The economic injustice of plastic | Van Jones

Tłumaczenie: Oskar Kocoł Korekta: Marcin Kasiak

Mam zaszczyt być tutaj,

I am honored to be here,

and I'm honored to talk about this topic,

i mam zaszczyt mówić na ten temat

which I think is of grave importance.

który jest moim zdaniem wysokiej wagi.

We've been talking a lot

Mówiłem wiele o

about the horrific impacts of plastic on the planet and on other species,

przeraźliwym wpływie plastiku

na naszą planetę i różne formy życia,

but plastic hurts people, too --

ale plastik szkodzi również ludziom,

szczególnie biednym ludziom.

especially poor people.

And both in the production of plastic,

I we wszystkich przypadkach: produkcji,

używania i "jednorazowości" plastiku,

the use of plastic and the disposal of plastic,

największymi ofiarami

the people who have the bull's-eye on their foreheads

są ubodzy ludzie.

are poor people.

People got very upset

Ludzie byli bardzo poruszeni,

when the BP oil spill happened,

kiedy wydarzył się wyciek ropy na platformie BP

i mieli ku temu powód.

for very good reason.

Ludzie mówili: "O mój Boże.

People thought, "Oh, my God.

This is terrible, this oil -- it's in the water.

To jest okropne, ta ropa. Ona jest w wodzie.

Zniszczy

It's going to destroy the living systems there.

biosystemy, które tam żyją.

Ludzie ucierpią.

People are going to be hurt.

To okropne, że ropa naftowa

This is a terrible thing,

this oil is going to hurt the people in the Gulf."

skrzywdzi ludzi w Zatoce."

What people don't think about is:

Ale nie pomyśleli oni o tym,

What if the oil had made it safely to shore?

czy przed wyciekiem ropa była bezpieczna dla wybrzeża?

What if the oil actually got where it was trying to go?

Gdzie wcześniej trafiała, i co z niej wytwarzano?

Zostałaby użyta nie tylko w silnikach

Not only would it have been burned in engines and added to global warming,

i przyczyniła się do globalnego ocieplenia,

but there's a place called "Cancer Alley,"

ale jest też tak zwana "aleja raka",

and the reason it's called "Cancer Alley"

a nazwa bierze się stąd,

is because the petrochemical industry

że przemysł petrochemiczny bierze ropę

takes that oil and turns it into plastic

i przetwarza ją na plastik,

and in the process, kills people.

a ten proces zabija ludzi.

It shortens the lives of the people who live there in the Gulf.

Skraca on życie ludzi żyjących w pobliżu Zatoki

So oil and petrochemicals are not just a problem when there's a spill;

Tak więc ropa i petrochemia nie są problemem tylko wtedy kiedy jest wyciek,

są problemem, którego nie widać.

they're a problem when there's not.

And what we don't often appreciate

I rzeczą, której często niedoceniamy

jest cena jaką płacą biedni ludzie za nas

is the price that poor people pay

for us to have these disposable products.

za jednorazowe produkty.

Następną rzeczą, której nie doceniamy

The other thing we often don't appreciate is,

że ubodzy ludzie cierpią nie tylko w momencie produkcji.

it's not just at the point of production that poor people suffer.

Biedni cierpią również

Poor people also suffer at the point of use.

podczas używania tych produktów.

Those of us who earn a certain income level,

Ci z nas, którzy dostają dobrą pensję,

we have something called choice.

mają przywilej który nazywa się "wybór".

The reason why you want to work hard and have a job

Powodem dla którego chcesz ciężko pracować

i nie być biedakiem bez grosza.

and not be poor and broke

jest spowodowane tym że masz wybór, ekonomiczny wybór.

is so you can have choices, economic choices.

We actually get a chance to choose not to use products

Mamy też szanse wybierać

inne produkty niż te,

które są niebezpieczne i zawierają trujący plastik.

that have dangerous, poisonous plastic in them.

Ale inni ludzie, którzy są biedni, nie mają takiej możliwości.

Other people who are poor don't have those choices.

So low-income people often are the ones

Ludzie o niskich dochodach są tymi,

who are buying the products that have those dangerous chemicals in them

którzy kupują produkty

które mają niebezpieczne chemikalia i są używane przez ich dzieci.

that their children are using.

Są to ludzie, którzy trują się

Those are the people who wind up ingesting a disproportionate amount

przyjmowaniem olbrzymiej ilośći

trującego plastiku i używaniem go.

of this poisonous plastic in using it.

And people say, "Well, they should just buy a different product."

Więc ludzie mówią: "Cóż, wystarczy, że kupią inny produkt"

Well, the problem with being poor is you don't have those choices.

Problemem jest to, że kiedy jesteś biedny nie masz żadnych wyborów.

You often have to buy the cheapest products.

Zwykle jesteś zmuszony, żeby kupić najtańszy towar.

The cheapest products are often the most dangerous.

A najtańszy produkt jest zwykle najbardziej niebezpieczny.

And if that weren't bad enough --

I jakby jeszcze było tego mało,

if it wasn't just the production of plastic that's giving people cancer

produkcja plastiku nie jest jedynym powodem

występowania raka i skracanie życia w miejscach jak "aleja raka"

in places like Cancer Alley,

and shortening lives and hurting poor kids at the point of use --

szkodzą również ubogim dzieciom w momencie ich używania,

ale też podczas usuwania.

at the point of disposal,

i jeszcze raz, to biedni ludzie

once again, it's poor people who bear the burden.

ponoszą cały ciężar.

Often, we think we're doing a good thing:

Często myślimy, że robimy dobry uczynek.

Jesteś w swoim biurze,

You're in your office, drinking your bottled water or whatever it is,

pijesz butelkowaną wodę, czy cokolwiek innego,

i myślisz sobie, "Hej, zaraz to wyrzuce.

and you think to yourself, "I'm going to throw this away.

No -- I'm going to be virtuous. I'm going to put it in the blue bin."

Nie, dziś będę szlachetny.

Wyrzucę ją do niebieskiego pojemnika."

You think, "I put mine in the blue bin."

I myślisz: "Tak, swoją wyrzucę do niebieskiego pojemnika"

And then you look at your colleague and say,

Następnie patrzysz na swojego kolegę i mówisz:

Dlaczego, palancie,

"Why, you cretin! You put yours in the white bin."

wyrzucasz swoją do białego?

And we use that as a moral tickle.

Jest to swego rodzaju moralna zaczepka

We feel so good about ourselves.

Jesteśmy wtedy zadowoleni z siebie.

If we -- well, OK, I'm just ... me.

Wybaczę sobie.

Not you, but I feel this way often.

Może nie ty, ale tak to odczuwam.

(Laughter)

And so we kind of have this moral feel-good moment.

Mamy przyjemność z tego rodzaju moralnego zadowolenia.

But if we were to be able to follow that little bottle

Ale jeśli śledzilibyśmy dalej tą butelkę

on its journey,

podczas jej podróży

we would be shocked to discover that, all too often,

bylibyśmy zaskoczeni z odkrycia, że bardzo często

that bottle is going to be put on a boat,

ta butelka zostanie załadowana na statek.

Pokona drogę przez ocean

it's going to go all the way across the ocean

z jakimś kosztem.

at some expense,

and it's going to wind up in a developing country, often China.

Podróż ta zakończy się w jednym z rozwijających się krajów -- często w Chinach

Sądzę, że wyobrażamy sobie, że ktoś podniesie tą butelkę

I think in our minds, we imagine

somebody's going to take the little bottle and say,

i powie: "O, droga buteleczko.

"Oh, little bottle! We're so happy to see you, little bottle."

Jestem szczęśliwy, że cię widzę mała butelko"

(Laughter)

(Śmiech)

"You've served so well."

"Służyłaś tak dzielnie."

(Laughter)

He's given a little bottle massage,

I przekaże jej małe podziękowanie,

a little bottle medal.

mały butelkowy medal.

And they say, "What would you like to do next?"

I powie: "Co chcesz teraz robić?"

The little bottle says, "I just don't know ..."

A mała butelka odpowiada: "Właśnie nie wiem."

(Laughter)

Ale w rzeczywistości tak się nie dzieje.

But that's not actually what happens.

You know?

That bottle winds up getting burned.

Ta butelka

kończy będąc spaloną.

The recycling of plastic in many developing countries

Recykling plastiku w wielu rozwijających się krajach

to spalanie tegoż plastiku,

means the incineration of the plastic, the burning of the plastic,

którego palenie,

which releases incredible toxic chemicals

uwalnia niesamowite ilości trujących substancji

and, once again, kills people.

i jeszcze raz, zabija ludzi.

And so, poor people who are making these products

Ci ubodzy ludzie

którzy wyrabiają te towary

in petrochemical centers like Cancer Alley,

w petrochemicznych ośrodkach jak "aleja raka";

poor people who are consuming these products disproportionately,

potem spożywają te produkty

a następnie ci biedni ludzie

and then poor people who, even at the tail end of the recycling,

nawet na samym końcu podczas recyklingu

are having their lives shortened.

mają skracane życia,

They're all being harmed -- greatly --

i wszyscy są krzywdzeni

by this addiction that we have to disposability.

przez nasze uzależnienie

od jednorazowości.

Now, you think to yourself -- I know how you are --

Teraz myślisz sobie -- ponieważ wiem jacy jesteście --

you say, "That sure is terrible for those poor people.

powiecie: "Oczywiście, że jest to okropne"

dla tych biednych ludzi.

To po prostu obrzydliwe,

It's just awful. Those poor people.

dla tych ludzi

Mam nadzieję, że ktoś im pomoże"

I hope someone does something to help them."

But what we don't understand is --

Ale nie potrafimy zrozumieć jednego.

Jesteśmy tutaj w Los Angeles.

here we are in Los Angeles.

We worked very hard to get the smog reduction

Bardzo ciężko pracujemy, aby zmniejszyć smog

który występuje tutaj, w Los Angeles.

happening here in Los Angeles.

But guess what?

I co?

Because they're doing so much dirty production in Asia now,

Ponieważ w Azji wytwarzane są wielkie ilości zanieczyszczeń,

z powodu praw środowiskowych

because the environmental laws don't protect the people in Asia now,

które nie chronią ludzi w Azji,

almost all of the clean air gains and the toxic air gains

prawie całe powietrze,

również to toksyczne

that we've achieved here in California

które przybywa tutaj do Kalifornii

have been wiped out by dirty air coming over from Asia.

stykało się z zanieczyszczonym powietrzem przybyłym z Azji.

So we all are being hit. We all are being impacted.

To znaczy, że dotyka to nas wszystkich.

It's just that the poor people get it first and worst.

Tylko, że to biedni ludzie ponoszą jako pierwsze i najgorsze skutki.

But the dirty production, the burning of toxins,

Ale produkcja nieczystości, spalenie toksyn,

the lack of environmental standards in Asia,

oraz braki w azjatyckich normach środowiskowych

is actually creating so much dirty air pollution,

skażają powietrze,

it's coming across the ocean,

które przypływa do nas przez ocean i potęguje zanieczyszczenia w Kalifornii.

and has erased our gains here in California.

Powracamy do stanu rzeczy z lat 70.

We're back where we were in the 1970s.

And so we're on one planet,

Żyjemy na jednej planecie,

and we have to be able to get to the root of these problems.

i musimy znaleźć przyczyny tych problemów.

The root of this problem, in my view,

Więc moim zdaniem przyczyną

is the idea of disposability itself.

jest samo pojęcie jednorazowości.

You see, if you understand the link

Zobaczcie, jeśliby zauważyć połączenie

pomiędzy naszymi czynami,

between what we're doing to poison and pollute the planet

które trują i zanieczyszczają świat,

and what we're doing to poor people,

a tym co robimy dla biednych ludzi,

you arrive at a very troubling but also very helpful insight:

dostajemy bardzo kłopotliwy,

ale też pomocny wniosek:

In order to trash the planet,

Kiedy niszczysz planetę,

you have to trash people.

niszczysz również ludzi.

But if you create a world where you don't trash people,

Jeśli chcesz stworzyć świat, gdzie żaden człowiek nie cierpi,

you can't trash the planet.

nie możesz tego świata niszczyć.

So now we are at a moment

Teraz nastał czas,

kiedy społeczna sprawiedliwość

where the coming together of social justice as an idea

and ecology as an idea,

łączy się z ekologią,

i możemy zauważyć na koniec,

we finally can now see

that they are really, at the end of the day, one idea.

że tak naprawdę są one ze sobą powiązane i tworzą jedność.

And it's the idea that we don't have disposable anything.

Ta jedność to pomysł, że nie ma nic jednorazowego.

We don't have disposable resources.

Nie mamy jednorazowych surowców.

We don't have disposable species.

Nie mamy jednorazowych gatunków.

Nie mamy również jednorazowych ludzi.

And we don't have disposable people, either.

We don't have a throwaway planet,

Nie możemy marnotrawić przyrody,

and we don't have throwaway children -- it's all precious.

ani dzieci -- ponieważ wszystko jest wartościowe.

And as we all begin to come back to that basic understanding,

I kiedy wszyscy powracamy do tego podstawowego rozumowania

new opportunities for action begin to emerge.

pojawiają się nowe możliwości do działania.

Bionaśladownictwo - (biomimikra),

Biomimicry,

which is an emerging science,

jest nauką

dopiero wschodzacą,

winds up being a very important social justice idea.

stającą się bardzo ważną ze względu na sprawiedliwość społeczną.

People who are just learning about this stuff:

Ludzie, którzy trochę o tym słyszeli, wiedzą,

że bionaśladownictwo polega

biomimicry means respecting the wisdom of all species.

na poszanowaniu mądrości wszystkich gatunków.

Nawiasem mówiąc demokracja

Democracy, by the way,

means respecting the wisdom of all people -- we'll get to that.

to poszanowanie mądrości wszystkich ludzi -- do czego dojdziemy.

Ale bionaśladownictwo oznacza respektowanie mądrości wszystkich gatunków.

But biomimicry means respecting the wisdom of all species.

Co pokazuje, że jesteśmy naprawdę mądrym gatunkiem.

It turns out we're a pretty clever species.

We have this big cortex, we're pretty proud of ourselves.

To czyni nas bardzo dumnymi z siebie.

But if we want to make something hard,

Ale jeśli chcemy zrobić coś twardego, mocnego,

we say, "I know! I'm going to make a hard substance.

myślimy: "Dobra, chcę zrobić mocny materiał.

I know! I'm going to get vacuums and furnaces

Zdobędę więc pompy i piece,

and drag stuff out of the ground

umieszczę to wszystko w jakimś miejscu

and get things hot and poison and pollute ...

wprawdzie będę używał rzeczy trujących i szkodzących,

But I got this hard thing!"

ale będę miał ten mocny produkt.

(Laughter)

Jestem taki mądry."

"I'm so clever!"

And you look behind you, and there's destruction all around you.

Patrzysz za siebie i widzisz wielkie zniszczenie.

But guess what?

Ale co? Jesteś bardzo sprytny,

You're so clever, but you're not as clever as a clam.

ale nie tak jak małża.

A clamshell is hard.

Jej muszla jest również bardzo mocna.

There's no vacuums. There's no big furnaces.

Ale nie posiada pomp, czy wielkich pieców.

There's no poison. There's no pollution.

Nie ma trucizn, nie wydziela zanieczyszczeń.

It turns out that other species figured out a long time ago

Znaczy to, że inne stworzenia

odnalazły jakiś czas temu

jak wytworzyć większość rzeczy, których potrzebujemy

how to create many of the things we need

using biological processes that nature knows how to use well.

używając do tego procesów biologicznych, o których dobrze wie matka natura.

Tak więc założeniem bionaśladownictwa,

That insight of biomimicry, of our scientists finally realizing

jest to co naukowcy wreszcie zrozumieli,

that we have as much to learn from other species --

że możemy się wiele nauczyć od innych gatunków --

nie mówię, żeby złapać mysz

I don't mean taking a mouse and sticking it with stuff.

i męczyć ją jak się coś robi.

I don't mean looking at it from that way, abusing the little species.

Nie mam na myśli maltretowania małych stworzeń --

I mean actually respecting them, respecting what they've achieved.

Uważam, że należy szanować je same, oraz ich osiągnięcia.

Oto bionaśladownictwo,

That's called biomimicry,

and that opens the door to zero waste production;

które otwiera drzwi

do produkcji bez strat,

zero pollution production;

do produkcji bez zanieczyszczeń --

that we could actually enjoy

możemy wtedy osiągnąć

a high quality of life, a high standard of living,

wysoką jakość życia, i wysokie standardy

bez niszczenia środowiska.

without trashing the planet.

Well, that idea of biomimicry,

A więc pomysł bionaśladownictwa,

respecting the wisdom of all species,

szanujący wiedzę innych gatunków,

połączony z pomysłem

combined with the idea of democracy and social justice,

demokracji i sprawiedliwości społecznej,

respektujących mądrość i wartość wszystkich ludzi,

respecting the wisdom and the worth of all people,

would give us a different society.

może zmienić społeczeństwo.

We would have a different economy.

Możemy mieć różne strategie rozwoju.

We would have a green society

Może to być zielone społeczeństwo

that Dr. King would be proud of.

z którego Dr. King byłby dumny.

To powinien być nasz cel.

That should be the goal.

And the way that we get there is to first of all recognize

Ale droga, do osiągnięcia tego celu zaczyna się,

that the idea of disposability

zrozumieniem, że "jednorazowość"

not only hurts the species we've talked about,

rani nie tylko

gatunki o których mówiliśmy,

but it even corrupts our own society.

ale także szkodzi naszemu społeczeństwu.

We're so proud to live here in California.

Jesteśmy dumni z naszego życia w Kalifornii.

We just had this vote, and everybody's like,

Możemy mieć na to swoje zdanie i mamy do tego prawo,

"Well -- not in our state!"

"Nie, tylko nie w naszym stanie

(Laughter)

Nie mam pojęcia co jest w innych stanach."

I don't know what those other states were doing, but ..."

(Laughter)

(Śmiech)

Just so proud.

Właśnie, duma.

I oczywiście ja też jestem dumny.

And, yeah, I'm proud, too.

But ...

Ale.

California, though we lead the world in some of the green stuff,

Często, jeśli zaczynamy gdzieś zmieniać nawyki na "zielone",

we also, unfortunately, lead the world

często coś, gdzieś zaniedbujemy

in some of the gulag stuff.

i nie wychodzi nam to na dobre.

California has one of the highest incarceration rates

W Kalifornii jest jeden z najwyższych współczynników zachorowań

na raka spośród wszystkich 50 stanów.

of all the 50 states.

We have a moral challenge in this movement.

Mamy teraz moralne wyzwanie.

Jesteśmy pełni zapału do ratowania

We are passionate about rescuing some dead materials from the landfill,

jakieś zużyte surowce z wysypisk,

ale czasem nie tyle,

but sometimes not as passionate

about rescuing living beings, living people.

co do ratowania istot żywych, ludzi.

And I would say that we live in a country --

I mogę powiedzieć, że żyjemy w kraju --

five percent of the world's population,

gdzie żyje 5% światowej populacji,

25 percent of the greenhouse gases,

emitujemy 25 % gazów cieplarnianych,

but also 25 percent of the world's prisoners.

ale również 25% liczby więźniów na świecie.

Jeden z czterech więźniów zamkniętych gdzieś na świecie

One of every four people locked up anywhere in the world

jest zamknięty tutaj, w Stanach Zjednoczonych.

is locked up right here in the United States.

I potwierdza to,

So that is consistent with this idea

that disposability is something we believe in.

że dalej wierzymy w jednorazowość.

A mimo to,

And yet,

as a movement that has to broaden its constituency,

ten ruch

stale się rozprzestrzenia,

wzrasta w siłę, walczy z nawykami

that has to grow,

that has to reach out beyond our natural comfort zone,

a jednym z jego wyzwań, aby odniósł sukces

one of the challenges to the success of this movement,

jest pozbycie się wszystkich plastikowych rzeczy

of getting rid of things like plastic and helping the economy shift,

i pomoc przemianom ekonomicznym.

is people look at our movement with some suspicion.

Ludzie patrzą na ten ruch z pewnym dystansem.

Zadają nam pytania:

And they ask a question, and the question is:

How can these people be so passionate?

Jak ci ludzie mogą być tak pochłonięci?

A poor person, a low-income person, somebody in Cancer Alley,

Może biedna osoba, o niskich dochodach, ktoś z "alei raka"

somebody in Watts,

ktoś w Watts,

somebody in Harlem, somebody on an Indian reservation,

ktoś z Harlemu, lub z rezerwatu Indian,

might say to themselves -- and rightfully so --

mogą powiedzieć do siebie, zresztą całkiem słusznie:

"Jak ci ludzie mogą zajmować się

"How can these people be so passionate

sprawdzaniem

about making sure

that a plastic bottle has a second chance in life,

czy plastikowa butelka

lub aluminiowa puszka,

or an aluminum can has a second chance,

mają drugą szansę w życiu

kiedy teraz moje dziecko wpadło w kłopoty

and yet, when my child gets in trouble and goes to prison,

i poszło do więzienia,

he doesn't get a second chance?"

a ono nie dostanie drugiej szansy?"

"How can this movement be so passionate about saying

Jak w ogóle może istnieć taki ruch,

który mówi, że nie możemy marnotrawić surowców,

we don't have throwaway stuff, no throwaway dead materials,

and yet accept throwaway lives

które akceptuje niszczenie zdrowia

i całych społeczności w miejscach jak "aleja raka"?

and throwaway communities like Cancer Alley?"

Ale mamy możliwość,

And so, we now get a chance to be truly proud of this movement.

być naprawdę dumnymi z naszego działania.

When we take on topics like this,

Kiedy poruszamy tematy takie jak ten,

it gives us that extra call to reach out to other movements

mamy wtedy niesamowitą możliwość,

łączyć się z innymi ludźmi, którzy mają swoje pomysły,

i rozrastać się i zajmować się razem wszystkimi tematami.

and to become more inclusive and to grow,

and we can finally get out of this crazy dilemma that we've been in.

Ale znowu pojawia się dylemat, który był wcześniej.

Most of you are good, softhearted people.

Większość z was to ludzie dobrzy i o wielkim sercu.

Kiedy byliście młodsi, martwiliście się całym światem,

When you were younger, you cared about the whole world,

i w pewnym momencie

and at some point, somebody said you had to pick an issue,

ktoś powiedział wam, że musicie wybrać,

musieliście skupić całą uwagę na jednej sprawie.

you had to boil your love down to an issue.

Nie można zajmować się wszystkimi rzeczami naraz --

"Can't love the whole world --

albo pracujesz nad drzewami,

you've got to work on trees or you've got to work on immigration.

albo nad imigracją.

You've got to shrink it down and be about one issue."

Musieliście ograniczyć swoje zainteresowania i skupić się na jednym.

And really, they fundamentally told you,

I z pewnością zapytano was:

"Are you going to hug a tree?

"Czy wolisz przytulić się do drzewa,

Or are you going to hug a child? Pick.

czy do dziecka? Wybieraj.

Are you going to hug a tree?

Wolisz drzewo,

Or are you going to hug a child? Pick."

czy małe dziecko? Wybieraj."

Well, when you start working on issues like plastic,

Kiedy jednak zaczęliście zagłębiać się w temat plastiku,

zrozumieliście, że wszystkie te sprawy są ze sobą połączone,

you realize the whole thing is connected.

And luckily, most of us are blessed to have two arms --

i na szczęście większość z nas ma dwa ramiona.

Możemy się przytulić wszyscy razem.

we can hug both.

Thank you very much.

Dziękuję bardzo.

(Applause)

(Brawa)