The call to learn | Clifford Stoll

Tłumaczenie: Mateusz Liwiński Korekta: Kuba Serafinowski

I'm delighted to be here.

Bardzo się cieszę, że tu jestem.

I'm honored by the invitation, and thanks.

Jestem zaszczycony zaproszeniem, więc dzięki.

I would love to talk about stuff that I'm interested in,

Bardzo chciałbym mówić o tym co mnie interesuje,

but unfortunately, I suspect that what I'm interested in

ale niestety podejrzewam, że to co mnie interesuje

won't interest many other people.

nie zainteresuje wielu osób.

First off, my badge says I'm an astronomer.

Na mojej plakietce jest napisane, że jestem astronomem.

I would love to talk about my astronomy,

Bardzo chciałbym opowiadać o astronomii,

but I suspect that the number of people who are interested in radiative transfer

ale podejrzewam, że liczba osób, których interesuje transport promieniowania

in non-gray atmospheres

w atmosferach nieszarych

and polarization of light in Jupiter's upper atmosphere

i polaryzacja światła w górnej warstwie atmosfery Jowisza

are the number of people who'd fit in a bus shelter.

zmieściłaby się w wiacie autobusowej.

So I'm not going to talk about that.

Więc nie będę o tym mówił.

(Laughter)

(Śmiech)

It would be just as much fun

Równie ciekawie byłoby

to talk about some stuff that happened in 1986 and 1987,

opowiedzieć o tym co wydarzyło się między 1986, a 1987,

when a computer hacker is breaking into our systems

kiedy to haker włamuje się do naszych systemów

over at Lawrence Berkeley Labs.

w Laboratoriach Lawrence Berkeley.

And I caught the guys,

I złapałem tych facetów,

and they turned out to be working for what was then the Soviet KGB,

i okazało się, że pracowali dla radzieckiego KGB,

and stealing information and selling it.

kradnąc i sprzedając informacje.

And I'd love to talk about that -- and it'd be fun --

I bardzo chciałbym o tym opowiedzieć,

but, 20 years later ...

ale 20 lat później...

I find computer security, frankly, to be kind of boring.

zabezpieczenia komputerowe mnie nudzą - szczerze.

It's tedious.

To nużące.

I'm --

Ja...

The first time you do something, it's science.

Jak robisz coś po raz pierwszy to jest to nauka.

The second time, it's engineering.

Za drugim razem to inżynieria.

A third time, it's just being a technician.

Za trzecim razem jesteś już tylko technikiem.

I'm a scientist. Once I do something, I do something else.

Ja jestem naukowcem. Jeśli zrobię coś raz, to potem robię coś innego.

So, I'm not going to talk about that.

Więc nie będę o tym opowiadał.

Nor am I going to talk about what I think are obvious statements from my first book,

Nie będę również mówił o rzeczach oczywistych z mojej pierwszej książki,

"Silicon Snake Oil," or my second book,

"Silicon Snake Oil", czy też z drugiej książki,

nor am I going to talk about

no i nie mam zamiaru mówić o tym

why I believe computers don't belong in schools.

dlaczego wg. mnie w szkołach nie powinno być komputerów.

I feel that there's a massive and bizarre idea going around

Wydaje mi się, że gdzieś krąży ta dziwaczna myśl,

that we have to bring more computers into schools.

że w szkołach powinno być więcej komputerów.

My idea is: no! No!

Ja mówię: Nie! Nie!

Get them out of schools, and keep them out of schools.

Zabierzcie je ze szkół i trzymajcie z daleka.

And I'd love to talk about this,

I bardzo chciałbym o tym mówić,

but I think the argument is so obvious to anyone who's hung around a fourth grade classroom

ale myślę, że ten argument dla kogoś kto zadawał się z czwartoklasistami

that it doesn't need much talking about --

jest tak oczywisty, że nie wymaga dłuższej dyskusji...

but I guess I may be very wrong about that,

chociaż może się mylę w tej sprawie

and everything else that I've said.

jak i we wszystkim co do tej pory powiedziałem.

So don't go back and read my dissertation.

Nie wracajcie więc do mojej dysertacji.

It probably has lies in it as well.

Znajdują się tam pewnie też kłamstwa.

Having said that, I outlined my talk about five minutes ago.

Mimo wszystko, naszkicowałem swoje wystąpienie jakieś pięć minut temu.

(Laughter)

(Śmiech)

And if you look at it over here,

I jeśli spojrzycie na to tutaj,

the main thing I wrote on my thumb was the future.

głównym tematem, który zapisałem na kciuku jest przyszłość.

I'm supposed to talk about the future, yes?

Więc mam mówić o przyszłości, tak?

Oh, right. And my feeling is, asking me to talk about the future is bizarre,

Tak, racja. Myślę, że pytanie mnie o przyszłość jest dziwaczne,

because I've got gray hair,

ponieważ mam siwe włosy,

and so, it's kind of silly for me to talk about the future.

więc to trochę głupie żebym opowiadał o przyszłości.

In fact, I think that if you really want to know what the future's going to be,

Do prawdy, jeśli chcecie wiedzieć jaka będzie przyszłość,

if you really want to know about the future,

jeśli naprawdę chcecie poznać przyszłość,

don't ask a technologist, a scientist, a physicist.

nie pytajcie technologa, naukowca, fizyka.

No! Don't ask somebody who's writing code.

Nie! Nie pytajcie nikogo kto pisze kod.

No, if you want to know what society's going to be like in 20 years,

Nie, jeśli chcecie wiedzieć jak będzie wyglądać społeczeństwo za 20 lat,

ask a kindergarten teacher.

zapytajcie przedszkolankę.

They know.

One wiedzą.

In fact, don't ask just any kindergarten teacher,

Ale nie pytajcie jakiejkolwiek przedszkolanki,

ask an experienced one.

zapytajcie się tej doświadczonej.

They're the ones who know what society is going to be like in another generation.

To one wiedzą jak społeczeństwo będzie wyglądać w następnym pokoleniu.

I don't. Nor, I suspect,

Ja tego nie wiem. I podejrzewam,

do many other people who are talking about what the future will bring.

że ci, którzy mówią o tym co przyniesie przyszłość też nie.

Certainly, all of us can imagine these cool new things

Oczywiście wszyscy możemy sobie wyobrazić nowe fajne rzeczy,

that are going to be there.

które wtedy będziemy mieć.

But to me, things aren't the future.

Ale, to nie rzeczy tworzą przyszłość.

What I ask myself is, what's society is going to be like,

Zastanawiam się jakie będzie społeczeństwo,

when the kids today are phenomenally good at text messaging

kiedy dzisiejsze dzieciaki są fenomenalnie dobre w pisaniu SMS-ów

and spend a huge amount of on-screen time,

i spędzają ogromne ilości czasu przed ekranem,

but have never gone bowling together?

ale nigdy nie poszły razem na kręgle.

Change is happening, and the change that is happening

Coś się zmienia i ta zmiana

is not one that is in software.

nie tkwi w oprogramowaniu.

But that's not what I'm going to talk about.

Ale nie o tym będę mówił.

I'd love to talk about it, it'd be fun,

Bardzo chciałbym o tym pogadać, byłoby świetnie,

but I want to talk about what I'm doing now. What am I doing now?

ale chcę mówić o tym co robię teraz. Ale co ja teraz robię?

Oh -- the other thing that I think I'd like to talk about

Aha... druga sprawa o której chciałem opowiedzieć

is right over here. Right over here.

jest tutaj. Właśnie tutaj.

Is that visible? What I'd like to talk about is one-sided things.

Widać? Chciałbym opowiedzieć o jednostronnych rzeczach.

I would dearly love to talk about

Bardzo chciałbym mówić

things that have one side.

o rzeczach, które mają jedną stronę.

Because I love Mobius loops. I not only love Mobius loops,

Dlatego, że uwielbiam pętle Mobiusa. Nie tylko je uwielbiam,

but I'm one of the very few people,

ale jestem jednym z niewielu,

if not the only person in the world, that makes Klein bottles.

jeśli nie jedyną osobą na świecie, która wyrabia butelki Kleina.

Right away, I hope that all of your eyes glaze over.

Mam nadzieję, że wam się oczy zaświecą.

This is a Klein bottle.

To jest butelka Kleina.

For those of you in the audience who know,

Ci z publiczności, którzy wiedzą,

you roll your eyes and say, yup, I know all about it.

mogą przewrócić oczami i powiedzieć: ta, wiem o tym wszystko.

It's one sided. It's a bottle whose inside is its outside.

Butelka jest jednostronna. Wnętrze jest jednocześnie na zewnątrz.

It has zero volume. And it's non-orientable.

Ma zerową pojemność i jest nieorientowalna.

It has wonderful properties.

Ma wspaniałe właściwości.

If you take two Mobius loops and sew their common edge together,

Jeśli weźmiecie dwie pętle Mobiusa i złączycie ich wspólną krawędź

you get one of these, and I make them out of glass.

otrzymacie jedną z nich, a ja robię je ze szkła.

And I'd love to talk to you about this,

I bardzo chciałbym o tym opowiadać,

but I don't have much in the way of ... things to say because --

ale nie mam więcej ... do dodania ponieważ...

(Laughter)

(Śmiech)

(Chris Anderson: I've got a cold.)

(Chris Anderson: Jestem przeziębiony.)

However, the "D" in TED of course stands for design.

Jednakże, "D" w "TED" oznacza oczywiście design.

Just two weeks ago I made --

Ledwie dwa tygodnie temu zrobiłem...

you know, I've been making small, medium and big Klein bottles for the trade.

no wiecie, zrobiłem małe, średnie i duże butelki na handel.

But what I've just made --

Ale co zrobiłem ostatno...

and I'm delighted to show you, first time in public here.

i jestem zachwycony, że mogę to pokazać publicznie.

This is a Klein bottle wine bottle,

To jest butelka Kleina na wino,

which, although in four dimensions

która w czterech wymiarach

it shouldn't be able to hold any fluid at all,

nie może utrzymać żadnego płynu,

it's perfectly capable of doing so

ale jest w stanie to zrobić

because our universe has only three spatial dimensions.

ponieważ nasz wszechświat ma tylko trzy wymiary przestrzenne.

And because our universe is only three spatial dimensions,

A ponieważ nasz wszechświat ma tylko trzy wymiary przestrzenne,

it can hold fluids.

butelka może utrzymać płyny.

So it's highly -- that one's the cool one.

A więc ... to jest ta fajniejsza.

That was a month of my life.

Zabrało mi to miesiąc.

But although I would love to talk about topology with you, I'm not going to.

I choć chciałbym z wami pogadać o topologii to nie zamierzam.

(Laughter)

(Śmiech)

Instead, I'm going to mention my mom,

W zamian, chciałbym wspomnieć moją mamę,

who passed away last summer.

która odeszła ostatniego lata.

Had collected photographs of me, as mothers will do.

Zbierała moje zdjęcia, jak to matka.

Could somebody put this guy up?

Czy ktoś mógłby wyświetlić tego faceta?

And I looked over her album

Więc przejrzałem jej album

and she had collected a picture of me, standing --

i zachowała tam moje zdjęcie, stojącego...

well, sitting -- in 1969, in front of a bunch of dials.

cóż, siedzącego w 1969, na tle pokręteł.

And I looked at it, and said, oh my god,

Spojrzałem na nie i pomyślałem, mój boże,

that was me, when I was working at the electronic music studio!

to było kiedy pracowałem w studiu muzyki elektronicznej!

As a technician, repairing and maintaining

Jako technik, naprawiałem i utrzymywałem sprzęt

the electronic music studio at SUNY Buffalo. And wow!

studio muzyki elektronicznej SUNY w Buffalo.

Way back machine. And I said to myself, oh yeah!

Jejku! Wehikuł czasu. I pomyślałem sobie: no tak!

And it sent me back.

Posłało mnie to w przeszłość.

Soon after that, I found in another picture that she had, a picture of me.

Wkrótce potem, znalazłem inne moje zdjęcie, które zachowała.

This guy over here of course is me.

Ten facet tutaj to oczywiście ja.

This man is Robert Moog,

Ten człowiek to Robert Moog,

the inventor of the Moog synthesizer,

wynalazca syntezatora Mooga,

who passed away this past August.

który zmarł w sierpniu.

Robert Moog was a generous, kind person, extraordinarily competent engineer.

Robert Moog był wielkoduszną osobą i niezwykle kompetentnym inżynierem.

A musician who took time from his life to teach me,

Muzykiem, który znalazł czas żeby mnie uczyć,

a sophomore, a freshman at SUNY Buffalo.

studenta drugiego, pierwszego roku SUNY w Buffalo.

He'd come up from Trumansburg to teach me

Przyjeżdżał z Trumansburga żeby mnie uczyć

not just about the Moog synthesizer, but we'd be sitting there --

nie tylko o syntezatorze Mooga, ale siedzieliśmy tam...

I'm studying physics at the time. This is 1969, 70, 71.

W tym samym czasie studiuję fizykę. Jest rok 1969, 70, 71.

We're studying physics, I'm studying physics,

Studiujemy fizykę, ja studiuję fizykę,

and he's saying, "That's a good thing to do.

a on mówi: "Dobrze, że to robisz.

Don't get caught up in electronic music if you're doing physics."

Nie trzymaj się muzyki elektronicznej jeśli zajmujesz się fizyką".

Mentoring me. He'd come up and

Był dla mnie mentorem. Przychodził

spend hours and hours with me.

i siedział ze mną godzinami.

He wrote a letter of recommendation for me to get into graduate school.

Napisał mi rekomendację na studia podyplomowe.

In the background, my bicycle.

W tle widać mój rower.

I realize that this picture was taken at a friend's living room.

Zdałem sobie sprawę, że zdjęcie zrobiono w pokoju mojego kolegi.

Bob Moog came by and hauled a whole pile of equipment

Bob Moog przychodził holując sterty sprzętu,

to show Greg Flint and I things about this.

żeby pokazać Gregowi Flintowi i mi pewne rzeczy.

We sat around talking about Fourier transforms,

Siadaliśmy rozmawiając o transformacjach Fouriera,

Bessel functions, modulation transfer functions,

funkcjach Bessela, funkcjach przenoszenia modulacji,

stuff like this.

i tym podobnych.

Bob's passing this past summer has been a loss to all of us.

Śmierć Boba tego lata była dla nas wszystkich stratą.

Anyone who's a musician has been profoundly influenced by Robert Moog.

Robert Moog miał wielki wpływ na każdego kto jest muzykiem.

(Applause)

(Oklaski)

And I'll just say what I'm about to do. What I'm about to do --

I jeszcze tylko powiem co mam zamiar zrobić.

I hope you can recognize that there's a distorted sine wave,

Mam nadzieję, że poznajecie zniekształconą sinusoidalną,

almost a triangular wave upon this Hewlett-Packard oscilloscope.

niemal trójkątną falę na tym oscyloskopie Hewlett-Packard.

Oh, cool. I can get to this place over here, right?

Super. Teraz mogę przejść do tego miejsca, nie?

Kids. Kids is what I'm going to talk about -- is that okay?

Dzieci. Mam zamiar mówić o dzieciach ... w porządku?

It says kids over here, that's what I'd like to talk about.

Tutaj jest napisane dzieci i o tym chciałbym mówić.

I've decided that, for me at least,

Stwierdziłem że, przynajmniej dla mnie,

I don't have a big enough head.

nie mam wystarczająco dużej głowy.

So I think locally and I act locally.

Więc myślę lokalnie i działam lokalnie.

I feel that the best way I can help out anything is to help out very, very locally.

Wydaje mi się, że jeśli mogę pomóc to tylko bardzo lokalnie.

So Ph.D. this, and degree there, and the yadda yadda.

Więc doktorat tu, stopień naukowy tam i bla bla bla.

I was talking about this stuff to

Rozmawiałem o tym

some schoolteachers about a year ago.

z nauczycielami szkolnymi jakiś rok temu.

And one of them, several of them would come up to me and say,

I jeden z nich, kilkoro z nich podeszło do mnie i zapytało:

"Well, how come you ain't teaching?"

"Dlaczego ty nie uczysz?"

And I said, "Well, I've taught graduate --

Odpowiedziałem: "Uczyłem magistrantów..."

I've had graduate students, I've taught undergraduate classes."

Miałem magistrantów i uczyłem na licencjacie".

No, they said, "If you're so into kids and all this stuff,

Nie, powiedzieli: "Jeśli jesteś tak bardzo zainteresowany dziećmi,

how come you ain't over here on the front lines?

to dlaczego nie uczysz tutaj na pierwszej linii?

Put your money where you mouth is."

Zamień słowa na czyny."

Is true. Is true. I teach eighth-grade science four days a week.

To prawda. Uczę przedmiotów ścisłych w ósmej klasie cztery dni w tygodniu.

Not just showing up every now and then.

Nie tylko od czasu do czasu.

No, no, no, no, no. I take attendance.

Nie, nie. Sprawdzam obecność.

I take lunch hour. (Applause)

Jem obiad w stołówce. (Oklaski)

This is not -- no, no, no, this is not claps.

Nie robię tego dla poklasku.

I strongly suggest that this is a good thing for each of you to do.

Uważam, że to mogłoby być dobre dla każdego z was.

Not just show up to class every now and then.

Nie tylko pokazywać się w klasie od czasu do czasu.

Teach a solid week. Okay, I'm teaching three-quarters time, but good enough.

Uczcie przez cały tydzień. No dobrze, uczę na trzy czwarte, ale to wystarczy.

One of the things that I've done for my science students

Raz powiedziałem swoim uczniom:

is to tell them, "Look, I'm going to teach you college-level physics.

"Słuchajcie, będę was uczył fizyki na poziomie studiów.

No calculus, I'll cut out that.

Pominę rachunek.

You won't need to know trig.

Nie będziecie musieli znać trygonometrii.

But you will need to know eighth-grade algebra,

Ale będziecie musieli posługiwać się algebrą z ósmej klasy,

and we're going to do serious experiments.

i będziemy wykonywać poważne eksperymenty.

None of this open-to-chapter-seven-and-do-all-the-odd-problem-sets.

Żadnego tam "otwórzcie książkę i zróbcie ćwiczenia z rozdziału siódmego".

We're going to be doing genuine physics."

Będziemy zajmować się prawdziwą fizyką."

And that's one of the things I thought I'd do right now.

I pomyślałem, że zrobię jedną z tych rzeczy teraz.

(High-pitched tone)

(Wysoki ton)

Oh, before I even turn that on,

Aha, zanim jeszcze to włączę,

one of the things that we did about three weeks ago in my class --

jedną z rzeczy jaką zrobiliśmy jakieś trzy tygodnie temu...

this is through the lens, and one of the things we used a lens for

to przez soczewkę, bo używaliśmy soczewek

was to measure the speed of light.

do mierzenia prędkości światła.

My students in El Cerrito -- with my help, of course,

Moi uczniowie z El Cerrito, oczywiście z moją pomocą

and with the help of a very beat up oscilloscope --

i sfatygowanego już oscyloskopu

measured the speed of light.

zmierzyli prędkość światła.

We were off by 25 percent. How many eighth graders do you know of

Pomyliliśmy się o 25 procent. Ilu znacie ośmioklasistów

who have measured the speed of light?

którzy zmierzyli prędkość światła?

In addition to that, we've measured the speed of sound.

Dodatkowo zmierzyliśmy prędkość dźwięku.

I'd love to measure the speed of light here.

Bardzo chciałbym zmierzyć tutaj prędkość światła.

I was all set to do it and I was thinking, "Aw man,"

Już byłem gotowy żeby to zrobić i myślałem: "Tak!",

I was just going to impose upon the powers that be,

Już miałem przekonać odpowiednie władze

and measure the speed of light.

i zmierzyć prędkość światła.

And I'm all set to do it. I'm all set to do it,

I jestem już gotowy, żeby to zrobić,

but then it turns out that to set up here, you have like 10 minutes to set up!

ale wtedy okazuje się, że samo przygotowanie zajmie 10 minut.

And there's no time to do it.

A nie ma na to czasu.

So, next time, maybe, I'll measure the speed of light!

Więc może prędkość światła zmierzymy następnym razem.

But meanwhile, let's measure the speed of sound!

Tymczasem zmierzmy prędkość dźwięku!

Well, the obvious way to measure the speed of sound

Oczywistą metodą pomiaru szybkości dźwięku

is to bounce sound off something and look at the echo.

jest odbicie go od czegoś i zbadanie echa.

But, probably -- one of my students, Ariel [unclear], said,

Ale pewnie ... Jeden z moich uczniów, Ariel, zapytał:

"Could we measure the speed of light using the wave equation?"

"Czy możemy zmierzyć prędkość światła używają równania fali?"

And all of you know the wave equation is

Wszyscy wiemy, że równanie fali to:

the frequency times the wavelength of any wave ...

częstotliwość razy długość fali...

is a constant. When the frequency goes up,

jest stała. Jeśli częstotliwość rośnie,

the wavelength comes down. Wavelength goes up,

to długość fali spada. Długość fali rośnie,

frequency goes down. So, if we have a wave here --

to częstotliwość spada. Więc jeśli mamy tutaj falę...

over here, that's what's interesting --

tutaj robi się to interesujące...

as the pitch goes up, things get closer,

Jeśli ton się podwyższa, odległość się zmniejsza,

pitch goes down, things stretch out.

ton obniża się, a fala się rozszerza.

Right? This is simple physics.

Racja? To jest prosta fizyka.

All of you know this from eighth grade, remember?

Wszyscy pamiętacie to z ósmej klasy, prawda?

What they didn't tell you in physics -- in eighth-grade physics --

Czego wam na fizyce w ósmej klasie nie powiedzieli...

but they should have, and I wish they had,

a powinni ... i chciałbym żeby to zrobili...

was that if you multiply the frequency times the wavelength of sound

jeśli pomnożycie częstotliwość przez długość fali dźwiękowej

or light, you get a constant.

lub świetlnej to otrzymacie stałą.

And that constant is the speed of sound.

I ta stała to prędkość dźwięku.

So, in order to measure the speed of sound,

Więc aby zmierzyć prędkość dźwięku

all I've got to do is know its frequency. Well, that's easy.

wystarczy znać jego częstotliwość. To proste.

I've got a frequency counter right here.

Mam tutaj miernik częstotliwości.

Set it up to around A, above A, above A. There's an A, more or less.

Ustawiam amplitudę na oko. Mamy A, mniej więcej.

Now, so I know the frequency.

Teraz, kiedy znam częstotliwość.

It's 1.76 kilohertz. I measure its wavelength.

Jest to 1,76 kHz. Mierzę długość fali.

All I need now is to flip on another beam,

Wystarczy, że włączę drugą wiązkę

and the bottom beam is me talking, right?

i ta niższa wiązka to mój głos, tak?

So anytime I talk, you'd see it on the screen.

Więc jak mówię to widzicie to na ekranie.

I'll put it over here, and as I move this away from the source,

Przykładam to tutaj i jak odsuwam od źródła

you'll notice the spiral.

to widzicie spiralę.

The slinky moves. We're going through different nodes of the wave,

Ponętne ruchy. Przechodzimy przez kolejne węzły fali,

coming out this way.

które stąd wychodzą.

Those of you who are physicists, I hear you rolling your eyes,

Słyszę jak fizycy wśród was przewracają oczami,

but bear with me. (Laughter)

ale wytrzymajcie se mną. (Śmiech)

To measure the wavelength,

Do zmierzenia długości fali

all I need to do is measure the distance from here --

wystarczy, że zmierzę odległość stąd dotąd,

one full wave -- over to here.

jedna pełna fala.

From here to here is the wavelength of sound.

Stąd dotąd to długość fali dźwiękowej.

So, I'll put a measuring tape here, measuring tape here, move it back over to here.

Więc przykładam miarkę tutaj i przesuwam tu.

I've moved the microphone 20 centimeters.

Przesunąłem mikrofon o 20 centymetrów.

0.2 meters from here, back to here, 20 centimeters.

0,2 metra, stąd dotąd, 20 centymetrów.

OK, let's go back to Mr. Elmo.

OK, wróćmy do Pana Elmo.

And we'll say the frequency is 1.76 kilohertz, or 1760.

Częstotliwość to 1,76 kHz lub 1760.

The wavelength was 0.2 meters.

Długość fali to było 0,2 metra.

Let's figure out what this is.

Sprawdźmy ile to wynosi.

(Laughter) (Applause)

(Śmiech) (Oklaski)

1.76 times 0.2 over here is 352 meters per second.

1,76 razy 0,2 tutaj wynosi 352 metry na sekundę.

If you look it up in the book, it's really 343.

Książki wam powiedzą, że dokładnie jest to 343.

But, here with kludgy material, and lousy drink --

Ale tutaj z pomocą prowizorki i marnego napoju...

we've been able to measure the speed of sound to --

byliśmy w stanie zmierzyć prędkość dźwięku...

not bad. Pretty good.

Nieźle. Bardzo dobrze.

All of which comes to what I wanted to say.

Wszystko to sprowadza się do tego co chciałem powiedzieć.

Go back to this picture of me a million years ago.

Wróćmy do tego mojego zdjęcia sprzed miliona lat.

It was 1971, the Vietnam War was going on,

To był 1971 i trwała wojna w Wietnamie.

and I'm like, "Oh my God!"

Myślę sobie: "o mój boże!"

I'm studying physics: Landau, Lipschitz, Resnick and Halliday.

Studiuję fizykę: Landau, Lipschitz, Resnick i Halliday.

I'm going home for a midterm. A riot's going on on campus.

Wracam do domu na ferie. Na kampusie trwają zamieszki.

There's a riot! Hey, Elmo's done: off.

Zamieszki! Hej, Elmo już skończył. Wyłącz się.

There's a riot going on on campus,

Na kampusie są zamieszki,

and the police are chasing me, right?

a policja ściga mnie, tak?

I'm walking across campus. Cop comes and looks at me and says,

Idę przez kampus. Gliniarz patrzy na mnie i mówi:

"You! You're a student."

"Ty! Jesteś studentem."

Pulls out a gun. Goes boom!

Wyciąga broń. Bum!

And a tear gas canister the size of a Pepsi can goes by my head. Whoosh!

Pojemnik z gazem wielkości puszki Pepsi przelatuje mi obok głowy. Ziuuu!

I get a breath of tear gas and I can't breathe.

Wdech gazu i nie mogę oddychać.

This cop comes after me with a rifle.

Glina rusza na mnie z karabinem.

He wants to clunk me over the head!

Chce mnie walnąć w głowę!

I'm saying, "I got to clear out of here!"

Mówię sobie: "Muszę stąd zmiatać!"

I go running across campus quick as I can. I duck into Hayes Hall.

Biegnę przez kampus jak najszybciej umiem. Daję nura do Hayes Hall.

It's one of these bell-tower buildings.

To jeden z tych budynków z dzwonnicą.

The cop's chasing me.

Gliniarz goni za mną.

Chasing me up the first floor, second floor, third floor.

Goni mnie przez pierwsze, drugie, trzecie piętro.

Chases me into this room.

Zagania mnie do tego pokoju.

The entranceway to the bell tower.

Wejścia do dzwonnicy.

I slam the door behind me, climb up,

Zatrzaskuję za sobą drzwi, wspinam się,

go past this place where I see a pendulum ticking.

mijam tykające wahadło.

And I'm thinking, "Oh yeah,

Myślę sobie, a tak,

the square root of the length is proportional to its period." (Laughter)

pierwiastek kwadratowy z długości jest proporcjonalny do jego okresu. (Śmiech)

I keep climbing up, go back.

Wspinam się wyżej, wracam.

I go to a place where a dowel splits off.

Wchodzę do miejsca przy odłupanym kołku.

There's a clock, clock, clock, clock.

Jest tam zegar, zegar, zegar, zegar.

The time's going backwards because I'm inside of it.

Czas się cofa ponieważ jestem wewnątrz.

I'm thinking of Lorenz contractions and Einsteinian relativity.

Myślę o kontrakcji Lorentza i względności Einsteina.

I climb up, and there's this place, way in the back,

Wspinam się i jest tam miejsce z tyłu,

that you climb up this wooden ladder.

gdzie wspinasz się po drewnianej drabinie.

I pop up the top, and there's a cupola.

Odrzucam właz i jestem w kopule.

A dome, one of these ten-foot domes.

Jedna z tych trzymetrowych kopuł.

I'm looking out and I'm seeing the cops bashing students' heads,

Wyglądam na zewnątrz i widzę jak gliny biją studentów,

shooting tear gas, and watching students throwing bricks.

wypuszczają gaz łzawiący, a studenci rzucają cegłami.

And I'm asking, "What am I doing here? Why am I here?"

Zastanawiam się czemu ja tu jestem. Co ja tu robię?

Then I remember what my English teacher in high school said.

Przypomniało mi się co powiedział nauczyciel angielskiego w liceum.

Namely, that when they cast bells,

Mianowicie, że gdy odlewają dzwony,

they write inscriptions on them.

to umieszczają na nich inskrypcje.

So, I wipe the pigeon manure off one of the bells, and I look at it.

Więc, ścieram odchody gołębi z jednego z dzwonów i czytam.

I'm asking myself, "Why am I here?"

Zastanawiam się, dlaczego tu jestem?

So, at this time, I'd like to tell you the words inscribed

Więc, tym razem chciałbym wam zacytować słowa wyryte

upon the Hayes Hall tower bells:

na dzwonach wieży Hayes Hall:

"All truth is one.

"Wszystkie prawdy są jednością.

In this light, may science and religion endeavor here

W tym świetle niech nauka i religia dołożą starań

for the steady evolution of mankind, from darkness to light,

dla ciągłego rozwoju ludzkości, z ciemności do światłości.

from narrowness to broad-mindedness, from prejudice to tolerance.

z ograniczenia do otwartości, z uprzedzenia do tolerancji.

It is the voice of life, which calls us to come and learn."

Jest to głos życia, który wzywa nas do nauki."

Thank you very much.

Dziękuję bardzo.