Why I train grandmothers to treat depression | Dixon Chibanda

Çeviri: Cihan Ekmekçi Gözden geçirme: Figen Ergürbüz

On a warm August morning in Harare,

Harare'de sıcak bir Ağustos sabahı

Farai,

Farai,

a 24-year-old mother of two,

iki çocuk annesi 24 yaşında bir kadın

walks towards a park bench.

bir banka doğru adım atıyor.

She looks miserable and dejected.

Çok üzgün ve kederli görünüyor.

Now, on the park bench sits an 82-year-old woman,

Bankın üstünde 82 yaşında olgun bir kadın var,

better known to the community as Grandmother Jack.

topluluk onu Büyükanne Jack olarak tanıyor.

Farai hands Grandmother Jack an envelope from the clinic nurse.

Farai, Büyükanne Jack'e hastaneden aldığı zarfı uzatıyor.

Grandmother Jack invites Farai to sit down

Büyükanne Jack ona oturmasını söylüyor

as she opens the envelope and reads.

ve zarfı açıp okuyor.

There's silence for three minutes or so as she reads.

Büyükanne mektubu okurken 3 dakika kadar bir sessizlik oluyor.

And after a long pause, Grandmother Jack takes a deep breath,

Uzun bir duraksama sonrasında Büyükanne derin bir nefes alıyor,

looks at Farai and says,

Farai'ye dönüp şöyle diyor;

"I'm here for you.

''Senin için buradayım.

Would you like to share your story with me?"

Hikâyeni benimle paylaşmak ister misin?''

Farai begins,

Farai başlıyor,

her eyes swelling with tears.

gözleri yaşlarla doluyor.

She says, "Grandmother Jack,

''Büyükanne Jack,'' diyor,

I'm HIV-positive.

''HIV pozitifim.

I've been living with HIV for the past four years.

Son dört yıldır HIV ile yaşıyorum.

My husband left me a year ago.

Kocam bir yıl önce beni terk etti.

I have two kids

5 yaşından küçük

under the age of five.

iki çocuğum var.

I'm unemployed.

İşsizim.

I can hardly take care of my children."

Çocuklarıma zar zor bakabiliyorum.''

Tears are now flowing down her face.

Yaşlar yüzünden aşağı akıyordu.

And in response, Grandmother Jack moves closer,

Büyükanne Jack cevap vermek için ona doğru yaklaştı,

puts her hand on Farai,

elini Farai'nin elinin üstüne koydu,

and says, "Farai, it's OK to cry.

''Ağlayabilirsin, Farai'' dedi.

You've been through a lot.

''Çok şey yaşadın.

Would you like to share more with me?"

Daha fazla şey paylaşmak ister misin?''

And Farai continues.

Farai de devam etti.

"In the last three weeks,

''Son üç hafta içinde

I have had recurrent thoughts of killing myself,

sürekli canıma kıydığımı düşündüm,

taking my two children with me.

çocuklarımı da birlikte götürdüğümü.

I can't take it anymore.

Artık dayanamıyorum.

The clinic nurse sent me to see you."

Hemşire beni sana gönderdi.''

There's an exchange between the two, which lasts about 30 minutes.

İkili yarım saat süresince konuştular.

And finally, Grandmother Jack says,

Sonunda Büyükanne Jack şöyle dedi,

"Farai,

''Farai,

it seems to me that you have all the symptoms of kufungisisa."

Kufungisisa belirtileri gösteriyorsun.''

The word "kufungisisa" opens up a floodgate of tears.

''Kufungisisa'' kelimesi gözyaşı seline bir kapı açıyor.

So, kufungisisa is the local equivalent of depression

Bu kelime ülkemde depresyon demenin

in my country.

yerel hâli.

It literally means

Tam olarak anlamı ise

"thinking too much."

''aşırı düşünmek''

The World Health Organization estimates

Dünya Sağlık Örgütü'ne göre

that more than 300 million people globally, today, suffer from depression,

bugün dünyada 300 milyon üstünde insan depresyon hastası

or what in my country we call kufungisisa.

veya bizim tabirimizle kufungisisa.

And the World Health Organization also tells us

Dünya Sağlık Örgütü'ne göre ayrıca

that every 40 seconds,

her 40 saniyede bir

someone somewhere in the world commits suicide

dünyanın herhangi bir yerinde biri intihar ediyor

because they are unhappy,

çünkü mutsuzlar,

largely due to depression or kufungisisa.

bunun büyük sebebi de depresyon.

And most of these deaths are occurring in low- and middle-income countries.

Bu ölümlerin çoğu düşük ve orta gelirli ülkelerde gerçekleşiyor.

In fact,

Gerçek şu ki

the World Health Organization goes as far as to say

Dünya Sağlık Örgütü'ne göre

that when you look at the age group between 15 to 29,

15-29 arası yaş grubunda

a leading cause of death now is actually suicide.

intihar başlıca ölüm sebebi.

But there are wider events that lead to depression

Ancak depresyona bazı durumlarda da intihara giden

and in some cases, suicide,

çok daha büyük sorunlar var,

such as abuse,

örneğin taciz,

conflict, violence,

savaş, şiddet,

isolation, loneliness --

ayrımcılık, yalnızlık...

the list is endless.

Bu listenin sonu yok.

But one thing that we do know

Bildiğimiz şey şu ki

is that depression can be treated and suicides averted.

depresyon tedavi edilebilir ve intihar önlenebilir.

But the problem is

Fakat bir sorun var,

we just don't have enough psychiatrists or psychologists in the world

dünyada bunu yapacak yeterli sayıda

psikolog ve psikiyatrist yok.

to do the job.

In most low- and middle-income countries, for instance,

Örneğin düşük ve orta gelirli ülkelerde

the ratio of psychiatrists to the population

psikiyatristlerin nüfusa oranı

is something like one for every one and a half million people,

bir buçuk milyon insana bir,

which literally means that 90 percent of the people

bu da demek oluyor ki akıl sağlığı hizmetine gerek duyan

needing mental health services

insanların % 90'ı

will not get it.

bunu alamayacak.

In my country,

Ülkemde

there are 12 psychiatrists,

sadece 12 psikiyatrist var,

and I'm one of them,

ben onlardan biriyim

for a population of approximately 14 million.

ve ülkemin nüfusu yaklaşık 14 milyon.

Now, let me just put that into context.

Bunu biraz örnekleyeyim.

One evening while I was at home,

Bir akşam evdeyim,

I get a call from the ER,

yaşadığım yerden

or the emergency room,

200 km uzakta bir şehirden

from a city which is some 200 kilometers away

bir hastanenin acil servisinden

from where I live.

telefon alıyorum.

And the ER doctor says,

Acil doktoru şöyle diyor,

"One of your patients,

''Dört ay önce

someone you treated four months ago,

tedavi ettiğiniz hastalarınızdan biri

has just taken an overdose,

aşırı doz almış

and they are in the ER department.

ve acildeler.

Hemodynamically, they seem to be OK,

Kan dolaşımlarında sorun yok

but they will need neuropsychiatric evaluation."

ama nöro psikiyatrik değerlendirmeye gereksinimleri var.''

Now, I obviously can't get into my car in the middle of the night

Gecenin bir vakti arabama atlayıp

and drive 200 kilometers.

200 km yol süremem.

So as best as we could,

Telefonla acil doktoruyla konuşarak

over the phone with the ER doctor,

yapabileceğimiz en iyi şey

we come up with an assessment.

bir değerlendirme yapmaktı.

We ensure that suicidal observations are in place.

İntihar meyili olduğu kanısındaydık.

We ensure that we start reviewing the antidepressants

Hastanın kullanmakta olduğu antidepresanları

that this patient has been taking,

gözden geçirmemiz gerekiyordu

and we finally conclude

ve son olarak

that as soon as Erica -- that was her name, 26-year-old --

26 yaşındaki Erika isimli bu kadının

as soon as Erica is ready to be released from the ER,

acilden taburcu olduğu an annesiyle birlikte

she should come directly to me with her mother,

beni görmeye gelmesi gerektiği kanısındaydık,

and I will evaluate

değerlendirme yapıp

and establish what can be done.

yapılması gerekenleri belirleyecektim.

And we assumed that that would take about a week.

Bunun bir hafta süreceğini düşündük.

A week passes.

Bir hafta geçti.

Three weeks pass.

Üç hafta geçti.

No Erica.

Erika gelmedi.

And one day I get a call from Erica's mother,

Bir gün Erica'nın annesinden telefon aldım,

and she says,

dedi ki;

"Erica committed suicide three days ago.

''Erica 3 gün önce intihar etti.

She hanged herself from the mango tree

aile bahçemizdeki mango ağacına

in the family garden."

kendini astı.''

Now, almost like a knee-jerk reaction,

Düşünmeden tepki verdim

I couldn't help but ask,

ve kendimi tutamadan sordum,

"But why didn't you come to Harare, where I live?

''Yaşadığım yere, Harare'ye neden gelmediniz?

We had agreed that as soon as you're released from the ER,

Acilden taburcu olduğunuz an bana geleceğinize dair

you will come to me."

anlaşmıştık.''

Her response was brief.

Çok kısa cevap verdi.

"We didn't have the 15 dollars bus fare

''Harare'ye gelecek 15 dolar

to come to Harare."

otobüs paramız yoktu.''

Now, suicide is not an unusual event

İntihar, akıl sağlığı söz konusu olduğunda

in the world of mental health.

alışılmadık bir olay değil.

But there was something about Erica's death

Yine de Erica'nın ölümü

that struck me at the core of my very being.

adeta içime işlemişti.

That statement from Erica's mother:

Özellikle annesinin söylediği şey:

"We didn't have 15 dollars bus fare to come to you,"

''Size gelecek 15 dolar otobüs paramız yoktu,''

made me realize

şunu anlamamı sağladı,

that it just wasn't going to work,

insanların bana gelmesini beklemek

me expecting people to come to me.

işe yaramayacaktı.

And I got into this state of soul-searching,

Ben de içsel bir arayışa girdim,

trying to really discover my role

Afrika'da bir psikiyatrist olarak

as a psychiatrist in Africa.

rolümün ne olduğu üzerine kafa yordum.

And after considerable consultation and soul-searching,

Uzun bir düşünme ve arayış sonunda,

talking to colleagues, friends and family,

iş arkadaşlarım, aile ve arkadaşlarımla konuşarak

it suddenly dawned on me

şunu fark ettim ki

that actually, one the most reliable resources we have in Africa

aslında Afrika'da sahip olduğumuz en güvenilir kaynaklardan biri

are grandmothers.

büyükanneler.

Yes, grandmothers.

Evet, büyükanneler.

And I thought,

Düşündüm ki

grandmothers are in every community.

her toplulukta büyükanneler var.

There are hundreds of them.

Onlardan yüzlerce var.

And --

Ve...

(Laughter)

(Kahkahalar)

And they don't leave their communities in search of greener pastures.

Daha iyi koşullar uğruna topluluklarını terk etmiyorlar.

(Laughter)

(Kahkahalar)

See, the only time they leave

Terk ettikleri tek zaman

is when they go to a greener pasture called heaven.

Cennet dediğimiz daha iyi koşullara gittikleri zaman.

(Laughter)

(Kahkahalar)

So I thought, how about training grandmothers

Ben de kanıt bazlı konuşma terapisi konusunda

in evidence-based talk therapy,

bir bank üzerinde konuşacak şekilde

which they can deliver on a bench?

büyükanneleri eğitmeye karar verdim.

Empower them with the skills to listen,

Dinlemeleri ve empati kurmaları için

to show empathy,

onları yetilerle donatmak,

all of that rooted in cognitive behavioral therapy;

tamamı bilişsel davranışsal terapide var olan konular:

empower them with the skills to provide behavior activation,

harekete geçmeleri için gerekli yetenekler kazandırmak,

activity scheduling;

aktivite planlaması;

and support them using digital technology.

ve dijital teknolojiyi kullanmaları için onları desteklemek.

You know, mobile phone technology.

Cep telefonu teknolojisi.

Pretty much everyone in Africa has a mobile phone today.

Artık Afrika'da herkesin cep telefonu var.

So in 2006,

2006 yılında,

I started my first group

ilk büyükanne ekibimle

of grandmothers.

işe koyuldum.

(Applause)

(Alkışlar)

Thank you.

Teşekkürler.

(Applause)

(Alkışlar)

Today, there are hundreds of grandmothers

Şu an 70'ten fazla toplulukta çalışan

who are working in more than 70 communities.

yüzlerce büyükanne var.

And in the last year alone,

Sadece geçen sene

more than 30,000 people received treatment

30.000'in üzerinde insan

on the Friendship Bench

Arkadaşlık Bankında

from a grandmother in a community in Zimbabwe.

Zimbabwe'deki bir topluluktaki büyükanneden yardım aldı.

(Applause)

(Alkış)

And recently, we published this work that is done by these grandmothers

Geçenlerde Amerikan Tıp Derneği bülteninde

in the Journal of the American Medical Association.

büyükannelerin başardığı bu işi yayınladık.

And --

Ve...

(Applause)

(Alkışlar)

And our results show that six months after receiving treatment

Sonuçlara göre bir büyükanneden tedavi aldıktan

from a grandmother,

6 ay sonra bile

people were still symptom-free:

insanlar belirti göstermiyordu:

no depression,

Depresyon yok,

suicidal ideation completely reduced.

intihar meyili tamamen azaltılmış.

In fact, our results -- this was a clinical trial --

Aslında bu sonuçlar klinik bir denemenin sonucuydu.

in fact, this clinical trial showed

Bu deneme şunu gösterdi,

that grandmothers were more effective at treating depression

büyükanneler depresyon tedavisinde

than doctors and --

doktorlardan daha etkiliydi.

(Laughter)

(Kahkahalar)

(Applause)

(Alkışlar)

And so,

Biz de artık

we're now working towards expanding this program.

bu programı büyütmek için çalışıyoruz.

There are more than 600 million people currently aged above 65 in the world.

Dünyada 65 yaş üstü 600 milyon insan var.

And by the year 2050,

2050 yılına kadar

there will be 1.5 billion people aged 65 and above.

65 yaş üstü insan sayısı 1,5 milyar olacak.

Imagine if we could create a global network of grandmothers

Dünyadaki her büyük şehirde

in every major city in the world,

küresel bir büyükanne ağı oluştursak,

who are trained in evidence-based talk therapy,

hepsi kanıt bazlı konuşma terapisi konusunda eğitimli olsa,

supported through digital platforms,

dijital platformlarda desteklenseler,

networked.

birbirleriyle de iletişim kursalar.

And they will make a difference in communities.

Topluluklarda fark yaratırlar.

They will reduce the treatment gap

Ruh sağlığı, nörolojik ve madde kullanımı

for mental, neurological and substance-use disorders.

hastalıklarındaki tedavi açığını daraltırlar.

Finally,

Son olarak da

this is a file photograph of Grandmother Jack.

bu Büyükanne Jack'in bir fotoğrafı.

So, Farai had six sessions on the bench with Grandmother Jack.

Farai Büyükanne Jack'le bankta 6 seans yaptı.

Today, Farai is employed.

Bugün Farai'nin bir işi var.

She has her two children at school.

İki çocuğu da okula gidiyor.

And as for Grandmother Jack,

Büyükanne Jack ise

one morning in February, we expected her to see her 257th client on the bench.

Şubat ayında bir sabah 257. hastasını görmesini bekliyorduk.

She didn't show up.

Gelmedi.

She had gone to a greener pasture called heaven.

Cennet adındaki daha iyi koşullara gitmişti.

But I believe that Grandmother Jack,

Yine de inanıyorum ki

from up there,

yukarıdan

she's cheering on all the other grandmothers --

diğer tüm büyükanneler için tezahürat yapıyor,

the increasing number of grandmothers who are making a difference

binlerce insanın hayatında fark yaratacak

in the lives of thousands of people.

sayıları giderek artan büyükanneler.

And I'm sure she's in awe

Öncülük ettiği bir şeyin

when she realizes that something that she helped to pioneer

şimdi başka ülkelere yayıldığını gördüğü için

is now spreading to other countries,

eminim hayranlık içindedir,

like Malawi,

örneğin Malawi,

the island of Zanzibar

Zanzinbar adası

and coming closer to home here in the Unites States

ve çok yakında Birleşik Devletler

in the city of New York.

New York şehri.

May her soul rest in peace.

Huzur içinde yatsın.

Thank you.

Teşekkür ederim.

(Applause)

(Alkışlar)

(Cheering)

(Tezahürat)

(Applause)

(Alkışlar)