We can reprogram life. How to do it wisely | Juan Enriquez

Tłumaczenie: Capa Girl Korekta: Barbara Guzik

So, there's an actor called Dustin Hoffman.

Jest taki aktor, Dustin Hoffman.

And years ago, he made this movie which some of you may have heard of,

Kiedyś nakręcił film, o którym może słyszeliście,

called "The Graduate."

"Absolwent".

And there's two key scenes in that movie.

Są tam dwie kluczowe sceny.

The first one is the seduction scene.

Pierwsza to scena uwodzenia.

I'm not going to talk about that tonight.

Nie będę o niej dziś mówić.

(Laughter)

(Śmiech)

The second scene is where he's taken out by the old guy to the pool,

W drugiej scenie stary jegomość zabiera absolwenta na basen

and as a young college graduate, the old guy basically says one word,

i mówi do niego jedno słowo.

just one word.

Tylko jedno.

And of course, all of you know what that word is.

Oczywiście wiecie, co to za słowo.

"Plastiki".

It's "plastics."

(Laughter)

(Śmiech)

And the only problem with that is, it was completely the wrong advice.

Problem w tym, że to była zła rada.

(Śmiech)

(Laughter)

Let me tell you why it was so wrong.

Wyjaśnię wam dlaczego.

The word should have been "silicon."

Powinien był powiedzieć "krzem".

A to dlatego,

And the reason it should have been silicon

is because the basic patents for semiconductors had already been made,

że już wtedy istniały pierwsze patenty

had already been filed,

na półprzewodniki,

and they were already building them.

które już budowano.

So Silicon Valley was just being built in 1967,

Dolina Krzemowa zaczęła powstawać w 1967 roku,

when this movie was released.

kiedy wyszedł ten film.

And the year after the movie was released,

A rok po jego premierze

Intel was founded.

założono firmę Intel.

So had the graduate heard the right one word,

Gdyby absolwent usłyszał właściwe słowo,

to może skończyłby na scenie

maybe he would have ended up onstage -- oh, I don't know --

maybe with these two.

z tą dwójką.

(Laughter)

(Śmiech)

So as you're thinking of that,

Mając to na względzie,

let's see what bit of advice we might want to give

zastanówmy się, jaką radę dać przyszłym absolwentom,

so that your next graduate doesn't become a Tupperware salesman.

żeby nie skończyli jako sprzedawcy plastików.

(Laughter)

(Śmiech)

So in 2015, what word of advice would you give people,

Jaką radę dalibyście w 2015 roku,

when you took a college graduate out by the pool

zabierając absolwenta na basen?

Jakie byłoby to słowo?

and you said one word, just one word?

I think the answer would be "lifecode."

Myślę, że to powinien być "kod życia".

So what is "lifecode?"

Co to jest?

Lifecode is the various ways we have of programming life.

To różne metody programowania życia.

So instead of programming computers,

Zamiast programować komputery,

programujemy wirusy

we're using things to program viruses

or retroviruses or proteins

albo retrowirusy, albo białka,

or DNA or RNA

DNA, RNA,

or plants or animals, or a whole series of creatures.

rośliny, zwierzęta, albo całą serię stworzeń.

And as you're thinking about this incredible ability

Ta niesamowita możliwość tworzenia

to make life do what you want it to do,

organizmów robiących to,

what it's programmed to do,

do czego je zaprogramowaliśmy,

what you end up doing

służy nam już od tysięcy lat i tylko ją przyspieszamy.

is taking what we've been doing for thousands of years,

which is breeding, changing,

Hodujemy, zmieniamy,

mieszamy i łączymy najróżniejsze formy życia

mixing, matching

all kinds of life-forms,

i udoskonalamy je.

and we accelerate it.

And this is not something new.

To nic nowego.

Modyfikowaliśmy gorczycę tak,

This humble mustard weed has been modified

że z jednej modyfikacji powstał brokuł,

so that if you change it in one way, you get broccoli.

And if you change it in a second way, you get kale.

z drugiej jarmuż,

And if you change it in a third way,

a z trzeciej

you get cauliflower.

kalafior.

So when you go to these all-natural, organic markets,

Kiedy idziemy na ekologiczny targ,

to tak naprawdę kupujemy rośliny,

you're really going to a place

where people have been changing the lifecode of plants for a long time.

których kod życia jest od dawna zmieniany.

The difference today,

Obecnie z tą różnicą,

to pick a completely politically neutral term --

tu posłużę się neutralnym terminem...

[Intelligent design]

[Inteligentny projekt]

(Laughter)

(Śmiech)

We're beginning to practice intelligent design.

że zaczynamy go stosować.

That means that instead of doing this at random

Czyli zamiast zdawać hodowlę na ślepy los

i czekać przez pokolenia na wyniki,

and seeing what happens over generations,

wprowadzamy konkretne geny, białka

we're inserting specific genes, we're inserting specific proteins,

and we're changing lifecode for very deliberate purposes.

i zmieniamy kod życia w sposób bardzo celowy.

And that allows us to accelerate how this stuff happens.

To pozwala przyspieszyć proces modyfikacji.

Let me just give you one example.

Podam przykład.

Some of you occasionally might think about sex.

Niektórzy z was czasami myślą o seksie.

And we kind of take it for granted how we've changed sex.

I nikogo raczej nie dziwi to, jakim zmianom uległ seks.

So we think it's perfectly normal and natural to change it.

Wydaje nam się, że zmiany w seksie to norma.

What's happened with sex over time is --

Z upływem czasu seks się zmienił,

normally, sex equals baby, eventually.

bo tradycyjnie z seksu powstawało dziecko.

But in today's world,

W dzisiejszym świecie

sex plus pill equals no baby.

seks i pigułki nie dają dziecka.

(Laughter)

(Śmiech)

And again, we think that's perfectly normal and natural,

Uznajemy to za normalne i naturalne,

but that has not been the case for most of human history.

ale tak nie było przez większość naszych dziejów.

And it's not the case for animals.

W świecie zwierząt też tego nie ma.

What it is does is it gives us control,

To nam pozwala na kontrolę

so sex becomes separate from conception.

i rozdzielenie seksu i zapłodnienia.

And as you're thinking of the consequences of that,

Kiedy rozważymy tego konsekwencje,

then we've been playing with stuff

okazuje się, że igraliśmy z czymś

bardziej skomplikowanym jak sztuka.

that's a little bit more advanced, like art.

Not in the sense of painting and sculpture,

Nie w sensie obrazu czy rzeźby,

but in the sense of assisted reproductive technologies.

a technik wspomagania reprodukcji.

So what are assisted reproductive technologies?

Co to za techniki?

Assisted reproductive technologies are things like in vitro fertilization.

Na przykład zapłodnienie in vitro.

And when you do in vitro fertilization, there's very good reasons to do it.

Kiedy się na nie decydujemy, musimy mieć ku temu dobry powód.

Sometimes you just can't conceive otherwise.

Czasami nie można począć dziecka inaczej.

But when you do that,

Ale robiąc to,

what you’re doing is separating sex, conception, baby.

rozdziela się seks, zapłodnienie i dziecko.

So you haven't just taken control of when you have a baby,

Kontrolujemy nie tylko czas narodzin,

you've separated when the baby and where the baby is fertilized.

ale też czas i miejsce zapłodnienia.

So you've separated the baby

Oddziela się dziecko

from the body from the act.

od ciała i aktu.

And as you're thinking of other things we've been doing,

Rozważając inne rzeczy, które robimy,

think about twins.

pomyślmy o bliźniętach.

Możemy dziś zamrażać komórki jajowe i spermę,

So you can freeze sperm, you can freeze eggs,

you can freeze fertilized eggs.

a nawet zapłodnione komórki jajowe.

And what does that mean?

Co to oznacza?

Well, that's a good thing if you're a cancer patient.

Dla chorego na raka to wspaniałe wieści,

bo przed rozpoczęciem leczenia chemio- czy radioterapią

You're about to go under chemotherapy or under radiation,

można je uchronić

so you save these things.

You don't irradiate them.

przed uszkodzeniem.

Ale skoro można je zamrozić i zachować,

But if you can save them and you can freeze them,

and you can have a surrogate mother,

a do tego znaleźć matkę zastępczą,

it means that you've decoupled sex from time.

to znaczy, że rozdziela się seks i czas.

It means you can have twins born -- oh, in 50 years?

Bliźnięta mogą się urodzić w odstępie 50 lat.

(Laughter)

(Śmiech)

100 lat?

In a hundred years?

Two hundred years?

200 lat?

And these are three really profound changes

To wielkie zmiany,

that are not, like, future stuff.

które nie są już wizją odległej przyszłości.

This is stuff we take for granted today.

Dla nas to już norma.

So this lifecode stuff turns out to be a superpower.

Ten "kod życia" okazuje się potężną siłą

It turns out to be this incredibly powerful way of changing viruses,

i narzędziem do modyfikacji wirusów,

of changing plants, of changing animals,

roślin, zwierząt,

perhaps even of evolving ourselves.

być może nawet nas samych.

Steve Gullans i ja myślimy o tym już od jakiegoś czasu.

It's something that Steve Gullans and I have been thinking about for a while.

Let's have some risks.

Zaryzykujmy.

Like every powerful technology, like electricity, like an automobile,

Jak każda potężna technologia, elektryczność, samochód, komputery,

like computers, this stuff potentially can be misused.

kod życia też jest podatny na nadużycia.

And that scares a lot of people.

To wielu ludzi przeraża.

Stosując te technologie,

And as you apply these technologies,

you can even turn human beings into chimeras.

można nawet zmienić człowieka w chimerę.

Remember the Greek myth where you mix animals?

Pamiętacie mieszańce zwierząt z greckich mitów?

Well, some of these treatments

Niektóre z tych technik

actually end up changing your blood type.

mogą zmienić grupę krwi.

Or they'll put male cells in a female body or vice versa,

Przenieść męskie komórki do ciała kobiety i odwrotnie.

which sounds absolutely horrible

Brzmi to okropnie,

until you realize, the reason you're doing that

chyba że celem tych zabiegów

is you're substituting bone marrow during cancer treatments.

jest przeszczep szpiku podczas leczenia raka.

So by taking somebody else's bone marrow,

Poddając się przeszczepowi szpiku,

you may be changing some fundamental aspects of yourself,

może dojść do zmiany niektórych naszych cech,

but you're also saving your life.

ale przecież ratujemy życie.

And as you're thinking about this stuff,

Skoro już o tym mówimy,

here's something that happened 20 years ago.

oto historia sprzed 20 lat.

This is Emma Ott.

To jest Emma Ott.

She's a recent college admittee.

Niedawno dostała się na studia

She's studying accounting.

i studiuje księgowość.

She played two varsity sports. She graduated as a valedictorian.

Była w dwóch drużynach sportowych i jedną z najlepszych studentek.

And that's not particularly extraordinary,

To nie byłoby nic nadzwyczajnego,

except that she's the first human being born to three parents.

gdyby nie fakt, że jest pierwszą osobą, która miała troje rodziców.

Why?

Dlaczego?

Because she had a deadly mitochondrial disease

Bo miała śmiertelną chorobę mitochondrialną,

that she might have inherited.

którą mogła odziedziczyć.

Biorąc DNA od osoby trzeciej

So when you swap out a third person's DNA

and you put it in there,

i dodając je do pozostałych dwóch,

you save the lives of people.

można ocalić ludzkie życie.

But you also are doing germline engineering,

Przy okazji zmienia się linię komórek rozrodczych,

which means her kids, if she has kids, will be saved

dzięki czemu jej potomstwo

też będzie wolne od tych chorób,

and won't go through this.

And [their] kids will be saved,

podobnie jak ich dzieci

and their grandchildren will be saved,

i ich wnuki,

and this passes on.

i tak dalej.

That makes people nervous.

To ludzi niepokoi.

So 20 years ago, the various authorities said,

20 lat temu niektóre władze mówiły,

why don't we study this for a while?

"Może najpierw to przebadajmy".

There are risks to doing stuff, and there are risks to not doing stuff,

Ryzykujemy, kiedy coś robimy, ale i wtedy, kiedy nic nie robimy.

because there were a couple dozen people saved by this technology,

Ta technologia ocaliła kilkadziesiąt osób,

a potem zaprzestano jej na 20 lat.

and then we've been thinking about it for the next 20 years.

Pamiętajmy,

So as we think about it,

as we take the time to say, "Hey, maybe we should have longer studies,

że rozważając dłuższe badania

i to, co powinno być robione, a co nie,

maybe we should do this, maybe we should do that,"

zawsze poniesiemy konsekwencje naszych decyzji.

there are consequences to acting, and there are consequences to not acting.

Like curing deadly diseases --

Jak w przypadku leczenia chorób śmiertelnych,

which, by the way, is completely unnatural.

co, nawiasem mówiąc, jest całkowicie nienaturalne.

It is normal and natural for humans to be felled

Normalne i naturalne jest to,

że ludzie są narażeni na epidemie polio, ospy czarnej czy gruźlicy.

by massive epidemics of polio, of smallpox, of tuberculosis.

When we put vaccines into people, we are putting unnatural things

Szczepiąc ludzi, podajemy im coś nienaturalnego do organizmu,

into their body

because we think the benefit outweighs the risk.

bo uważamy, że korzyści przewyższają ryzyko.

Dzięki stworzeniu nienaturalnych roślin i zwierząt,

Because we've built unnatural plants, unnatural animals,

we can feed about seven billion people.

możemy wykarmić około 7 miliardów ludzi.

We can do things like create new life-forms.

Możemy tworzyć nowe formy życia,

And as you create new life-forms, again, that sounds terribly scary

co znowu brzmi przerażająco

and terribly bothersome,

i strasznie kłopotliwie,

until you realize that those life-forms live on your dining room table.

dopóki nie stwierdzimy, że mamy je na talerzu.

Those flowers you've got on your dining room table --

Kwiaty na stole

nie są już naturalne,

there's not a lot that's natural about them,

because people have been breeding the flowers to make this color,

bo ludzie stworzyli ich kolor,

wielkość, dodali im żywotności.

to be this size, to last for a week.

Zwykle nie daje się ukochanej polnych kwiatów,

You don't usually give your loved one wildflowers

because they don't last a whole lot of time.

bo szybko więdną.

What all this does

To wszystko

is it flips Darwin completely on his head.

całkowicie wstrząsa teorią Darwina.

Przez 4 miliardy lat to,

See, for four billion years,

what lived and died on this planet depended on two principles:

co żyło i umierało na tej planecie, podlegało dwóm zasadom,

on natural selection and random mutation.

selekcji naturalnej i spontanicznym mutacjom.

Obecnie cały ten system

And so what lived and died, what was structured,

stanął na głowie.

has now been flipped on its head.

And what we've done

Udało nam się stworzyć

is created this completely parallel evolutionary system

równoległy system ewolucyjny,

oparty na sztucznej selekcji i indukowanej mutacji.

where we are practicing unnatural selection and non-random mutation.

So let me explain these things.

Pozwólcie, że wyjaśnię.

This is natural selection.

To jest selekcja naturalna,

a to selekcja sztuczna.

This is unnatural selection.

(Laughter)

(Śmiech)

So what happens with this stuff is,

Do zmiany doszło

we started breeding wolves thousands of years ago

tysiące lat temu w Azji Środkowej

in central Asia to turn them into dogs.

kiedy z hodowli wilków powstały psy,

And then we started turning them into big dogs

które przekształciliśmy

w duże i małe osobniki.

and into little dogs.

But if you take one of the chihuahuas

Ale zmieniając środowisko małej chihuahua

you see in the Hermès bags on Fifth Avenue

z wygodnej torebki Hermèsa z Piątej Alei

and you let it loose on the African plain,

na równinę afrykańską,

you can watch natural selection happen.

można zaobserwować, jak zachodzi selekcja naturalna.

(Laughter)

(Śmiech)

Few things on Earth are less natural than a cornfield.

Ciężko jest znaleźć coś mniej naturalnego od pola kukurydzy.

You will never, under any scenario, walk through a virgin forest

Spacerując po puszczy, nigdy nie natkniecie się

and see the same plant growing in orderly rows

na uporządkowane rzędy tej samej rośliny,

at the same time,

a jednocześnie

nothing else living there.

brak innych roślin dookoła.

When you do a cornfield,

Uprawiając kukurydzę,

you're selecting what lives and what dies.

decydujecie o tym, co żyje, a co umiera.

To jest selekcja sztuczna.

And you're doing that through unnatural selection.

It's the same with a wheat field, it's the same with a rice field.

Podobnie jest z polami pszenicy, ryżu,

It's the same with a city, it's the same with a suburb.

z miastami i przedmieściami.

Połowa powierzchni Ziemi

In fact, half the surface of Earth

została zaprojektowana sztucznie,

has been unnaturally engineered

so that what lives and what dies there is what we want,

bo to my decydujemy, co ma na niej żyć.

which is the reason why you don't have grizzly bears

Dlatego niedźwiedzie grizli

walking through downtown Manhattan.

nie spacerują po centrum Manhattanu.

Oto przykład

How about this random mutation stuff?

Well, this is random mutation.

przypadkowej mutacji.

This is Antonio Alfonseca.

To jest Antonio Alfonseca,

He's otherwise known as the Octopus, his nickname.

pseudonim Ośmiornica.

Najlepszy miotacz 2000 roku.

He was the Relief Pitcher of the Year in 2000.

And he had a random mutation that gave him six fingers

Dzięki losowej mutacji ma sześć palców u każdej ręki.

on each hand,

which turns out to be really useful if you're a pitcher.

Okazuje się to przydatne w bejsbolu.

(Laughter)

(Śmiech)

Jeśli chodzi o mutację indukowaną,

How about non-random mutation?

A non-random mutation is beer.

jej przykładem jest piwo,

It's wine. It's yogurt.

wino, jogurt.

How many times have you walked through the forest

Ile razy idąc przez las,

natknęliście się na naturalny ser?

and found all-natural cheese?

Or all-natural yogurt?

Albo całkowicie naturalny jogurt?

Tworzymy te produkty.

So we've been engineering this stuff.

Now, the interesting thing is,

Co ciekawe,

idzie nam coraz lepiej.

we get to know the stuff better.

We found one of the single most powerful gene-editing instruments,

Wewnątrz jogurtu odkryliśmy

jedno z najpotężniejszych narzędzi do edycji genów, CRISPR.

CRISPR, inside yogurt.

Wraz z rozwojem inżynierii komórkowej,

And as we start engineering cells,

powstaje 8 z 10 najlepszych produktów farmaceutycznych,

we're producing eight out of the top 10 pharmaceutical products,

wykorzystywanych na przykład w leczeniu zapalenia stawów,

including the stuff that you use to treat arthritis,

which is the number one best-selling drug, Humira.

jak najlepiej sprzedający się lek Humira.

So this lifecode stuff.

Ten kod życia ma naprawdę potężną moc.

It really is a superpower.

Dzięki niemu naprawdę można coś zaprogramować.

It really is a way of programming stuff,

and there's nothing that's going to change us

Nic nie zmieni nas bardziej

more than this lifecode.

niż kod życia.

So as you're thinking of lifecode,

Myśląc o nim,

let's think of five principles

pomyślmy o pięciu zasadach,

as to how we start guiding,

które wskażą nam, jak postępować.

Może znajdziecie ich więcej.

and I'd love you to give me more.

So, principle number one:

Zasada numer jeden.

we have to take responsibility for this stuff.

Musimy wziąć odpowiedzialność za tworzony materiał,

bo to my się tym zajmujemy.

The reason we have to take responsibility

is because we're in charge.

To nie są mutacje spontaniczne.

These aren't random mutations.

This is what we are doing, what we are choosing.

My je konstruujemy, wybieramy.

It's not, "Stuff happened."

To nie stało się samo

It didn't happen at random.

ani przypadkowo.

It didn't come down by a verdict of somebody else.

Nie zadecydował o tym ktoś inny.

My konstruujemy te rzeczy,

We engineer this stuff,

and it's the Pottery Barn rule: you break it, you own it.

zatem odpowiadamy za nie.

Principle number two:

Zasada numer dwa.

we have to recognize and celebrate diversity in this stuff.

Musimy uznać i respektować różnorodność w tej dziedzinie.

There have been at least 33 versions of hominids

Jak dotąd po Ziemi chodziły

co najmniej 33 wersje człowiekowatych.

that have walked around this Earth.

Most all of them went extinct except us.

Wszystkie z wyjątkiem nas wyginęły.

But the normal and natural state of this Earth

Ale to normalne i naturalne,

is we have various versions of humans walking around at the same time,

że kilka wersji człowiekowatych żyje na Ziemi w tym samym czasie.

which is why most of us have some Neanderthal in us.

Dlatego większość z nas ma w sobie coś z neandertalczyka

Some of us have some Denisova in us.

czy denisowianina.

Ci w Waszyngtonie pewnie o wiele więcej.

And some in Washington have a lot more of it.

(Laughter)

(Śmiech)

Principle number three:

Zasada numer trzy.

we have to respect other people's choices.

Musimy szanować wybory innych ludzi.

Some people will choose to never alter.

Niektórzy nigdy nie wybiorą modyfikacji.

Some people will choose to alter all.

Inni będą wszystko modyfikować.

Some people will choose to alter plants but not animals.

Jeszcze inni będą modyfikować rośliny, ale nie zwierzęta.

Some people will choose to alter themselves.

Niektórzy będą modyfikować siebie,

Some people will choose to evolve themselves.

ewoluować.

Różnorodność nie jest zła,

Diversity is not a bad thing,

bo nawet jeśli sądzimy, że jesteśmy bardzo zróżnicowani,

because even though we think of humans as very diverse,

byliśmy tak blisko wymarcia,

we came so close to extinction

that all of us descend from a single African mother

że jesteśmy potomkami jednej afrykańskiej matki.

and the consequence of that

W konsekwencji

is there's more genetic diversity in 55 African chimpanzees

55 afrykańskich szympansów wykazuje więcej różnic genetycznych

than there are in seven billion humans.

niż siedem miliardów ludzi.

Principle number four:

Zasada numer cztery.

Powinniśmy pozwolić, żeby na 1/4 powierzchni Ziemi

we should take about a quarter of the Earth

and only let Darwin run the show there.

selekcja naturalna nadal zachodziła bez naszej ingerencji.

It doesn't have to be contiguous,

Nie musi to być teren ściśle wydzielony,

doesn't have to all be tied together.

tworzący całość.

It should be part in the oceans, part on land.

Część powinna obejmować ląd, a część wody oceanów.

But we should not run every evolutionary decision on this planet.

Nie powinniśmy decydować o całej ewolucji na tej planecie.

We want to have our evolutionary system running.

Chcemy, żeby funkcjonował nasz system ewolucyjny

We want to have Darwin's evolutionary system running.

i system ewolucyjny Darwina.

And it's just really important to have these two things running in parallel

To bardzo ważne, żeby funkcjonowały paralelnie

and not overwhelm evolution.

i nie przytłaczały ewolucji.

(Applause)

(Brawa)

Last thing I'll say.

Jeszcze jedno.

This is the single most exciting adventure human beings have been on.

To najbardziej ekscytująca zmiana, jakiej doświadczył nasz gatunek,

This is the single greatest superpower humans have ever had.

największa super moc, jaką kiedykolwiek posiadaliśmy.

Zbrodnią byłoby nie brać w tym udziału,

It would be a crime for you not to participate in this stuff

because you're scared of it,

bojąc się tego,

because you're hiding from it.

ukrywając się przed tym.

Można uczestniczyć w tworzeniu zasad etyki,

You can participate in the ethics. You can participate in the politics.

w podejmowaniu decyzji politycznych czy biznesowych.

You can participate in the business.

Można zwyczajnie rozważać, dokąd zmierza medycyna,

You can participate in just thinking about where medicine is going,

where industry is going,

przemysł,

where we're going to take the world.

dokąd my zmierzamy, próbując posiąść świat.

It would be a crime for all of us

Byłoby zbrodnią,

not to be aware when somebody shows up at a swimming pool

świadomie nie zabrać głosu w dyskusji

and says one word, just one word,

na temat tego,

if you don't listen if that word is "lifecode."

czym jest "kod życia".

Thank you very much.

Dziękuję bardzo.

(Applause)

(Brawa)