve the intermittency problem.

co rozwiązuje problem nieciągłości.

With solar, the news is even more exciting!

Co do energii słonecznej, to jest jeszcze lepiej!

The best projections 14 years ago were that we would install

Najbardziej optymistyczne prognozy sprzed 14 lat

one gigawatt per year by 2010.

mówiły o 1 GW wzrostu rocznie do 2010 roku.

When 2010 came around, we beat that mark by 17 times over.

Gdy nadszedł 2010 okazało się, że przekroczyliśmy ten próg 17 razy.

Last year, we beat it by 58 times over.

W ostatnim roku przekroczono go 58 razy.

This year, we're on track to beat it 68 times over.

Jesteśmy na najlepszej drodze, by w tym roku przekroczyć go 68 razy.

We're going to win this.

Wygramy to.

We are going to prevail.

Zwyciężymy.

The exponential curve on solar is even steeper and more dramatic.

Krzywa wykładnicza energii słonecznej jest bardziej stroma i spektakularna.

When I came to this stage 10 years ago,

Kiedy byłem na tej scenie 10 lat temu,

this is where it was.

znajdowała się tutaj.

We have seen a revolutionary breakthrough

Pojawienie się tych krzywych wykładniczych

in the emergence of these exponential curves.

to rewolucyjny przełom.

(Applause)

(Brawa)

And the cost has come down 10 percent per year

A koszty spadały o 10% rocznie

for 30 years.

od 30 lat.

And it's continuing to come down.

I nadal spadają.

Now, the business community has certainly noticed this,

Ludzie biznesu z pewnością to dostrzegli,

because it's crossing the grid parity point.

ponieważ punkt parytetu sieci został przekroczony.

Cheaper solar penetration rates are beginning to rise.

Wskaźnik penetracji tańszej energetyki słonecznej zaczyna rosnąć.

Grid parity is understood as that line, that threshold,

Parytet sieci jest rozumiany jako granica,

below which renewable electricity is cheaper than electricity

poniżej której energia ze źródeł odnawialnych jest tańsza

from burning fossil fuels.

niż ze spalania paliw kopalnych.

That threshold is a little bit like the difference

Ta granica trochę przypomina różnicę

between 32 degrees Fahrenheit and 33 degrees Fahrenheit,

pomiędzy 0 i 1 stopniem Celsjusza.

or zero and one Celsius.

It's a difference of more than one degree,

To nie tylko różnica jednego stopnia,

it's the difference between ice and water.

to różnica pomiędzy lodem i wodą.

And it's the difference between markets that are frozen up,

Pomiędzy zamarzniętymi rynkami

and liquid flows of capital into new opportunities for investment.

a kapitałem płynącym ku nowym możliwościom inwestowania.

This is the biggest new business opportunity

To najlepsze możliwe inwestycje

in the history of the world,

w historii świata,

and two-thirds of it is in the private sector.

a 2/3 z nich znajduje się w prywatnych rękach.

We are seeing an explosion of new investment.

Nowych inwestycji jest coraz więcej.

Starting in 2010, investments globally in renewable electricity generation

Po roku 2010 globalna ilość inwestycji w odnawialne źródła energii

surpassed fossils.

przekroczyła te w paliwa kopane.

The gap has been growing ever since.

Od tego czasu różnica między nimi się zwiększa.

The projections for the future are even more dramatic,

Przewidywania na przyszłość są jeszcze bardziej spektakularne,

even though fossil energy is now still subsidized

pomimo dofinansowywania energii z paliw kopalnianych

at a rate 40 times larger than renewables.

na poziomie 40 razy większym niż energii ze źródeł odnawialnych.

And by the way, if you add the projections for nuclear on here,

Jeśli dodać tutaj przewidywania dla energii jądrowej,

particularly if you assume that the work many are doing

szczególnie biorąc pod uwagę

to try to break through to safer and more acceptable,

prace nad bezpieczniejszymi, bardziej akceptowalnymi

more affordable forms of nuclear,

i dostępnymi formami tej energii,

this could change even more dramatically.

ten wykres zmieni się znacząco.

So is there any precedent for such a rapid adoption

Czy istnieje jakiś precedens dla tak szybkiego

of a new technology?

przyjęcia się nowej technologii?

Well, there are many, but let's look at cell phones.

Całkiem sporo, ale spójrzmy na telefony komórkowe.

In 1980, AT&T, then Ma Bell,

W 1980 roku AT&T, potem Ma Bell,

commissioned McKinsey to do a global market survey

zleciło firmie McKinsey globalne badanie rynku

of those clunky new mobile phones that appeared then.

dla telefonów komórkowych, które się wtedy pojawiły.

"How many can we sell by the year 2000?" they asked.

Pytano: "Ile sprzedamy do roku 2000?".

McKinsey came back and said, "900,000."

Odpowiedź McKinseya: "900 tysięcy".

And sure enough, when the year 2000 arrived,

I rzeczywiście, kiedy nadszedł rok 2000

they did sell 900,000 -- in the first three days.

sprzedano ich 900 tysięcy... Przez pierwsze trzy dni.

And for the balance of the year, they sold 120 times more.

W ciągu roku sprzedano 120 razy więcej.

And now there are more cell connections than there are people in the world.

Teraz jest więcej połączeń komórkowych niż ludzi na świecie.

So, why were they not only wrong, but way wrong?

Czemu nie tylko się pomylili, ale aż tak bardzo się pomylili?

I've asked that question myself, "Why?"

Stawiam to pytanie sobie: "Czemu?".

(Laughter)

(Śmiech)

And I think the answer is in three parts.

Odpowiedź składa się z trzech części.

First, the cost came down much faster than anybody expected,

Po pierwsze koszty spadały szybciej niż ktokolwiek przewidywał,

even as the quality went up.

pomimo że jakość się poprawiała.

And low-income countries, places that did not have a landline grid --

Kraje o niskich dochodach, miejsca pozbawione sieci telefonii stacjonarnej

they leap-frogged to the new technology.

rzuciły się na nową technologię.

The big expansion has been in the developing counties.

W krajach rozwijających się nastąpił wielki boom.

So what about the electricity grids in the developing world?

A co z siecią energetyczną w tych krajach?

Well, not so hot.

Nie tak różowo.

And in many areas, they don't exist.

Na wielu obszarach sieć nie istnieje.

There are more people without any electricity at all in India

W Indiach więcej ludzi nie ma dostępu do elektryczności

than the entire population of the United States of America.

niż mieszka w USA.

So now we're getting this:

A teraz mamy taką sytuację.

solar panels on grass huts

Panele słoneczne na lepiankach

and new business models that make it affordable.

i nowe modele biznesowe, sprawiające, że są one dostępne.

Muhammad Yunus financed this one in Bangladesh with micro-credit.

W Bangladeszu Muhammad Yunus

sfinansował ten panel dzięki mikrokredytowi.

This is a village market.

To jest lokalny targ.

Bangladesh is now the fastest-deploying country in the world:

W Bangladeszu instaluje się ich najwięcej na świecie,

two systems per minute on average, night and day.

średnio dwa systemy na minutę, w dzień i w nocy.

And we have all we need:

Mamy wszystko:

enough energy from the Sun comes to the earth

każdej godziny Słońce dostarcza energii,

every hour to supply the full world's energy needs for an entire year.

która mogłaby zaspokoić światowe potrzeby przez cały rok.

It's actually a little bit less than an hour.

Właściwie w mniej niż godzinę.

So the answer to the second question, "Can we change?"

Odpowiedź na drugie pytanie: "Czy możemy się zmienić?"

is clearly "Yes."

brzmi zdecydowanie "Tak".

And it's an ever-firmer "yes."

Za każdym razem jest to bardziej stanowcze "Tak".

Last question, "Will we change?"

Ostatnie pytanie: "Czy się zmienimy?".

Paris really was a breakthrough,

Paryż to był prawdziwy przełom,

some of the provisions are binding

kilka wiążących postanowień

and the regular reviews will matter a lot.

i regularne sprawozdania wiele znaczą.

But nations aren't waiting, they're going ahead.

Ale narody nie czekają, tylko idą naprzód.

China has already announced that starting next year,

Chiny już ogłosiły, że od przyszłego roku

they're adopting a nationwide cap and trade system.

wdrożą w kraju system "cap and trade" (ogranicz i handluj).

They will likely link up with the European Union.

Prawdopodobnie połączą się z Unią Europejską.

The United States has already been changing.

USA już się zmienia.

All of these coal plants were proposed

Wszystkie elektrownie węglowe

in the next 10 years and canceled.

planowane w ciągu ostatnich 10 lat, zostały wycofane.

All of these existing coal plants were retired.

Te wszystkie elektrownie węglowe zostały zamknięte.

All of these coal plants have had their retirement announced.

Zamknięcie tych zostało już ogłoszone.

All of them -- canceled.

Tych wszystkich: nie ma lub nie będzie.

We are moving forward.

Idziemy naprzód.

Last year -- if you look at all of the investment

Jeśli spojrzeć na wszystkie zeszłoroczne inwestycje

in new electricity generation in the United States,

w wytwarzanie nowej energii elektrycznej w USA,

almost three-quarters was from renewable energy,

to prawie 3/4 związanych było z odnawialnymi źródłami,

mostly wind and solar.

wiatrem i słońcem.

We are solving this crisis.

Radzimy sobie z tym kryzysem.

The only question is: how long will it take to get there?

Pytanie tylko, ile czasu to zajmie.

So, it matters that a lot of people are organizing

To istotne, że wielu ludzi się organizuje,

to insist on this change.

by manifestować w sprawie tej zmiany.

Almost 400,000 people marched in New York City

Prawie 400 tysięcy ludzi wyszło na ulice Nowego Jorku

before the UN special session on this.

przed specjalną sesją ONZ poświęconą temu tematowi.

Many thousands, tens of thousands,

Tysiące, dziesiątki tysięcy

marched in cities around the world.

manifestowało w wielu miastach na całym świecie.

And so, I am extremely optimistic.

Dlatego jestem takim optymistą.

As I said before, we are going to win this.

Jak powiedziałem wcześniej: zwyciężymy.

I'll finish with this story.

Zakończę taką anegdotą.

When I was 13 years old,

Kiedy miałem 13 lat

I heard that proposal by President Kennedy

prezydent Kennedy obiecał,

to land a person on the Moon and bring him back safely

że w ciągu 10 lat człowiek stanie na Księżycu,

in 10 years.

a potem wróci na Ziemię.

And I heard adults of that day and time say,

Dorośli mówili wówczas:

"That's reckless, expensive, may well fail."

"To niebezpieczne, drogie i może się nie powieść".

But eight years and two months later,

Ale w 8 lat i 2 miesiące później,

in the moment that Neil Armstrong set foot on the Moon,

w chwili, gdy Neil Armstrong postawił stopę na Księżycu,

there was great cheer that went up in NASA's mission control in Houston.

w centrum kontroli lotów NASA w Houston wybuchła burza oklasków.

Here's a little-known fact about that:

Niewiele osób wie,

the average age of the systems engineers,

że średnia wieku wśród obecnych tam inżynierów

the controllers in the room that day, was 26,

i kontrolerów wynosiła 26 lat,

which means, among other things,

co między innymi oznacza,

their age, when they heard that challenge, was 18.

że mieli po 18 lat, gdy usłyszeli oświadczenie prezydenta.

We now have a moral challenge

Przed nami moralne wyzwanie,

that is in the tradition of others that we have faced.

zgodnie z tradycją innych, z którymi musieliśmy się zmierzyć.

One of the greatest poets of the last century in the US,

Jeden z największych amerykańskich poetów XX wieku,

Wallace Stevens,

Wallace Stevens

wrote a line that has stayed with me:

napisał ważne dla mnie słowa:

"After the final 'no,' there comes a 'yes,'

"Po ostatecznym nie, przychodzi jakieś tak

and on that 'yes', the future world depends."

Od tego tak zależy przyszłość świata".

When the abolitionists started their movement,

Kiedy abolicjoniści rozpoczęli swój ruch,

they met with no after no after no.

ciągle trafiali na nie.

And then came a yes.

A potem nadeszło tak.

The Women's Suffrage and Women's Rights Movement

Kobiety walczące o swoje prawa

met endless no's, until finally, there was a yes.

ciągle słyszały nie, aż w końcu pojawiło się tak.

The Civil Rights Movement, the movement against apartheid,

Obrońcy praw obywatelskich, ruch przeciwko apartheidowi,

and more recently, the movement for gay and lesbian rights

a ostatnio ruch walczący o prawa gejów i lesbijek

here in the United States and elsewhere.

tutaj w USA i wszędzie indziej.

After the final "no" comes a "yes."

Po ostatecznym nie przychodzi jakieś tak.

When any great moral challenge is ultimately resolved

Kiedy wielkie moralne wyzwanie sprowadza się do wyboru zero-jedynkowego

into a binary choice between what is right and what is wrong,

pomiędzy tym, co dobre i tym co złe,

the outcome is fore-ordained because of who we are as human beings.

rezultat jest łatwy do przewidzenia, bo jesteśmy istotami ludzkimi.

Ninety-nine percent of us, that is where we are now

99% z nas, na takim etapie jesteśmy

and it is why we're going to win this.

i właśnie dlatego wygramy.

We have everything we need.

Mamy wszystko, czego potrzeba.

Some still doubt that we have the will to act,

Niektórzy nadal wątpią, że mamy wolę działania,

but I say the will to act is itself a renewable resource.

ale według mnie, wola działania jest też źródłem odnawialnym.

Thank you very much.

Bardzo dziękuję.

(Applause)

(Brawa)

Chris Anderson: You've got this incredible combination of skills.

Chris Anderson: Masz tę niesamowitą mieszankę umiejętności.

You've got this scientist mind that can understand

Masz ścisły umysł, dzięki któremu rozumiesz

the full range of issues,

cały szereg zagadnień

and the ability to turn it into the most vivid language.

i umiejętność przekazywania ich zrozumiałym językiem.

No one else can do that, that's why you led this thing.

Nikt inny tego nie umie, dlatego to ty prowadzisz ten temat.

It was amazing to see it 10 years ago, it was amazing to see it now.

To było niesamowite przeżycie, słuchać cię 10 lat temu i teraz.

Al Gore: Well, you're nice to say that, Chris.

Al Gore: To bardzo miłe, że tak mówisz Chris.

But honestly, I have a lot of really good friends

Ale szczerze mówiąc, mam wielu dobrych przyjaciół

in the scientific community who are incredibly patient

wśród ludzi nauki, którzy są niesamowicie cierpliwi.

and who will sit there and explain this stuff to me

Oni wszystko mi wyjaśniają

over and over and over again

po kilka razy tak,

until I can get it into simple enough language

żebym zrozumiał i umiał o tym opowiedzieć

that I can understand it.

prostym językiem.

And that's the key to trying to communicate.

I to jest ważne: próby dogadania się.

CA: So, your talk. First part: terrifying,

CA: Pierwsza część twojej prelekcji była przerażająca,

second part: incredibly hopeful.

druga: dająca nadzieję.

How do we know that all those graphs, all that progress, is enough

Skąd wiemy, że te wszystkie wykresy, cały ten postęp jest wystarczający,

to solve what you showed in the first part?

żeby zaradzić temu, co widzieliśmy na początku?

AG: I think that the crossing --

AG: Myślę, że przejście...

you know, I've only been in the business world for 15 years.

Do świata biznesu należę dopiero od 15 lat.

But one of the things I've learned is that apparently it matters

Ale jednej rzeczy zdążyłem się nauczyć. Najwyraźniej ma znaczenie,

if a new product or service is more expensive

czy nowy produkt lub usługa jest droższa

than the incumbent, or cheaper than.

niż aktualnie dostępna czy tańsza.

Turns out, it makes a difference if it's cheaper than.

Okazuje się, że jeśli jest tańsza, to ma znaczenie.

(Laughter)

(Śmiech)

And when it crosses that line,

Kiedy przekracza tę linię,

then a lot of things really change.

wiele rzeczy się zmienia.

We are regularly surprised by these developments.

Jesteśmy regularnie zaskakiwani przez to, co się dzieje.

The late Rudi Dornbusch, the great economist said,

Zmarły Rudi Dornbusch, wielki ekonomista powiedział:

"Things take longer to happen then you think they will,

"Pewne rzeczy potrzebują więcej czasu niż się wydaje,

and then they happen much faster than you thought they could."

ale potem dzieją się dużo szybciej niż można by pomyśleć".

I really think that's where we are.

Myślę, że tak właśnie jest.

Some people are using the phrase "The Solar Singularity" now,

Niektórzy ludzie używają określenia "osobliwość energii społecznej"

meaning when it gets below the grid parity,

i mają na myśli to, że kiedy zejdzie poniżej parytetu sieci,

unsubsidized in most places,

w większości niedotowana,

then it's the default choice.

stanie się podstawowym wyborem.

Now, in one of the presentations yesterday, the jitney thing,

W jednej z wczorajszych prelekcji, tej dotyczącej wspólnych przejazdów,

there is an effort to use regulations to slow this down.

mówiono o wprowadzeniu regulacji, mającej na celu spowolnienie tego procesu.

And I just don't think it's going to work.

Ale nie wydaje mi się, żeby to zadziałało.

There's a woman in Atlanta, Debbie Dooley,

Debbie Dooley jest przewodniczącą

who's the Chairman of the Atlanta Tea Party.

Partii Herbacianej w Atlancie.

They enlisted her in this effort to put a tax

Próbowano ją przekonać do nałożenia podatku

on solar panels and regulations.

na panele słonecznie, do zmiany przepisów.

And she had just put solar panels on her roof

Ale ona właśnie zamontowała na dachu panele

and she didn't understand the request.

i nie zrozumiała tej prośby.

(Laughter)

(Śmiech)

And so she went and formed an alliance with the Sierra Club

Co więcej weszła w sojusz z Sierra Club

and they formed a new organization called the Green Tea Party.

i stworzyła nową organizację: Partię Zielonej Herbaty.

(Laughter)

(Śmiech)

(Applause)

(Brawa)

And they defeated the proposal.

I oni odrzucili prośbę.

So, finally, the answer to your question is,

Odpowiadając w końcu na twoje pytanie,

this sounds a little corny and maybe it's a cliché,

to brzmi trochę banalnie, może to jest frazes,

but 10 years ago -- and Christiana referred to this --

ale 10 lat temu, Christiana odnosiła się do tego,

there are people in this audience who played an incredibly significant role

na tej widowni siedzieli ludzie, odgrywający niesamowicie istotną rolę

in generating those exponential curves.

w generowaniu tych krzywych wykładniczych.

And it didn't work out economically for some of them,

Dla niektórych z nich to nie zadziałało ekonomicznie,

but it kick-started this global revolution.

ale uruchomiło światową rewolucję.

And what people in this audience do now

Co ludzie na widowni zrobią teraz

with the knowledge that we are going to win this.

z wiedzą, że wygramy?

But it matters a lot how fast we win it.

Ważne jest to, jak szybko wygramy.

CA: Al Gore, that was incredibly powerful.

CA: Al Gore, to było bardzo mocne.

If this turns out to be the year,

Okazuje się, że to będzie rok,

that the partisan thing changes,

w którym sympatie polityczne przestaną mieć znaczenie.

as you said, it's no longer a partisan issue,

Jak mówiłeś, to już nie jest problem zwolenników jednej partii,

but you bring along people from the other side together,

bo przekonujesz też ludzi z drugiej strony barykady

backed by science, backed by these kinds of investment opportunities,

wspierany przez naukę, przez możliwości inwestowania,

backed by reason that you win the day --

przez przekonanie, że pewnego dnia wygrasz.

boy, that's really exciting.

To naprawdę ekscytujące.

Thank you so much.

Bardzo dziękuję.

AG: Thank you so much for bringing me back to TED.

AG: Bardzo dziękuję za ponowne zaproszenie na TED.

Thank you!

Dziękuję!

(Applause)

(Brawa)