We can reprogram life. How to do it wisely | Juan Enriquez

Çeviri: Yunus ASIK Gözden geçirme: Sancak Gülgen

So, there's an actor called Dustin Hoffman.

Dustin Hoffman adında bir oyuncu var.

And years ago, he made this movie which some of you may have heard of,

Yıllar önce, belki bazılarınızın da duymuş olabileceği, "Mezuniyet"

called "The Graduate."

filmini çekti.

And there's two key scenes in that movie.

Bu filmde iki anahtar sahne var.

The first one is the seduction scene.

Birincisi, baştan çıkarma sahnesi.

I'm not going to talk about that tonight.

Bu gece bunun hakkında konuşmayacağım.

(Laughter)

(Kahkahalar)

The second scene is where he's taken out by the old guy to the pool,

İkinci sahne, yaşlı adam tarafından havuzdan çıkarıldığı sahne.

and as a young college graduate, the old guy basically says one word,

Yaşlı adam, genç bir üniversite mezununa sadece bir kelime söylüyor,

just one word.

tek bir kelime.

And of course, all of you know what that word is.

Tabii ki bu kelimeyi biliyorsunuz.

It's "plastics."

"Plastik".

(Laughter)

(Kahkahalar)

And the only problem with that is, it was completely the wrong advice.

Buradaki tek sorun, bunun kesinlikle yanlış bir tavsiye olmasıydı.

(Laughter)

(Kahkahalar)

Let me tell you why it was so wrong.

Size neyin yanlış olduğunu söyleyeyim.

The word should have been "silicon."

Söylediği kelime "silikon" olmalıydı.

And the reason it should have been silicon

Silikon dememin nedeni,

is because the basic patents for semiconductors had already been made,

yarı iletkenler için temel patentlerin zaten alınmış

had already been filed,

ve dosyalanmış olmasıydı

and they were already building them.

ve de zaten üretiliyorlardı.

So Silicon Valley was just being built in 1967,

1967'de film piyasaya sürüldüğünde, Silikon Vadisi

when this movie was released.

daha yeni kuruluyordu.

And the year after the movie was released,

Film piyasaya sürüldükten bir yıl sonra da

Intel was founded.

Intel kuruldu.

So had the graduate heard the right one word,

Eğer bu genç doğru kelimeyi duymuş olsaydı

maybe he would have ended up onstage -- oh, I don't know --

sahnelerde yerini alabilirdi. -- bilemiyorum --

maybe with these two.

Belki de bunlarla birlikte.

(Laughter)

(Kahkahalar)

So as you're thinking of that,

Şimdi diyorsunuzdur,

let's see what bit of advice we might want to give

gençlerimize ne tür bir tavsiye vermeliyiz ki

so that your next graduate doesn't become a Tupperware salesman.

bir sonraki mezununuz Tupperware satıcısı olmasın.

(Laughter)

(Kahkahalar)

So in 2015, what word of advice would you give people,

2015'te, insanlara ne tür bir tavsiye verirdiniz,

when you took a college graduate out by the pool

üniversite mezunu bir genci havuza götürüp

and you said one word, just one word?

hangi kelimeyi söylerdiniz, tek kelime?

I think the answer would be "lifecode."

Bence cevap "yaşam kodu" olurdu.

So what is "lifecode?"

"Yaşam kodu" nedir peki?

Lifecode is the various ways we have of programming life.

Yaşam kodu, hayatı programladığımız çeşitli yollardır.

So instead of programming computers,

Bilgisayarları programlamak yerine,

we're using things to program viruses

virüs programlarını,

or retroviruses or proteins

retrovirüsler veya proteinleri,

or DNA or RNA

DNA veya RNA'yı,

bitki veya hayvanları ya da bir varlık serisini kullanıyoruz.

or plants or animals, or a whole series of creatures.

And as you're thinking about this incredible ability

Yapmak istediğiniz şeyleri yaptırdığını

to make life do what you want it to do,

düşündüğünüz bu inanılmaz yetenek,

what it's programmed to do,

bunu yapmak için programlanmış,

what you end up doing

aslında yaptığınız şey

is taking what we've been doing for thousands of years,

binlerce yıldır yaptığımız şeyleri tekrar etmeniz,

which is breeding, changing,

üreme, değişim,

mixing, matching

karışım ve bütün yaşam formlarında

all kinds of life-forms,

denklik gibi şeyler

and we accelerate it.

ve biz bunu hızlandırıyoruz.

And this is not something new.

Bu yeni bir şey değil.

This humble mustard weed has been modified

Bu sıradan hardal otunu

so that if you change it in one way, you get broccoli.

bir şekilde değiştirirseniz, brokoli elde ediyorsunuz.

And if you change it in a second way, you get kale.

İkinci bir şekil değişimde lahana ortaya çıkıyor.

And if you change it in a third way,

Eğer üçüncü bir yolla değiştirirseniz,

you get cauliflower.

karnabahar elde ediyorsunuz.

So when you go to these all-natural, organic markets,

Tamamen doğal ve organik olan bu marketlere gidiyorsanız,

you're really going to a place

insanların, uzun zamandır

where people have been changing the lifecode of plants for a long time.

bitkilerin yaşam kodunu değiştirdiği bir yere gidiyorsunuz.

The difference today,

Bugünkü fark,

to pick a completely politically neutral term --

siyasi olarak tarafsız bir terim seçersek --

[Intelligent design]

[Akıllı tasarım]

(Laughter)

(Kahkahalar)

We're beginning to practice intelligent design.

Akıllı tasarım üzerinde çalışmaya başlıyoruz.

That means that instead of doing this at random

Bu demek oluyor ki bu işi rastgele yapıp

and seeing what happens over generations,

nesillerce ne olacağını gözlemlemek yerine,

we're inserting specific genes, we're inserting specific proteins,

özel genler ekliyoruz, özel proteinler ekliyoruz

and we're changing lifecode for very deliberate purposes.

ve yaşam kodunu oldukça planlanmış amaçlar için değiştiriyoruz.

And that allows us to accelerate how this stuff happens.

Bu da bize süreci hızlandırma imkânı sunuyor.

Let me just give you one example.

Size bir örnek vereyim.

Some of you occasionally might think about sex.

Bazılarınız arada seksi düşünebilir.

And we kind of take it for granted how we've changed sex.

Seksi nasıl değiştirdiğimizi kabul edelim.

So we think it's perfectly normal and natural to change it.

Biz değişimin oldukça normal ve doğal olduğunu düşünüyoruz.

What's happened with sex over time is --

Sekse yıllar içinde olan şey --

normally, sex equals baby, eventually.

genelde, seks eşittir bebektir, nihayetinde.

But in today's world,

Ama bugünkü dünyada,

sex plus pill equals no baby.

seks artı hap eşittir bebek yok demek.

(Laughter)

(Kahkahalar)

And again, we think that's perfectly normal and natural,

Yine, biz bunun gayet normal ve doğal olduğunu düşünüyoruz,

but that has not been the case for most of human history.

ama insanlık tarihinin çoğunda durum böyle değildi.

And it's not the case for animals.

Hayvanlar için de böyle değil.

What it is does is it gives us control,

Bu durum kontolü bize veriyor,

so sex becomes separate from conception.

böylece seks, hamilelikten bağımsız hâle geliyor.

And as you're thinking of the consequences of that,

Ve bunun sonuçlarına baktığınızda,

then we've been playing with stuff

daha ileri düzeydeki şeyleri de

that's a little bit more advanced, like art.

değiştiriyoruz, sanat gibi.

Not in the sense of painting and sculpture,

Resim ya da heykel sanatı değil de

but in the sense of assisted reproductive technologies.

yardımlı üretken teknolojiler sanatı.

So what are assisted reproductive technologies?

Peki nedir yardımlı üretken teknolojileri?

Assisted reproductive technologies are things like in vitro fertilization.

Yardımlı üretken teknolojileri, tüp bebektekine benzer şeylerdir.

And when you do in vitro fertilization, there's very good reasons to do it.

Tüp bebek yaptırdığınızda bunun oldukça geçerli bir nedeni var.

Sometimes you just can't conceive otherwise.

Bazen başka türlü hamile kalamazsınız.

But when you do that,

Ama bunu kullandığınızda

what you’re doing is separating sex, conception, baby.

yaptığınız şey seks, hamilelik ve bebeği ayırmaktır.

So you haven't just taken control of when you have a baby,

Yalnızca ne zaman bebeğiniz olacağını değil,

you've separated when the baby and where the baby is fertilized.

bebeğin nerede ve ne zaman dölleneceğini de ayırdınız.

So you've separated the baby

Yani bebeği vücut ve

from the body from the act.

eylemden ayırdınız.

And as you're thinking of other things we've been doing,

Yaptığımız diğer şeyleri düşünün,

think about twins.

ikizleri düşünün mesela.

So you can freeze sperm, you can freeze eggs,

Spermi dondurabilir, yumurtaları dondurabilir,

you can freeze fertilized eggs.

döllenmiş yumurtaları dondurabilirsiniz.

And what does that mean?

Peki bu ne anlama geliyor?

Well, that's a good thing if you're a cancer patient.

Eğer bir kanser hastasıysanız, bu iyi bir şey.

You're about to go under chemotherapy or under radiation,

Kemoterapi ya da radyasyona girmek üzereyken

so you save these things.

bunları saklayabilirsiniz.

You don't irradiate them.

Radyasyona maruz bırakmazsınız.

But if you can save them and you can freeze them,

Bunları saklayabilir ve dondurabilirseniz

and you can have a surrogate mother,

ve taşıyıcı anne bulabilirsiniz,

it means that you've decoupled sex from time.

seksi zamandan ayırdınız demektir.

It means you can have twins born -- oh, in 50 years?

İkizleriniz olabilir demektir. -- 50 yıl içinde mi?

(Laughter)

(Kahkahalar)

In a hundred years?

100 yıl?

Two hundred years?

200 yıl?

And these are three really profound changes

Bu üç ciddi derin değişim,

that are not, like, future stuff.

gelecekteki şeyler gibi değildir.

This is stuff we take for granted today.

Bu artık doğal karşıladığımız bir şey.

So this lifecode stuff turns out to be a superpower.

Böylece yaşam kodu olayı bir süper güç hâline geliyor.

It turns out to be this incredibly powerful way of changing viruses,

Virüslerdeki, bitkilerdeki ve hayvanlardaki

of changing plants, of changing animals,

bu olağanüstü güçlü değişim şekli,

perhaps even of evolving ourselves.

muhtemelen gelişimimiz hâline geliyor.

It's something that Steve Gullans and I have been thinking about for a while.

Steve Gullans ile bir süredir düşündüğümüz bir şey.

Let's have some risks.

Biraz risk alalım.

Like every powerful technology, like electricity, like an automobile,

Elektrik, otomobil ve bilgisayar gibi bütün güçlü teknolojiler,

like computers, this stuff potentially can be misused.

imkânlar dâhilinde suistimal edilebilir.

And that scares a lot of people.

Bu da birçok insanı korkutuyor.

And as you apply these technologies,

Bu teknolojileri kullandıkça,

you can even turn human beings into chimeras.

insanları canavarlara bile dönüştürebilirsiniz.

Remember the Greek myth where you mix animals?

Hayvanların karıldığı Yunan efsanesini hatırlıyor musunuz?

Well, some of these treatments

Bu tedavilerin bazıları

actually end up changing your blood type.

aslında kan grubunuzu değiştiriyor.

Or they'll put male cells in a female body or vice versa,

Ya da erkek hücrelerini kadın vücuduna koyacaklar ya da tam tersini yapacaklar,

which sounds absolutely horrible

ki bu korkunç duruyor

until you realize, the reason you're doing that

ta ki bunu yapma sebebinizin kanser tedavisinde

is you're substituting bone marrow during cancer treatments.

kemik iliği nakli olduğunu fark edene kadar.

So by taking somebody else's bone marrow,

Başka birinin kemik iliğini alarak,

you may be changing some fundamental aspects of yourself,

bazı temel özelliklerinizi değiştiriyor olabilirsiniz

but you're also saving your life.

ama hayatınızı da kurtarıyorsunuz.

And as you're thinking about this stuff,

Siz bunları düşünürken,

here's something that happened 20 years ago.

20 yıl önce olan bir şeyi göstereyim.

This is Emma Ott.

Bu Emma Ott.

She's a recent college admittee.

Kendisi yeni bir üniversite öğrencisi.

She's studying accounting.

Muhasebe okuyor.

She played two varsity sports. She graduated as a valedictorian.

İki üniversite takımında oynadı. Bölüm birincisi olarak mezun oldu.

And that's not particularly extraordinary,

Bu çok da sıradışı değil,

except that she's the first human being born to three parents.

üç ebeveyne sahip olan ilk kişi olması dışında.

Why?

Neden?

Because she had a deadly mitochondrial disease

Çünkü kalıtımla almış olabileceği ölümcül bir

that she might have inherited.

mitokondrial hastalığı vardı.

So when you swap out a third person's DNA

Üçüncü bir kişinin DNA'sını aldığınızda

and you put it in there,

ve yerine koyduğunuzda,

you save the lives of people.

insanların hayatlarını kurtarırsınız.

But you also are doing germline engineering,

Aynı zamanda genetik mühendislik de yapıyorsunuz,

which means her kids, if she has kids, will be saved

yani eğer çocukları olursa çocukları da kurtulacak

ve bu hastalığı yaşamayacak.

and won't go through this.

And [their] kids will be saved,

Çocuklarının çocukları da kurtarılmış olacak

and their grandchildren will be saved,

ve onların torunları da kurtulacak,

and this passes on.

bu böyle sürüp gidecek.

That makes people nervous.

Bu insanları endişelendiriyor.

So 20 years ago, the various authorities said,

20 yıl önce, çeşitli uzmanlar dedi ki:

why don't we study this for a while?

"Neden bir süre bunun üzerinde çalışmıyoruz?"

There are risks to doing stuff, and there are risks to not doing stuff,

Bu şeyi yapmanın ve yapmamanın riskleri var,

because there were a couple dozen people saved by this technology,

çünkü bu teknolojiyle kurtulan birkaç düzine insan var,

and then we've been thinking about it for the next 20 years.

sonraki 20 yıl bunun üzerine düşündük.

So as we think about it,

Şimdi baktığımızda,

as we take the time to say, "Hey, maybe we should have longer studies,

"Belki de daha uzun süre çalışmalıyız,

maybe we should do this, maybe we should do that,"

belki şunu da yapmalıyız, belki bunu da yapmalıyız" diyoruz,

there are consequences to acting, and there are consequences to not acting.

yapmanın sonuçları var, yapmamanın sonuçları var.

Like curing deadly diseases --

Ölümcül hastalıkların tedavisi --

which, by the way, is completely unnatural.

bu arada, tamamen yapaydır.

It is normal and natural for humans to be felled

İnsanların çocuk felci salgını, çiçek hastalığı ve tüberkülozdan

by massive epidemics of polio, of smallpox, of tuberculosis.

hayatlarını kaybetmesi tamamen normal ve doğal.

When we put vaccines into people, we are putting unnatural things

İnsanlara aşı yaptığımızda, vücutlarına doğal olmayan şeyler

into their body

enjekte ediyoruz,

because we think the benefit outweighs the risk.

çünkü yararın, riske üstün geldiğini düşünüyoruz.

Because we've built unnatural plants, unnatural animals,

Yapay bitkiler ve yapay hayvanlar ürettiğimiz için

we can feed about seven billion people.

yaklaşık 7 milyar insanı besleyebiliyoruz.

We can do things like create new life-forms.

Yeni yaşam formları oluşturmak gibi şeyleri yapabiliyoruz.

And as you create new life-forms, again, that sounds terribly scary

Yeni yaşam formları oluşturdukça, yine korkutucu

and terribly bothersome,

ve rahatsız edici görünüyor,

until you realize that those life-forms live on your dining room table.

ta ki bu yaşam formlarının yemek masanızda yaşadığını fark edene dek.

Those flowers you've got on your dining room table --

Yemek masanızın üzerinde duran o çiçekler --

there's not a lot that's natural about them,

çok da doğal olduklarını söyleyemeyiz,

because people have been breeding the flowers to make this color,

çünkü insanlar, o çiçekleri renk vermeleri, aynı boyda kalmaları

to be this size, to last for a week.

ve bir hafta dayanmaları için üretirler.

You don't usually give your loved one wildflowers

Genelde sevdiğiniz kişiye yabani çiçek vermezsiniz,

because they don't last a whole lot of time.

çünkü çok uzun süre dayanmıyorlar.

What all this does

Tüm bunların hepsi

is it flips Darwin completely on his head.

tamamen Darwin'in kafasında döner.

See, for four billion years,

İşte, dört milyar yıldır,

what lived and died on this planet depended on two principles:

bütün dünyada yaşamış ve ölmüş her şey iki ilkeye bağlıydı:

on natural selection and random mutation.

Doğal seçim ve rastlantısal mutasyon.

And so what lived and died, what was structured,

Yaşamış ve ölmüş, yapılanmış şeyler,

has now been flipped on its head.

kafasında dönüp durmuştur.

And what we've done

Ve yaptığımız şey

is created this completely parallel evolutionary system

doğal olmayan seçim ve raslantısal olmayan mutasyonu çalıştığımız

where we are practicing unnatural selection and non-random mutation.

bu tamamen paralel evrimsel sistemi oluşturdu.

So let me explain these things.

Size bunları açıklayayım.

This is natural selection.

Bu doğal seçim.

This is unnatural selection.

Bu yapay seçim.

(Laughter)

(Kahkahalar)

So what happens with this stuff is,

Bu sistemin yol açtığı şey şu;

we started breeding wolves thousands of years ago

binlerce yıl önce Orta Asya'da kurtları köpeklere dönüştürmek için

in central Asia to turn them into dogs.

onları üretmeye başladık.

And then we started turning them into big dogs

Ve onları büyük köpeklere ve küçük köpeklere

and into little dogs.

dönüştürmeye başladık.

But if you take one of the chihuahuas

Eğer 5. Cadde'de Hermès marka

you see in the Hermès bags on Fifth Avenue

bir çantanın içinde gördüğün Şivava'yı ele alırsak,

and you let it loose on the African plain,

onu Afrika ovasına bırakabilir

you can watch natural selection happen.

ve doğal seleksiyonun meydana geldiğini izleyebilirsin.

(Laughter)

(Kahkahalar)

Few things on Earth are less natural than a cornfield.

Dünyadaki birkaç şey mısır tarlasından daha az doğaldır.

You will never, under any scenario, walk through a virgin forest

Asla hiçbir senaryo dâhilinde bakir bir ormanda yürüyemeyecek,

and see the same plant growing in orderly rows

bazı bitkilerin benzer zamanlarda düzenli sıralar hâlinde

at the same time,

büyüdüğünü göremeyeceksiniz,

nothing else living there.

orada hiçbir şey yaşamayacak.

When you do a cornfield,

Mısır tarlası ektiğinde,

you're selecting what lives and what dies.

yaşayan ve ölenleri siz seçiyorsunuz.

And you're doing that through unnatural selection.

Doğal olmayan bir seçim yapıyorsunuz.

It's the same with a wheat field, it's the same with a rice field.

Bu buğday tarlası için de, pirinç tarlası için de aynıdır.

It's the same with a city, it's the same with a suburb.

Bu şehir için de, varoş semti için de aynıdır.

In fact, half the surface of Earth

Aslında, Dünya yüzeyinin yarısı

has been unnaturally engineered

doğal olmayan bir şekilde tasarlanmıştır.

so that what lives and what dies there is what we want,

Bu yüzden yaşayanlar ve ölenler bizim isteğimiz gibidir,

which is the reason why you don't have grizzly bears

Manhattan şehir merkezinde dolaşan boz ayıların

walking through downtown Manhattan.

yok olmasına sebep olduğumuz gibi.

How about this random mutation stuff?

Rastgele mutasyona ne diyorsunuz?

Well, this is random mutation.

Bu rastgele mutasyon.

This is Antonio Alfonseca.

Bu Antonio Alfonseca.

He's otherwise known as the Octopus, his nickname.

Ayrıca Octopus (Ahtapot) rumuzuyla da biliniyor.

He was the Relief Pitcher of the Year in 2000.

2000 yılının yardımcı atıcısı seçilmişti.

And he had a random mutation that gave him six fingers

Rastgele mutasyona sahipti ve her iki elinde de

on each hand,

altı parmağı vardı,

which turns out to be really useful if you're a pitcher.

eğer bir atıcıysanız, gerçekten faydası olduğu ortaya çıkıyor.

(Laughter)

(Kahkahalar)

How about non-random mutation?

Ya rastgele olmayan mutasyon?

A non-random mutation is beer.

Rastgele olmayan mutasyonlardan birisi biradır.

It's wine. It's yogurt.

Şaraptır. Yoğurttur.

How many times have you walked through the forest

Kaç kez bir ormanın içinden yürüdünüz ve

and found all-natural cheese?

tamamen doğal peynir buldunuz?

Or all-natural yogurt?

Tamamen doğal bir yoğurt?

So we've been engineering this stuff.

Bu yüzden bu şeyleri tasarlıyorduk.

Now, the interesting thing is,

Şu an ilginç olan şey,

we get to know the stuff better.

daha iyi şeyler bilmemiz.

We found one of the single most powerful gene-editing instruments,

Yoğurdun içinde, en güçlü gen düzenleme araçlarından biri olan

CRISPR, inside yogurt.

CRISPR'i bulduk.

And as we start engineering cells,

Hücre mühendisliğine başlarken,

we're producing eight out of the top 10 pharmaceutical products,

arterit hastalığı tedavisinde kullanılan maddeleri de içeren,

including the stuff that you use to treat arthritis,

en iyi 10 eczacılık ürünü dışında, 8 ürün üretiyorduk.

which is the number one best-selling drug, Humira.

Bir numara olanı ve en çok satan ilaç, Humira.

So this lifecode stuff.

Yaşam kodu işleri.

It really is a superpower.

Gerçekten de süper bir güç.

It really is a way of programming stuff,

Gerçekten de programlamanın bir yolu

and there's nothing that's going to change us

ve bizi yaşam kodundan daha fazla

more than this lifecode.

değiştirecek bir şey yok.

So as you're thinking of lifecode,

Bu yüzden yaşam kodunu düşünürken,

let's think of five principles

rehberliğe başlarkenki

as to how we start guiding,

beş prensibi düşünelim,

and I'd love you to give me more.

daha fazlasını vermek isterdim.

So, principle number one:

Bir numaralı prensip:

we have to take responsibility for this stuff.

Bu şeyler için sorumluluk almak zorundayız.

The reason we have to take responsibility

Sorumlu olduğumuz için

is because we're in charge.

sorumluluk almak zorundayız.

These aren't random mutations.

Bunlar rastgele mutasyonlar değil.

This is what we are doing, what we are choosing.

Bunları yapıyor ve seçiyoruz.

It's not, "Stuff happened."

"Bunlar olabilir" değil.

It didn't happen at random.

Bu rastgele olmadı.

It didn't come down by a verdict of somebody else.

Başka birinin kararıyla dayatılmadı.

We engineer this stuff,

Bu şeyi biz düzenliyoruz

and it's the Pottery Barn rule: you break it, you own it.

ve bu Pottery Barn Kuralı: Parçala ve sahip ol.

Principle number two:

İki numaralı prensip:

we have to recognize and celebrate diversity in this stuff.

Bu çeşitliliğin farkına varmalı ve kutlamalıyız.

There have been at least 33 versions of hominids

Dünya üzerinde yaşayan en azından 33 farklı

that have walked around this Earth.

insana benzeyen canlı modeli vardı.

Most all of them went extinct except us.

Bizim dışımızda çoğunun nesli tükendi.

But the normal and natural state of this Earth

Aynı zaman diliminde çeşitli insan versiyonlarının

is we have various versions of humans walking around at the same time,

var olması, dünyanın normal ve doğal bir hâlidir.

which is why most of us have some Neanderthal in us.

Çoğumuzun içinde ilkel bir insan (Neanderthal) olduğu gibi.

Some of us have some Denisova in us.

Bazılarımızın içinde biraz Denisova var.

And some in Washington have a lot more of it.

Washington'dakilerde biraz daha fazla.

(Laughter)

(Kahkahalar)

Principle number three:

Üç numaralı prensip:

we have to respect other people's choices.

Diğer insanların seçimlerine saygı duymalıyız.

Some people will choose to never alter.

Bazı insanlar asla değiştirmeyi onaylamaz.

Some people will choose to alter all.

Bazıları her zaman değiştirmeyi onaylar.

Some people will choose to alter plants but not animals.

Bazıları bitkileri değiştirmeyi onaylayacak

fakat hayvanlardakini onaylamayacak.

Some people will choose to alter themselves.

Bazıları kendini değiştirmeyi seçecekler.

Some people will choose to evolve themselves.

Bazıları evrim geçirmeyi seçecekler.

Diversity is not a bad thing,

Çeşitlilik kötü bir şey değildir,

because even though we think of humans as very diverse,

çünkü böylece biz insanlar, çok çeşitli düşünürüz.

we came so close to extinction

Hepimiz nesli tükenmeye yakın olan

that all of us descend from a single African mother

Afrikalı bir annenin soyundan geldik.

and the consequence of that

Bunun sonucu olarak da,

is there's more genetic diversity in 55 African chimpanzees

55 Afrika şempazesinde olan genetik çeşitlilik

than there are in seven billion humans.

yedi milyar insandan daha fazla.

Principle number four:

Dört numaralı prensip:

we should take about a quarter of the Earth

Dünya'nın çeyreğini almalı

and only let Darwin run the show there.

ve sadece Darwin'in teorisini uygulamalıyız.

It doesn't have to be contiguous,

Bu yer bitişik olmak zorunda değil,

doesn't have to all be tied together.

birbirine bağlı olmak zorunda değil.

It should be part in the oceans, part on land.

Bir kısmı okyanustan bir kısmı karadan olmalı.

But we should not run every evolutionary decision on this planet.

Gezegendeki tüm evrimsel kararları uygulamamalıyız.

We want to have our evolutionary system running.

Evrimsel sistemin çalışmasını istiyoruz.

We want to have Darwin's evolutionary system running.

Darwin'in evrimsel sisteminin çalışmasını istiyoruz.

And it's just really important to have these two things running in parallel

Parelel olarak bu iki çalışmaya sahip olmak ve evrimi bastırmamak

and not overwhelm evolution.

gerçekten de önemli.

(Applause)

(Alkış)

Last thing I'll say.

Sonuncuyu söyleyeceğim.

This is the single most exciting adventure human beings have been on.

Bu, insanoğlu üzerinde oluşmuş en heyecan verici tek maceradır.

This is the single greatest superpower humans have ever had.

Bu, insanların sahip olduğu tek büyük süper güçtür.

It would be a crime for you not to participate in this stuff

Bu konulara katılmadığın için suçlu olabilirdiniz,

because you're scared of it,

çünkü ondan korktunuz

because you're hiding from it.

ve ondan saklanıyordunuz.

You can participate in the ethics. You can participate in the politics.

Ahlak kurallarına katılabilirsiniz. Siyasete katılabilirsiniz.

You can participate in the business.

Ticarete katılabilirsiniz.

You can participate in just thinking about where medicine is going,

Tıbbın nereye gittiği, sanayinin nereye gittiği

where industry is going,

ve dünyanın ne olacağı

where we're going to take the world.

fikirlerine de katılabilirdiniz.

It would be a crime for all of us

Farkında olmadan birisi bize,

not to be aware when somebody shows up at a swimming pool

yüzme havuzunu gösterir ve bir kelime söylerse, sadece bir kelime,

and says one word, just one word,

eğer dinlemezsen ve bu kelime "hayat şifresi" ise,

if you don't listen if that word is "lifecode."

bu bizim suçumuz olabilir.

Thank you very much.

Çok teşekkür ederim.

(Applause)

(Alkış)