The economic injustice of plastic | Van Jones

Van Jones: Plastikte ekonomik adaletsizlik

Çeviri: Cevat Erisken Gözden geçirme: osman oguz ahsen

Burada olmaktan ve

I am honored to be here,

and I'm honored to talk about this topic,

çok önemli gördüğüm bu konuyla ilgili

which I think is of grave importance.

konuşmaktan dolayı şeref duyuyorum.

We've been talking a lot

Plastiğin gezegenimiz ve diğer canlı türlerinin üzerindeki

about the horrific impacts of plastic on the planet and on other species,

korkunç etkilerinden

çok bahsettik;

but plastic hurts people, too --

ancak plastik insanlara,

özellikle de fakir insanlara, zarar veriyor.

especially poor people.

And both in the production of plastic,

Ve hem plastiğin üretiminde

hem de kullanımı ve atılımında

the use of plastic and the disposal of plastic,

tehlikede olan kitle

the people who have the bull's-eye on their foreheads

fakir insanlardır.

are poor people.

People got very upset

İnsanlar BP petrol sızıntısı olduğunda

when the BP oil spill happened,

haklı olarak

çok üzüldüler.

for very good reason.

İnsanlar "Aman tanrım,

People thought, "Oh, my God.

This is terrible, this oil -- it's in the water.

bu petrol korkunç bir şey. Suya karışmış.

Oradaki tüm canlıları

It's going to destroy the living systems there.

yok edecek.

İnsanlar zarar görecek.

People are going to be hurt.

Sızan petrolün körfezdeki insanlara

This is a terrible thing,

this oil is going to hurt the people in the Gulf."

zarar verecek olması korkunç bir şey."

What people don't think about is:

Nedense insanlar petrolün sağ salim kıyıya ulaşması

What if the oil had made it safely to shore?

durumunda ne olacağını düşünmezler.

What if the oil actually got where it was trying to go?

Petrol gerçekten de hedeflenen yere ulaşsa ne olurdu?

Sadece motorlarda yakıt olup

Not only would it have been burned in engines and added to global warming,

küresel ısınmaya katkıda bulunmakla kalmayacaktı;

but there's a place called "Cancer Alley,"

"Kanser sokağı" denilen bir yer var.

and the reason it's called "Cancer Alley"

Oraya "kanser sokağı" deniliyor çünkü

is because the petrochemical industry

petrolün petrokimya endüstrisinde

takes that oil and turns it into plastic

plastiğe dönüştürülmesi esnasında

and in the process, kills people.

insanlar ölüyor.

It shortens the lives of the people who live there in the Gulf.

Orada, körfezde yaşayan insanların ömürlerini kısaltıyor.

So oil and petrochemicals are not just a problem when there's a spill;

Neticede petrol ve petrokimyasallar sadece bir sızıntı olması

durumunda değil, olmaması durumunda da sorun teşkil ediyor.

they're a problem when there's not.

And what we don't often appreciate

Ve fakir insanların sırf biz bu

tek kullanımlık ürünlere sahip olalım diye

is the price that poor people pay

for us to have these disposable products.

ödedikleri bedeli göremiyoruz.

Anlamadığımız başka bir şey de

The other thing we often don't appreciate is,

fakir insanların sadece üretim esnasında zarar görmediğidir.

it's not just at the point of production that poor people suffer.

Fakir insanlar ürünlerin kullanılması

Poor people also suffer at the point of use.

esnasında da zarar görüyorlar.

Those of us who earn a certain income level,

Belli bir gelir seviyesine ulaşmış

we have something called choice.

kişiler için tercih diye bir şey söz konusu.

The reason why you want to work hard and have a job

Çok çalışıp bir iş sahibi olmak istememizin

ve parasız kalmak istemeyişimizin sebebi

and not be poor and broke

ekonomik tercihler yapabilelim diyedir.

is so you can have choices, economic choices.

We actually get a chance to choose not to use products

Aslında bizim zehirli ve tehlikeli

plastik içeren ürünleri

kullanmamayı seçme şansımız var.

that have dangerous, poisonous plastic in them.

Fakir olanlar içinse böyle bir tercih söz konusu değil.

Other people who are poor don't have those choices.

So low-income people often are the ones

Yani, tehlikeli kimyasallar içeren

who are buying the products that have those dangerous chemicals in them

ve çocuklarının kullandığı bu ürünleri

satın alanlar çoğunlukla fakir insanlardır.

that their children are using.

Bu zehirli plastikleri daha çok

Those are the people who wind up ingesting a disproportionate amount

kullanan ve tüketen

işte bu insanlardır.

of this poisonous plastic in using it.

And people say, "Well, they should just buy a different product."

Ve insanlar, "Efendim başka bir ürün alsınlar" diyorlar.

Well, the problem with being poor is you don't have those choices.

İyi de, fakirseniz böyle tercihlerde bulunamazsınız.

You often have to buy the cheapest products.

Çoğu kez en ucuz ürünleri almak zorundasınız.

The cheapest products are often the most dangerous.

En ucuz ürünler de çoğunlukla en tehlikeli olanlardır.

And if that weren't bad enough --

Ve sanki bu yetmezmiş gibi

if it wasn't just the production of plastic that's giving people cancer

plastiğin üretimi- ki bu da

"kanser sokağı" gibi yerlerde kansere yol açıp ömrü kısaltmaktadır-

in places like Cancer Alley,

and shortening lives and hurting poor kids at the point of use --

ve kullanımı aşamasında - ki bu da zavallı çocuklara zarar vermektedir-

olmasa bile, atılması esnasında

at the point of disposal,

zarar gören

once again, it's poor people who bear the burden.

yine fakir insanlardır.

Often, we think we're doing a good thing:

Çoğu kez iyi birşey yaptığımızı düşünürüz.

Ofistesiniz ve şişe suyunuzu,

You're in your office, drinking your bottled water or whatever it is,

ya da her ne ise, içiyorsunuz ve

kendi kendinize, "Eee bunu atacağım" diye düşünüyorsunuz.

and you think to yourself, "I'm going to throw this away.

No -- I'm going to be virtuous. I'm going to put it in the blue bin."

Yok, hayır erdemli biri gibi davranacağım.

Mavi çöp kutusuna koyacağım.

You think, "I put mine in the blue bin."

"Ben benimkini mavi çöp kutusuna koydum" diye düşünüp,

And then you look at your colleague and say,

sonra da arkadaşınıza dönüp,

"Hey sen bilgisiz,

"Why, you cretin! You put yours in the white bin."

sen niye beyaz çöp kutusuna atıyorsun" dersiniz,

And we use that as a moral tickle.

ve bununla hem eğlenir hem de ders veririz.

We feel so good about ourselves.

Böylece kendimizi çok iyi hissederiz.

If we -- well, OK, I'm just ... me.

Belki kendimi affederim.

Not you, but I feel this way often.

Siz değil, ama ben bu şekilde hissediyorum.

(Laughter)

And so we kind of have this moral feel-good moment.

Ve böyle kendimizi iyi hissettiğimiz anlarımız olur.

But if we were to be able to follow that little bottle

Ama eğer o küçük şişenin

on its journey,

nereye gittiğini takip etseydik,

we would be shocked to discover that, all too often,

çoğu kez bir gemiye konulacağını

that bottle is going to be put on a boat,

hayretler içinde görürdük.

Bir şey uğruna okyanusu

it's going to go all the way across the ocean

boydan boya geçecek,

at some expense,

and it's going to wind up in a developing country, often China.

ve gelişmekte olan bir ülkeyi -genellikle de Çin'i- boylayacaktır.

Sanırım biz kafamızda, birinin bu şişeyi alıp,

I think in our minds, we imagine

somebody's going to take the little bottle and say,

"Ah şişecik, seni gördüğümüze çok

"Oh, little bottle! We're so happy to see you, little bottle."

memnun olduk şişecik" diyeceğini düşünüyoruz.

(Laughter)

(Kahkahalar)

"You've served so well."

"Öyle iyi hizmet ettin ki"

(Laughter)

He's given a little bottle massage,

Biraz şişe masajı yapıp,

a little bottle medal.

madalya takar.

And they say, "What would you like to do next?"

Ve, "şimdi ne yapmak istersin?" diye sorar.

The little bottle says, "I just don't know ..."

Şişecik de, "bilmem ki" der.

(Laughter)

Fakat gerçekte durum böyle değildir.

But that's not actually what happens.

You know?

That bottle winds up getting burned.

O şişe

eninde sonunda yakılacaktır.

The recycling of plastic in many developing countries

Gelişmekte olan ülkelerde

plastiğin geri kazanımı

means the incineration of the plastic, the burning of the plastic,

yakılmasıyla olur, ki bu da

which releases incredible toxic chemicals

akıl almaz derecede zehirli kimyasalların açığa çıkmasına

and, once again, kills people.

ve yine insanların ölmesine neden olur.

And so, poor people who are making these products

Ve böylece "kanser sokağı" gibi

petrokimya merkezlerinde

in petrochemical centers like Cancer Alley,

bu ürünleri üreten fakir insanlar;

poor people who are consuming these products disproportionately,

bu ürünleri çoğunlukla kullanan bu insanlar;

ve geri kazanım noktasında dahi

and then poor people who, even at the tail end of the recycling,

yer alan bu fakirlerin

are having their lives shortened.

bizim tek kullanımlılığa olan bağımlılığımızdan dolayı

They're all being harmed -- greatly --

ömürleri kısalıyor,

by this addiction that we have to disposability.

ve hepsi bu sebepten dolayı

çok zarar görüyor.

Now, you think to yourself -- I know how you are --

Şimdi siz kendi kendinize düşünüp - çünkü ben sizin nasıl olduğunuzu biliyorum -

you say, "That sure is terrible for those poor people.

diyorsunuz ki, "Bu durum tabi ki fakirler için

çok kötü birşey.

Tek kelimeyle korkunç;

It's just awful. Those poor people.

yazık bu insanlara.

Umarım birileri onlara yardım etmek için birşeyler yapar."

I hope someone does something to help them."

But what we don't understand is --

Ancak biz şunu anlamıyoruz:

Biz burada Los Angeles'dayız.

here we are in Los Angeles.

We worked very hard to get the smog reduction

Los Angeles'daki hava kirliliğini

azaltmak için çok çalıştık.

happening here in Los Angeles.

But guess what?

Ancak ne oldu biliyor musunuz?

Because they're doing so much dirty production in Asia now,

Şu anda Asya'da aşırı kirli üretim olduğundan ve

oradaki çevre ile ilgili kanunlar

because the environmental laws don't protect the people in Asia now,

halk sağlığını korumaya yönelik olmadığından,

almost all of the clean air gains and the toxic air gains

Kaliforniya'da hava kirliliğini azaltmak

ve havayı temizlemek için yaptığımız

that we've achieved here in California

kazanımların neredeyse tamamı

have been wiped out by dirty air coming over from Asia.

Asya üzerinden gelen kirli hava tarafından silip süpürüldü.

So we all are being hit. We all are being impacted.

Görüldüğü gibi hepimiz etkileniyor ve zarar görüyoruz.

It's just that the poor people get it first and worst.

Bu durumdan en çok ve en kötü şekilde zarar görenler yine fakir insanlar oluyor.

But the dirty production, the burning of toxins,

Ancak kirli üretim, zehirli maddelerin yanması,

the lack of environmental standards in Asia,

Asya'da çevre standartlarının eksikliği

is actually creating so much dirty air pollution,

o kadar çok hava kirliliği yaratıyor ki

it's coming across the ocean,

okyanusu geçip burada, Kaliforniya'daki kazanımlarımızı silip attı.

and has erased our gains here in California.

Şimdi tekrar başladığımız yere, 1970'li yıllara geri döndük.

We're back where we were in the 1970s.

And so we're on one planet,

Hepimiz aynı gezegende yaşıyoruz,

and we have to be able to get to the root of these problems.

ve bu sorunların köküne inebilmeliyiz.

The root of this problem, in my view,

Bence bu meselenin kökünde

is the idea of disposability itself.

tek kullanımlılık fikri yatıyor.

You see, if you understand the link

Gördüğünüz gibi eğer gezegenimizi

zehirlemek ve kirletmek için yaptığımız şeylerle

between what we're doing to poison and pollute the planet

fakir insanlara yaptığımız şeyler arasındaki

and what we're doing to poor people,

bağlantıyı görürsek

you arrive at a very troubling but also very helpful insight:

çok can sıkıcı ama faydalı

bir şeyi anlamış oluruz:

In order to trash the planet,

Gezegeni mahvetmek için

you have to trash people.

insanları da mahvetmemiz lazım.

But if you create a world where you don't trash people,

Ama eğer insanları koruyabildiğimiz bir dünya

you can't trash the planet.

yaratırsak gezegenimizi de mahvetmeyiz.

So now we are at a moment

Yani şu anda sosyal adaletçi anlayışla

çevre bilimci anlayışın bir araya

where the coming together of social justice as an idea

and ecology as an idea,

geldiği bir zamandayız;

ve görüyoruz ki nihayetinde

we finally can now see

that they are really, at the end of the day, one idea.

fikir olarak ikisi de aynı.

And it's the idea that we don't have disposable anything.

Ve bu da tek kullanımlık herhangi bir şeyimizin kalmaması demek.

We don't have disposable resources.

Tek kullanımlık kaynaklarımızın olmaması.

We don't have disposable species.

Yenilenemeyen canlı türlerinin olmaması.

Ve aynı zamanda yenilenemeyen insanların olmaması.

And we don't have disposable people, either.

We don't have a throwaway planet,

Ziyan edilecek bir gezegenimiz ve

and we don't have throwaway children -- it's all precious.

ziyan edilecek çocuklarımız yok- hepsi çok değerli.

And as we all begin to come back to that basic understanding,

Hepimiz bu anlayışa sahip olursak

new opportunities for action begin to emerge.

harekete geçmek için yeni fırsatlar doğacak.

Yeni ortaya çıkan

Biomimicry,

which is an emerging science,

bir bilim olan biyomimikri

önemli bir sosyal adalet görüşüne

winds up being a very important social justice idea.

dönüşüyor.

People who are just learning about this stuff:

Bu şeyleri yeni öğrenen kişiler için

biyomimikri tüm canlı türlerinin

biomimicry means respecting the wisdom of all species.

ilmine saygı duymak demektir.

Bu arada demokrasi tüm insanların bilgeliğine

Democracy, by the way,

means respecting the wisdom of all people -- we'll get to that.

saygı duymak demektir-buna da geleceğiz.

Ancak biyomimikri tüm canlı türlerine saygı duymak demektir.

But biomimicry means respecting the wisdom of all species.

Öyle görünüyor ki biz çok akıllı türleriz.

It turns out we're a pretty clever species.

We have this big cortex, we're pretty proud of ourselves.

Bu büyük beyin yada her ne ise; kendimizle oldukça gurur duyuyoruz.

But if we want to make something hard,

Ancak sert bir cisim yapmak istiyorsak

we say, "I know! I'm going to make a hard substance.

çıkıp, "biliyorum, sert bir madde yapacağım.

I know! I'm going to get vacuums and furnaces

Vakumlu kaplar ve fırınlar edinip,

and drag stuff out of the ground

yerden birşeyler çıkaracağım,

and get things hot and poison and pollute ...

ve ısıtıp, zehirleyip, etrafı kirleteceğim;

But I got this hard thing!"

ama bu sert maddeyi oluşturdum.

(Laughter)

Çok akıllıyım." diyeceğiz.

"I'm so clever!"

And you look behind you, and there's destruction all around you.

Ve arkanıza baktığınızda ise herşeyi yıkıp yok etmişsinizdir.

But guess what?

Biliyor musunuz? Siz çok akıllısınız;

You're so clever, but you're not as clever as a clam.

ama bir istiridye kadar değil.

A clamshell is hard.

Bir istiridyenin kabuğu serttir.

There's no vacuums. There's no big furnaces.

Vakumlu kaplar, büyük fırınlar yoktur;

There's no poison. There's no pollution.

zehir yoktur; kirlilik yoktur.

It turns out that other species figured out a long time ago

Öyle görünüyor ki diğer canlı türleri

doğanın çok iyi bildiği biyolojik yöntemleri

kullanarak ihtiyacımız olan bir çok şeyi

how to create many of the things we need

using biological processes that nature knows how to use well.

nasıl meydana getireceğini çözmüş.

Biyomimikrinin bu yönü,

That insight of biomimicry, of our scientists finally realizing

nihayet bilim adamlarımızın diğer canlı türlerinden

that we have as much to learn from other species --

öğrenecek çok şeyimizin olduğunu anlaması bakımından önemlidir.

Bir fareyi alıp

I don't mean taking a mouse and sticking it with stuff.

ona birşeyler batırmaktan bahsetmiyorum.

I don't mean looking at it from that way, abusing the little species.

Bu küçük canlıları suistimal etmekten de bahsetmiyorum-

I mean actually respecting them, respecting what they've achieved.

Onlara ve yapabildiklerine saygı duymaktan bahsediyorum.

Buna biyomimikri diyoruz;

That's called biomimicry,

and that opens the door to zero waste production;

ve bu da

atıksız üretim ve

zero pollution production;

sıfır hava kirliliğine giden kapıyı açar-

that we could actually enjoy

ki böylelikle gezegenimizi kirletmeden

a high quality of life, a high standard of living,

yüksek kalitede bir yaşam ve yüksek

hayat standartlarından yararlanabiliriz.

without trashing the planet.

Well, that idea of biomimicry,

Tüm canlı türlerinin ilmine saygı duymak

respecting the wisdom of all species,

anlamına gelen biyomimetik fikri ile

demokrasi ve sosyal adalet

combined with the idea of democracy and social justice,

fikrini birleştirdiğimizde, ki bu da

tüm insanların bilgeliği ve değerine saygı demektir,

respecting the wisdom and the worth of all people,

would give us a different society.

farklı bir toplum ortaya çıkacaktır.

We would have a different economy.

Bu durumda farklı bir ekonomimiz olurdu.

We would have a green society

Dr.King'in gurur duyacağı

that Dr. King would be proud of.

yeşil bir çevremiz olurdu.

Amaç bu olmalı.

That should be the goal.

And the way that we get there is to first of all recognize

Ve buraya ulaşmak için öncelikle

that the idea of disposability

tek kullanımlık fikrinin

not only hurts the species we've talked about,

sadece bahsettiğimiz canlı türlerine zarar vermekle kalmayıp

toplumumuzu bile mahvettiğini

but it even corrupts our own society.

kabul etmemiz lazım.

We're so proud to live here in California.

Burada, Kaliforniya'da, yaşamaktan son derece gurur duyuyoruz.

We just had this vote, and everybody's like,

Daha yeni seçimler oldu, ve herkes

"Well -- not in our state!"

"Evet, bizim buradakiler dışında,

(Laughter)

başka eyaletler ne yapıyordu bilmem" diyor.

I don't know what those other states were doing, but ..."

(Laughter)

Kahkahalar

Just so proud.

Öyle gururlular.

Tamam ben de öyle.

And, yeah, I'm proud, too.

But ...

Ancak Kaliforniya olarak bazı yeşillikler bakımından

California, though we lead the world in some of the green stuff,

dünya lideri olsak da ne yazık ki

we also, unfortunately, lead the world

bazı suç ve cezalandırma işlerinde de

in some of the gulag stuff.

dünya lideriyiz.

California has one of the highest incarceration rates

Elli eyalet içerisinde hapis cezası oranları

en yüksek olan eyalet Kaliforniya'dır.

of all the 50 states.

We have a moral challenge in this movement.

Şu anda bizim ahlaki bir durumla yüzleşmemiz lazım.

Arazilerden işe yaramayan

We are passionate about rescuing some dead materials from the landfill,

malzemeleri kurtarmaya çok hevesliyiz,

ancak yaşayan canlıları, insanları kurtarmak için

but sometimes not as passionate

about rescuing living beings, living people.

o kadar da hevesli davranmıyoruz.

And I would say that we live in a country --

Ve diyebilirim ki

five percent of the world's population,

dünya nüfusunun %5'ini oluşturan bizler

25 percent of the greenhouse gases,

sera gazlarının %25'ini üretiyoruz

but also 25 percent of the world's prisoners.

ve dünya mahkümlarının %25'ine sahibiz.

Dünyanın herhangi bir yerinde mahkum olan

One of every four people locked up anywhere in the world

her dört kişiden biri şu an burada Birleşik Devletlerde.

is locked up right here in the United States.

İşte bu da bu inandığımız tek kullanımlık

So that is consistent with this idea

that disposability is something we believe in.

fikriyle uyumlu bir şey.

Ancak yine de destekçi sayısını artırması

And yet,

as a movement that has to broaden its constituency,

ve büyümesi gereken

ve doğal güven bölgemizin dışına

çıkması gereken bu hareketin

that has to grow,

that has to reach out beyond our natural comfort zone,

-plastik gibi şeylerden kurtulma ve

one of the challenges to the success of this movement,

ekonominin yönünü değiştirmesine yardımcı olma hareketinin-

of getting rid of things like plastic and helping the economy shift,

başarılı olması yönündeki zorluklardan biri de

is people look at our movement with some suspicion.

insanların bu harekete şüpheyle bakmasıdır.

Ve bir soru soruyorlar, ve soru da şu:

And they ask a question, and the question is:

How can these people be so passionate?

Bu insanlar nasıl bu kadar hevesli olabiliyorlar?

A poor person, a low-income person, somebody in Cancer Alley,

Fakir birisi, düşük gelirli birisi,

somebody in Watts,

"kanser sokağındaki" birisi, Watts'dan birisi,

somebody in Harlem, somebody on an Indian reservation,

Harlem'deki birisi, yerli toplama kampından birisi

might say to themselves -- and rightfully so --

haklı bir şekilde şöyle diyebilir:

"Nasıl oluyor da bu insanlar

"How can these people be so passionate

bir plastik şişenin ikinci bir

about making sure

that a plastic bottle has a second chance in life,

şansı olması için

ya da aliminyum bir kutunun

or an aluminum can has a second chance,

ikinci bir şansı olması için uğraşıyorlar da

benim çocuğumun başı derde girip

and yet, when my child gets in trouble and goes to prison,

hapse girdiğinde

he doesn't get a second chance?"

ikinci bir şansı olmuyor?"

"How can this movement be so passionate about saying

Bu hareket nasıl oluyor da güçlü bir sesle

ziyan edilecek, sokağa atılacak kullanılmış malzemelerimiz yok derken

we don't have throwaway stuff, no throwaway dead materials,

and yet accept throwaway lives

insan hayatını ve

"kanser sokağı"ndaki gibi toplulukların hayatlarını sokağa atmayı kabulleniyor?

and throwaway communities like Cancer Alley?"

Ve işte şimdi bu hareketle gurur

And so, we now get a chance to be truly proud of this movement.

duymamız için bir fırsatımız var.

When we take on topics like this,

Bu gibi konuları ele aldığımızda

it gives us that extra call to reach out to other movements

diğer hareketlere de ulaşmamız

ve daha çok büyüyüp daha kapsamlı

hale gelmemiz için bir çağrı fırsatı yakalıyoruz.

and to become more inclusive and to grow,

and we can finally get out of this crazy dilemma that we've been in.

Ve sonunda içinde bulunduğumuz bu saçma ikilemden çıkabiliriz.

Most of you are good, softhearted people.

Çoğunuz iyi, yumuşak kalpli insanlarsınız.

Gençken tüm dünyayı umursuyordunuz

When you were younger, you cared about the whole world,

ve birisi bir zamanda

and at some point, somebody said you had to pick an issue,

bir mesele seçmeniz gerektiğini

sevginizi bir meseleye indirgemeniz gerektiğini söyledi.

you had to boil your love down to an issue.

Tüm dünyayı sevemezsiniz-

"Can't love the whole world --

ya ağaçlarla ilgileneceksiniz

you've got to work on trees or you've got to work on immigration.

ya da göçmenlerle ilgileneceksiniz.

You've got to shrink it down and be about one issue."

Bu ikisini birleştirip tek meseleye indirgemelisiniz.

And really, they fundamentally told you,

Ve gerçekten size şunu söylediler:

"Are you going to hug a tree?

"Bir ağacı mı, yoksa

Or are you going to hug a child? Pick.

bir çocuğu mu kucaklayacaksınız"? Seçin.

Are you going to hug a tree?

Simdi, siz "bir ağacı mı, yoksa

Or are you going to hug a child? Pick."

bir çocuğu mu kucaklayacaksınız?" Seçiminizi yapın.

Well, when you start working on issues like plastic,

Plastik gibi sorunlar üzerinde çalışmaya başladığınızda

herşeyin birbiriyle alakalı olduğunu görürsünüz

you realize the whole thing is connected.

And luckily, most of us are blessed to have two arms --

ve çok şükür çoğumuzun iki eli var.

Her ikisini de kucaklayabiliriz.

we can hug both.

Thank you very much.

Çok teşekkürler.

(Applause)

Alkışlar