Why I train grandmothers to treat depression | Dixon Chibanda

Translator: Thi Mai Phuong Vu Reviewer: Khoa Ngo

On a warm August morning in Harare,

Vào một buổi sáng tháng 8 ấm áp ở Harare,

Farai,

Farai,

a 24-year-old mother of two,

một bà mẹ hai con 24 tuổi,

walks towards a park bench.

đi về phía một băng ghế trong công viên.

She looks miserable and dejected.

Cô ấy trông đau khổ và chán nản.

Now, on the park bench sits an 82-year-old woman,

Trên băng ghế có một bà cụ 82 tuổi đang ngồi,

better known to the community as Grandmother Jack.

mà cộng đồng biết đến là Bà Jack.

Farai hands Grandmother Jack an envelope from the clinic nurse.

Farai đưa Bà Jack một bì thư từ y tá của phòng khám.

Grandmother Jack invites Farai to sit down

Bà Jack mời Farai ngồi xuống

as she opens the envelope and reads.

trong khi bà ấy mở bì thư và đọc.

There's silence for three minutes or so as she reads.

Khoảng 3 phút im lặng khi bà ấy đọc.

And after a long pause, Grandmother Jack takes a deep breath,

Sau một đoạn nghỉ dài, Bà Jack lấy một hơi thật sâu,

looks at Farai and says,

nhìn Farai và nói,

"I'm here for you.

"Có tôi ở đây với cô.

Would you like to share your story with me?"

Cô có muốn chia sẻ chuyện của mình không?"

Farai begins,

Farai bắt đầu,

her eyes swelling with tears.

đôi mắt cô sưng lên vì nước mắt.

She says, "Grandmother Jack,

Cô nói, "Bà Jack à,

I'm HIV-positive.

Tôi dương tính với HIV.

I've been living with HIV for the past four years.

Tôi đã sống chung với HIV suốt 4 năm qua.

My husband left me a year ago.

Chồng tôi bỏ đi 1 năm trước.

I have two kids

Tôi có hai đứa con

under the age of five.

chưa đến 5 tuổi.

I'm unemployed.

Tôi thất nghiệp.

I can hardly take care of my children."

Tôi khó mà chăm con được."

Tears are now flowing down her face.

Nước mắt lăn dài trên mặt cô.

And in response, Grandmother Jack moves closer,

Để trả lời, Bà Jack xích gần lại,

puts her hand on Farai,

đặt tay mình lên Farai,

and says, "Farai, it's OK to cry.

và nói rằng, "Farai, cô cứ khóc đi.

You've been through a lot.

Cô đã trải qua rất nhiều chuyện.

Would you like to share more with me?"

Cô có muốn chia sẻ gì thêm không?"

And Farai continues.

Và Farai tiếp tục.

"In the last three weeks,

"Trong vòng 3 tuần qua,

I have had recurrent thoughts of killing myself,

tôi thường xuyên có ý định tự tử,

taking my two children with me.

và đưa hai đứa con theo tôi.

I can't take it anymore.

Tôi không chịu nổi nữa.

The clinic nurse sent me to see you."

Y tá phòng khám nói tôi đến gặp bà."

There's an exchange between the two, which lasts about 30 minutes.

Hai người trao đổi, chừng 30 phút.

And finally, Grandmother Jack says,

Và cuối cùng, Bà Jack nói,

"Farai,

"Farai,

it seems to me that you have all the symptoms of kufungisisa."

tôi thấy cô có tất cả triệu chứng của kufungisisa."

The word "kufungisisa" opens up a floodgate of tears.

Từ "kufungisisa" mở ra một dòng suối nước mắt.

So, kufungisisa is the local equivalent of depression

Kufungisisa là từ địa phương của trầm cảm

in my country.

ở đất nước tôi.

It literally means

Nghĩa đen là

"thinking too much."

"suy nghĩ quá nhiều."

The World Health Organization estimates

Tổ chức Y tế Thế giới WHO ước đoán

that more than 300 million people globally, today, suffer from depression,

hơn 300 triệu người trên toàn cầu ngày nay đang mắc trầm cảm,

or what in my country we call kufungisisa.

hay còn gọi là Kufungisisa ở đất nước tôi.

And the World Health Organization also tells us

Và WHO cũng nói với ta rằng

that every 40 seconds,

cứ mỗi 40 giây,

someone somewhere in the world commits suicide

có một người ở đâu đó trên thế giới tự tử

because they are unhappy,

vì họ không hạnh phúc,

largely due to depression or kufungisisa.

phần nhiều do trầm cảm hay kifungisisa.

And most of these deaths are occurring in low- and middle-income countries.

Đa số những cái chết ấy xảy ra ở các nước có thu nhập kém hoặc trung bình.

In fact,

Trong thực tế,

the World Health Organization goes as far as to say

WHO còn nói rằng

that when you look at the age group between 15 to 29,

khi nhìn vào nhóm tuổi 15 đến 29,

a leading cause of death now is actually suicide.

nguyên nhân hàng đầu gây tử vong hiện nay là tự sát.

But there are wider events that lead to depression

Nhưng có nhiều hơn những sự kiện dẫn đến trầm cảm

and in some cases, suicide,

và trong vài trường hợp là tự sát,

such as abuse,

như là lạm dụng,

conflict, violence,

xung đột, bạo lực,

isolation, loneliness --

cô lập, cô đơn --

the list is endless.

danh sách dài vô tận.

But one thing that we do know

Nhưng có một điều mà ta biết

is that depression can be treated and suicides averted.

là trầm cảm có thể điều trị được và tự sát có thể bị ngăn chặn.

But the problem is

Nhưng vấn đề là

we just don't have enough psychiatrists or psychologists in the world

chúng ta không có đủ bác sĩ tâm thần hay nhà tâm lý học trên thế giới

to do the job.

để làm việc đó.

In most low- and middle-income countries, for instance,

Ví dụ, tại hầu hết những nước có thu nhập thấp và trung bình,

the ratio of psychiatrists to the population

tỉ lệ bác sĩ tâm thần trên tổng số dân

is something like one for every one and a half million people,

là khoảng 1 trên 1,5 triệu người,

which literally means that 90 percent of the people

nghĩa là 90 phần trăm những người

needing mental health services

cần hỗ trợ sức khỏe tâm thần

will not get it.

sẽ không có được nó.

In my country,

Ở nước tôi,

there are 12 psychiatrists,

có 12 bác sĩ tâm thần,

and I'm one of them,

và tôi là một trong số đó,

for a population of approximately 14 million.

cho dân số xấp xỉ 14 triệu người.

Now, let me just put that into context.

Giờ, để tôi đặt nó vào hoàn cảnh cụ thế.

One evening while I was at home,

Một buổi tối tôi đang ở nhà,

I get a call from the ER,

thì nhận được cuộc gọi từ ER,

or the emergency room,

tức là phòng cấp cứu,

from a city which is some 200 kilometers away

từ một thành phố cách 200 km

from where I live.

từ chỗ tôi sống.

And the ER doctor says,

Bác sĩ cấp cứu nói rằng,

"One of your patients,

"Một bệnh nhân của anh,

someone you treated four months ago,

người anh chữa trị 4 tháng trước,

has just taken an overdose,

vừa uống thuốc quá liều,

and they are in the ER department.

và họ đang ở phòng cấp cứu.

Hemodynamically, they seem to be OK,

Về lưu thông máu, họ có vẻ ổn,

but they will need neuropsychiatric evaluation."

nhưng họ cần đánh giá thần kinh."

Now, I obviously can't get into my car in the middle of the night

Rõ ràng là tôi không thể nhảy lên xe giữa đêm

and drive 200 kilometers.

và lái 200 km được.

So as best as we could,

Thế là bằng cách tốt nhất có thể,

over the phone with the ER doctor,

qua điện thoại với bác sĩ cấp cứu,

we come up with an assessment.

chúng tôi thực hiện đánh giá.

We ensure that suicidal observations are in place.

Chúng tôi đảm bảo đưa ra các quan sát về tự tử.

We ensure that we start reviewing the antidepressants

Chúng tôi đảm bảo xem xét lại thuốc chống trầm cảm

that this patient has been taking,

mà bệnh nhân này đã sử dụng,

and we finally conclude

và cuối cùng kết luận rằng

that as soon as Erica -- that was her name, 26-year-old --

chừng nào Erica - đó là tên cô ấy, 26 tuổi -

as soon as Erica is ready to be released from the ER,

chừng nào Erica sẵn sàng ra khỏi phòng cấp cứu,

she should come directly to me with her mother,

cô ấy nên đến ngay chỗ tôi cùng mẹ cô ấy,

and I will evaluate

và tôi sẽ đánh giá

and establish what can be done.

và làm những gì có thể thực hiện.

And we assumed that that would take about a week.

Và chúng tôi cho rằng điều đó sẽ mất khoảng một tuần.

A week passes.

Một tuần trôi qua.

Three weeks pass.

Ba tuần trôi qua.

No Erica.

Không thấy Erica.

And one day I get a call from Erica's mother,

Và một ngày tôi nhận được điện thoại từ mẹ Erica,

and she says,

và bà ấy nói rằng,

"Erica committed suicide three days ago.

"Erica đã tự tử 3 ngày trước.

She hanged herself from the mango tree

Cô ấy treo cổ lên cây xoài

in the family garden."

trong vườn nhà."

Now, almost like a knee-jerk reaction,

Gần như một phản xạ tự nhiên,

I couldn't help but ask,

tôi không thể không hỏi,

"But why didn't you come to Harare, where I live?

"Nhưng tại sao hai người không đến Harare, nơi tôi sống?

We had agreed that as soon as you're released from the ER,

Chúng tôi đã đồng ý rằng chừng nào cô ấy ra khỏi phòng cấp cứu.

you will come to me."

thì sẽ đến chỗ tôi mà."

Her response was brief.

Câu trả lời của bà ấy rất ngắn gọn.

"We didn't have the 15 dollars bus fare

"Chúng tôi không có đủ 15$ đi bus

to come to Harare."

để đến Harare."

Now, suicide is not an unusual event

Ngày nay, tự tử không còn là điều bất thường

in the world of mental health.

trong giới sức khỏe tâm thần.

But there was something about Erica's death

Nhưng có gì đó về cái chết của Erica

that struck me at the core of my very being.

xuyên đến tận tâm can tôi.

That statement from Erica's mother:

Lời tuyên bố từ mẹ Erica:

"We didn't have 15 dollars bus fare to come to you,"

"Chúng tôi không có đủ 15$ đi bus đến chỗ anh,"

made me realize

khiến tôi nhận ra

that it just wasn't going to work,

rằng sẽ không thực hiện được,

me expecting people to come to me.

việc tôi hi vọng bệnh nhân đến gặp mình.

And I got into this state of soul-searching,

Và tôi tự vấn lương tâm,

trying to really discover my role

cố gắng khám phá vai trò của tôi

as a psychiatrist in Africa.

với tư cách là một bác sĩ tâm thần ở châu Phi.

And after considerable consultation and soul-searching,

Và sau khi suy xét và tự vấn bản thân.

talking to colleagues, friends and family,

nói chuyện với đồng nghiệp, bạn bè và gia đình,

it suddenly dawned on me

tôi chợt nhận ra

that actually, one the most reliable resources we have in Africa

rằng thực ra, một trong những nguồn lực đáng tin nhất ở châu Phi

are grandmothers.

là những người bà.

Yes, grandmothers.

Vâng, những người bà.

And I thought,

Và tôi đã nghĩ,

grandmothers are in every community.

những người bà có trong mỗi cộng đồng.

There are hundreds of them.

Có hàng trăm người bà.

And --

Và

(Laughter)

(Cười)

And they don't leave their communities in search of greener pastures.

Và họ không rời cộng đồng của mình để đi tìm nơi tốt hơn.

(Laughter)

(Cười)

See, the only time they leave

Đó, lần duy nhất họ rời đi

is when they go to a greener pasture called heaven.

là khi họ đến một nơi tốt hơn gọi là thiên đường.

(Laughter)

(Cười)

So I thought, how about training grandmothers

Nên tôi nghĩ, hay là đào tạo những người bà

in evidence-based talk therapy,

trong liệu pháp nói chuyện dựa trên bằng chứng,

which they can deliver on a bench?

mà họ có thể thực hiện trên một băng ghế?

Empower them with the skills to listen,

Trao quyền cho họ với kĩ năng lắng nghe,

to show empathy,

thể hiện sự đồng cảm,

all of that rooted in cognitive behavioral therapy;

tất cả những điều bắt nguồn từ liệu pháp nhận thức hành vi;

empower them with the skills to provide behavior activation,

trao quyền cho họ với các kỹ năng để kích hoạt hành vi,

activity scheduling;

lên kế hoạch hành động,

and support them using digital technology.

và hỗ trợ họ bằng công nghệ kỹ thuật số.

You know, mobile phone technology.

Bạn biết đó, công nghệ điện thoại di động.

Pretty much everyone in Africa has a mobile phone today.

Người dân châu Phi ngày nay đều có điện thoại di động.

So in 2006,

Vào năm 2006.

I started my first group

tôi đã lập ra nhóm tiên phong

of grandmothers.

gồm những người bà.

(Applause)

(Vỗ tay)

Thank you.

Cám ơn.

(Applause)

(Vỗ tay)

Today, there are hundreds of grandmothers

Hiện nay, có hàng trăm người bà

who are working in more than 70 communities.

đang làm việc tại hơn 70 cộng đồng.

And in the last year alone,

Và chỉ trong năm ngoái,

more than 30,000 people received treatment

hơn 30.000 người đã nhận điều trị

on the Friendship Bench

trên Băng ghế Tình bạn

from a grandmother in a community in Zimbabwe.

từ một người bà trong cộng đồng ở Zimbabwe.

(Applause)

(Vỗ tay)

And recently, we published this work that is done by these grandmothers

Mới đây, chúng tôi đã xuất bản bài báo về công việc thực hiện bởi những người bà này

in the Journal of the American Medical Association.

trên báo Hiệp hội Y khoa Hoa Kỳ.

And --

Và

(Applause)

(Vỗ tay)

And our results show that six months after receiving treatment

Và kết quả cho thấy sáu tháng sau khi được điều trị

from a grandmother,

bởi một người bà,

people were still symptom-free:

mọi người không có triệu chứng gì

no depression,

không trầm cảm,

suicidal ideation completely reduced.

ý nghĩ tự tử hoàn toàn thuyên giảm.

In fact, our results -- this was a clinical trial --

Thực ra, kết quả của chúng tôi - đó là một thử nghiệm lâm sàng --

in fact, this clinical trial showed

thực ra, thử nghiệm lâm sàng này cho thấy

that grandmothers were more effective at treating depression

rằng những người bà điều trị trầm cảm còn hiệu quả hơn

than doctors and --

hơn là bác sĩ và -

(Laughter)

(Cười)

(Applause)

(Vỗ tay)

And so,

Và như vậy,

we're now working towards expanding this program.

chúng tôi đang cố gắng mở rộng chương trình này.

There are more than 600 million people currently aged above 65 in the world.

Hiện có hơn 600 triệu người hơn 65 tuổi trên toàn thế giới.

And by the year 2050,

Và đến năm 2050,

there will be 1.5 billion people aged 65 and above.

sẽ có 1,5 tỉ người trên 65 tuổi.

Imagine if we could create a global network of grandmothers

Tưởng tượng rằng nếu ta có thể tạo ra một mạng lưới toàn cầu của những người bà

in every major city in the world,

tại mỗi thành phố lớn trên thế giới,

who are trained in evidence-based talk therapy,

đã được đào tạo liệu pháp nói chuyện dựa trên bằng chứng,

supported through digital platforms,

được hỗ trợ thông qua nền tảng kĩ thuật số,

networked.

kết nối với nhau.

And they will make a difference in communities.

Và họ sẽ tạo ra khác biệt trong cộng đồng.

They will reduce the treatment gap

Họ sẽ làm giảm khoảng cách điều trị

for mental, neurological and substance-use disorders.

của rối loạn tâm thần, thần kinh và sử dụng chất gây nghiện.

Finally,

Cuối cùng.

this is a file photograph of Grandmother Jack.

đây là một tấm ảnh của Bà Jack.

So, Farai had six sessions on the bench with Grandmother Jack.

Farai có 6 buổi trị liệu trên băng ghế với Bà Jack.

Today, Farai is employed.

Hiện tại, Farai đã có việc.

She has her two children at school.

Cô cho hai con đến trường.

And as for Grandmother Jack,

Về phần Bà Jack,

one morning in February, we expected her to see her 257th client on the bench.

một sáng tháng 2, bà hẹn gặp bệnh nhân thứ 257 trên băng ghế.

She didn't show up.

Bà ấy đã không đến.

She had gone to a greener pasture called heaven.

Bà ấy đã đến một nơi tốt đẹp hơn gọi là thiên đường.

But I believe that Grandmother Jack,

Nhưng tôi tin rằng Bà Jack,

from up there,

từ trên đó,

she's cheering on all the other grandmothers --

bà ấy đang cổ vũ cho những người bà khác --

the increasing number of grandmothers who are making a difference

số lượng không ngừng tăng của những người bà đang làm nên sự khác biệt

in the lives of thousands of people.

trong cuộc sống của hàng nghìn người.

And I'm sure she's in awe

Và tôi chắc rằng bà ấy sẽ bất ngờ

when she realizes that something that she helped to pioneer

khi nhận ra rằng một thứ mà bà tiên phong

is now spreading to other countries,

nay đang lan rộng ra những nước khác,

like Malawi,

như Malawi,

the island of Zanzibar

đảo Zanzibar

and coming closer to home here in the Unites States

và đang tiến gần đến đây, nước Mỹ

in the city of New York.

tại thành phố New York

May her soul rest in peace.

Mong bà được yên nghỉ.

Thank you.

Cám ơn.

(Applause)

(Vỗ tay)

(Cheering)

(Hoan hô)

(Applause)

(Vỗ tay)