The call to learn | Clifford Stoll

Clifford Stoll... herşey hakkında

Çeviri: Selim Ünlüsoy Gözden geçirme: Ayşe Demirel

I'm delighted to be here.

Burada olmaktan büyük mutluluk duyuyorum.

I'm honored by the invitation, and thanks.

Bu davet beni onurlandırdı, teşekkür ederim.

I would love to talk about stuff that I'm interested in,

Benim ilgimi çeken şeyler hakkında konuşmayı çok isterim,

but unfortunately, I suspect that what I'm interested in

fakat sanırım, benim ilgimi çeken şeyler

won't interest many other people.

diğer insanların ilgisini pek çekmiyor.

First off, my badge says I'm an astronomer.

İlk olarak, kimlik kartım benim bir gökbilimci olduğumu söylüyor.

I would love to talk about my astronomy,

Astronomi hakkında konuşmayı çok isterim,

but I suspect that the number of people who are interested in radiative transfer

fakat sanırım, gri-dışı atmosferlerdeki ışınımsal transferler

in non-gray atmospheres

ya da

and polarization of light in Jupiter's upper atmosphere

Jüpiter'in üst atmosferindeki ışık polarizasyonu konusuna ilgi duyanların sayısı

are the number of people who'd fit in a bus shelter.

ancak bir otobüs durağına sığabilecek kadardır.

So I'm not going to talk about that.

Yani bu yüzden bunun hakkında konuşmayacağım.

(Laughter)

(Kahkaha)

It would be just as much fun

1986'yla 1987 yılları arasında Lawrence Berkeley Laboratuvarlarında

to talk about some stuff that happened in 1986 and 1987,

bir bilgisayar korsanının sistemlerimize girmesinin

when a computer hacker is breaking into our systems

hikayesini anlatmak da çok

over at Lawrence Berkeley Labs.

eğlenceli olabilir aslında.

And I caught the guys,

Sonuçta adamları yakaladım,

and they turned out to be working for what was then the Soviet KGB,

o zamanlar Sovyet KGB denilen bir yer için çalıştıkları ortaya çıktı.

and stealing information and selling it.

bilgi çalıp satıyorlardı.

And I'd love to talk about that -- and it'd be fun --

Ve bunun hakkında konuşmayı çok isterdim, eğlenceli de olurdu

but, 20 years later ...

fakat şimdi, 20 yıl sonra...

I find computer security, frankly, to be kind of boring.

Samimi olmak gerekirse bilgisayar güvenliğini biraz sıkıcı buluyorum.

It's tedious.

Can sıkıcı.

I'm --

Ben...

The first time you do something, it's science.

Bir şeyi ilk kez yaptığınızda, bu bilimdir.

The second time, it's engineering.

İkinci kez yaptiginizda, bu mühendisliktir.

A third time, it's just being a technician.

Üçüncü kez ise sadece teknisyenliktir.

I'm a scientist. Once I do something, I do something else.

Ben bir bilimadamıyım. Bir şeyi bir kez yaptım mı, başka birşey yaparım.

So, I'm not going to talk about that.

Yani bunun hakkında da konuşmayacağım.

Nor am I going to talk about what I think are obvious statements from my first book,

Ayrıca ilk kitabımda açıkça bahsettiğimi düşündüğüm şeyler

"Silicon Snake Oil," or my second book,

hakkında da konuşmayacağım, ya da ikinci kitabımda bahsettiğim gibi,

nor am I going to talk about

neden okullarda bilgisayar olmaması gerektiği

why I believe computers don't belong in schools.

konusunda da konuşmayacağım.

I feel that there's a massive and bizarre idea going around

Etrafta okullarda daha fazla bilgisayar bulunması gerektiğini söyleyen

that we have to bring more computers into schools.

büyük ve tuhaf bir fikrin dolaştığına inanıyorum.

My idea is: no! No!

Benim fikrimse: Hayır! Hayır!

Get them out of schools, and keep them out of schools.

Onları okullardan çıkaralım ve okulların dışında tutalım.

And I'd love to talk about this,

Ve bunun hakkında da konuşmayı çok isterim fakat,

but I think the argument is so obvious to anyone who's hung around a fourth grade classroom

bence bu argüman ilkokul 4. sınıfların etrafında dolanmış kişiler için o kadar açık ki

that it doesn't need much talking about --

bunun hakkında da pek konuşmaya ihtiyaç yok --

but I guess I may be very wrong about that,

ama sanırım bunun hakkında ve söylediğim diğer

and everything else that I've said.

her şey hakkında yanılmış olabilirm.

So don't go back and read my dissertation.

Yani geri gidip tezimi okumayın.

It probably has lies in it as well.

Muhtemelen onda da yalanlar var.

Having said that, I outlined my talk about five minutes ago.

Bunları söylemişken, bu konuşmamı yaklaşık 5 dakika önce hazırladım.

(Laughter)

(Kahkaha)

And if you look at it over here,

Ve bu tarafa bakarsanız,

the main thing I wrote on my thumb was the future.

başparmağıma yazdığım en önemli şey gelecekti.

I'm supposed to talk about the future, yes?

Gelecek hakkında konuşmalıyım, öyle değil mi?

Oh, right. And my feeling is, asking me to talk about the future is bizarre,

Ah, evet. Ve bence, benden gelecek hakkında konuşmamı istemek biraz tuhaf,

because I've got gray hair,

çünkü saçlarım beyaz,

and so, it's kind of silly for me to talk about the future.

yani benim gelecek hakkında konuşmam biraz aptalca olur.

In fact, I think that if you really want to know what the future's going to be,

Aslında, bence gelecek hakkında gerçekten bilgi sahibi olmak isterseniz,

if you really want to know about the future,

yani gerçekten geleceği bilmek isterseniz,

don't ask a technologist, a scientist, a physicist.

bir teknoloji uzmanına, bir bilimadamına, bir fizyoloğa sormayın.

No! Don't ask somebody who's writing code.

Hayır! Kod yazabilen birine sormayın.

No, if you want to know what society's going to be like in 20 years,

Hayır, gerçekten toplumda gelecek 20 yılda nerede olacağını öğrenmek istiyorsanız,

ask a kindergarten teacher.

bunu bir ana okulu öğretmenine sormalısınız.

They know.

Onlar biliyor.

In fact, don't ask just any kindergarten teacher,

Hatta, herhangi bir ana okulu öğretmenine de değil,

ask an experienced one.

deneyimli bir ana okulu öğretmenine sorun.

They're the ones who know what society is going to be like in another generation.

Ancak onlar başka bir nesilde toplumun nasıl olacağını biliyorlar.

I don't. Nor, I suspect,

Ben bilmiyorum. Korkarım,

do many other people who are talking about what the future will bring.

geleceğin ne getireceği hakkında konuşan birçok kişi de bilmiyor.

Certainly, all of us can imagine these cool new things

Tabi ki, hepimiz gelecekte olacak o fiyakalı

that are going to be there.

yeni şeyleri hayal edebiliriz.

But to me, things aren't the future.

Ama bence, o şeyler "gelecek" değil.

What I ask myself is, what's society is going to be like,

Kendime sorduğum şey şu; şimdiki çocuklar

when the kids today are phenomenally good at text messaging

mesajlaşma konusunda bu kadar iyiyken ve

and spend a huge amount of on-screen time,

ekran başında inanılmaz vakit harcarlarken, ama birlikte hiç

but have never gone bowling together?

bowling oynamaya gitmezken, toplum nereye gidiyor?

Change is happening, and the change that is happening

"Değişim" gerçekleşiyor, fakat bu değişim

is not one that is in software.

bilgisayar yazılımında değil.

But that's not what I'm going to talk about.

Ama ben bunun hakkında da konuşmayacağım.

I'd love to talk about it, it'd be fun,

Bunun hakkında konuşmak isterdim, eğlenceli de olurdu,

but I want to talk about what I'm doing now. What am I doing now?

ama ben şu an yaptığım hakkında konuşmak istiyorum. Ne yapıyorum şu anda?

Oh -- the other thing that I think I'd like to talk about

Ah -- konuşmak isteyeceğimi düşündüğüm birşey de

is right over here. Right over here.

burada. Hemen burada.

Is that visible? What I'd like to talk about is one-sided things.

Bu görülebiliyor mu? Tek taraflı şeyler hakkında konuşmak isterim.

I would dearly love to talk about

Tek tarafı olan şeyler hakkında konuşmayı

things that have one side.

gerçekten çok isterim.

Because I love Mobius loops. I not only love Mobius loops,

Çünkü Mobius döngüsünü çok seviyorum.

but I'm one of the very few people,

Sadece Mobius döngüsünü çok sevmiyorum, aynı zamanda dünyada Klein şişesini yapan az kişiden biriyim

if not the only person in the world, that makes Klein bottles.

- o da eğer tek ben değilsem-

Right away, I hope that all of your eyes glaze over.

Bunun hepinizi etkileyeceğini umuyorum.

This is a Klein bottle.

Bu bir Klein şişesi.

For those of you in the audience who know,

Aranızda bunu bilenler

you roll your eyes and say, yup, I know all about it.

gözlerini devirip, "evet bunun hakkında herşeyi biliyorum" diyebilirler.

It's one sided. It's a bottle whose inside is its outside.

Bu tek taraflı. İçi dışında olan bir şişe.

It has zero volume. And it's non-orientable.

Sıfır hacme sahip. Döndürülebilir değil.

It has wonderful properties.

Müthiş özellikleri var.

If you take two Mobius loops and sew their common edge together,

İki Mobius döngüsünü alır ve ortak kenarlarını birleştiriseniz,

you get one of these, and I make them out of glass.

bunlardan birini elde edersiniz ve ben bunları camdan yapıyorum.

And I'd love to talk to you about this,

Sizlere bunun hakkında konuşmayı çok isterim,

but I don't have much in the way of ... things to say because --

ama bunun hakkında söyleyecek pek birşeyim yok ... çünkü --

(Laughter)

(Kahkaha)

(Chris Anderson: I've got a cold.)

Chris Anderson: Soğuk algınlığım var.

However, the "D" in TED of course stands for design.

Neyse, TED'in D'si tasarımı simgeler.

Just two weeks ago I made --

İki hafta önce ben şey yaptım --

you know, I've been making small, medium and big Klein bottles for the trade.

biliyorsunuz, küçük, orta ve büyük boylarda Klein şişeleri yapıp satıyorum,

But what I've just made --

Ama yaptığım bu şey --

and I'm delighted to show you, first time in public here.

size ilk defa burada göstermekten mutluluk duyuyorum.

This is a Klein bottle wine bottle,

Bu bir Klein şarap şişesi.

which, although in four dimensions

4 boyutu olduğu için

it shouldn't be able to hold any fluid at all,

hiçbir sıvı taşıyamaması gerekirken,

it's perfectly capable of doing so

bulunduğumuz evrenin sadece 3 uzamsal boyutu olduğundan dolayı

because our universe has only three spatial dimensions.

gayet de iyi taşıyabiliyor.

And because our universe is only three spatial dimensions,

Ve evrenimiz sadece 3 uzamsal boyuttan oluştuğu için,

it can hold fluids.

sıvıları taşıyabiliyor.

So it's highly -- that one's the cool one.

Bu yüzden çok fazla -- havalı olan da bu.

That was a month of my life.

Hayatımın bir ayını aldı.

But although I would love to talk about topology with you, I'm not going to.

Sizinle topoloji hakkında konuşmayı çok istesem de, konuşmayacağım.

(Laughter)

(Kahkaha)

Instead, I'm going to mention my mom,

Bunun yerine, size geçen yaz vefat eden

who passed away last summer.

annemden bahsedeceğim.

Had collected photographs of me, as mothers will do.

Benim fotoğraflarımı biriktirirdi, annelerin yaptığı gibi.

Could somebody put this guy up?

Biri bu adamı yukarı yansıtabilir mi?

And I looked over her album

Ve onun albümüne bakıyordum

and she had collected a picture of me, standing --

ve benim bir fotoğrafımı saklamıştı, ayaktayken --

well, sitting -- in 1969, in front of a bunch of dials.

yani, birkaç düğmenin önünde otururken 1969 yılında.

And I looked at it, and said, oh my god,

Ve bakınca dedim ki, aman tanrım,

that was me, when I was working at the electronic music studio!

bu ben bir elektronik müzik stüdyosunda çalışırkenki halim!

As a technician, repairing and maintaining

SUNY Buffalo'da bulunan bir elektronik müzik stüdyosunda bir teknisyen olarak çalışıp,

the electronic music studio at SUNY Buffalo. And wow!

çeşitli tamir ve bakım işlerini yaparken. Vay canına!

Way back machine. And I said to myself, oh yeah!

Zaman makinesinde gibi. Ve kendime dedim ki, vay be!

And it sent me back.

Beni geriye götürdü.

Soon after that, I found in another picture that she had, a picture of me.

Ondan kısa bir süre sonra, annemde olan başka bir resmime denk geldim.

This guy over here of course is me.

Bu taraftaki adam benim.

This man is Robert Moog,

Bu adam da Rober Moog,

the inventor of the Moog synthesizer,

Moog sentezörünün mucidi.

who passed away this past August.

Geçtiğimiz ağustos ayında vefat etti.

Robert Moog was a generous, kind person, extraordinarily competent engineer.

Robert Moog cömert ve kibar biriydi. Aynı zamanda inanılmaz yetenkli bir mühendisti.

A musician who took time from his life to teach me,

Kendi hayatından vakit ayırıp, benim gibi SUNY Buffalo'da okuyan

a sophomore, a freshman at SUNY Buffalo.

bir üniversite öğrencisine öğretmenlik yapan bir müzisyendi.

He'd come up from Trumansburg to teach me

Trumansburg'dan bana ders vermek için gelirdi,

not just about the Moog synthesizer, but we'd be sitting there --

sadece Moog sentizörü hakkında da değil, orada öylece otururduk --

I'm studying physics at the time. This is 1969, 70, 71.

O dönem fizik üzerine eğitim alıyordum. Bahsettiğim 1969, 70, 71.

We're studying physics, I'm studying physics,

Fizik eğitimi alıyorduk, alıyordum,

and he's saying, "That's a good thing to do.

ve derdi ki, "Yaptığın doğru bir şey,

Don't get caught up in electronic music if you're doing physics."

eğer fizikle uğraşıyorsan, elektronik müziğe kapılma."

Mentoring me. He'd come up and

Beni eğitiyordu. Gelip benim

spend hours and hours with me.

için onca saat harcardı.

He wrote a letter of recommendation for me to get into graduate school.

Yüksek okula girmem için bana bir tavsiye mektubu yazdı.

In the background, my bicycle.

Arka plandaki benim bisikletim.

I realize that this picture was taken at a friend's living room.

Bu resmin bir arkadaşın oturma odasında çekildiğini anımsıyorum.

Bob Moog came by and hauled a whole pile of equipment

Bob Moog gelir ve bir ton alet edevat bırakırdı

to show Greg Flint and I things about this.

bana ve Greg Flint'e göstermek için.

We sat around talking about Fourier transforms,

Fourier transformatörleri etrafında oturup konuşurduk.

Bessel functions, modulation transfer functions,

Bessel fonksiyonları, modüler transfer fonksiyonları,

stuff like this.

bunun gibi şeyler.

Bob's passing this past summer has been a loss to all of us.

Bob'un vefatı hepimiz için büyük bir kayıp oldu.

Anyone who's a musician has been profoundly influenced by Robert Moog.

Müzisyen olan herkes Robert Moog'dan derinden etkilenmiştir.

(Applause)

(Alkış)

And I'll just say what I'm about to do. What I'm about to do --

Ve şunu söyleyebilirim ki, birazdan yapacağım şey. Birazdan yapacağım şey --

I hope you can recognize that there's a distorted sine wave,

Umarım bu bükülmüş sinüs dalgasını görebileceksiniz,

almost a triangular wave upon this Hewlett-Packard oscilloscope.

neredeyse üçgensel bir dalga olacak bu Hewlett-Packard marka osiloskop üzerinde.

Oh, cool. I can get to this place over here, right?

Ah süper. Bu tarafa gidebilirim değil mi?

Kids. Kids is what I'm going to talk about -- is that okay?

Çocuklar. Çocuklar hakkında konuşacağım -- olur mu?

It says kids over here, that's what I'd like to talk about.

Burada çocuklar diyor, ben de bunun hakkında konuşmak isterim.

I've decided that, for me at least,

Şöyle karar verdim, bence en azından,

I don't have a big enough head.

yeterince akıllı değilim.

So I think locally and I act locally.

Bu yüzden yerel düşünüp, yerel haraket ediyorum.

I feel that the best way I can help out anything is to help out very, very locally.

Bence herhangi bir şeye yardım etmenin en iyi yolu çok, çok yerel düşünmek.

So Ph.D. this, and degree there, and the yadda yadda.

Bir doktora burada, bir yüksek lisans burada, bir şey bir şey.

I was talking about this stuff to

Bu şeyle ilgili birkaç

some schoolteachers about a year ago.

okul öğretmeniyle konuşuyordum yaklaşık bir yıl önce.

And one of them, several of them would come up to me and say,

Ve biri, hatta birçoğu gelip derdi ki,

"Well, how come you ain't teaching?"

"Peki nasıl oluyor da öğretmenlik yapmıyorsun?"

And I said, "Well, I've taught graduate --

Ben de dedim ki, "Ama ben lisans eğitimi alanlara --

I've had graduate students, I've taught undergraduate classes."

Lisans eğitimi alanlara ve lisans üstü eğitim alanlara ders verdim."

No, they said, "If you're so into kids and all this stuff,

Hayır dediler, "Madem bu kadar çocuklarla ilgilisin,

how come you ain't over here on the front lines?

neden onlara ders vermiyorsun?

Put your money where you mouth is."

Neden elini taşın altına koymuyorsun."

Is true. Is true. I teach eighth-grade science four days a week.

Doğru. Doğru. Şimdi haftada dört gün ilkokul 8. sınıflara fen dersi veriyorum.

Not just showing up every now and then.

Öyle arada bir de gitmiyorum.

No, no, no, no, no. I take attendance.

Hayır, hayır, hayır. Yoklama yapıyorum.

I take lunch hour. (Applause)

Öğle yemeği saati de alıyorum. (Alkış)

This is not -- no, no, no, this is not claps.

Bu -- yok, yok, bu alkışlık değil.

I strongly suggest that this is a good thing for each of you to do.

Her birinize bunu özellikle tavsiye ederim.

Not just show up to class every now and then.

Öyle arada bir gitmeyin.

Teach a solid week. Okay, I'm teaching three-quarters time, but good enough.

Bütün hafta öğretin. Tamam, ben haftanın üçte ikisinde gidebiliyorum ama, fena da değil.

One of the things that I've done for my science students

Fen dersi öğrencilerim için yaptığım şeylerden biri de şu oldu:

is to tell them, "Look, I'm going to teach you college-level physics.

Onlara dedim ki, "Bakın, size üniversite düzeyinde fizik dersi vereceğim."

No calculus, I'll cut out that.

Tamam yüksek matematik yok, onu çıkardım.

You won't need to know trig.

Trigonometri bilmenize gerek yok.

But you will need to know eighth-grade algebra,

Ama sekizinci sınıf matematiği bilmek zorundasınız,

and we're going to do serious experiments.

ve burada ciddi deneyler de yapacağız.

None of this open-to-chapter-seven-and-do-all-the-odd-problem-sets.

"Kitabınızın yedinci bölümünü açıp problemleri çözün" yok.

We're going to be doing genuine physics."

Burada gerçek fizikle uğraşacağız.

And that's one of the things I thought I'd do right now.

Ve bu da burada yapabileceğimi düşündüğüm şeylerden biri.

(High-pitched tone)

(Tiz ses)

Oh, before I even turn that on,

Ah, bunu açmadan evvel,

one of the things that we did about three weeks ago in my class --

yaklaşık üç hafta önce sınıfta yaptığımız şeylerden biri --

this is through the lens, and one of the things we used a lens for

bu lensten geçiyor, ve lens kullanarak yaptığımız şeylerden biri de

was to measure the speed of light.

ışığın hızını ölçmek.

My students in El Cerrito -- with my help, of course,

El Cerrito'daki öğrencilerim, benim de yardımımla tabi ki

and with the help of a very beat up oscilloscope --

ve bayağı hırpalanmış bir osiloskopun da yardımıyla

measured the speed of light.

ışığın hızını ölçtüler.

We were off by 25 percent. How many eighth graders do you know of

Yüzde 25'lik bir sapma vardı. Işığın hızını ölçmüş kaç tane

who have measured the speed of light?

ilkokul 8. sınıf öğrencisi tanıyorsunuz?

In addition to that, we've measured the speed of sound.

Ona ek olarak, sesin de hızını ölçtük.

I'd love to measure the speed of light here.

Burada ışığın hızını ölçebilmeyi çok isterdim.

I was all set to do it and I was thinking, "Aw man,"

Bunu yapmaya hazırdım ve düşünüyordum ki,

I was just going to impose upon the powers that be,

"Bütün o güçleri etkileyerek

and measure the speed of light.

ışığın hızını ölçeceğim."

And I'm all set to do it. I'm all set to do it,

Ve yapmaya hazırdım. Tam hazırdım ki,

but then it turns out that to set up here, you have like 10 minutes to set up!

bütün o düzeneği burada kurmak 10 dakika alıyor!

And there's no time to do it.

Ve bunu yapacak zaman yok.

So, next time, maybe, I'll measure the speed of light!

Yani, belki gelecek sefere ışığın hızını ölçebilirim.

But meanwhile, let's measure the speed of sound!

Ama o zamana kadar, gelin sesin hızını ölçelim.

Well, the obvious way to measure the speed of sound

Tabi ki sesin hızını ölçmenin en bilindik yolu

is to bounce sound off something and look at the echo.

sesi bir nesneden sektirerek yarattığı ekoya bakmak.

But, probably -- one of my students, Ariel [unclear], said,

Ama muhtemelen -- öğrencilerimden biri, Ariel dedi ki,

"Could we measure the speed of light using the wave equation?"

"Sesin hızını dalga denklemini kullanarak ölçebilir miyiz?"

And all of you know the wave equation is

Ve hepiniz dalga denklemini biliyorsunuz:

the frequency times the wavelength of any wave ...

Frekans çarpı herhangi bir dalganın dalga boyu sabittir.

is a constant. When the frequency goes up,

Frekans artarsa,

the wavelength comes down. Wavelength goes up,

dalga boyu azalır. Dalga boyu artarsa,

frequency goes down. So, if we have a wave here --

frekans azalır.Yani burada bir dalgamız varsa --

over here, that's what's interesting --

burada, ilginç olan bu --

as the pitch goes up, things get closer,

ses kademesi artarsa, bu şeyler yaklaşır,

pitch goes down, things stretch out.

ses kademesi azalırsa, bu şeyler uzaklaşır.

Right? This is simple physics.

Değil mi? Bu basit fizik.

All of you know this from eighth grade, remember?

Hepiniz bunu 8. sınıftan biliyorsunuz, hatırladınız mı?

What they didn't tell you in physics -- in eighth-grade physics --

Ama size fizikte söylemedikleri -- sekizinci sınıf fiziğinde söylemedikleri --

but they should have, and I wish they had,

ama söylemiş olmaları gereken -- keşke söyleselerdi -- şuydu:

was that if you multiply the frequency times the wavelength of sound

Frekansla sesin ya da ışığın dalga boyunu çarparsanız

or light, you get a constant.

bir sabit elde edersiniz.

And that constant is the speed of sound.

Ve bu sabit de sesin hızıdır.

So, in order to measure the speed of sound,

Yani, sesin hızını ölçmek için,

all I've got to do is know its frequency. Well, that's easy.

tek bilmeniz gereken frekansı. Evet, bu kadar kolay.

I've got a frequency counter right here.

Burada bir frekans sayacım var.

Set it up to around A, above A, above A. There's an A, more or less.

A üssü A üssü A'ya göre ayarlayın. Burada az çok bir A var.

Now, so I know the frequency.

Şimdi frekansı biliyorum.

It's 1.76 kilohertz. I measure its wavelength.

1.76 kilohertz. Dalga boyunu ölçüyorum.

All I need now is to flip on another beam,

Şimdi tek yapmam gereken, başka bir hüzme yaratmak,

and the bottom beam is me talking, right?

alttaki hüzme benim sesim değil mi?

So anytime I talk, you'd see it on the screen.

Yani ne zaman konuşsam, ekranda görebilirsiniz.

I'll put it over here, and as I move this away from the source,

Bunu buraya koyuyorum, ve bunu kaynaktan uzaklaştırdığımda

you'll notice the spiral.

spirali görebiliyorsunuz.

The slinky moves. We're going through different nodes of the wave,

Bu sinsi hareketler. Dalganın değişik

coming out this way.

titreşimlerinden geçiyoruz.

Those of you who are physicists, I hear you rolling your eyes,

Aranızdaki fizikçilerin gözlerini devirdiğini duyabiliyorum

but bear with me. (Laughter)

ama dayanın. (Kahkaha)

To measure the wavelength,

Dalga boyunu ölçmek için,

all I need to do is measure the distance from here --

tek yapmam gereken buradan buraya olan uzaklığı ölçmek,

one full wave -- over to here.

bir bütün dalga, buradan buraya.

From here to here is the wavelength of sound.

Buradan buraya olan kısım sesin dalga boyu.

So, I'll put a measuring tape here, measuring tape here, move it back over to here.

Yani buraya bir mesafe ölçer, buraya da bir mesafe ölçer koyuyorum ve buradan buraya geri gidiyorm.

I've moved the microphone 20 centimeters.

Mikrofonu 20 santimetre oynattım.

0.2 meters from here, back to here, 20 centimeters.

Buradan buraya 0.2 metre yani 20 santimetre.

OK, let's go back to Mr. Elmo.

Evet şimdi Bay Tepegöz'e dönelim.

And we'll say the frequency is 1.76 kilohertz, or 1760.

Ve diyoruz ki frekans 1.76 kilohertz ya da 1760.

The wavelength was 0.2 meters.

Dalga boyu da 0.2 metreydi.

Let's figure out what this is.

Bakalım bu neymiş.

(Laughter) (Applause)

(Kahkaha) (Alkış)

1.76 times 0.2 over here is 352 meters per second.

1.76 çarpı 0.2 saniyede 352 metre eder.

If you look it up in the book, it's really 343.

Kitabı açıp bakarsanız, gerçekten 343 olduğunu görürsünüz.

But, here with kludgy material, and lousy drink --

Ama buradaki bu kıytırık materyal ve kötü bir içecekle bile

we've been able to measure the speed of sound to --

sesin hızını ölçmeyi başardık.

not bad. Pretty good.

Kötü değil. Hiç fena değil.

All of which comes to what I wanted to say.

Bunların hepsi söylemek istediğim şeye getiriyor bizi.

Go back to this picture of me a million years ago.

Şu benim bir milyon yıl önce çekilmiş fotoğrafıma dönün.

It was 1971, the Vietnam War was going on,

Sene 1971'di, Vietnam Savaşı devam ediyordu,

and I'm like, "Oh my God!"

ve ben "Aman Tanrım!" diyordum.

I'm studying physics: Landau, Lipschitz, Resnick and Halliday.

Fizik eğitimi alıyorum: Landau, Lipschitz, Resnick ve Halliday.

I'm going home for a midterm. A riot's going on on campus.

Vize sınavında çıkmış eve dönüyorum. Kampüs'te ayaklanma var.

There's a riot! Hey, Elmo's done: off.

Ayaklanma var! Hey, Tepegözün işi bitti. Kapan.

There's a riot going on on campus,

Kampüste bir ayaklanma var,

and the police are chasing me, right?

ve polis beni kovalıyor, tamam mı?

I'm walking across campus. Cop comes and looks at me and says,

Kampüsün ortasından yürüyorum. Bu polis geliyor yanıma ve diyor ki,

"You! You're a student."

"Sen! Sen bir öğrencisin."

Pulls out a gun. Goes boom!

Silahını çekiyor. Ve bum!

And a tear gas canister the size of a Pepsi can goes by my head. Whoosh!

Pepsi kutusu büyüklüğünde bir gözyaşı bombası başımın yanından geçiyor. Fiyuuuv!

I get a breath of tear gas and I can't breathe.

Göz yaşı bombasından etkileniyorum ve nefes alamıyorum.

This cop comes after me with a rifle.

O polis elinde bir çifteliyle beni kovalamaya devam ediyor.

He wants to clunk me over the head!

Alnımın ortasına bir tane yerleştirmeye çalışıyor.

I'm saying, "I got to clear out of here!"

Ben de diyorum ki, "Buradan kaçmam lazım!"

I go running across campus quick as I can. I duck into Hayes Hall.

Kampüsün ortasından elimden geldiğince çabuk bir şekilde koştum ve Hayes Hall'a sığındım.

It's one of these bell-tower buildings.

Şu çan kulesi tipindeki binalardan biri.

The cop's chasing me.

Polis takibe devam ediyor.

Chasing me up the first floor, second floor, third floor.

Birinci katta, ikinci katta, üçüncü katta hala peşimde.

Chases me into this room.

Beni o odaya kadar takip ediyor.

The entranceway to the bell tower.

Çan kulesinin girişi.

I slam the door behind me, climb up,

Arkamdan kapıyı çarparak kapatıyorum ve yukarı tırmanmaya devam ediyorum.

go past this place where I see a pendulum ticking.

Saat rakkasının bulunduğu yerin yanından geçiyorum.

And I'm thinking, "Oh yeah,

Ve düşünüyorum ki, ah evet

the square root of the length is proportional to its period." (Laughter)

uzunluğunun kare kökü periyoduna orantılı. (Kahkaha)

I keep climbing up, go back.

Tırmanmaya devam ediyorum, geri dön.

I go to a place where a dowel splits off.

Sabitleme piminin ayrıldığı bir yere gidiyorum.

There's a clock, clock, clock, clock.

Orada bir saat, saat, saat, saat var.

The time's going backwards because I'm inside of it.

Ben içinde olduğumdan, zaman geriye sayıyor.

I'm thinking of Lorenz contractions and Einsteinian relativity.

Lorenz kontraksiyonlarını ve Einstein göreceliğini düşünüyorum.

I climb up, and there's this place, way in the back,

Yukarı tırmanıyorum ve arkada, en arkada

that you climb up this wooden ladder.

daha da yukarı tırmanılan tahtadan bir merdiven var.

I pop up the top, and there's a cupola.

Yukarı zıplıyorum ve orada bir kubbe var.

A dome, one of these ten-foot domes.

Bir kubbe, bu 3 metrelik kubbelerden.

I'm looking out and I'm seeing the cops bashing students' heads,

Oradan dışarıya bakıyorum ve aşağıda bütün o polislerin öğrencilerin kafalarına vurduklarını,

shooting tear gas, and watching students throwing bricks.

göz yaşartıcı bomba attıklarını ve öğrencilerin tuğla attıklarını izlediklerini görüyorum.

And I'm asking, "What am I doing here? Why am I here?"

Ve kendime soruyorum. Burada ne yapıyorum ben? Neden buradayım?

Then I remember what my English teacher in high school said.

Sonra lisedeki İngilizce öğretmenimin söylediklerini hatırladım.

Namely, that when they cast bells,

Eskiden çanları imal ederlerken

they write inscriptions on them.

üzerlerine yazıtlar yazarlarmış.

So, I wipe the pigeon manure off one of the bells, and I look at it.

Ben de çanların birinin üzerindeki kumru pisliklerini temizledikten sonra baktım.

I'm asking myself, "Why am I here?"

Kendime souyorum, neden buradayım?

So, at this time, I'd like to tell you the words inscribed

Ve şimdi sizle Hayes Hall'daki o çanın üzerinde

upon the Hayes Hall tower bells:

bulunan yazıtı paylaşmak istiyorum.

"All truth is one.

"Bütün gerçeklik birdir.

In this light, may science and religion endeavor here

Bu ışıkta, insan ırkının istikrarlı evrimi için

for the steady evolution of mankind, from darkness to light,

ilim ve din birlikte çabalasın, karanlıktan aydınlığa,

from narrowness to broad-mindedness, from prejudice to tolerance.

dardan geniş görüşlülüğe, ön yargıdan toleransa.

It is the voice of life, which calls us to come and learn."

Bizi gelip öğrenmeye çağıran, hayatın ta kendisinin sesidir."

Thank you very much.

Çok teşekkür ederim.