Hadyn Parry: Re-engineering mosquitos to fight disease

Hadyn Parry: Hastalıkla mücadele için sivrisinekleri yeniden yapılandırmak

Translator: Joseph Geni Reviewer: Morton Bast

Çeviri: SEVDE SELÇUK Gözden geçirme: banu yobas

So I'd like to start by focusing on

Dünyanın en tehlikeli hayvanına

the world's most dangerous animal.

odaklanarak başlamak istiyorum.

Now, when you talk about dangerous animals,

Şimdi, tehlikeli hayvanlar hakkında konuştuğunuzda,

most people might think of lions or tigers or sharks.

çoğu insan, aslanları veya kaplanları ya da köpek balıklarını düşünebilir.

But of course the most dangerous animal

Ancak, şüphesiz en tehlikeli hayvan,

is the mosquito.

sivrisinektir.

The mosquito has killed more humans

İnsanlık tarihinde, sivrisinek, diğer hayvanlardan

than any other creature in human history.

daha çok insan öldürdü.

In fact, probably adding them all together,

Aslına bakılırsa, sivrisinek, büyük olasılıkla onların hepsinin topamından

the mosquito has killed more humans.

daha çok insan öldürdü.

And the mosquito has killed more humans than wars

Sivrisinek, savaşlardan ve vebadan daha fazla

and plague.

insan öldürdü.

And you would think, would you not,

Elimizdeki tüm bilimle, toplumsal gelişmelerle,

that with all our science, with all our advances in society,

daha iyi şehirlerle, daha iyi uygarlıklarla,

with better towns, better civilizations, better sanitation,

daha iyi koruyucu sağlık hizmetiyle, zenginlikle,

wealth, that we would get better at controlling mosquitos,

sivrisinekleri daha iyi kontrol ederiz ve bu sayede

and hence reduce this disease.

bu hastalığı azaltırız diye düşünürsünüz, böyle düşünmez misiniz?

And that's not really the case.

Ve gerçekte durum böyle değildir.

If it was the case, we wouldn't have

Eğer durum böyle olsaydı, her yıl 200 ile 300 milyon

between 200 and 300 million cases of malaria every year,

arasında sıtma vakamız olmazdı

and we wouldn't have

ve sıtmadan bir buçuk milyon

a million and a half deaths from malaria,

ölüm vakası yaşanmazdı

and we wouldn't have a disease

ve 50 yıl önce pek de bilinmeyen

that was relatively unknown 50 years ago

bir hastalığımız olmazdı ki

now suddenly turned into

bu hastalık, birden bire, sahip olduğumuz

the largest mosquito-borne virus threat that we have,

sivrisinek kaynaklı en büyük viral tehdide dönüştü

and that's called dengue fever.

ve Dang humması diye adlandırıldı.

So 50 years ago, pretty much no one had heard of it,

Demek ki, 50 yıl önce, neredeyse hiç kimse onu duymamıştı,

no one certainly in the European environment.

Avrupa çevresinde ise kesin olarak hiç kimse duymamıştı.

But dengue fever now, according to the World Health Organization,

Ancak, Dünya Sağlık Örgütü'ne göre, şimdilerde Dang humması,

infects between 50 and 100 million people every year,

her yıl, 50 ile 100 milyon arasında insana bulaşıyor,

so that's equivalent to the whole of the population

ki bu yıllık bulaşma sayısı, Birleşik Krallık

of the U.K. being infected every year.

nüfusunun tamamına eşdeğerdir.

Other estimates put that number at roughly double

Diğer hesaplamalar, enfeksiyon sayısının yaklaşık

that number of infections.

iki katı bir sayıya ulaştığını kaydeder.

And dengue fever has grown in speed quite phenomenally.

Dang humması, oldukça olağanüstü bir hızla arttı.

In the last 50 years, the incidence of dengue

Son 50 yıl içinde, Dang humması vaka sayısı,

has grown thirtyfold.

30 misli arttı.

Now let me tell you a little bit about what dengue fever is,

Şimdi, bilmeyenler için Dang hummasının

for those who don't know.

ne olduğu hakkında biraz bilgi vereyim.

Now let's assume you go on holiday.

Şimdi tatile gittiğinizi varsayalım.

Let's assume you go to the Caribbean,

Karayipler'e gittiğinizi varsayalım ya da Meksika'ya

or you might go to Mexico. You might go to Latin America,

gidebilirsiniz. Latin Amerika'ya, Asya'ya, Afrika'ya,

Asia, Africa, anywhere in Saudi Arabia.

Suudi Arabistan'da her hangi bir yere gidebilirsiniz.

You might go to India, the Far East.

Hindistan'a, Uzak Doğu'ya gidebilirsiniz.

It doesn't really matter. It's the same mosquito,

Hiç fark etmez. Sivrisinek, aynı sivrisinek

and it's the same disease. You're at risk.

ve hastalık, aynı hastalıktır. Siz, risk altındasınız.

And let's assume you're bitten by a mosquito

Ve bu virüsü taşıyan bir sivrisinek tarafından

that's carrying that virus.

ısırıldığınızı varsayalım.

Well, you could develop flu-like symptoms.

Gribe benzer belirtiler hissedebilirsiniz.

They could be quite mild.

Belirtiler, oldukça hafif olabilir.

You could develop nausea, headache,

Bulantınız ve başağrınız olabilir,

your muscles could feel like they're contracting,

kaslarınız kasılıyormuş gibi hissedebilirsiniz

and you could actually feel like your bones are breaking.

ve kemikleriniz gerçekten kırılıyormuş gibi hissedersiniz.

And that's the nickname given to this disease.

Ve işte bu, bu hastalığı verilen takma addır.

It's called breakbone fever,

Kırıkkemik ateşi diye adlandırılır,

because that's how you can feel.

çünkü, öyle hissedersiniz.

Now the odd thing is, is that once you've been bitten

Şimdi garip olan şey, bu sivrisinek tarafından bir kez

by this mosquito, and you've had this disease,

ısırıldığınızda ve bu hastalığa yakalandığınızda,

your body develops antibodies,

vücudunuz antikorlar geliştirir,

so if you're bitten again with that strain,

böylece, eğer bu cins tarafından tekrar ısırılırsanız,

it doesn't affect you.

sizi etkilemez.

But it's not one virus, it's four,

Fakat, o tek virüs değildir, dört çeşittir ve

and the same protection that gives you the antibodies

antikorlar oluşturmanıza neden olan koruma ve daha önce size bulaşan

and protects you from the same virus that you had before

aynı virüse karşı sizi koruması esasında

actually makes you much more susceptible to the other three.

sizi diğer üç virüse karşı daha duyarlı yapar.

So the next time you get dengue fever,

Bu yüzden, bir dahaki sefere eğer farlı bir cinsten

if it's a different strain, you're more susceptible,

Dang humması kaparsanız, daha hassas olursunuz,

you're likely to get worse symptoms,

büyük bir ihtimalle daha kötü belirtiler ortaya çıkar

and you're more likely to get the more severe forms,

ve çok büyük bir ihtimalle daha şiddetli şekillerde, kanlı ateş

hemorrhagic fever or shock syndrome.

veya şok belirtileri gösterirsiniz.

So you don't want dengue once,

Onun için, bir kez dang humması olmak

and you certainly don't want it again.

istemezsiniz ama tekrar yakalanmayı kattiyen istemezsiniz.

So why is it spreading so fast?

O halde, niçin bu kadar hızlı yayılıyor?

And the answer is this thing.

Cevabı budur.

This is Aedes aegypti.

Bu, Aedes aegypti cinsi sivrisinektir.

Now this is a mosquito that came, like its name suggests,

Şimdi bu, isminden de anlaşılacağı gibi, Kuzey Afrika'dan gelen bir sivrisinektir

out of North Africa, and it's spread round the world.

ve tüm dünyaya yayılmaktadır.

Now, in fact, a single mosquito will only travel

Esasında, tek bir sivrisinek kendi başına

about 200 yards in its entire life. They don't travel very far.

tüm yaşamı boyunca yaklaşık olarak 200 metre seyahat eder. Çok uzak mesafeler katetmezler.

What they're very good at doing is hitchhiking,

En iyi yaptıkları şey otostopçuluktur,

particularly the eggs.

özellikle de yumurtaları.

They will lay their eggs in clear water, any pool, any puddle,

Yumurtalarını berrak bir suya ya da herhangi bir su birikintisine bırakacaklar,

any birdbath, any flower pot,

ya kuş banyosuna ya da herhangi bir çiçek saksısına,

anywhere there's clear water, they'll lay their eggs,

temiz su olan her yere yumurtalarını bırakacaklar

and if that clear water is near freight, it's near a port,

ve bu temiz su nakil sağlayan bir yere, iskeleye yakınsa

if it's anywhere near transport,

ya da ulaşım sağlayan herhangi bir yere yakınsa,

those eggs will then get transported around the world.

bu yumurtalar daha sonra dünyanın her yerine taşınacaktır.

And that's what's happened. Mankind has transported

Ve olan da buydu. Bu yumurtaları dünyanın

these eggs all the way around the world,

her yerine insaoğlu taşıdı

and these insects have infested over 100 countries,

ve bu haşarat 100'ü aşkın ülkeye musallat oldu

and there's now 2.5 billion people living in countries

ve şimdi bu sivrisineklerin yaşadığı bu ülkelerde

where this mosquito resides.

2.5 milyar insan yaşıyor.

To give you just a couple of examples

Eğer bunun ne kadar hızlı yayıldığı hakkında

how fast this has happened,

birkaç örnek vermek gerekirse,

in the mid-'70s, Brazil declared, "We have no Aedes aegypti,"

1970 lerin ortalarında, Brezilya "Aedes aegypti cinsi sivrisinek bizde yok," açıklamasını yaptı

and currently they spend about a billion dollars now

ve şu anda yılda 1 milyar dolar harcama yapıyorlar

a year trying to get rid of it, trying to control it,

bunlardan kurtulmak, kontrol altına almak için,

just one species of mosquito.

sadece tek bir sivrisinek türü için.

Two days ago, or yesterday, I can't remember which,

İki gün önce ya da dün, tam olarak hatırlayamıyorum,

I saw a Reuters report that said

bir Reuters raporu gördüm:

Madeira had had their first cases of dengue,

Madeira (Portakiz civarında bulunan özel adalar grubu) ilk dang vakaları görüldü,

about 52 cases, with about 400 probable cases.

yaklaşık 52 vaka, olası muhtemel 400 vaka.

That's two days ago.

İki gün önceydi.

Interestingly, Madeira first got the insect in 2005,

İlginçtir ki, Madeira'da bu haşereler ilk 2005'te görüldü

and here we are, a few years later,

ve şimdi, bir kaç yıl sonra,

first cases of dengue.

ilk dang vakası.

So the one thing you'll find is that where the mosquito goes,

Yani çıkaracağınız sonuç şudur ki, sivrisinekler nereye giderse

dengue will follow.

dang onu izleyecektir.

Once you've got the mosquito in your area,

Sivrisinek yaşadığınız bölgeye girdiğinde,

anyone coming into that area with dengue,

o bölgeye dang hummalı herhangi biri geldiğinde,

mosquito will bite them, mosquito will bite somewhere else,

sivrisinekler onları ısıracak, başka yerleri ısıracak

somewhere else, somewhere else,

başka yerleri,başka yerleri

and you'll get an epidemic.

ve salgın başlayacak.

So we must be good at killing mosquitos.

Öyleyse, sivrisinekleri öldürme konusunda

I mean, that can't be very difficult.

başarılı olmalıyız. demek istediğim, çok zor olamaz.

Well, there's two principle ways.

Burada iki esas usul var.

The first way is that you use larvicides.

İlk usul, larvisid kullanırsın.

You use chemicals. You put them into water where they breed.

Kimyasal madde kullanırsın. Onları üredikleri suya koyarsın.

Now in an urban environment, that's extraordinarily difficult.

Şimdi bunu kentsel çevrede uygulamak fevkalâde zordur.

You've got to get your chemical into every puddle,

Kimyasalların her su birikintisine koyulması lazım,

every birdbath, every tree trunk.

her bir kuş banyosuna, her bir ağaç gövdesine.

It's just not practical.

Bu (yol) basitçe hiç kullanışlı değil.

The second way you can do it

Uygulayabileceğin ikinci yol ise;

is actually trying to kill the insects as they fly around.

haşereleri etrafta uçarken öldürmeyi denemektir.

This is a picture of fogging.

Bu sislemenin bir resmi.

Here what someone is doing

Bakın bu adam ne yapıyor;

is mixing up chemical in a smoke

kimyasal maddeyi dumanla karıştırıyor

and basically spreading that through the environment.

ve temel olarak bunu etrafa yayıyor.

You could do the same with a space spray.

Bir arazi spreyi ile de yapılabilirdi.

This is really unpleasant stuff,

Bu gerçekten tatsız bir şey

and if it was any good, we wouldn't have this massive increase

ve biraz işe yarasaydı, sivrisineklerde bu büyük çaptaki çoğalma olmayacaktı

in mosquitos and we wouldn't have this massive increase in dengue fever.

ve dang hummasındaki artışı yaşamayacaktık.

So it's not very effective, but it's probably

Yani bu çok etkili değil, fakat belki de

the best thing we've got at the moment.

şu an sahip olduğumuzun en iyisi.

Having said that, actually, your best form of protection

Böyle söylesem de, aslında, sizin en iyi korunma şekliniz

and my best form of protection is a long-sleeve shirt

ve benim en iyi korunma şeklim uzun kollu gömlek

and a little bit of DEET to go with it.

ve buna eşlik eden biraz DEET (sineksavar).

So let's start again. Let's design a product,

Bu yüzden baştan başlayalım. Hadi bir ürün tasarlayalım,

right from the word go, and decide what we want.

en baştan ve ne istediğimizi belirleyelim.

Well we clearly need something that is effective

Pekala, apaçık belli ki biz sivrisinek nüfusunu azaltacak

at reducing the mosquito population.

etkili bir şey istiyoruz.

There's no point in just killing the odd mosquito here and there.

Orada burada bir kaç sivrisineği öldürmenin bir manası yok.

We want something that gets that population right the way down

Biz bu nüfusu doğrudan aşağı çekecek bir şey istiyoruz

so it can't get the disease transmission.

böylece hastalığı taşıyamayacaklar.

Clearly the product you've got has got to be safe to humans.

Şüphesiz ürününüz insanlar için güvenilir olmalı.

We are going to use it in and around humans.

Biz bunu insanların arasında ve çevrelerinde kullanacağız.

It has to be safe.

Güvenli olmalı.

We don't want to have a lasting impact on the environment.

Biz çevre üzerinde kalıcı bir etki bırakmak istemiyoruz.

We don't want to do anything that you can't undo.

Geri dönüşü olamayacak bir şey yapmak istemiyoruz.

Maybe a better product comes along in 20, 30 years.

Belki daha iyi bir ürün 20,30 yıl içinde ortaya çıkar.

Fine. We don't want a lasting environmental impact.

Pekâla, biz kalıcı bir çevresel etki istemiyoruz.

We want something that's relatively cheap, or cost-effective,

Görece ucuz ya da uygun maliyetli bir şey istiyoruz

because there's an awful lot of countries involved,

çünkü çok sayıda ülkeyi kapsıyor

and some of them are emerging markets,

ve bazıları gelişmekte olan piyasalar,

some of them emerging countries, low-income.

bazıları gelişmekte olan düşük gelirli ülkeler.

And finally, you want something that's species-specific.

Ve son olarak, türe özgü bir şey istiyorusunuz.

You want to get rid of this mosquito that spreads dengue,

Dang hummasını yayan sivrisineklerden kurtulmak istiyorsunuz,

but you don't really want to get all the other insects.

fakat aynı zamanda diğer böcekleri kapsamasını istemiyorsunuz.

Some are quite beneficial. Some are important to your ecosystem.

Bazıları oldukça faydalıdır. Bazıları ise ekosistem için önemlidir.

This one's not. It's invaded you.

Bu değil. Bu sizi istila ediyor.

But you don't want to get all of the insects.

Ama tüm haşerelerden kurtulmak istemiyorsunuz.

You just want to get this one.

Sadece bundan kurtulmak istiyorsunuz.

And most of the time, you'll find this insect

Ve çoğu zaman, bu haşereyi sizin ve evinizin

lives in and around your home,

etrafınızda bulacaksınız,

so this -- whatever we do has got to get to that insect.

yani bu -- bu haşerelerden kurtulmak için ne yaparsak bu haşereye ulaşmalı.

It's got to get into people's houses, into the bedrooms,

O (ürün) insanların evlerine, yatak odalarına

into the kitchens.

mutfaklarına girmek zorunda.

Now there are two features of mosquito biology

Şimdi sivrisinek biyolojisinin bu projede bize gerçekten

that really help us in this project,

yardımı dokunacak iki özelliği var,

and that is, firstly, males don't bite.

bunlardan ilki şu, erkekler ısırmaz.

It's only the female mosquito that will actually bite you.

Aslında sizi ısıranlar sadece dişi sivrisineklerdir.

The male can't bite you, won't bite you,

Erkek olanı ısıramaz, ısırmaz,

doesn't have the mouth parts to bite you.

sizi ısıracak ağız parçalarına sahip değiller.

It's just the female.

Sahip olanlar sadece dişiler.

And the second is a phenomenon

İkincisi ise bir fenomen (olağanüstü doğa olayı) ki

that males are very, very good at finding females.

erkekler dişileri bulmada çok çok iyiler.

If there's a male mosquito that you release,

Eğer bir erkek sivrisinek salarsanız

and if there's a female around, that male will find the female.

ve etrafta dişi bir sivrisinek varsa, erkek dişi olanı bulacaktır.

So basically, we've used those two factors.

Yani temelde, biz bu iki etkeni kullanıyoruz.

So here's a typical situation,

Burada tipik bir durum var,

male meets female, lots of offspring.

erkek ve dişi birleşir,bir çok döl oluşur.

A single female will lay about

Tek bir dişi tek seferde

up to 100 eggs at a time,

yaklaşık olarak yüzden fazla yumurta bırakır,

up to about 500 in her lifetime.

yaşamı boyunca 500 kez civarında yumurtlayacaktır.

Now if that male is carrying a gene

Eğer erkek

which causes the death of the offspring,

dölün ölümüne neden olacak bir gen taşıyorsa,

then the offspring don't survive,

döl hayatta kalamaz

and instead of having 500 mosquitos running around,

ve etrafta 500 sivrisinek dolaşacağına,

you have none.

hiç olmaz.

And if you can put more, I'll call them sterile,

Daha fazla (gen) koyabilirseniz, ben onlara kısır diyeceğim,

that the offspring will actually die at different stages,

döl farklı dönemlerde ölecektir,

but I'll call them sterile for now.

fakat ben şimdilik onlara kısır diyeceğim.

If you put more sterile males out into the environment,

Eğer çevreye daha fazla kısır erkek koyarsanız,

then the females are more likely to find a sterile male

dişilerin doğurgan olana nazaran kısır erkek bulmaları daha muhtemeldir

than a fertile one, and you will bring that population down.

ve siz bu nüfusu azaltmış olacaksınız.

So the males will go out, they'll look for females,

Böylece erkekler dışarı çıkacak, dişi arayacaklar,

they'll mate. If they mate successfully, then no offspring.

çiftleşecekler. Başarılı bir şekilde çiftleşirlerse, döl oluşmayacaktır.

If they don't find a female, then they'll die anyway.

Dişi bulamazlarsa da zaten ölecekler.

They only live a few days.

Sadece bir kaç gün yaşarlar.

And that's exactly where we are.

Ve burası tam olarak geldiğimiz noktadır.

So this is technology that was developed

Bu bir kaç yıl önce

in Oxford University a few years ago.

Oxford Univerisitesinde geliştirilen bir teknolojidir.

The company itself, Oxitec, we've been working

Şirketin kendisi ,Oxitec, (onarla) son 10 yıldır

for the last 10 years, very much on a sort of similar

beraber çalışıyoruz, bir ilaç şirketi olsaydı onun

development pathway that you'd get with a pharmaceutical company.

geliştirme yoluna çok benzer bir yol izliyoruz.

So about 10 years of internal evaluation, testing,

Yani bunu hazır olduğunu düşündüğümüz bir duruma getirmek için

to get this to a state where we think it's actually ready.

iç değerlendirmeyle, deneyle geçen yaklaşık on yıl.

And then we've gone out into the big outdoors,

Ondan sonra büyük açık havaya çıktık,

always with local community consent,

her zamana bölge halk onayı ile

always with the necessary permits.

ve her zaman gerekli ruhsatlar ile.

So we've done field trials now in the Cayman Islands,

Ve biz şimdi saha denemelerini Cayman adalarında,

a small one in Malaysia,

Malezya'da küçük ölçekli birini,

and two more now in Brazil.

ve şimdi Brezilya'da iki tanesini daha yapıyoruz.

And what's the result?

Peki sonuç nedir?

Well, the result has been very good.

Sonuçlar çok iyi.

In about four months of release,

Ortaya çıkışını izleyen yaklaşık dört ay içinde,

we've brought that population of mosquitos

sivrisinek nüfusunu

— in most cases we're dealing with villages here

--çoğu vakada küçükten başlayıp

of about 2,000, 3,000 people, that sort of size,

yaklaşık 2,000,3,000 civarında nüfusu olan,

starting small —

buradaki köylerle uğraşıyoruz --

we've taken that mosquito population down

sivrisinek nüfusunu

by about 85 percent in about four months.

yaklaşık dört ayda %85 kadar azalttık.

And in fact, the numbers after that get,

Ve aslında, bu sayıya ulaştıktan sonra

those get very difficult to count, because there just aren't any left.

sayması çok zorlaştı, çünkü neredeyse hiç kalmadı.

So that's been what we've seen in Cayman,

Bu deneylerde Cayman da ne sonuca vardıysak,

it's been what we've seen in Brazil

Brezilya'da da onu gördük.

in those trials.

Ve şu an yaptığımız şey

And now what we're doing is we're going through a process

bu deneyi büyük ölçeklerde görebilelim diye

to scale up to a town of about 50,000,

50,000 nüfusluk bir şehri kapsayacak şekilde büyültmek için

so we can see this work at big scale.

bir süreçten geçiyoruz.

And we've got a production unit in Oxford,

Oxford'da bir imalat bölümümüz var

or just south of Oxford, where we actually produce these mosquitos.

ya da Oxford'un güneyinde, bu sivrisinekleri ürettiğimiz yer.

We can produce them,

Bunları üretebiliriz,

in a space a bit more than this red carpet,

bu kırmızı halıdan biraz daha büyük bir alanda,

I can produce about 20 million a week.

bir haftada yaklaşık 20 milyon tane üretebilirim.

We can transport them around the world.

Dünyanın her yerine bunları taşıyabiliriz.

It's not very expensive, because it's a coffee cup --

Çok pahalı değil çünkü bir kahve fincanı --

something the size of a coffee cup

bir kahve fincanı büyüklüğünde bir şey --

will hold about three million eggs.

yaklaşık 3 milyon yumurta alır.

So freight costs aren't our biggest problem. (Laughter)

Yani nakliye ücreti bizim en büyük bir problemimiz olmayacak. ( Gülüşmeler)

So we've got that. You could call it a mosquito factory.

Yani bunu hallettik. Onu bir sivrisinek fabrikası olarak adlandırabilirsiniz.

And for Brazil, where we've been doing some trials,

Birtakım deneyleri uyguladığımız Brezilya için bilgi vermek gerekirse,

the Brazilian government themselves have now built

Brezilya hükümeti kendi sivrisinek fabrikalarını

their own mosquito factory, far bigger than ours,

inşa etmişler, bizimkisinden fazlasıyla büyük

and we'll use that for scaling up in Brazil.

ve biz Brezilya'da ölçekleme yapmak için burayı kullanacağız.

There you are. We've sent mosquito eggs.

İşte oldu. Sivrisinek yumurtalarını gönderdik

We've separated the males from the females.

Erkekleri dişilerden ayırdık.

The males have been put in little pots

Erkekler küçük kavanozlara yerleştirildi

and the truck is going down the road

ve kamyon yola koyuldu ve giderken yol boyunca

and they are releasing males as they go.

erkek sivrisinekleri serbest bırakıyorlar.

It's actually a little bit more precise than that.

Aslında bundan biraz daha detaylı.

You want to release them so that

Onları etrafa öyle salmak istersiniz ki

you get good coverage of your area.

bölgenizi en iyi şekilde kapsasın.

So you take a Google Map, you divide it up,

Böylece bir Google haritasını alırsınız, bunu parçalara ayırırsınız,

work out how far they can fly,

ne kadar uzağa uçabildiklerini hesaplarsınız

and make sure you're releasing such that you get

ve etrafa öyle salarsınız ki bölgeyi kapsamasını

coverage of the area, and then you go back,

temin edersiniz,sonra geri dönersiniz,

and within a very short space of time,

çok kısa bir zaman içinde,

you're bringing that population right the way down.

bu nüfusu doğrudan azaltırsınız.

We've also done this in agriculture.

Biz bunu tarımda da uyguladık.

We've got several different species of agriculture coming along,

Tarımın bir kaç farklı türünü elde ettik

and I'm hoping that soon

ve inanıyorum ki, yakında

we'll be able to get some funding together so we can get back

birlikte bazı fonlar alabileceğiz böylece geri dönebilecek

and start looking at malaria.

ve sıtmaya bakmaya başlayabileceğiz.

So that's where we stand at the moment,

Şu an geldiğimiz nokta burası

and I've just got a few final thoughts,

ve bir kaç nihai düşüncem var, ki o da

which is that this is another way in which biology

bunun biyolojinin şimdi bu alandaki toplumsal gelişmelerden bazılarında

is now coming in to supplement chemistry

kimyanın tamamlayıcısı olarak gelmesinin

in some of our societal advances in this area,

bir başka yolu olduğudur

and these biological approaches are coming in

ve bu biyolojik yaklaşımlar

in very different forms,

çok farklı şekillerde ortaya çıkıyor

and when you think about genetic engineering,

ve genetik mühendisliğini düşündüğünüzde,

we've now got enzymes for industrial processing,

şimdi endüstriyel işlemler için enzimler var,

enzymes, genetically engineered enzymes in food.

yiyecekler için genetik olarak tasarlanmış enzimler.

We have G.M. crops, we have pharmaceuticals,

Genetiği değiştirilmiş ürünlere, tıbbi ilaçlara

we have new vaccines,

aşılara sahibiz,

all using roughly the same technology, but with very different outcomes.

hepsi kabaca aynı teknolojiyi kullanıyor, fakat çok farklı sonuçlarla.

And I'm in favor, actually. Of course I am.

Ben lehindeyim, hakikatten. Şüphesiz öyleyim.

I'm in favor of particularly where the older technologies

Ben bilhassa eski teknolojilerin iyi çalışmadığı

don't work well or have become unacceptable.

ya da kabul edilemez hale geldşği durumlarda (onlardan) yanayım.

And although the techniques are similar,

Ve teknikler aynı olmasına rağmen,

the outcomes are very, very different,

sonuçlar çok,çok farklı

and if you take our approach, for example,

mesela bizim yaklaşımımızı ele alır

and you compare it to, say, G.M. crops,

ve diyelim ki genetiği değiştirilmis ürünlerle karşılaştırırsanız,

both techniques are trying to produce a massive benefit.

iki teknik de geniş çaplı bir yarar sağlama çabasında.

Both have a side benefit,

İkisinin de böcek ilacı kullanımını olağanüstü düzeyde

which is that we reduce pesticide use tremendously.

azaltabileceğimiz bir yan faydası var.

But whereas a G.M. crop is trying to protect the plant,

Oysa genetiği değiştirilmiş ürün bitkiyi korumaya çalışır,

for example, and give it an advantage,

örneğin, ve ona bir avantaj sağlar,

what we're actually doing is taking the mosquito

bizim gerçekte yaptığımız şey sivrisineği almak

and giving it the biggest disadvantage it can possibly have,

ve olabilecek en büyük zararı vererek,

rendering it unable to reproduce effectively.

verimli şekilde üreyemez hale getirmek.

So for the mosquito, it's a dead end.

Yani sivrisinekler için, bu bir çıkmaz sokak.

Thank you very much. (Applause)

Çok teşekkür ederim. (Alkış)