4 questions you should always ask your doctor | Christer Mjåset

Çeviri: Vera Nisa Çelik Gözden geçirme: Nevaz Mescioğlu

I am a neurosurgeon,

Ben bir beyin cerrahıyım

and I'm here to tell you today that people like me need your help.

ve bugün, benim gibilerinin sizlere ihtiyacı olduğunu söylemek için buradayım.

Birkaç dakika içinde size nedenini söyleyeceğim.

And in a few moments, I will tell you how.

But first, let me start off by telling you about a patient of mine.

Fakat ilk önce size bir hastamdan bahsedeyim.

This was a woman in her 50s,

Yaklaşık 50 yaşlarında bir kadındı,

she was in generally good shape,

genel olarak iyi bir durumdaydı

but she had been in and out of hospital a few times

fakat göğüs kanseri tedavisi için

due to curative breast cancer treatment.

zaman zaman hastaneye girip çıkıyordu.

Now she had gotten a prolapse from a cervical disc,

Boyun fıtığı vardı

giving her radiating pain of a tense kind,

ve bu, ona sağ koluna kadar yayılan

out into the right arm.

bir türden acı veriyordu.

Looking at her MRI before the consultation,

Meslektaşlarıma danışmadan önce MR'ına baktığımda

I decided to suggest an operation.

ameliyat olmasını teklif etmeyi kararlaştırdım.

Now, neck operations like these are standardized, and they're quick.

Bu tarz boyun operasyonları standarttır ve çabuk biterler.

But they carry a certain risk.

Ancak bazı riskler vardır.

You make an incision right here,

Buradan bir kesik açarsınız

and you dissect carefully past the trachea,

soluk borusunun ve yemek borusunun üzerinden dikkatle geçersiniz

the esophagus,

and you try not to cut into the internal carotid artery.

ve şah damarı kesmemeye çalışırsınız.

(Laughter)

(Gülüşmeler)

Then you bring in the microscope,

Mikroskobu getirirsiniz,

and you carefully remove the disc and the prolapse

diski ve sinir köklerindeki sarkıntıyı

in the nerve root canal,

omuriliğe zarar vermeden

without damaging the cord and the nerve root

sinirlere yalnızca milimetreler varken

lying only millimeters underneath.

çıkartmaya çalışırsınız.

The worst case scenario is the damage to the cord,

Olabilecek en kötü şey omuriliğin zarar görmesidir.

which can result in paralysis from the neck down.

Bunun sonucunda boyundan aşağısının tamamen felç olduğu görülebilir.

Explaining this to the patient, she fell silent.

Bunları hastama anlattığımda sessizliğe büründü.

And after a few moments,

Bir süre sonra,

she uttered a few very decisive words for me and for her.

hem benim için hem de kendisi için aşırı kararlı birkaç kelime dile getirdi.

"Doctor, is this really necessary?"

"Doktor, bu gerçekten gerekli mi?"

(Laughter)

(Gülüşmeler)

And you know what I realized, right there and then?

Tam orada o an ne fark etmiştim biliyor musunuz?

It was not.

Gerekli değildi.

In fact, when I get patients like this woman,

Aslına bakarsanız bu kadın gibi hastalarım geldiklerinde

I tend to advise not to operate.

ameliyatı önermeme eğiliminde oluyorum.

So what made me do it this time?

Peki bu sefer değişen şey neydi?

Well, you see,

Bu sarkıntı çok hassastı.

this prolapse was so delicate,

I could practically see myself pulling it out of the nerve root canal

Henüz hastam konsültasyon odasına girmeden önce

before she entered the consultation room.

hakikaten kendimi sinir köklerindeki sarkıntıyı dışarı çekerken görebiliyordum.

I have to admit it, I wanted to operate on her.

Kabul etmeliyim ki onu ameliyat etmek istiyordum.

I'd love to operate on her.

Ameliyat etmek için can atıyordum yahu!

Operating, after all, is the most fun part of my job.

Ne de olsa ameliyat etmek işimin en eğlenceli tarafıydı.

(Laughter)

(Gülüşmeler)

I think you can relate to this feeling.

Bence hissettiklerimi anlıyorsunuz.

My architect neighbor says he loves to just sit and draw

Mimar komşum, oturup bir şeyler çizmeyi ve ev dizayn etmeyi sevdiğini söylüyor.

and design houses.

He'd rather do that all day

Parayı ödeyen müşterisiyle ev hakkında konuşurken

than talk to the client paying for the house

müşterisinin ev üzerinde bazı kısıtlamalar yapmasındansa

that might even give him restrictions on what to do.

tüm gün ev çizmeyi tercih ederdi herhalde.

But like every architect,

Yine de her mimar gibi

every surgeon needs to look their patient in the eye

cerrahların da hastaların gözlerine bakıp

and together with the patient,

ameliyatın kişi için iyi mi kötü mü

they need to decide on what is best for the person having the operation.

olduğuna karar vermeleri gerekir.

Bu kulağa kolay bir şeymiş gibi gelebilir.

And that might sound easy.

But let's look at some statistics.

Bir de istatistiklere bakalım.

The tonsils are the two lumps in the back of your throat.

Bademcikler boğazınızın ardında bulunan iki topakçıktır.

They can be removed surgically,

Cerrahi müdahele ile alınabilirler

and that's called a tonsillectomy.

buna da bademcik ameliyatı denir.

This chart shows the operation rate of tonsillectomies in Norway

Gördüğünüz grafik Norveç'teki bazı bölgelerin

in different regions.

bademcik ameliyatlarının oranını gösteriyor.

What might strike you is that there is twice the chance

Gözünüze ilk çarpan şey, çocuğunuzun Trondheim bölgesine oranla

that your kid -- because this is for children --

Finnmark bölgesinde bademcik ameliyatı olma şansının

will get a tonsillectomy in Finnmark than in Trondheim.

iki kat daha fazla olduğu olacaktır.

The indications in both regions are the same.

İki bölgedeki belirtiler de aynı.

There should be no difference, but there is.

Hiç fark olmamalı ama var.

Here's another chart.

Bu da bir başka grafik.

The meniscus helps stabilize the knee

Menisküs, dizleri dengede tutmaya yarar,

and can be torn or fragmented acutely,

genellikle futbol gibi sporlar esnasında

topically during sports like soccer.

aniden yırtılabilir ya da parçalanabilir.

What you see here is the operation rate for this condition.

Burada gördüğünüz şey bu sakatlığın ameliyat oranı.

And you see that the operation rate in Møre og Romsdal

Møre og Romsdal'daki ameliyat oranının

is five times the operation rate in Stavanger.

Stavanger'dekinin beş katı olduğunu görüyoruz.

Five times.

Beş katı.

How can this be?

Bu nasıl oluyor?

Did the soccer players in Møre og Romsdal

Møre og Romsdal'daki futbolcular

ülkenin başka yerlerindeki futbolculardan daha mı hileli oynuyor dersiniz?

play more dirty than elsewhere in the country?

(Laughter)

(Gülüşmeler)

Probably not.

Muhtemelen hayır.

Buna bazı bilgiler ekledim.

I added some information now.

What you see now is the procedures performed

Şu an ekranda gördüğünüz

açık maviler devlet hastanelerinde uygulanan işlemleri

in public hospitals, in light blue,

the ones in private clinics are light green.

ve açık yeşiller özel kliniklerde uygulanan işlemleri gösteriyor.

There is a lot of activity in the private clinics

Møre og Romsdal'daki özel kliniklere oldukça rağbet olmuş gibi görünüyor.

in Møre og Romsdal, isn't there?

What does this indicate?

Bu bize ne gösteriyor peki?

A possible economic motivation to treat the patients.

Hastalara bakması için doktorlara ekonomik motivasyon verilmiş olabilir.

And there's more.

Bu kadarla sınır değil.

Recent research has shown that the difference of treatment effect

Son zamanlarda yapılan bir araştırma

normal bir fizyoterapi ile diz ameliyatları arasında

between regular physical therapy and operations for the knee --

there is no difference.

hiçbir fark olmadığını gösteriyor.

Meaning that most of the procedures performed

Demek ki az önce gösterdiğim grafikteki çoğu ameliyat önlenebilirmiş,

on the chart I've just shown

could have been avoided, even in Stavanger.

Stavanger'da bile.

So what am I trying to tell you here?

Size ne demeye çalışıyorum öyleyse?

Even though most indications for treatments in the world

Dünyadaki çoğu hastalığın belirtileri standart olsa bile

are standardized,

there is a lot of unnecessary variation of treatment decisions,

lüzumsuz tedavi seçenekleri oldukça fazla

especially in the Western world.

özellikle Batı dünyasında.

Some people are not getting the treatment that they need,

Bazı insanlar ihtiyaçları olan tedaviyi alamıyorlar

but an even greater portion of you

fakat o insanlardan daha fazlası da gerektiğinden çok tedavi alıyor.

are being overtreated.

"Doctor, is this really necessary?"

"Doktor, bu gerçekten gerekli mi?"

I've only heard that question once in my career.

Yalnızca bir defa bu soruyu aldım.

My colleagues say they never heard these words from a patient.

Meslektaşlarım daha önce bu soruyu hiç duymadıklarını söylüyorlar.

And to turn it the other way around,

Bir de şöyle düşünelim,

bu soruyu bir doktora soracak olsanız

how often do you think you'll get a "no" from a doctor

if you ask such a question?

ne sıklıkla "hayır" kelimesini duyarsınız sizce?

Researchers have investigated this,

Araştırmacılar bunu inceledi

and they come up with about the same "no" rate

ve nereye giderseler gitsinler "hayır" oranının aynı olduğunu gördüler.

wherever they go.

And that is 30 percent.

Oran da %30.

Meaning, three out of 10 times,

Bu demek oluyor ki doktorunuz, önerdiği her on şeyden üçünde

your doctor prescribes or suggests something

size tamamen gereksiz bir şey öneriyor.

that is completely unnecessary.

And you know what they claim the reason for this is?

Bunun nedeninin ne olduğunu iddia ediyorlar biliyor musunuz?

Patient pressure.

Hasta baskısı.

In other words, you.

Yani bir başka deyişle, siz.

You want something to be done.

Siz, bir şeyler yapılmasını istiyorsunuz.

A friend of mine came to me for medical advice.

Bir arkadaşım tıbbi bir tavsiye için bana gelmişti.

This is a sporty guy,

Sporla uğraşan bir çocuktu,

he does a lot of cross-country skiing in the winter time,

kışın kros kayağı yapar

he runs in the summer time.

yazın da koşardı.

And this time, he'd gotten a bad back ache whenever he went jogging.

Yavaş koşu yaptığında sırtında derin bir acı hissettiğini söyledi.

So much that he had to stop doing it.

Acısı koşuyu bıraktıracak derecede çoğalmıştı hatta.

I did an examination, I questioned him thoroughly,

Muayene ettim, sorular sordum

and what I found out is that he probably had a degenerated disc

ve anladım ki büyük ihtimalle omurgasının alt tarafında

in the lower part of his spine.

dejenere olmuş disk vardı.

Whenever it got strained, it hurt.

Her kasıldığında acı veriyordu.

He'd already taken up swimming instead of jogging,

Koşu yerine yüzmeye başlamıştı.

there was really nothing to do,

Yapacak bir şey yoktu

so I told him, "You need to be more selective

bu yüzden ona "Egzersizlerin hakkında daha seçici olmalısın,

when it comes to training.

Some activities are good for you,

bazı aktiviteler senin için iyi, bazıları kötü olabilir."

some are not."

His reply was,

Cevabı şuydu:

"I want an MRI of my back."

"Sırtımdan MR çektirmek istiyorum."

"Why do you want an MRI?"

"Neden MR çekirmek istiyorsun?"

"I can get it for free through my insurance at work."

"İş sigortam sayesinde ücretsiz çektirebilirim."

"Come on," I said -- he was also, after all, my friend.

"Yapma ya," dedim. Sonuçta arkadaşımdı. "asıl sebebi bu olamaz."

"That's not the real reason."

"Well, I think it's going to be good to see how bad it looks back there."

"Sırtımın ne kadar kötü bir durumda olduğunu görmek iyi olacak."

"When did you start interpreting MRI scans?" I said.

"Ne zamandan beri çekilen MR'ları yorumluyorsun sen?" dedim.

(Laughter)

(Gülüşmeler)

"Trust me on this.

"Bana inan, taramaya falan ihtiyacın yok senin."

You're not going to need the scan."

"Well," he said,

"Ama yani," dedi

and after a while, he continued, "It could be cancer."

bir süre sonra devam etti, "ya kansersem?"

(Laughter)

(Gülüşmeler)

He got the scan, obviously.

Taramasını aldı, tabii ki.

And through his insurance at work,

İş sigortası sayesinde meslektaşlarımdan birini gördü,

he got to see one of my colleagues at work,

telling him about the degenerated disc,

o da dejenere olmuş diskten ve yapacak bir şey olmadığından bahsetti;

that there was nothing to do,

and that he should keep on swimming and quit the jogging.

arkadaşımın yüzmeye devam etmesi ve koşuyu bırakması gerektiğini söyledi.

Bir zaman sonra arkadaşımla karşılaştım ve bana dedi ki

After a while, I met him again and he said,

"At least now I know what this is."

"En azından bunun ne olduğunu artık biliyorum."

But let me ask you a question.

Size bir soru sorayım o zaman.

What if all of you in this room with the same symptoms had an MRI?

Bu odadaki semptomları aynı olan herkes MR çektirseydi ne olurdu?

And what if all the people in Norway

Ya da Norveç'teki ara sıra sırtı ağrıyan herkes MR çektirseydi?

had an MRI due to occasional back pain?

The waiting list for an MRI would quadruple, maybe even more.

MR sırası bekleyen hasta sayısı dört katına çıkardı, belki daha da fazla

And you would all take the spot on that list

ve siz belki de gerçekten kanser olan birinin sırasını almış olurdunuz.

from someone who really had cancer.

So a good doctor sometimes says no,

O yüzden iyi bir doktor bazen hayır der

but the sensible patient also turns down, sometimes,

ancak anlayışlı bir hasta da bazen

teşhis konulma ya da tedavi edilme imkânını geri çevirir.

an opportunity to get diagnosed or treated.

"Doctor, is this really necessary?"

"Doktor, bu gerçekten gerekli mi?"

I know this can be a difficult question to ask.

Bu soruyu sormak size zor geliyor olabilir.

In fact, if you go back 50 years,

Aslına bakarsanız 50 yıl öncesine kadar

this was even considered rude.

bu soruyu sormak kabalık sayılırdı.

(Laughter)

(Gülüşmeler)

If the doctor had decided what to do with you,

Doktor sizin hakkınızda ne karar verdiyse o olurdu.

that's what you did.

A colleague of mine, now a general practitioner,

Şu an pratisyen doktor olan bir meslektaşım

was sent away to a tuberculosis sanatorium as a little girl,

küçük bir kızken verem hastalığının tedavi edilmesi için altı aylığına

bir sağlıkevine gönderilmiş.

for six months.

It was a terrible trauma for her.

Bu onun için dehşet verici bir travmaymış.

She later found out, as a grown-up,

Büyüdüğünde öğrenmiş ki

that her tests on tuberculosis had been negative all along.

verem hastalığı için yaptırdığı tüm testler negatif çıkmış.

The doctor had sent her away on nothing but wrong suspicion.

Doktoru onu yanlış bir şüphe yüzünden sağlıkevine göndermiş.

No one had dared or even considered confronting him about it.

Kimse doktora karşı çıkmaya ne cesaret etmiş ne de bunu düşünmüş.

Not even her parents.

Ebeveynleri bile.

Today, the Norwegian health minister

Günümüzde, Norveç sağlık bakanı

talks about the patient health care service.

hasta sağlık hizmetleri hakkında konuşuyor.

The patient is supposed to get advice from the doctor about what to do.

Hasta, ne yapılması gerektiği hakkında doktora danışmak zorunda.

This is great progress.

Bu büyük bir ilerleme.

But it also puts more responsibility on you.

Fakat bu sizin üzerinize de oldukça çok sorumluluk yüklüyor.

You need to get in the front seat with your doctor

Ön koltuğa doktorunuzla oturmalısınız

and start sharing decisions on where to go.

ve nereye gitmeniz gerektiği hakkında fikirleşmelisiniz.

So, the next time you're in a doctor's office,

Öyleyse bir daha muayenehanede bulunduğunuzda

sizden doktorunuza şu soruyu sormanızı istiyorum:

I want you to ask,

"Doctor, is this really necessary?"

"Doktor, bu gerçekten gerekli mi?"

And in my female patient's case,

Bahsettiğim kadın hastam gibi vakalarda

the answer would be no,

cevabım hayır olurdu

but an operation could also be justified.

ama bazen ameliyat etmek de gerekli olabilir.

"So doctors, what are the risks attached to this operation?"

"Peki ameliyatın riskleri ne?"

Well, five to ten percent of patients will have worsening of pain symptoms.

Hastaların %5-10'u acılarının kötüleştiğini söylüyor.

One to two percent of patients

Hastaların %1-2'sinin yaralarında ise

will have an infection in the wound or even a rehemorrhage

enfeksiyon ya da kanama oluyor

that might end up in a re-operation.

bunun sonucunda ise yeniden ameliyat olmaları gerekiyor.

0.5 percent of patients also experience permanent hoarseness

Hastaların %0,5'inde kalıcı ses kısıklığı görülüyor

and a few, but still a few,

ve bir kısmı kollarında hatta bacaklarını kullanmada

will experience reduced function in the arms or even legs.

işlevsizlik görülüyor.

"Doctor, are there other options?"

"Doktor, başka seçenekler var mı?"

Yes, rest and physical therapy over some time

Evet var, dinlenin ve bir süre fizyoterapi alın.

might get you perfectly well.

Bu sizi belki de tamamen iyileştirir.

"And what happens if I don't do anything?"

"Hiçbir şey yapmazsam ne olur?"

It's not recommended,

Bunu önermiyoruz

but even then, there's a slight chance that you will get well.

ama yapmazsanız bile küçük bir ihtimal iyileşme şansınız var.

Four questions.

Dört tane soru.

Simple questions.

Basit sorular.

Consider them your new toolbox to help us.

Bunları, bize yardım edecek bir alet çantası gibi görün.

Is this really necessary?

Bu gerçekten gerekli mi?

What are the risks?

Riskler neler?

Are there other options?

Başka seçenekler de var mı?

And what happens if I don't do anything?

Hiçbir şey yapmazsam ne olur?

Ask them when your doctor wants to send you to an MRI,

Bu soruları, doktorunuz sizi MR çektirmeye göndermek istediğinde,

when he prescribes antibiotics

reçeteye antibiyotik yazdığında

or suggests an operation.

ya da ameliyat önerdiğinde sorun.

What we know from research

Araştırmalardan öğrendiğimiz kadarıyla

is that one out of five of you, 20 percent,

her beş kişiden biri, yani %20'si,

will change your opinion on what to do.

ne yapılması gerektiği hakkındaki fikirlerini değiştiriyorlar.

And by doing that, you will not only have made your life

Bunu yaparak sadece hayatınızı kolaylaştırmayacak, daha iyi yapmayacak

a whole lot easier, and probably even better,

but the whole health care sector

aynı zamanda tüm sağlık sektörünün

will have benefited from your decision.

sizin kararınızdan faydalanmasını sağlayacaksınız.

Thank you.

Teşekkür ederim.

(Applause)

(Alkışlar)