Why I fight for the education of refugee girls (like me) | Mary Maker

Çeviri: Nihal Aksakal Gözden geçirme: Saliha Karatepeli

We do not choose where to be born.

Doğduğumuz yeri seçemiyoruz.

We do not choose who our parents are.

Ebeveynlerimizi seçemiyoruz.

But we do choose how we are going to live our lives.

Ama hayatlarımızı nasıl yaşayacağımızı seçebiliriz.

I did not choose to be born in South Sudan,

Savaşlar ile dolu bir ülke olan

a country rife with conflict.

Güney Sudan'da doğmayı seçmedim.

I did not choose my name --

Savaş anlamına gelen ismim

Nyiriak,

Nyiriak'ı

which means "war."

ben seçmedim.

I've always rejected it

Bunu ve içine doğduğum mirası

and all the legacy it was born into.

her zaman reddettim.

I choose to be called Mary.

Mary ismiyle çağrılmayı ben seçtim.

As a teacher, I've stood in front of 120 students,

Bir öğretmen olarak yüz yirmi öğrencinin önünde duruyorum,

so this stage does not intimidate me.

yani bu sahne gözümü korkutmuyor.

My students come from war-torn countries.

Öğrencilerim savaşın harap ettiği yerlerden geliyor.

They're so different from each other,

Her biri diğerinden çok farklı,

but they have one thing in common:

fakat ortak tek bir şeyleri var:

they fled their homes in order to stay alive.

Yaşamak için evlerinden kaçtılar.

Some of them belong to parents back home in South Sudan

Bazıları, Güney Sudan'da farklı inanç

who are killing each other

veya kavime ait oldukları için

because they belong to a different tribe or they have a different belief.

birbirlerini öldüren ailelere aitler.

Others come from other African countries devastated by war.

Diğerleri savaşın mahvettiği Afrika ülkelerinden geliyor.

But when they enter my class, they make friends,

Fakat sınıfıma girdiklerinde arkadaş oluyorlar,

they walk home together,

eve birlikte yürüyorlar,

they do their homework together.

ödevlerini birlikte yapıyorlar.

There is no hatred allowed in my class.

Sınıfımda nefret yasak.

My story is like that of so many other refugees.

Benim hikayem diğer birçok mültecininki gibi.

The war came when I was still a baby.

Ben daha bebekken savaş çıkmıştı.

And my father,

Çocukluğumun çoğunda

who had been absent in most of my early childhood,

orada olmayan babam,

was doing what other men were doing:

diğer erkeklerin yaptığını yapıyordu:

fighting for the country.

Ülkesi için savaşıyordu.

He had two wives and many children.

İki eşi ve birçok çocuğu vardı.

My mother was his second wife,

Annem babamın ikinci eşiydi,

married to him at the age of 16.

babamla on altı yaşında evlenmişti.

This is simply because my mother came from a poor background,

Bunun sebebi annemin fakir bir geçmişi olması

and she had no choice.

ve başka bir seçeneğinin olmamasıydı.

My father, on the other hand, was rich.

Diğer bir yandan babam zengindi.

He had many cows.

Bir sürü ineği vardı.

Gunshots were the order of the day.

Gün, silah sesleri ile geçerdi.

My community was constantly under attack.

Topluluğum sürekli saldırı altındaydı.

Communities would fight each other as they took water along the Nile.

Nil Nehri'nin kenarından su alırken topluluklar sürekli kavga ederdi.

But that was not all.

Fakat hepsi bu değildi.

Planes would drop the spinning and terrifying bombs

Uçaklar, insanların uzuvlarını koparan,

that chopped off people's limbs.

dönüp duran ve korkutucu bombalar atardı.

But the most terrifying thing for every single parent

Ama ebeveynlerin göreceği en korkunç şey

was to see their children being abducted and turned into young soldiers.

çocuklarının zorla alıkoyulup askere dönüştürülmesiydi.

My mother dug a trench

Annem bir hendek kazdı

that soon became our home.

ve sonunda bu hendek evimiz oldu.

But yet, we did not feel protected.

Ama hala güvende hissetmiyorduk.

She had to flee in search of a safe place for us.

Bize güvenli bir yer bulmak için yanımızdan ayrıldı.

I was four years old, and my younger sister was two.

Ben dört yaşındaydım, kız kardeşim ise iki yaşındaydı.

We joined a huge mass of people,

Kalabalık bir insan topluluğuna katılıp

and together we walked for many agonizing days

daha güvenli bir yer bulmak için

in search of a secure place.

günlerce acı dolu bir yürüyüşe katıldık.

But we could barely rest

Daha dinlenmeye vakit bulamamışken

before we were attacked again.

saldırılar tekrar başladı.

I remember my mother was pregnant,

Bizi kucağında sırayla taşırken

when she would take turns to carry me and my younger sister.

annemin hamile olduğunu hatırlıyorum.

We finally made it across the Kenyan border, yes.

En sonunda Kenya sınırını geçtik.

But that was the longest journey that I have ever had in my whole life.

Fakat hayatımda yaptığım en uzun yolculuktu.

My feet were raw with blisters.

Ayaklarım su toplamıştı.

To our surprise,

Sürprizimiz ise,

we found other family members who had fled into the camp earlier on,

şu anda bulunduğunuz

where you all are today,

Kakuma kampına bizden daha önce gelmiş

the Kakuma camp.

aile üyelerini bulmaktı.

Now, I want you all to be very quiet just for a moment.

Şimdi, bir anlığına çok sessiz olmanızı istiyorum.

Do you hear that?

Duyuyor musunuz?

The sound of silence.

Sessizliğin sesi.

No gunshots.

Silah sesleri yok.

Peace, at last.

Sonunda, biraz huzur.

That was my first memory of this camp.

Bu benim kamptan ilk anımdı.

When you move from a war zone

Savaş alanından taşınıp

and come to a secure place like Kakuma,

Kakuma gibi güvenli bir yere gelmişseniz

çok uzun bir yol katetmişsinizdir.

you've really gone far.

I only stayed in the camp for three years, though.

Aslında bu kampta sadece üç yıl kaldım.

My father, who had been absent in most of my early childhood,

Çocukluğumun çoğunda yanımda olmayan babam

came back into my life.

bu sefer yanımdaydı.

And he organized for me to move with my uncle

Beni, amcamla birlikte

Nakuru'daki ailemizin yanına dönmek için gönderdi.

to our family in Nakuru.

There, I found my father's first wife,

Orada babamın ilk eşini

my half sisters and my half brothers.

ve üvey kardeşlerimi buldum.

I got enrolled in school.

Okula kayıt edildim.

I remember my first day in school -- I could sing and laugh again --

Okuldaki ilk günümü hatırlıyorum-- Tekrar gülüp şarkı söyleyebiliyordum--

and my first set of school uniforms, you bet.

Okul formamı hatırlıyorum.

It was amazing.

Harikaydı.

But then I came to realize

Fakat sonradan anladım ki

that my uncle did not find it fit for me to go to school,

kız olduğum içim amcam okula gitmemi

simply because I was a girl.

uygun bulmuyordu.

My half brothers were his first priority.

Üvey erkek kardeşlerim onun için öncelikliydi.

He would say, "Educating a girl is a waste of time."

''Kızları eğitmek zaman kaybı.'' derdi.

And for that reason, I missed many days of school,

Bu yüzden çoğu zaman okula gitmedim

because the fees were not paid.

çünkü harçlar ödenmiyordu.

My father stepped in

Babam devreye girdi

and organized for me to go to boarding school.

ve beni yatılı okula gönderdi.

I remember the faith that he put in me over the couple of years to come.

Sonraki bir kaç yılda bana ne kadar inandığını gördüm.

He would say, "Education is an animal that you have to overcome.

Bana ''Eğitim üstesinden gelmen gereken bir hayvandır.

With an education, you can survive.

Eğitim ile hayatta kalırsın.

Education shall be your first husband."

Eğitim senin ilk eşin olacak.'' derdi.

And with these words came in his first big investment.

Bu sözler babamın en büyük yatırımıyla söylenmişti.

I felt lucky!

Şanslı hissettim!

But I was missing something:

Fakat bir şeyi özlüyordum:

my mother.

annemi.

My mother had been left behind in the camp,

Annem kampta kalmıştı

and I had not seen her since I left it.

ve o zamandan beri onu görmüyordum.

Six years without seeing her was really long.

Onu görmeden altı yıl geçirmek çok uzun gelmişti.

I was alone,

Yalnızdım,

in school,

onun öldüğünü duyduğumda

when I heard of her death.

okuldaydım.

I've seen many people back in South Sudan

Güney Sudan'dan tanıdığım ve hayatlarını kaybeden

lose their lives.

birçok insan var.

I've heard from neighbors

Komşularımdan, oğullarını,

lose their sons, their husbands,

eşlerini, çocuklarını

their children.

kaybettiklerini duydum.

But I never thought that that would ever come into my life.

Ama bunu benimde yaşayacağımı hiç düşünmemiştim.

A month earlier, my stepmother,

O zamandan bir ay önce,

who had been so good to me back in Nakuru, died first.

Nakuru'da bana çok iyi davranan üvey annem öldü.

Then I came to realize that after giving birth to four girls,

Sonra şunu fark ettim: dört kız çocuk dünyaya getirdikten sonra

my mother had finally given birth to something

toplumda kabul görmesi için gereken

that could have made her be accepted into the community --

annemin doğum yapmasıydı;

a baby boy,

bir erkek bebeğe,

my baby brother.

küçük erkek kardeşime.

But he, too,

Fakat o da

joined the list of the dead.

ölüm listesine katılmıştı.

The most hurting part for me

Ama benim için en yıkıcı şey

was the fact that I wasn't able to attend my mother's burial.

annemin cenaze törenine katılamamamdı.

I wasn't allowed.

İzin vermemişlerdi.

They said her family did not find it fit

Bize dedikler ki sadece kız olduğumuz için

for her children, who are all girls, to attend her burial,

annemin ailesi, kız çocuklarının cenazeye katılmasını

simply because we were girls.

uygun bulmuyormuş.

They would lament to me and say,

Yas tuttular,

"We are sorry, Mary, for your loss.

''Kaybın için üzgünüz Mary.

We are sorry that your parents never left behind any children."

Ebeveynlerin geride hiç çocuk bırakmadığı için üzgünüz.'' dediler.

And I would wonder:

Şunu merak ettim:

What are we?

"Biz neyiz?

Are we not children?

Çocuk değil miyiz?"

In the mentality of my community,

Benim topluluğumun zihniyetinde

only the boy child counted.

sadece erkek çocuklar çocuk sayılır.

And for that reason, I knew this was the end of me.

Bu yüzden, sonumun geldiğini biliyordum.

But I was the eldest girl.

En büyük ben olduğum için

I had to take care of my siblings.

kardeşlerime bakmam gerekiyordu.

I had to ensure they went to school.

Okula gittiklerinden emin olmak zorundaydım.

I was 13 years old.

On üç yaşındaydım.

How could I have made that happen?

Bunu nasıl gerçekleştirirdim?

I came back to the camp to take care of my siblings.

Kardeşlerime bakmak için kampa geri döndüm.

I've never felt so stuck.

Hiç bu kadar sıkışmış hissetmemiştim.

But then, one of my aunts, Auntie Okoi,

Fakat sonra teyzelerimden biri olan

decided to take my sisters.

Auntie Okoi kız kardeşlerimi aldı.

My father sent me money from Juba for me to go back to school.

Babam okula devam etmem için Juba'dan para yolladı.

Boarding school was heaven, but it was also so hard.

Yatılı okul cennet gibiydi ama bir yandan da zordu.

I remember during the visiting days when parents would come to school,

Anne ve babaların okula geldiği ziyaret günlerini hatırlıyorum,

and my father would miss.

babam kaçırırdı.

But when he did come,

Geldiğindeyse

he repeated the same faith in me.

aynı şekilde bana inanmaya devam ederdi.

This time he would say,

Bir sefer

"Mary, you cannot go astray,

''Mary hata yapamazsın çünkü

because you are the future of your siblings."

kardeşlerinin geleceği sensin.'' demişti.

But then, in 2012,

Sonra 2012 yıllında,

life took away the only thing that I was clinging on.

hayat tek tutunduğum şeyi elimden almıştı.

My father died.

Babam öldü.

My grades in school started to collapse,

Okulda notlarım kötüleşmeye başladı

and when I sat for my final high school exams in 2015,

ve 2015 yılında son lise sınavlarına girip

I was devastated to receive a C grade.

C aldığımda yıkılmıştım.

OK, I keep telling students in my class,

Sınıfımdaki çocuklara söyleyip dururum,

"It's not about the A's; it's about doing your best."

''Olay A almakla alakalı değil elinizden gelenin en iyisini yapmak.''

Bu benim elimden gelenin en iyisi değildi.

That was not my best.

I was determined.

Kararlıydım.

I wanted to go back and try again.

Geri dönmeyi ve tekrar etmeyi istedim.

But my parents were gone.

Fakat annem babam ölmüştü.

I had no one to take care of me,

Benimle ilgilenecek kimse yoktu

and I had no one to pay that fee.

ve harç paramı ödeyecek kimse yoktu.

I felt so hopeless.

Umutsuz hissettim.

But then, one of my best friends,

Fakat sonra en iyi arkadaşlarımdan biri olan

a beautiful Kenyan lady, Esther Kaecha,

güzel Kenyalı bir kadın Ester Kaecha,

called me during this devastating moment,

bu umut yıkıcı zamanda beni aradı

and she was like, "Mary, you have a strong will.

ve ''Mary çok güçlü bir iraden var.

And I have a plan, and it's going to work."

Bir planım var ve işe yarayacak'' dedi.

OK, when you're in those devastating moments, you accept anything, right?

Böyle anlarda her şeyi kabul edersiniz, değil mi?

So the plan was, she organized some travel money

Plan şuydu;

Anester Zafer Kız Lisesi'ne gidebilmemiz için para biriktirmişti.

for us to travel to Anester Victory Girls High School.

I remember that day so well.

O günü çok iyi hatırlıyorum.

It was raining when we entered the principal's office.

Müdürün odasına girdiğimizde yağmur yağıyordu.

We were shaking like two chickens that had been rained on,

Üstlerine yağmur yağmış iki tavuk gibi duruyorduk

and we looked at him.

ve adama baktık.

He was asking, "What do you want?"

''Ne istiyorsunuz?'' diye sordu.

And we looked at him with the cat face.

Ona baktık.

"We just want to go back to school."

''Okula geri dönmek istiyoruz.''

Well, believe it or not, he not only paid our school fees

İster inanın ister inanmayın ama sadece harçlarımızı değil

but also our uniform and pocket money for food.

ayrıca formamızın parasını ve yemek için cep harçlığımızı verdi.

Clap for him.

Onu alkışlayalım.

(Applause)

(Alkış)

When I finished my high school career,

Lise eğitimimi bitirdiğimde

I became the head girl.

okul temsilcisi oldum.

And when I sat for the KCSE for a second time,

KCSE için ikinci denememde

I was able to receive a B minus. Clap.

B eksi aldım. Alkış, lütfen.

(Applause)

(Alkış)

Thank you.

Teşekkürler.

So I really want to say thank you to Anester Victory, Mr. Gatimu

Anester Zafer, Bay Gatimu ve Anester cemiyetine

and the whole Anester fraternity for giving me that chance.

bu şansı bana verdikleri için teşekkür etmek istiyorum.

From time to time,

Arada sırada,

members of my family will insist that my sister and I should get married

biri bizimle ilgilensin diye aile üyelerimiz

kardeşimin ve benim evlenmemiz konusunda ısrar ediyor.

so that somebody will take care of us.

They will say,

''Senin için bir erkek var''

"We have a man for you."

derler.

I really hate the fact that people took us as property rather than children.

İnsanların bizi çocuklardansa mülk gibi algılamasından gerçekten nefret ediyorum.

Sometimes they will jokingly say,

Bazıları şakayla karışık

"You are going to lose your market value

''Eğitim aldıkça market değerini

the more educated you become."

kaybedeceksin.'' diyebilirler.

But the truth is,

Ama gerçek şu ki

an educated woman is feared in my community.

benim toplumumda eğitilmiş kadından korkulur.

But I told them, this is not what I want.

Fakat onlara bunu istemediğimi söyledim.

I don't want to get kids at 16 like my mother did.

Annem gibi on altı yaşında çocuklarım olsun istemiyorum.

This is not my life.

Bu benim hayatım değil.

Even though my sisters and I are suffering,

Kız kardeşlerimle birlikte acı çeksek de

there's no way we are heading in that direction.

o yönde ilerlemeyeceğiz.

I refuse to repeat history.

Tarihi tekrar etmeyi reddediyorum.

Educating a girl will create equal and stable societies.

Bir kızı eğitmek eşit ve kararlı bir gelecek yaratır.

And educated refugees will be the hope

Eğitimli mülteciler ülkelerini

of rebuilding their countries someday.

bir gün tekrar kurmak için umut olacaklar.

Girls and women have a part to play in this

Kızlar ve kadınlar, erkekler kadar

just as much as men.

bunun bir parçasıdır.

Well, we have men in my family that encourage me to move on:

Ailemde beni cesaretlendiren erkekler var,

my half brothers and also my half sisters.

üvey erkek kardeşlerim ve üvey kız kardeşlerim.

When I finished my high school career,

Liseyi bitirdikten sonra

I moved my sisters to Nairobi, where they live with my stepsister.

kız kardeşlerimi, üvey kız kardeşimin yaşadığı Nairobi'ye götürdüm.

They live 17 people in a house.

Bir evde on yedi kişi yaşıyorlar.

But don't pity us.

Sakın bize acımayın.

The most important thing is that they all get a decent education.

En önemli şey düzgün bir eğitim almaları.

The winners of today

Bugünün kazananları,

are the losers of yesterday,

dünün kaybedenleri

but who never gave up.

fakat asla vazgeçmeyenleridir.

And that is who we are,

Kız kardeşimin ve benim

my sisters and I.

olduğumuz şey bu.

And I'm so proud of that.

Bununla çok gurur duyuyorum.

My biggest investment in life --

Hayattaki en büyük yatırım--

(Applause)

(Alkış)

is the education of my sisters.

kız kardeşlerimin eğitimidir.

Education creates an equal and fair chance for everyone to make it.

Eğitim herkesin başarması için eşit ve adil şans yaratır.

I personally believe education is not all about the syllabus.

Bana göre eğitim müfredattan ibaret değil.

It's about friendship.

Arkadaşlıkla alakalı.

It's about discovering our talents.

Yeteneklerimizi keşfetmekle alakalı.

It's about discovering our destiny.

Kaderimizi keşfetmekle alakalı.

I will, for example, not forget the joy that I had

Örneğin, ben okulda ilk şarkı söylediğimdeki zevki,

when I first had singing lessons in school,

ki benim için hala tutkudur,

which is still a passion of mine.

asla unutmayacağım.

But I wouldn't have gotten that

Bunu başka bir yerde

anywhere else.

bulamazdım.

As a teacher, I see my classroom as a laboratory

Öğretmen olarak, sınıfımı sadece yetenek ve bilgi oluşturan bir yer

that not only generates skills and knowledge

olarak değil ayrıca anlayış ve umudu oluştuğu

but also understanding and hope.

bir laboratuvar olarak görüyorum.

Let's take a tree.

Örneğin, ağacı ele alalım.

A tree may have its branches cut,

Dalları kesilebilir,

but give it water, and it will grow new branches.

fakat su verirseniz, yeni dallar çıkar.

For the child of war,

Savaş çocukları için eğitim,

an education can turn their tears of loss into a passion for peace.

kayıpları yüzünden dökülen gözyaşlarını barış tutkusuna çevirir.

And for that reason, I refuse to give up on a single student in my class.

Bu yüzden sınıfımdaki hiçbir çocuktan vazgeçmeyeceğim.

(Applause)

(Alkış)

Education heals.

Eğitim iyileştirir.

The school environment

Okul ortamı

gives you a focus to focus ahead.

ileriye odaklanmanızı sağlar.

Let's take it this way:

Şunu ele alalım:

when you're busy solving mathematical equations,

Bir matematik denklemini çözerken ve şiir ezberlerken

and you are memorizing poetry,

meşgul olursunuz,

you forget the violence that you witnessed back home.

yaşadığınız yerde şahit olduğunuz şiddeti unutursunuz.

And that is the power of education.

Bu eğitimin gücüdür.

It creates this place for peace.

Huzur için ortam yaratır.

Kakuma is teeming with learners.

Kakuma öğrenenlerle kaynar.

Over 85,000 students are enrolled in schools here,

Seksen beş binin üzerinde çocuk burada eğitim alıyor,

which makes up 40 percent of the refugee population.

ki bu da mülteci nüfusunun yüzde kırkını oluşturur.

It includes children who lost years of education because of the war back home.

Bu sayı savaş yüzünden eğitim yıllarını kaybetmiş çocukları da içeriyor.

And I want to ask you a question:

Size bir soru sormak istiyorum:

If education is about building a generation of hope,

Eğer eğitim umut nesli oluşturmakla alakalı ise

why are there 120 students packed in my classroom?

neden sınıfım yüz yirmi öğrenci ile hınca hınç dolu?

Why is it that only six percent of the primary school students

Neden ilköğretim öğrencilerinin yüzde altısı

are making it to high school,

yeterince yerimiz olmadığı için

simply because we do not have enough places for them?

liseye gidiyor?

And why is it that only one percent of the secondary school graduates

Peki neden lise öğrencilerinin yüzde biri

are making it to university?

üniversiteye gidiyor?

I began by saying that I am a teacher.

Öğretmen olduğumu söyleyerek başladım.

But once again, I have become a student.

Fakat bir kez daha, öğrenci oldum.

In March, I moved to Rwanda

Mart ayında, burs programı olan

on a scholarship program called "Bridge2Rwanda."

''Bridge2Rwanda''için Rwanda'ya taşındım.

It prepares scholars for universities.

Öğrencileri üniversite için hazırlıyor.

They are able to get a chance to compete for universities abroad.

Yurt dışında üniversite için yarışma şansı veriyor.

I am now having teachers telling me what to do,

Tam tersini söylemek yerine

instead of the other way round.

ne yapacağımı söyleyen hocalarım var.

People are once again investing in me.

Bir kez daha insanlar bana yatırım yapıyor.

So I want to ask you all to invest in young refugees.

Hepinizden genç mültecilere yatırım yapmanızı istiyorum.

Think of the tree that we mentioned earlier.

Daha önce bahsettiğimiz ağacı düşünün.

We are the generation to plant it,

Biz ekimi yapacak olan nesiliz,

so that the next generation can water it,

diğer nesil sulamayı yapabilir

and the one that follows will enjoy the shade.

ve bir sonraki nesil ise gölgenin tadını çıkarabilir.

They will reap the benefits.

Faydaları hasat edebilirler.

And the greatest benefit of them all

En iyi fayda ise

is an education that will last.

eğitimin devam edeceğidir.

Thank you.

Teşekkür ederim.

(Applause)

(Alkış)