4 questions you should always ask your doctor | Christer Mjåset

Tłumaczenie: Simona Dubas Korekta: Rysia Wand

I am a neurosurgeon,

Jestem neurochirurgiem

and I'm here to tell you today that people like me need your help.

i chcę wam dziś powiedzieć,

że osoby takie jak ja potrzebują waszej pomocy.

And in a few moments, I will tell you how.

Za moment powiem wam jak.

But first, let me start off by telling you about a patient of mine.

Ale najpierw opowiem wam o jednej z moich pacjentek.

This was a woman in her 50s,

Była to kobieta po 50.,

she was in generally good shape,

generalnie w dobrej formie,

but she had been in and out of hospital a few times

jednak często zjawiała się w szpitalu,

due to curative breast cancer treatment.

gdzie leczono ją na raka piersi.

Now she had gotten a prolapse from a cervical disc,

Doszło u niej do wypadnięcia dysku odcinka szyjnego,

giving her radiating pain of a tense kind,

co powodowało sztywność

i ból promieniujący do prawej ręki.

out into the right arm.

Looking at her MRI before the consultation,

Przed wizytą spojrzałem na wyniki z rezonansu magnetycznego

I decided to suggest an operation.

i postanowiłem zasugerować jej operację.

Now, neck operations like these are standardized, and they're quick.

Obecnie, tego typu operacje szyi stanowią szybką, standardową procedurę.

But they carry a certain risk.

Ale wiążą się z pewnym ryzykiem.

You make an incision right here,

Tutaj się robi nacięcie

and you dissect carefully past the trachea,

i tnie się ostrożnie wzdłuż tchawicy

the esophagus,

i przełyku,

and you try not to cut into the internal carotid artery.

starając się nie przeciąć tchawicy szyjnej.

(Laughter)

(Śmiech)

Then you bring in the microscope,

Potem bierze się mikroskop

and you carefully remove the disc and the prolapse

i ostrożnie usuwa chory dysk razem z przepukliną

in the nerve root canal,

z kanału kręgowego,

without damaging the cord and the nerve root

nie uszkadzając rdzenia kręgowego i korzeni nerwowych,

lying only millimeters underneath.

ulokowanych zaledwie kilka milimetrów poniżej.

The worst case scenario is the damage to the cord,

Najgorszy scenariusz

to uszkodzenie rdzenia kręgowego,

which can result in paralysis from the neck down.

co może doprowadzić

do paraliżu od szyi w dół.

Explaining this to the patient, she fell silent.

Kiedy wytłumaczyłem to mojej pacjentce,

zapadła cisza.

And after a few moments,

Po chwili wypowiedziała

she uttered a few very decisive words for me and for her.

tych kilka decydujących słów.

"Doctor, is this really necessary?"

"Panie doktorze,

czy to naprawdę konieczne?"

(Laughter)

(Śmiech)

And you know what I realized, right there and then?

Wiecie, co w tamtej chwili

sobie uświadomiłem?

It was not.

Że nie było.

In fact, when I get patients like this woman,

Tak naprawdę,

w przypadkach podobnych do tego,

I tend to advise not to operate.

zazwyczaj odradzam operację.

So what made me do it this time?

Dlaczego tym razem było inaczej?

Well, you see,

Widzicie,

this prolapse was so delicate,

ten przypadek był tak delikatny,

I could practically see myself pulling it out of the nerve root canal

że wręcz widziałem, jak usuwam

przepuklinę z kanału kręgowego,

before she entered the consultation room.

zanim pacjentka weszła do gabinetu.

I have to admit it, I wanted to operate on her.

Muszę przyznać, że chciałem ją operować.

I'd love to operate on her.

Z przyjemnością bym ją operował.

Operating, after all, is the most fun part of my job.

Operacje to w końcu

najfajniejsza część mojej pracy.

(Laughter)

(Śmiech)

I think you can relate to this feeling.

Myślę, że wszyscy znają to uczucie.

My architect neighbor says he loves to just sit and draw

Mój sąsiad, który jest architektem,

mówi, że uwielbia po prostu siedzieć, rysować

and design houses.

i projektować domy.

He'd rather do that all day

Wolałby to robić całymi dniami

than talk to the client paying for the house

zamiast rozmawiać z klientem, który płaci,

that might even give him restrictions on what to do.

i w dodatku może mu dawać

jakieś ograniczenia co do projektu.

But like every architect,

Ale, jak każdy architekt,

every surgeon needs to look their patient in the eye

każdy chirurg powinien

popatrzeć pacjentowi w oczy

and together with the patient,

i wspólnie zdecydować,

they need to decide on what is best for the person having the operation.

co będzie dla niego najlepsze.

And that might sound easy.

Brzmi to prosto.

But let's look at some statistics.

Ale spójrzmy na pewne statystyki.

The tonsils are the two lumps in the back of your throat.

Migdałki to dwie wypustki

znajdujące się na tylnej ścianie gardła.

They can be removed surgically,

Można je wyciąć chirurgicznie

and that's called a tonsillectomy.

podczas zabiegu zwanego tonsillektomią.

This chart shows the operation rate of tonsillectomies in Norway

Powyższy wykres przedstawia

liczbę przeprowadzonych operacji wycięcia migdałków

in different regions.

w różnych rejonach Norwegii.

What might strike you is that there is twice the chance

Rzuca się w oczy,

że usunięcie midgałków u dziecka

that your kid -- because this is for children --

- bo to zabieg przeprowadzany u dzieci -

will get a tonsillectomy in Finnmark than in Trondheim.

zdarza się dwa razy częściej

w Finnmark niż w Trondheim.

The indications in both regions are the same.

Wskazania do zabiegu

w obydwóch rejonach są takie same.

There should be no difference, but there is.

Nie powinno być żadnej różnicy, ale jest.

Here's another chart.

Tu jest kolejny wykres.

The meniscus helps stabilize the knee

Łąkotka pomaga stabilizować staw kolanowy

and can be torn or fragmented acutely,

i można ją uszkodzić nagle,

topically during sports like soccer.

zwykle w sporcie, jak piłka nożna.

What you see here is the operation rate for this condition.

Widać tutaj liczbę operacji tego schorzenia.

And you see that the operation rate in Møre og Romsdal

Widać, że ich częstotliwość

w Møre og Romsdal

is five times the operation rate in Stavanger.

jest pięciokrotnie wyższa niż w Stavanger.

Five times.

Pięciokrotnie.

How can this be?

Jak to możliwe?

Did the soccer players in Møre og Romsdal

Czyżby w Møre og Romsdal

play more dirty than elsewhere in the country?

było więcej fauli niż w innych częściach kraju?

(Laughter)

(Śmiech)

Probably not.

Pewnie nie.

I added some information now.

Dodałem teraz kilka informacji.

What you see now is the procedures performed

Tu widać operacje przeprowadzone

in public hospitals, in light blue,

w szpitalach państwowych, na jasno niebiesko,

the ones in private clinics are light green.

a prywatnie na jasno zielono.

There is a lot of activity in the private clinics

Dużo się dzieje w prywatnych klinikach

in Møre og Romsdal, isn't there?

w Møre og Romsdal, prawda?

What does this indicate?

Co to oznacza?

A possible economic motivation to treat the patients.

Że leczenie pacjentów

ma potencjalne podłoże ekonomiczne.

And there's more.

I na tym nie koniec.

Recent research has shown that the difference of treatment effect

Ostatnie badania pokazały, że jeśli chodzi o skuteczność,

between regular physical therapy and operations for the knee --

między fizjoterapią a leczeniem operacyjnym

there is no difference.

nie ma różnicy.

Meaning that most of the procedures performed

Co oznacza, że większości zabiegów

on the chart I've just shown

z wykresu, który właśnie pokazałem,

could have been avoided, even in Stavanger.

można było uniknąć, nawet w Stavanger.

So what am I trying to tell you here?

Co próbuję przez to powiedzieć?

Even though most indications for treatments in the world

Że chociaż większość wskazań do leczenia

jest na świecie normalizowanych,

are standardized,

there is a lot of unnecessary variation of treatment decisions,

to istnieje wiele niepotrzebnych różnic

w przebiegu leczenia,

especially in the Western world.

szczególnie na Zachodzie.

Some people are not getting the treatment that they need,

Niektórzy nie mają leczenia,

którego potrzebują,

but an even greater portion of you

ale jeszcze większą część osób

are being overtreated.

leczy się nadmiernie.

"Doctor, is this really necessary?"

"Panie doktorze,

czy to naprawdę konieczne?"

I've only heard that question once in my career.

W całej mojej karierze

usłyszałem to pytanie tylko raz.

My colleagues say they never heard these words from a patient.

Moi koledzy twierdzą,

że nigdy tego nie słyszeli od pacjentów.

And to turn it the other way around,

Patrząc na to z drugiej strony,

how often do you think you'll get a "no" from a doctor

jak często waszym zdaniem

doktor odpowiedziałby "nie"?

if you ask such a question?

Researchers have investigated this,

Naukowcy to sprawdzili i okazało się,

and they come up with about the same "no" rate

że liczba przeczących odpowiedzi

jest wszędzie taka sama

wherever they go.

And that is 30 percent.

i wynosi 30%.

Meaning, three out of 10 times,

To znaczy, że 3 razy na 10

your doctor prescribes or suggests something

lekarz zasugeruje leczenie,

that is completely unnecessary.

które jest kompletnie zbędne.

And you know what they claim the reason for this is?

Wiecie, czym to lekarze tłumaczą?

Patient pressure.

Naciskiem ze strony pacjenta.

In other words, you.

Innymi słowy: z waszej strony.

You want something to be done.

Wy chcecie, żeby coś zrobić.

A friend of mine came to me for medical advice.

Znajomy przyszedł do mnie

po poradę lekarską.

This is a sporty guy,

To wysportowany facet,

he does a lot of cross-country skiing in the winter time,

zimą uprawia narciarstwo biegowe,

he runs in the summer time.

a latem biega.

And this time, he'd gotten a bad back ache whenever he went jogging.

Tym razem podczas biegania

zaczął mu dokuczać ból pleców.

So much that he had to stop doing it.

Do tego stopnia, że przestał to robić.

I did an examination, I questioned him thoroughly,

Zbadałem go,

przeprowadziłem wnikliwy wywiad

and what I found out is that he probably had a degenerated disc

i odkryłem, że prawdopodobnie cierpi

in the lower part of his spine.

na zwyrodnienie kręgosłupa

w odcinku lędźwiowym.

Whenever it got strained, it hurt.

Każde nadwyrężenie tego odcinka

powodowało ból.

He'd already taken up swimming instead of jogging,

Mój znajomy zamienił już

bieganie na pływanie,

there was really nothing to do,

niewiele więcej można było zrobić.

so I told him, "You need to be more selective

Powiedziałem mu:

"Musisz staranniej dobierać ćwiczenia.

when it comes to training.

Some activities are good for you,

Niektóre są dla ciebie korzystne,

some are not."

niektóre nie".

His reply was,

Na co mi odpowiedział:

"I want an MRI of my back."

"Chcę mieć rezonans pleców".

"Why do you want an MRI?"

"Dlaczego chcesz rezonans?"

"I can get it for free through my insurance at work."

"Mogę go mieć za darmo,

bo moje ubezpieczenie pokrywa koszty".

"Come on," I said -- he was also, after all, my friend.

"Daj spokój," powiedziałem,

w końcu był moim znajomym.

"That's not the real reason."

"To nie jest prawdziwy powód".

"Well, I think it's going to be good to see how bad it looks back there."

"Myślę, że dobrze by było

sprawdzić, jak źle to wygląda".

"When did you start interpreting MRI scans?" I said.

"Od kiedy to zacząłeś interpretować zdjęcia

z rezonansu magnetycznego?"- zapytałem.

(Laughter)

(Śmiech)

"Trust me on this.

"Zaufaj mi.

You're not going to need the scan."

Nie potrzebujesz prześwietlenia".

"Well," he said,

"Cóż," powiedział i po chwili dodał:

and after a while, he continued, "It could be cancer."

"To może być rak".

(Laughter)

(Śmiech)

He got the scan, obviously.

Oczywiście, rezonans mu zrobiono.

And through his insurance at work,

Przez swoje ubezpieczenie zdrowotne

he got to see one of my colleagues at work,

dostał się na wizytę u mojego kolegi,

telling him about the degenerated disc,

który stwierdził,

że to zwyrodnienie kręgosłupa,

that there was nothing to do,

że nie ma na to leku,

and that he should keep on swimming and quit the jogging.

i że powinien dalej pływać zamiast biegać.

After a while, I met him again and he said,

Przy następnym spotkaniu powiedział:

"At least now I know what this is."

"Teraz przynajmniej wiem, co to jest".

But let me ask you a question.

Pozwólcie, że zadam wam pytanie.

What if all of you in this room with the same symptoms had an MRI?

Co by się stało,

gdyby wszyscy obecni tu na sali,

mając te same objawy,

And what if all the people in Norway

mieli rezonans magnetyczny?

I co, gdyby w Norwegii

had an MRI due to occasional back pain?

prześwietlić wszystkich,

których od czasu do czasu bolą plecy?

The waiting list for an MRI would quadruple, maybe even more.

Liczba oczekujących na badanie

wzrosłaby czterokrotnie,

możliwe, że bardziej.

And you would all take the spot on that list

Zajęliby miejsce osoby,

from someone who really had cancer.

która faktycznie ma raka.

So a good doctor sometimes says no,

Więc dobry lekarz czasem mówi "nie",

but the sensible patient also turns down, sometimes,

ale rozsądny pacjent także czasami odrzuca

an opportunity to get diagnosed or treated.

szansę na diagnozę lub leczenie.

"Doctor, is this really necessary?"

"Panie doktorze,

czy to naprawdę konieczne?"

I know this can be a difficult question to ask.

Wiem, że trudno zadać to pytanie.

In fact, if you go back 50 years,

Tak naprawdę jeszcze 50 lat temu

this was even considered rude.

uznanoby je za niegrzeczne.

(Laughter)

(Śmiech)

If the doctor had decided what to do with you,

Jeśli lekarz podjął decyzję,

co z tobą zrobić,

that's what you did.

to człowiek się dostosowywał.

A colleague of mine, now a general practitioner,

Jedna moja koleżanka,

tym razem internistka,

was sent away to a tuberculosis sanatorium as a little girl,

jako mała dziewczynka

trafiła do sanatorium dla gruźlików

for six months.

na sześć miesięcy.

It was a terrible trauma for her.

To była dla niej straszna trauma.

She later found out, as a grown-up,

Jako dorosła osoba dowiedziała się,

that her tests on tuberculosis had been negative all along.

że wyniki jej badań na gruźlicę

były cały czas negatywne.

The doctor had sent her away on nothing but wrong suspicion.

Lekarz wysłał ją do sanatorium

na podstawie błędnego przypuszczenia.

No one had dared or even considered confronting him about it.

Nikt nie śmiał podważać jego decyzji.

Not even her parents.

Nawet jej rodzice.

Today, the Norwegian health minister

Obecnie norweski minister zdrowia

talks about the patient health care service.

mówi o opiece zdrowotnej pacjenta.

The patient is supposed to get advice from the doctor about what to do.

Lekarz ma obowiązek

doradzić pacjentowi, co robić.

This is great progress.

To duży postęp.

But it also puts more responsibility on you.

Ale jednocześnie

większa odpowiedzialność spoczywa na was.

You need to get in the front seat with your doctor

Musicie usiąść na przednim siedzeniu

i razem z lekarzem

and start sharing decisions on where to go.

zdecydować, dokąd jechać.

So, the next time you're in a doctor's office,

Więc podczas następnej wizyty

w gabinecie lekarskim,

I want you to ask,

chciałbym, żebyście zadali pytanie

"Doctor, is this really necessary?"

"Panie doktorze,

czy to naprawdę konieczne?".

And in my female patient's case,

W przypadku mojej pacjentki

the answer would be no,

odpowiedź brzmiałaby "nie",

but an operation could also be justified.

chociaż operację można by też uzasadnić.

"So doctors, what are the risks attached to this operation?"

Doktorzy, a jakie jest ryzyko operacji?

Well, five to ten percent of patients will have worsening of pain symptoms.

U 5 do 10% pacjentów ból się pogorszy.

One to two percent of patients

U 1 - 2% dojdzie do infekcji

will have an infection in the wound or even a rehemorrhage

rany pooperacyjnej

lub nawet do ponownego krwotoku,

that might end up in a re-operation.

wymagającym kolejnej operacji.

0.5 percent of patients also experience permanent hoarseness

0.5% pacjentów

może mieć na stałe zachrypnięty głos,

and a few, but still a few,

a kilka osób, zaledwie kilka, ale jednak,

will experience reduced function in the arms or even legs.

czeka zmniejszona sprawność rąk lub nóg.

"Doctor, are there other options?"

"Panie doktorze,

czy są jakieś inne opcje?"

Yes, rest and physical therapy over some time

Tak, wypoczynek i fizjoterapia,

które po jakimś czasie

might get you perfectly well.

mogą cię całkowicie uleczyć.

"And what happens if I don't do anything?"

"A co się stanie,

kiedy nic z tym nie zrobię?"

It's not recommended,

Nie doradzałbym tego,

chociaż nawet wtedy istnieje nikła szansa,

but even then, there's a slight chance that you will get well.

że twój stan się poprawi.

Four questions.

Cztery pytania.

Simple questions.

Proste pytania.

Consider them your new toolbox to help us.

Potraktujcie je jako

pomocne lekarzom narzędzie.

Is this really necessary?

Czy to naprawdę konieczne?

What are the risks?

Jakie jest ryzyko?

Are there other options?

Czy są inne opcje?

And what happens if I don't do anything?

I co się stanie, kiedy nic z nie zrobię?

Ask them when your doctor wants to send you to an MRI,

Zadajcie je, kiedy wasz doktor chce

was wysłać na rezonans magnetyczny,

when he prescribes antibiotics

kiedy przepisuje wam antybiotyk

or suggests an operation.

lub sugeruje operację.

What we know from research

Dzięki badaniom wiemy,

is that one out of five of you, 20 percent,

że jedna na pięć osób, 20%,

will change your opinion on what to do.

zmieni zdanie co do tego, jakie podjąć kroki.

And by doing that, you will not only have made your life

Dzięki temu, nie tylko wasze życie

a whole lot easier, and probably even better,

będzie dużo prostsze

i możliwe nawet, że lepsze,

but the whole health care sector

ale też zyska na tym

will have benefited from your decision.

cała służba zdrowia.

Thank you.

Dziękuję.

(Applause)

(Brawa)