We can reprogram life. How to do it wisely | Juan Enriquez

Translator: Hồng Khánh Lê Reviewer: Ha Nguyen

So, there's an actor called Dustin Hoffman.

Có một diễn viên tên là Dustin Hoffman.

And years ago, he made this movie which some of you may have heard of,

Cách đây khá lâu, anh ta đóng bộ phim mà các bạn có lẽ đã nghe nói tới,

called "The Graduate."

đó là phim "Tốt nghiệp."

And there's two key scenes in that movie.

Có 2 cảnh chính trong phim.

The first one is the seduction scene.

Cảnh thứ nhất là cảnh "nóng" quyến rũ

I'm not going to talk about that tonight.

Tôi không nói đến chuyện đó tối nay.

(Laughter)

(Cười)

The second scene is where he's taken out by the old guy to the pool,

Cảnh thứ hai là cảnh anh ta bị một người lớn tuổi lôi ra hồ bơi,

and as a young college graduate, the old guy basically says one word,

và bởi vì đó là một cậu sinh viên mới tốt nghiệp, nên khi người lớn tuổi đó nói 1 từ,

just one word.

chỉ một từ.

And of course, all of you know what that word is.

Và đương nhiên, các bạn đều biết đó là từ gì.

It's "plastics."

Đó là từ "chất dẻo"

(Laughter)

(Cười)

And the only problem with that is, it was completely the wrong advice.

Và một vấn đề duy nhất là, đó không hoàn toàn là lời khuyên tồi.

(Laughter)

(Cười)

Let me tell you why it was so wrong.

Cho phép tôi nói với bạn tại sao nó không tồi.

The word should have been "silicon."

Từ đó nên là từ "silicon."

And the reason it should have been silicon

Và lý do nó nên là từ silicon

is because the basic patents for semiconductors had already been made,

là vì đó là nơi sinh ra các sáng chế tiên phong về chất bán dẫn ,

had already been filed,

được đăng ký

and they were already building them.

và được thực hiện.

So Silicon Valley was just being built in 1967,

Vậy Thung lũng Silicon được xây dựng đúng vào năm 1967,

when this movie was released.

năm bộ phim này được phát hành.

And the year after the movie was released,

Và 1 năm sau khi cuốn phim được phát hành,

Intel was founded.

hãng Intel được sáng lập.

So had the graduate heard the right one word,

Vậy chàng tốt nghiệp đã nghe đúng 1 từ,

maybe he would have ended up onstage -- oh, I don't know --

có lẽ anh ta đã xuất hiện trên cảnh diễn -- ôi, tôi không biết --

maybe with these two.

có lẽ với hai cảnh này.

(Laughter)

(Cười)

So as you're thinking of that,

Vì các bạn đang nghĩ đến cảnh có,

let's see what bit of advice we might want to give

nên chúng ta hãy xem chúng ta muốn khuyên điều gì

so that your next graduate doesn't become a Tupperware salesman.

để sinh viên sắp tốt nghiệp không trở thành người chào hàng nhựa Tupperware.

(Laughter)

(Cười)

So in 2015, what word of advice would you give people,

Vậy trong năm 2015, người ta dùng từ gì để khuyên

when you took a college graduate out by the pool

khi bạn nhận bằng đại học với tâm lý xả hơi bên hồ bơi

and you said one word, just one word?

bằng một từ, chỉ một từ thôi nhé?

I think the answer would be "lifecode."

Tôi nghĩ câu trả lời sẽ là "lifecode"

So what is "lifecode?"

Vậy "lifecode" là gì?

Lifecode is the various ways we have of programming life.

Lifecode là nhiều cách thức khác nhau để tổ chức cuộc sống.

So instead of programming computers,

Vậy thay vì lập trình máy tính,

we're using things to program viruses

thì chúng ta dùng nhiều thứ để lập trình các virus

or retroviruses or proteins

hay retrovirus hay protein

or DNA or RNA

hay ADN hay ARN

or plants or animals, or a whole series of creatures.

hay cây cỏ hay động vật, hay cả một chuỗi các sinh vật.

And as you're thinking about this incredible ability

Và trong khi bạn đang nghĩ về khả năng đáng kinh ngạc

to make life do what you want it to do,

để khiến cuộc sống làm đúng điều bạn muốn,

what it's programmed to do,

nên cái được lập trình để thực hiện,

what you end up doing

cái bạn nhắm đến cuối cùng

is taking what we've been doing for thousands of years,

chính là điều chúng ta làm từ hàng nghìn năm nay,

which is breeding, changing,

những thứ đó được tạo ra, thay đổi,

mixing, matching

trộn lẫn, kết nối

all kinds of life-forms,

tất cả các dạng sự sống,

and we accelerate it.

và ta còn kích thích chúng

And this is not something new.

Và đây không phải là mới mẻ.

This humble mustard weed has been modified

Cây mù tạt nhỏ bé này đã được biến đổi

so that if you change it in one way, you get broccoli.

để nếu bạn thay đổi nó theo cách nào đó, bạn sẽ có bông cải xanh.

And if you change it in a second way, you get kale.

Và nếu đổi nó theo cách khác, bạn sẽ có cải xoăn

And if you change it in a third way,

Và nếu bạn đổi nó theo cách khác nữa

you get cauliflower.

thì bạn sẽ có súp-lơ

So when you go to these all-natural, organic markets,

Vậy khi bạn đi đến chợ có sản phẩm sinh học tự nhiên,

you're really going to a place

thì thực ra bạn đến một nơi

where people have been changing the lifecode of plants for a long time.

ở đó người ta đã thay đổi mã sự sống của rau quả sau 1 thời gian dài

The difference today,

Trong một ngày khác,

to pick a completely politically neutral term --

để chọn 1 thuật ngữ trung lập về chính trị

[Intelligent design]

[Thiết kế thông minh]

(Laughter)

(Cười)

We're beginning to practice intelligent design.

Chúng ta sẽ bắt đầu thực hành thiết kế thông minh.

That means that instead of doing this at random

Nghĩa là thay vì để sự việc xảy một cách tình cờ

and seeing what happens over generations,

và thấy nó xảy ra ở nhiều thế hệ tương lai

we're inserting specific genes, we're inserting specific proteins,

nghĩa là ta đang chèn vào những gen đặc biệt, các protein đặc biệt,

and we're changing lifecode for very deliberate purposes.

và chúng ta làm thay đổi mã sự sống với mục đích rõ ràng.

And that allows us to accelerate how this stuff happens.

Và điều đó cho phép ta tăng tốc độ thay đổi.

Let me just give you one example.

Xin đưa ra một ví dụ.

Some of you occasionally might think about sex.

Vài người trong các bạn có thể nghĩ về sex

And we kind of take it for granted how we've changed sex.

Và tôi giả dụ, chúng ta muốn thay đổi trong cách làm "chuyện ấy"

So we think it's perfectly normal and natural to change it.

Chúng ta nghĩ thay đổi là bình thường và tự nhiên.

What's happened with sex over time is --

Điều xảy ra với sex là --

normally, sex equals baby, eventually.

bình thường, em bé là kết quả của "ấy"

But in today's world,

Nhưng trong thế giới hôm nay,

sex plus pill equals no baby.

"chuyện ấy" với thuốc ngừa thai thì không tạo em bé.

(Laughter)

(Cười)

And again, we think that's perfectly normal and natural,

Và một lần nữa, tôi nghĩ điều đó bình thường và tự nhiên,

but that has not been the case for most of human history.

nhưng đó không phải là trường hợp của hầu hết lịch sử nhân loại.

And it's not the case for animals.

Và nó không phải cách của động vật.

What it is does is it gives us control,

Điều đó cho chúng ta sự kiểm soát,

so sex becomes separate from conception.

vậy sex trở nên được tách rời khỏi việc thụ thai.

And as you're thinking of the consequences of that,

Và như bạn đang nghĩ về ảnh hưởng của việc này,

then we've been playing with stuff

chúng ta tiếp tục làm việc đó

that's a little bit more advanced, like art.

với những tiến bộ như trong nghệ thuật.

Not in the sense of painting and sculpture,

Không có nghĩa gì đối với hội họa và điêu khắc,

but in the sense of assisted reproductive technologies.

nhưng có ý nghĩa cho công nghệ hỗ trợ sinh sản.

So what are assisted reproductive technologies?

Vậy công nghệ hỗ trợ sinh sản là gì?

Assisted reproductive technologies are things like in vitro fertilization.

Công nghệ hỗ trợ sinh sản là những thứ như thụ tinh trong ống nghiệm.

And when you do in vitro fertilization, there's very good reasons to do it.

Và khi bạn làm thụ tinh ống nghiệm, bạn có nhiều lý do cần thiết để làm.

Sometimes you just can't conceive otherwise.

Đôi khi chỉ do bạn không thể thụ thai.

Nhưng khi bạn làm điều đó,

But when you do that,

what you’re doing is separating sex, conception, baby.

chính là lúc bạn đang tách rời quá trình sex -> thụ tinh -> em bé.

So you haven't just taken control of when you have a baby,

Vậy bạn không chỉ kiểm soát thời gian để bạn có em bé,

you've separated when the baby and where the baby is fertilized.

mà còn tách rời thời điểm và nơi để em bé được thụ thai.

So you've separated the baby

Vậy bạn đã tách em bé

from the body from the act.

ra khỏi cơ thể và hành động của mình.

And as you're thinking of other things we've been doing,

Và khi bạn nghĩ về trường hợp khác mà chúng ta đang làm,

think about twins.

ví dụ trường hợp sinh đôi.

Bạn có thể đông lạnh tinh trùng, bạn có thể đông lạnh trứng,

So you can freeze sperm, you can freeze eggs,

you can freeze fertilized eggs.

bạn có thể đông lạnh trứng đã thụ tinh.

And what does that mean?

Và điều đó có nghĩa gì?

Well, that's a good thing if you're a cancer patient.

Vâng, đó là việc cần thiết nếu bạn bị bệnh ung thư.

You're about to go under chemotherapy or under radiation,

Bạn cần đi hóa trị hay xạ trị,

và bạn vẫn giữ được tinh trùng và trứng.

so you save these things.

You don't irradiate them.

Bạn không xạ trị chúng.

Nhưng nếu bạn có thể lưu giữ trứng và làm lạnh chúng,

But if you can save them and you can freeze them,

and you can have a surrogate mother,

và bạn có thể thuê một người mang thai hộ

it means that you've decoupled sex from time.

nó có nghĩa là bạn tách qiá trình trên ra khỏi thời gian

It means you can have twins born -- oh, in 50 years?

Nó có nghĩa là bạn có thể có cặp sinh đôi -- ôi, cách nhau 50 năm?

(Laughter)

(Cười)

In a hundred years?

100 năm?

Two hundred years?

200 năm?

And these are three really profound changes

Có 3 thay đổi thật sự sâu sắc

mà không phải là chuyện của tương lai.

that are not, like, future stuff.

This is stuff we take for granted today.

Đây là việc ta có thể thấy lúc này.

So this lifecode stuff turns out to be a superpower.

Vậy mã sự sống hóa ra là một năng lực siêu nhiên.

It turns out to be this incredibly powerful way of changing viruses,

Đó là cách thay đổi virus mạnh mẽ đến mức không tin được,

of changing plants, of changing animals,

thay đổi cây cỏ, thay đổi động vật,

perhaps even of evolving ourselves.

có lẽ thậm chí thay đổi chính chúng ta.

It's something that Steve Gullans and I have been thinking about for a while.

Nó là thứ mà Steve Gullans và tôi đang suy nghĩ.

Let's have some risks.

Hãy chấp nhận mạo hiểm.

Like every powerful technology, like electricity, like an automobile,

Như trong từng công nghệ năng lượng, như điện, xe hơi,

like computers, this stuff potentially can be misused.

như máy vi tính, điều này có thể bị lạm dụng.

And that scares a lot of people.

Và điều đó làm kinh sợ nhiều người.

Và vì bạn áp dụng những công nghệ này,

And as you apply these technologies,

you can even turn human beings into chimeras.

bạn có thể thậm chí biến người thành quái thú.

Remember the Greek myth where you mix animals?

Có phải trong thần thoại Hy Lạp người và động vật có cơ thể trộn lẫn với nhau?

Well, some of these treatments

Vâng, một số can thiệp

actually end up changing your blood type.

thật sự làm thay đổi nhóm máu.

Or they'll put male cells in a female body or vice versa,

Hay là có thể đặt những tế bào đực trong cơ thể con cái hay ngược lại,

which sounds absolutely horrible

điều đó nghe thật ghê sợ

until you realize, the reason you're doing that

cho đến khi bạn nghĩ, lý do bạn làm điều đó

is you're substituting bone marrow during cancer treatments.

là do bạn thay thế tủy xương trong khi điều trị ung thư.

So by taking somebody else's bone marrow,

Vậy bằng cách lấy tủy xương của người khác,

you may be changing some fundamental aspects of yourself,

bạn có thể thay đổi một vài đặc tính cơ bản của mình,

but you're also saving your life.

nhưng bạn cũng đang cứu lấy mình.

And as you're thinking about this stuff,

Đây là ví dụ khác,

here's something that happened 20 years ago.

đã xảy ra cách đây 20 năm.

This is Emma Ott.

Đây là Emma Ott.

She's a recent college admittee.

Cô ta là một sinh viên mới.

She's studying accounting.

Cô ta học kế toán.

She played two varsity sports. She graduated as a valedictorian.

Cô ta chơi trong 2 đội thể thao trường. Cô ta được đọc diễn văn lễ ra trường.

And that's not particularly extraordinary,

Và đó không có gì đặc biệt,

except that she's the first human being born to three parents.

trừ một điều là cô ta là con của 3 bố mẹ.

Tại sao?

Why?

Vì cô ta mắc căn bệnh hiểm nghèo liên quan đến tế bào: Mitochondrion

Because she had a deadly mitochondrial disease

that she might have inherited.

có lẽ bị di truyền.

So when you swap out a third person's DNA

Vậy khi bạn trao đổi ADN với người thứ 3

and you put it in there,

và bạn đặt nó vào trong đó,

you save the lives of people.

bạn giữ được mạng sống của nhiều người.

But you also are doing germline engineering,

Nhưng bạn cũng làm công nghệ chọn gen,

which means her kids, if she has kids, will be saved

có nghĩa là con cái của cô ấy, (nếu cô ấy có con), sẽ được cứu

and won't go through this.

và sẽ không lặp lại bệnh đó.

And [their] kids will be saved,

Và con của họ sẽ được cứu,

and their grandchildren will be saved,

cháu của họ cũng được thoát,

and this passes on.

và cứ tiếp tục như thế.

That makes people nervous.

Điều đó làm người ta khó chịu.

So 20 years ago, the various authorities said,

Vì cách đây 20 năm, nhiều nhà chức trách nói,

why don't we study this for a while?

thời gian vừa qua, tại sao ta không biết điều đó?

There are risks to doing stuff, and there are risks to not doing stuff,

Có nhiều nguy hiểm khi làm điều đó, và có nhiều nguy hiểm hơn nếu không làm,

because there were a couple dozen people saved by this technology,

vì đã có vài chục người được cứu nhờ công nghệ này,

and then we've been thinking about it for the next 20 years.

rồi ta sẽ còn nghĩ về điều đó trong suốt 20 năm tới.

Vậy khi nghĩ về điều đó,

So as we think about it,

as we take the time to say, "Hey, maybe we should have longer studies,

khi chúng ta nói, "Này, có thể chúng ta nên kéo dài việc học tập,

có thể chúng ta nên làm điều này, có thể chúng ta nên làm điều kia,"

maybe we should do this, maybe we should do that,"

there are consequences to acting, and there are consequences to not acting.

có những hệ quả bởi hành động, và có nhiều hệ quả bởi việc không hành động.

Like curing deadly diseases --

Như việc chữa trị căn bệnh hiểm nghèo --

which, by the way, is completely unnatural.

cách nào đi nữa thì nó cũng hoàn toàn không theo tự nhiên.

It is normal and natural for humans to be felled

Nó bình thường và tự nhiên cho người bị mắc bệnh

by massive epidemics of polio, of smallpox, of tuberculosis.

trong các đại dịch bại liệt, đậu mùa, lao phổi.

When we put vaccines into people, we are putting unnatural things

Khi tiêm vắc xin cho mọi người chúng ta tiêm thứ không tự nhiên

into their body

vào cơ thể họ

because we think the benefit outweighs the risk.

vì chúng ta nghĩ lợi ích sẽ nhiều hơn nguy cơ.

Vì chúng ta trồng những cây, nuôi những con vật không hẳn từ tự nhiên,

Because we've built unnatural plants, unnatural animals,

we can feed about seven billion people.

chúng ta có thể nuôi sống khoảng 7 tỷ người.

We can do things like create new life-forms.

Chúng ta có thể làm những thứ như tạo ra dạng sự sống mới.

Và khi bạn tạo ra dạng sự sống mới, một lần nữa, điều đó nghe rất khinh khiếp

And as you create new life-forms, again, that sounds terribly scary

and terribly bothersome,

và làm mọi người thật sự khó chịu,

until you realize that those life-forms live on your dining room table.

cho đến khi bạn nghĩ rằng những dạng sự sống này sống trên bàn ăn của bạn.

Those flowers you've got on your dining room table --

Những bông hoa mà bạn có trên bàn ăn --

there's not a lot that's natural about them,

chúng không tự nhiên lắm đâu,

because people have been breeding the flowers to make this color,

vì người ta trồng những bông hoa này để tạo ra những màu sắc này,

to be this size, to last for a week.

để có được kích cỡ này, để chúng tươi suốt tuần.

You don't usually give your loved one wildflowers

Thường thì bạn không thích hoa dại đâu

because they don't last a whole lot of time.

vì chúng héo nhanh lắm.

Điều mà ta làm ở đây

What all this does

là đảo ngược hoàn toàn lý thuyết của Darwin.

is it flips Darwin completely on his head.

Hãy xem, trong 4 tỷ năm,

See, for four billion years,

what lived and died on this planet depended on two principles:

sống và chết trên hành tinh này phụ thuộc 2 nguyên lý:

on natural selection and random mutation.

chọn lọc tự nhiên và đột biến ngẫu nhiên.

And so what lived and died, what was structured,

Vậy cái gì đã sống và chết, cái gì đã được xây dựng,

has now been flipped on its head.

bây giờ đã bị đảo lộn.

And what we've done

Và điều mà chúng ta làm

is created this completely parallel evolutionary system

là tạo ra một hệ thống tiến hóa song song

where we are practicing unnatural selection and non-random mutation.

ở đó ta thực hiện những chọn lọc không tự nhiên và đột biến không ngẫu nhiên.

So let me explain these things.

Để tôi giải thích những vấn đề trên.

This is natural selection.

Đây là sự chọn lọc tự nhiên.

This is unnatural selection.

Đây là chọn lọc không tự nhiên.

(Laughter)

(Cười)

So what happens with this stuff is,

Vậy điều xảy ra với việc này là,

we started breeding wolves thousands of years ago

chúng ta bắt đầu nuôi chó sói cách đây hàng nghìn năm

in central Asia to turn them into dogs.

ở trung Á để biến chúng thành chó nhà.

And then we started turning them into big dogs

Rồi ta làm chúng thành chó to

and into little dogs.

và rồi thành chó nhỏ.

But if you take one of the chihuahuas

Nhưng nếu bạn bắt 1 con chó chihuahua

you see in the Hermès bags on Fifth Avenue

đang nằm trong túi xách Hermes siêu đắt tiền trên đại lộ Fifth

and you let it loose on the African plain,

rồi thả nó trên cánh đồng châu Phi,

you can watch natural selection happen.

bạn sẽ thấy chọn lọc tự nhiên xảy ra.

(Laughter)

(Cười)

Rất ít thứ trên trái đất ít tự nhiên hơn một cánh đồng bắp.

Few things on Earth are less natural than a cornfield.

Bạn sẽ không bao giờ, với bất kỳ hoàn cảnh nào, đi bộ qua cánh rừng nguyên sơ

You will never, under any scenario, walk through a virgin forest

and see the same plant growing in orderly rows

và bạn không bao giờ thấy cùng loài cây cỏ mọc theo hàng

at the same time,

cùng thời gian,

nothing else living there.

không có gì khác sống ở đó.

Khi bạn trồng một cánh đồng bắp,

When you do a cornfield,

you're selecting what lives and what dies.

bạn sẽ chọn cây sẽ sống hay cây sẽ chết.

And you're doing that through unnatural selection.

Và bạn sẽ theo cách chọn không tự nhiên.

It's the same with a wheat field, it's the same with a rice field.

Cũng vậy cho cánh đồng lúa mì, hay với cánh đồng lúa.

It's the same with a city, it's the same with a suburb.

Cũng như vậy với một thành phố, hay với một vùng ngoại ô.

In fact, half the surface of Earth

Thực ra, một nửa diện tích trái đất

has been unnaturally engineered

đã được tôn tạo một cách không tự nhiên

so that what lives and what dies there is what we want,

vậy ta muốn cái gì, cái sẽ sống hay cái sẽ chết,

which is the reason why you don't have grizzly bears

đó là lý do bạn không có gấu xám

walking through downtown Manhattan.

đi qua khu thương mại Manhattan.

How about this random mutation stuff?

Còn về đột biến ngẫu nhiên thì sao?

Well, this is random mutation.

đây là đột biến ngẫu nhiên.

This is Antonio Alfonseca.

Đây là Antonio Alfonseca.

He's otherwise known as the Octopus, his nickname.

Anh ta nổi tiếng với nickname Octopus.

He was the Relief Pitcher of the Year in 2000.

Anh là Vận Động Viên Ném Bóng của năm 2000.

And he had a random mutation that gave him six fingers

Và anh ta là một dạng đột biến ngẫu nhiên với 6 ngón

on each hand,

trên mỗi bàn tay,

which turns out to be really useful if you're a pitcher.

hóa ra điều đó lại hữu ích nếu bạn là vận động viên ném bóng chày.

(Laughter)

(Cười)

Còn đột biến không ngẫu nhiên thì sao?

How about non-random mutation?

A non-random mutation is beer.

Một đột biến không ngẫu nhiên là bia.

It's wine. It's yogurt.

Là rượi vang. Là sữa chua.

How many times have you walked through the forest

Đã bao nhiêu lần bạn đi xuyên qua rừng

and found all-natural cheese?

và tìm thấy phô mai tự nhiên?

Or all-natural yogurt?

Hoặc là sữa chua tự nhiên?

So we've been engineering this stuff.

Vậy chúng ta luôn xếp đặt mọi chuyện.

Now, the interesting thing is,

Bây giờ, điều thú vị là,

we get to know the stuff better.

chúng ta biết được điều tốt hơn.

We found one of the single most powerful gene-editing instruments,

Chúng ta đã tìm thấy một trong những dụng cụ chọn lọc gen đơn giản và mạnh mẽ nhất,

CRISPR, inside yogurt.

CRISPR, bên trong sữa chua.

And as we start engineering cells,

Và vì chúng ta xếp đặt các tế bào,

we're producing eight out of the top 10 pharmaceutical products,

chúng ta tạo ra 8 trong 10 sản phẩm dược liệu,

including the stuff that you use to treat arthritis,

có chứa chất cần thiết mà bạn cần để chữa trị khớp,

which is the number one best-selling drug, Humira.

đó là Humira, thành phần thuốc bán chạy nhất.

So this lifecode stuff.

Đó là mã sự sống.

It really is a superpower.

Nó thật sự là một siêu lực.

It really is a way of programming stuff,

Nó thực sự là một cách thức lập trình,

and there's nothing that's going to change us

và không có gì sẽ thay đổi chúng ta

more than this lifecode.

hơn mã sự sống.

So as you're thinking of lifecode,

Vậy khi bạn nghĩ về mã sự sống,

let's think of five principles

hãy nghĩ về 5 nguyên lý

as to how we start guiding,

để định hướng,

and I'd love you to give me more.

và tôi mong muốn bạn gợi ý cho tôi thêm những nguyên lý khác.

So, principle number one:

Vậy, nguyên lý 1:

we have to take responsibility for this stuff.

chúng ta phải nhận trách nhiệm về mình.

The reason we have to take responsibility

Lý do chúng ta phải chịu trách nhiệm

is because we're in charge.

là vì chúng ta làm việc đó.

These aren't random mutations.

Không có đột biết tình cờ.

This is what we are doing, what we are choosing.

Đây là điều ta đang làm, điều ta chọn.

It's not, "Stuff happened."

Nó không phải là "tình cờ có tính toán"

It didn't happen at random.

Nó không xảy ra tình cờ.

It didn't come down by a verdict of somebody else.

Nó không xuất hiện bởi quyết định của ai khác.

We engineer this stuff,

Chúng ta xếp đặt việc đó,

and it's the Pottery Barn rule: you break it, you own it.

và đó là luật Pottery Barn: bạn làm bể nó, bạn phải mua nó.

Principle number two:

Nguyên lý 2:

we have to recognize and celebrate diversity in this stuff.

chúng ta phải công nhận và tán dương tính đa dạng của việc này

There have been at least 33 versions of hominids

Có ít nhất 33 phiên bản của vượn người

that have walked around this Earth.

bước đi được trên khắp trái đất.

Most all of them went extinct except us.

Tất cả trong số đó tuyệt chủng trừ chúng ta.

But the normal and natural state of this Earth

Nhưng tình trạng bình thường và tự nhiên của trái đất

is we have various versions of humans walking around at the same time,

là chúng ta có nhiều phiên bản con người khác nhau xung quanh cùng lúc

which is why most of us have some Neanderthal in us.

đó là lý do tại sao phần lớn chúng ta có gen Neanderthal.

Some of us have some Denisova in us.

Vài người trong chúng ta có gen Denisova.

And some in Washington have a lot more of it.

Và một số ở Washington có nhiều hơn.

(Laughter)

(Cười)

Principle number three:

Nguyên lý 3:

we have to respect other people's choices.

chúng ta cần tôn trọng sự chọn lựa của người khác.

Some people will choose to never alter.

Vài người chọn không bao giờ thay đổi.

Some people will choose to alter all.

Vài người chọn thay đổi toàn bộ.

Some people will choose to alter plants but not animals.

Vài người chọn thay đổi thực vật nhưng không đổi động vật.

Some people will choose to alter themselves.

Vài người chọn thay đổi chính họ.

Some people will choose to evolve themselves.

Vài người chọn tiến hóa chính họ.

Diversity is not a bad thing,

Sự khác biệt không phải là điều xấu,

because even though we think of humans as very diverse,

vì thậm chí chúng ta nghĩ về nhân loại chính là sự đa dạng,

we came so close to extinction

chúng ta rất gần đến tiệt chủng

that all of us descend from a single African mother

tất cả chúng ta là hậu duệ của mẹ tổ châu Phi duy nhất

and the consequence of that

và hệ quả là

is there's more genetic diversity in 55 African chimpanzees

có nhiều khác biệt gen trong 55 loài khỉ đột châu Phi

than there are in seven billion humans.

hơn là sự khác biệt có trong 7 tỷ người.

Principle number four:

Nguyên lý 4:

we should take about a quarter of the Earth

chúng ta nên lấy khoảng 1/4 trái đất

and only let Darwin run the show there.

và hãy để thuyết Darwin xảy ra ở đó.

It doesn't have to be contiguous,

Nó không cần phải liên tục,

doesn't have to all be tied together.

không cần phải kết nối tất cả với nhau.

It should be part in the oceans, part on land.

Nó nên là 1 phần trong đại dương và 1 phần trên đất.

But we should not run every evolutionary decision on this planet.

Nhưng chúng ta không nên thực hiện từng quyết định tiến hoá trên hành tinh này.

We want to have our evolutionary system running.

Chúng ta muốn có sự vận hành hệ thống tiến hóa của riêng mình.

We want to have Darwin's evolutionary system running.

Chúng ta muốn có sự vận hành hệ thống tiến hóa của Darwin.

And it's just really important to have these two things running in parallel

Và nó thật sự quan trọng khi có 2 sự vận hành song song

and not overwhelm evolution.

và không có tiến hóa lấn át.

(Applause)

(Vỗ tay)

Last thing I'll say.

Điều cuối cùng.

This is the single most exciting adventure human beings have been on.

Đây là cuộc phiêu lưu duy nhất và gây cấn nhất mà nhân loại đang đi.

This is the single greatest superpower humans have ever had.

Đây là siêu lực duy nhất và tuyệt vời nhất mà con người chưa từng có.

It would be a crime for you not to participate in this stuff

Nó sẽ là tội ác nếu bạn không tham gia vào

because you're scared of it,

vì bạn sợ nó,

because you're hiding from it.

vì bạn trốn tránh nó.

You can participate in the ethics. You can participate in the politics.

Bạn có thể thực hành đạo đức. Bạn có thể tham gia chính trị.

You can participate in the business.

Bạn có thể làm thương mại.

You can participate in just thinking about where medicine is going,

Bạn có thể có suy nghĩ về nơi mà y khoa sẽ đến,

where industry is going,

nơi mà công nghiệp sẽ đến,

where we're going to take the world.

nơi mà chúng ta sẽ đưa thế giới đến.

It would be a crime for all of us

Nó sẽ là tội ác cho tất cả chúng ta

not to be aware when somebody shows up at a swimming pool

nếu không ý thức khi ai đó đến một hồ bơi

and says one word, just one word,

và nói một từ, chỉ một từ,

if you don't listen if that word is "lifecode."

nếu bạn không nghe nếu từ đó là "lifecode."

Thank you very much.

Cảm ơn nhiều.

(Applause)

(Vỗ tay)